Дин Назмула - 17

Алай тынч иш тюл эди, андан башын сакълагъан,
Хазна киши джокъ эди, ол къауумну англагьан.
Табхан тахсасын джыйыб, ол джаугъа джетдиреед,
Сора ол бир джарлыгъа къыйынлыкъ келтиреед.
Кёбле аугъа тюшдюле, аллайланы билалмай,
Имамла да алагьа ишлелле баш алалмай.
Динчилени мараргъа бёлек межгит къойдула,
Сан бирчиги болмаса, къалгъанларын ойдула.
Аны ичинде кёбле, джаугъа ишлеб турдула,
Экибетлиле болуб, шайтан джашау къурдула.
Мен алагьа къошулмай, кенгнге къачдым межгитден,
Сакъ турургъа кюрешдим аллай намазчы итден.
Сылхыр къауум хыликке этиб джан да къыйдыла,
Динни самаркъау этген, хапарланы джыйдыла.
Аллай къоркъуу заманны джашадым джаш заманда,
Энтда барла аллайла - боладыла хаманда.
Къатынгда хоншунга да, алайда, былайда да,
Кишиге базалмайса, джетишелле къайда да.
344
Ол Аллахны сынамы болур халкъгъа хаманда,
Ала бола келгенле хар къайда, хар заманда.
Къырал да бизни мараб, къара список джазаед,
Динчилени, динни да къурутургьа базаед.
Сельсоветледен отчёт, хар эл сайын излеед,
Динни тамырын юзюб, къуу этерге кюсеед.
Мараучуланы салыб ол аланы сезеед,
Чёрный список деб бирге бирем-бирем тизеед.
«Динчилени къурутсам, дин кеси да къуруред,
Динни тамырын юзсек, миллет рахат болуред.
Динди джашауну бузуб, миллет къатышыб тургъан,
Бурун джахил адетди, халкъны терсине бургъан.
Къарангыладан келген, джахил къауум чыгъаргъан,
Халкъ да анга ийнаныб, терен аджашыб баргьан.
Аллах была къоркъутуб, халкъны мюйюшге тыйыб,
Алай была миллетни, бийле айтханнга джыйыб.
Джаханим азаб была адам улун къоркъутуб,
Айтханларын этдириб, турургъа къолда тутуб» Деб динни харам этиб, аман акъыл алдыла,
Ахыры уа къатышыб, сылхыр болуб къалдыла.
Балчыкъгъа ташайдыла, кюрешелле чыгъалмай,
Тюзелирге бир джол джокъ, Аллахны джолун алмай.
Аллындан да мураты къурутургьа болгъанед,
Джетмиш джылдан артыкъны ол кюрешиб тургъанед.
Дин башчыланы тутуб, тилчи къауумну тыйыб,
Сора ол къауумну да артда тюрмеге джыйыб.
Кимин тутуб ёлтюрюб, кимин тюрмеде бошаб,
Къаллайын да кюрешди, къанларын ичиб, ашаб.
Ертен джаннганча джанды ол азаб миллетлеге,
Къаты джау болуб чыкъды, ол бары да динлеге.
345
ДУНИЯДА КЪУУАНЧЫМ.
Бу дунияда, къуб-къуру - неди мени къууанчым?
Аллахым, диним болду джашауумда джубанчым.
Аллахны нёгер этиб, Андан уяла билгеним,
Ислам динде мен туууб, керти динде ёсгеним.
Аллах джиберген Къуран - ол нёгерим болгъаны,
Динсиз къырал оюлуб, китабларым толгъаны.
Намазлыкъда башымы салыб, седжде этгеним,
Къыбылагъа айланыб, аллында сюелгеним.
Джаратханнга табыныб, башхаланы ойгъаным,
Терс динлени ангылаб, мен аланы къойгъаным.
Бидгьачы болуб къалмай, хакъ динде тохтагьаным,
Уллу Аллахдан тйлеб, хакъдан юлюш алгъаным.
Аллахым атыб къоймай, тилегими алгъаны,
Къуран, хадис джолуна Сыйлы Аллах салгъаны.
Адетледен джюрекни, къанымы къачыргъаны,
Ислам динни хакълыгъы аллымда ачылгъаны.
Хакъ диннге джюрегиме Ол сюймеклик салгъаны,
Дуния затны эсимден эм джюрекден алгъаны.
Терсни-тюзню англарча, Аллахым къарагъаны,
Хар нени да сюзерлей, болушуб джарагьаны.
Джашагъаным атеист законнга мен алданмай,
Кёбле кибик терилиб, мен да терсейиб къалмай.
Уллу Аллахны Джолун - джол этгеним кесиме,
Андан башха джолланы, алмайын мен эсиме.
Халкъланы эм сыйлысы - Мухаммадны хурметин
Ангылаб, аны сюйюб мен тутханым сюннетин.
Устазларым хар заман джюрегимде тургъаны,
Санла мында болса да, джан ала бла болгъаны.
Барысын да быланы Аллахым къабыл этсе,
346
Эм уллу къууанч олду, Абсюб муратха джетсе.
Джаратхан Сыйлы Аллах берирми ол муратны?
Къалай боллукъ болурма, бир билиред ахратны.
Тамбла уа мен андама, бюгюн мында болсам да,
Бусагъатда дунияда мен сёлеше турсам да.
Санла мында болса да, джан ары къуралыбды,
Аджал келиб элтирин билиб, джол къан алыбды.
Ахыр сёзюм боллукъду, арт къабынны къабарма,
Ахыр тылпыуну алыб, мен кёзлени джабарма.
Таймаздан ол сагъышла джюрегими ашайла,
Кече-кюн ол къайгъыла джюрегимде джашайла.
КЯБАДА САТЫУ.
Мен Кябада болгъанда, бир тамаша иш кёрдюм,
Сатыу-алыуларына къараб, сеийрден ёлдюм.
Тиширыу уа кёрмедим, къуру джашла эдиле,
Сумкаланы да алыб, эки джашчыкъ келдиле.
Биз Меккядан тышында тура эдик, джарашыб,
Бизни таба келдиле, тёгерекге къарашыб,
Бирер уллу сумканы, къолларында кёлтюрюб,
Бирин салдыла бизни аллыбызгъа, келтириб.
Тиширыула чабдыла ууакъ-тюекле алыргъа,
Кими мынчакъ, кими дух, саугъачыкъла къураргъа.
Тёгерегин алдыла, ол сумканы ачдыла,
Хар ким да кереклисин алыб аны чачдыла.
Джашла уа бирин алыб, башха джерге кетдиле,
Бу сумка къалды мында, бир кесекден келдиле.
Къалгъанын ол сумкагьа джыйдыла, санамалла,
Джете-джетмей эсе да, санына къарамалла.
Хар ким берген сомланы алдыла да, кетдиле,
Адамлагьа ышаныб, былай сатыу этдиле.
347
КИМНИКИДИ БУ РЫ СХЫ ?
Хар затны да Джаратхан Бир Аллах Кеси эсе,
Джерде, кёкде болгъанны - барыны Иеси эсе,
Биз урлукъ атхан топракъ - ол да Аныкъы эсе,
Биз салгъан урлукъла да, Бир Аллахныкъы эсе,
Башыбыздан энгишге Ол эсе джауум къуйгьан,
Джерни юсюн джашнатыб, артда тас этиб къойгьан!
Кёкден сууну битимге, Аллах эсе джаудургьан,
Аны ёсдюрюб, артда къуу-къуу этиб аудургьан,
Джерни юсюн, ичин да бизге насыбха берген,
Кёб ашхылыкъла этиб, адамны сыйлы кёрген,
Адамын, битимин да, болджал была къурагъан,
Бир къауумну кетериб, башхаланы болдургъан,
Битимлени ёсдюрюб, Ол эсе хазырлагьан,
Сора тюзмюд аланы адамгьа джоралагъан?!
Барыны да Иеси Уллу Аллах болмаймыд,
Адам аны кесине энчилерге уялмаймыд?
Джаратхан, битдирген да Аллах эсе аланы,
Хар кимге да Ол эсе, юлешген рысхыланы,
Биз барыбыз да Анга ийнана эсек толу,
Сан этмейин атылыб, нек къалад Аны джолу?
Джер Аллахны тебсиси, биз да къонакъларыбыз,
Джарашыб ол тебсиде сыйланабыз барыбыз.
Бир-бири кёлюбюзню аны была алабыз,
Къонакъ келсе, тебсиге биз Аныкъын салабыз.
Аллах салса тебсиге, биз да андан алабыз,
Анга Ол джукъ салмаса, сора къуру къалабыз.
Ашаб тойсакъ, кетебиз, сан этмейин, хайуанча,
Биз бир джигитле болуб, кесибиз баджаргъанча.
348
дфендинг , тамаданг да ол рысхыгьа сатылад,
0л болса, ийман-дин да бир джанына атылад.
Г па тебрейбиз аны себебли биз даулашыб,
Иесинден биз уялмайын, аны ючюн талашыб.
Меникиди деб адам, аны атаб кесине,
Саубол джокъ аны ючюн, ол затланы Иесине.
Биреу бизни сыйласа, саубол сёз айтабыз да,
днга биз разы болуб, къууаныб къайтабыз да.
Къонакъбайгъа бетсиниб, алгъышны къутуртабыз,
Рысхыны керти Иесин сора нек унутабыз?
Аллахныкъы тюлмюдю биз тебсиге салгьанла,
Къонакъла да къуралыб, сыйланыргъа баргъанла?
Биреу бизни сыйласа, кеси затынмы салад,
Аны битдирген Аллах, бюсюреусюз нек къалад?
Биз ёлгюнчюнге хаман, бизни сыйлаб тургъанны,
Англамагьанча этиб, нек къоябыз биз Аны?
Биз джашау этер ючюн, Ол аланы болдурду,
Тюрлю-тюрлю рысхыдан Ол джер юсюн толтурду.
Адам нек кюрешеди ие болургъа алагьа,
Ол битдирген ёсюмге, джерден чыкъгъан затлагьа?
Нек этеди ол оноу, Аны рысхыларына,
Сора Ие Ол тюлмюдю хар бир затны барына?!
Нек кюрешед барысын ол ууучха джыяргъа,
Джарлы, онгсуз къауумну тар мюйюшге тыяргъа?!
Хазна адам билмейди Иеси Аллах болгъанын,
Барысы да меникид деб, джыяды табханын.
Кесими рысхымды деб, алай акъыл этеди,
Бергеннге шукур этмей, терс акъылгъа кетеди.
Сора башлайды аны ол сюйгенича джоюб,
Иеси этген оноуну, ол сан этмейин, оюб.
349
Сора нек англамайды оноуну Ол этгенин,
Биз, ол рысхыны къалай джояргъа юретгенин?
Ким бергенин, Къуранда кёб къайтарыб айтады,
Эс бёлейик биз анга, ол ариу англатады.
Аны Иесин унутуб, сан этмей нек къоябыз,
Алайгъа биз эс бёлмей, ийманны нек джоябыз.
Нек этмейбиз биз шукур, ойлашыб, аны англаб,
Ол къадар ашхылыкъны, сан этмейин, биз тынглаб.
Тамбла ол санга сорса: «Кимед сени джашатхан,
Тюрлю-тюрлю рысхыны Кимед санга ашатхан?»
Не айтырса алайда, сен не джууаб берирсе?
Сыйсыз болуб ёкюне, сен азабха кирирсе.
Биз да, эм рысхыбыз да Аныкъыбыз, билейик,
Иесин ангылай билиб, биз кечмеклик тилейик.
БАШЫБЫЗДА ЧЫРАКЪ.
Къыздырады бир чыракъ башыбыздан энгишге,
Дюн-дунияны джарытыб, къара бу сейир ишге!
Сау дунияны барына ол джылыуун береди,
Бу сейир ишни, къуру акъыл иеси кёреди.
Аны джылы тылпыуу джер юсюне джан салад,
Берекет келиб джерге, хар зат тирилиб къалад.
Аны джылыуу джетиб, урлукъчукъла чакъгъынчы,
Джер юсю ёлюб турад, кёкден тамчы акъгъынчы.
Сора суу джетсе анга, джан къаллайла киреди,
Кюнню джылыуу анга къалай джашау береди?!
Джанлыны эм битимни суу бла кюндю джашауу,
Аладан бири болмай, болалмайды ашауу.
Джерге къууат береди, аны джылыуу джетсе,
Халкъгъа мыдахлыкъ келед батыб, ташайыб кетсе.
350
Хар джан къымылдаб тебрейд, ол дунияны джарытса,
Хар бир затха тин киред, ол джер юсюн джылытса.
Ол батаргьа гузаба, хар джан патар джокълайды,
Хече болса, ол рахат, тангнга дери джукълайды.
Хар джан кече тынчаяд, иш къайгъыны ташлайды,
Танг атыб, кюн тийгенлей, хар ким ишин башлайды.
Кюнсюз къалай джашарек - олду халкъны джашауу,
Ансыз, битим ёсмезед - ол а халкъны ашауу.
Кюн джылыуу болмаса, бир битим чыкъмаз эди,
Кёгет, терек, не гокка, бир джукъ да чакъмаз эди.
Ол тийиб джарытмаса, хаман кечелей турса,
Ол чырагъын джукълатыб, барын кечеге бурса,
Неда таймаздан, хаман турса кюнню тийириб,
Кечебизни да къойса, Ол кюндюзге кийириб,
Сау сутканы кюн тийиб турса, болгъан кюеред,
Адам да тынчайыргъа кечелени кюсеред.
Таймаздан кече болса, осагъатда нетеред?
Озаманда джокъ мадар, ёлюред да кетеред.
Кёремисиз! Хар затны Ол орну бла къурады,
Хар бири да мардада, ариу ишлеб турады.
Джер таймаздан бурулуб, хаман барыб турады,
Кесини сыртын кюннге аз-аз бура барады.
Бир джанындан келеди кёк агъарыб, танг атыб,
Бир джанындан барады, ашхам болуб, кюн батыб.
Кюн тийген кёзюучюкде хар ким ишине чабад,
Кюн батыб кеч болгъанлай, хар ким эшигин джабад.
Кече-кюндюз болурлай, Кимди да джерни бургьан,
Бир минуту тюрленмей, бир халда барыб тургъан?
Биз юйлени джылытсакъ къырал берген газ была,
Къат-къат этиб алады хакъын артыгъы была.
351
Бизден бир хакъ излемей, джылыу бериб тургъаннга,
Аны англаб, шукурла этебизми биз Анга?!
СЮДГЕ БАРА ТУРАБЫЗ.
Сюдге бара турабыз, хар кюнде джууукълашыб,
Аны сансыз этебиз, хазырланмай, джукълашыб.
Кими анга ийнанмайд, кими да сан этмейди,
Дуниягъа эси кетиб, анга акъыл бёлмейди.
Дуния алдаб, терилтиб, тубандача къатышыб,
Ёлмей, мында къаллыкъча, алдауукъгьа джабышыб.
Халкъла кетиб, тас болуб баргьанын нек кёрмейбиз?
Бош къалгъан арбазлагьа сагъайыб, эс бёлмейбиз.
Неллей бир шахарланы биз кёребиз тюб болуб,
Алада да джашалла бир кёзюуде, халкъ толуб.
Энди къайдалла ала, кёрюнмейди бири да,
Къалайгьа тас болдула, нек келмейле бери да?
Биз да алай боллукъбуз, энд джангы келликле да,
Бизни кибик сынамны, артда ётерикле да.
Аманы, игиси да - бары къайры кетелле,
Ала ёлселе, артда сора анда нетелле?
Бизге узакъ кёрюнед, алай а ол джууукъду,
Эртде-кеч да келлик зат, ол амалсыз боллукъду.
Къаллай бирден келсе да, ол бизге келлик эсе,
Хар адам да амалсыз, сорууну кёрлюк эсе,
Сора болджал салмайын, биз джукьудан уянайыкъ,
Сансыз этиб турмайын, ол Кюннге къуралайыкъ.
Къыямат Кюн сорууда, хар ким не зат айтырын,
Мында этсин оноуун, англаб, ары къайтырын.
Милисагьа чакъыра санга биреулен келсе,
Тамбла соруугъа кел деб, ол бир повестка берсе,
Озаманда сен къоркъуб, бек сагъышлы болурса,
352
Не айтайым анга деб, джюз къайгьыдан толурса.
Кече тангнга джукъламай, къайгъы басыб чыгъарса,
Бир тынчлыгъынг къалмайын, тангнга кючден чыдарса.
Джюз тюрлю акъыл келир, сагъышла басыб сени,
Не къайгъы барды экен, нек излей болур мени?
Кече-кюн да ол сагъыш тынчлыгъынгы аллыкъды,
Джюрегинги ичине уллу къайгъы саллыкъды.
Милисаны аллына къоркъа, къалтырай барыр,
Нетери да ол аны - тутуб, тюрмеге салыр.
Эшикде къоймаз аны, юй ичинде джатдырыр,
Аламат болмаса да, бир джукъла да къабдырыр.
Милисадан къоркъгъанча, биз отдан нек къоркъмайбыз?!
Уллу Аллахны сюдюн эсде биз нек тутмайбыз?!
Милиса чакъырады делсе, къоркъуу тутады,
Андан къутулуб чыкъса, уллу къууанч къурады.
Бирибизге сюд барса, бизге къайгъы киреди,
Ол тазаланыб чыкъса, къаллай къууанч келеди.
Бир Аллахны сорууу сансыз къалыб, нек турад?
Ёлмей къаллыкъча, адам мында оноу нек къурад?!
Милисадан, не алдаб не къачыб къутулурса,
Анда мадар табалмай, азабха тутулурса!
Бу затлагьа кёз къысыб, джаныбызны унутуб,
Соруугъа къуралмайын, хыйла аугъа тутулуб,
Дуния бир гыбы ауду хар кимни тутуб эмген,
Артда аны тёнгегин топракъ тюбюне кёмген.
Гыбыгъа биз эмдире турабыз кесибизни.
Къалай болур сорууда - Аллах кечерми бизни?
Акъылы болгъан адам, ол Кюнюн унутурму,
Бу дуниягъа эмдире, кюле-ойнай турурму?!
353
МЕН МУСЛИМАНМАМЫ?
Мен кесими билмейме, ким болургъа боллукъма?
Атым муслиман мени - гюнахдан а толубма.
Айхай, мадар болса уа, аны билирлей мында,
Къыямат Кюн Судия - Ол не айтырын анда!
Мында муслиманма деб, мен турама махтаныб,
Дин джорукъну сан этмей, къуру атха алданыб.
Алай а Уллу Аллах санаймыд мени анга,
Аны аллына барсам, тергерми муслиманнга?
Таймай, сагъыш этеме, хаман сюзюб кесими,
Ийманым къалайды деб, ийиб анга эсими.
Муслиман ат да манга келишемид, билмейме?
Мен ойлашыб къарасам, муслиманнга кирмейме.
Къуран окъуб къарасам мен кесими халыма,
Не айтыргъа билмейин, хайран болуб къалама.
Дин китабланы алыб, къараб тебресем кесим,
Уллу къайгъы тутады, азаргъа джетиб эсим.
Хазна джугъум келишмейд динибиз айтхан затха,
Къалай тыйншлы болурма сора муслиман атха?!
Къуран была кесими тенглешдириб къарайма,
Аны окъуб тебресем, болумуму англайма.
Не айтыргъа билмейме, сюзюб, къараб барысын,
Муслиман ким болгъанын айырама арасын.
Джарты муслиман десенг, келиширге боллукъду,
Толу муслиман десенг, ётюрюкден толлукъду.
Анда айтылгъан затха келишеди аз затым,
Халкъда уа муслиман деб, айтылад мени атым.
Муслиманма турайым десенг да, тюз турургъа
Чырт бир мадар табмайса, аллай джашау къурургъа.
Миллет да къатышханды, динден кенгнге кетгенди,
354
^У ^иман деген атны, таб къояргьа джетгенди.
Муслиман деген неди, аны биле болурму?
Неда ол ат аталса, сора ийман толурму?
рек сагьышлы болубма, мен билалмай кесими,
Бу зат мени къоймайды, алыб хаман эсими.
Къалай боллукъ болурма, керти джерге баргъанда,
Алдауукъ дин тутханса, дерлеми меннге анда?
Аллахым, Сен бир сакъла экибетли болуудан,
Къуллугъу кёзбау болуб, ол Кюн къуру къалыудан!
НЕК КЕЧМЕЙБИЗ?
Хар ким бир-бирин сюймей, илиниб нек туралла,
Джангылгъанны да кечмей, дунияны нек къуялла?
Кеси джангылмагъанча, бир терслик этмегенча,
Ёмюрюнде кишиден бир айыб джетмегенча.
Бир-бири терсликлерин кечерге нек болмайды,
Джюрек анга эришиб, тёзерге нек къоймайды?
Джаратхан Уллу Аллах турад да бизге тёзюб,
Биз этген гюнах ючюн, къоймай Ол бизни эзиб.
Айыб тюлмюд Аллахдан «кечмейме» деб тохтаргъа,
Бедиш чунгургъа кетиб, сора кесин махтаргъа?!
Эсине нек алмайды кечмеген кечилмезин,
Алай бегиб тохтаса, ол джаннетге кирмезин.
Сыйлы Аллах бизнича, Ол да бизни кечмесе,
Къутулмазек бирибиз, Ол рахматын этмесе.
Сора алай къатылыкъ нек этебиз, тёзмейин,
Хар ким кесине къараб, кесин иги сюзмейин?!
Терс ишлерибиз ючюн, Ол бизге турад тёзюб,
Барын кёрюб турса да, къоймай бизден чёб юзюб.
Тюз джолгъа тюзелсе деб, Аллах къулун сакълайды,
е кёб гюнах этсе да, тауба этсе, къарайды.
Ол бизге илинмейди, биз бир терс зат этгенлей.
Адам тёзалмай къалад, бир бош затчыкъ джетгенлей.
Къаллай уллу затлагьа, Ол тёзюб, сакълаб турад,
Тёзген къой эсенг адам, таб тюзню терсге бурад.
Аллах кечмей тебресе, джерде чёб да битмезед,
Неда кёкден бир тамчы джер юсюне тюшмезед.
Аллах кечиб бошагъан кёб затланы унутмай,
Адам айтыб турады, хаман аны къурутмай.
Аллахны кечмеклиги уллуду эмда кенгди,
Къаллай болса да гюнах, кечмеклиги теб-тенгди.
Адам къыйын кечеди, кёргюзме аманынгы,
Сен таубагьа къайтсанг да, айтыб турур ол аны.
Башхаланы кечерсе, сен кесинге эс бёлсенг,
Таб аланы кёрмезсе, кеси къайгъынга кирсенг.
Адам кесин унутса, башхада болад эси,
Озаманда ташаяд ол адам кирге кеси.
БУ ДУНИЯ КЕРТИМИДИ?
Биз багъалатхан дуния кертимиди, билмейме,
Тюрленмей, бирча тургъан мында мен джукъ кёрмейме.
Тае болуб кетиб къалгьан, кёлеккеге ушайды.
Чарх бурулгъанча, джашау хар затны да бошайды.
Кёлекке баргъан кибик, алай тайыб барады,
Кетиб бармайын, мында бирча не зат турады?
Джаны болгъан, болмагъан, хар бир зат тюрленеди,
Къымылдагъан, джюрюген - бири къалмай, ёледи.
Биз ийнаныб турсакъ да, бу кёлекке болурму,
Ишеклиме мен анга, таймай, бир зат турурму?
Кёлекке ташайгъанча, халкъ ташайыб барады,
Ахлуларынг, тенглеринг - бары кетиб къалады.
356
лерими кёбюсю ташайыб кетгендиле,
^Ции
eHJ хансчл , бир башхала, джангыла джетгендиле.
ангы чыкъгьан затла да - кёлеккеле болурла,
длакетселе, энтда бир джангыла толурла.
Къыямат Кюннге дери ол адет барыб турур,
Сора болджалы джетсе, кёлекке адет къурур.
Бу дуния бир кёлеккед, акъырын тайыб баргьан,
Адам да кёлеккеди, аныча батыб къалгъан.
Мен да бир кёлеккеме, батаргъа хазыр болгъан,
Бир кесекчиги къалыб, тюгели батмай тургъан.
Сора сен бир сагьыш эт, аны къалай тутарса?
Халкъ джутуучу ёлюмню, къалгъанлача джутарса.
Кёрюнсе да кёлекке, бир кесекден тас болур,
Бу дуния да алайды, узаймай, ол да къурур.
Кёлеккени ызындан чабышыб айланабыз,
Ол кимге не береди, биз андан не алабыз?
Акъыл джетиб алданмай, кертиге джол ишлеген,
Кёлеккеге терилмей, ахратына кюрешген —
Джангыз олду насыблы, акъылсызлыкъ этмеген,
Ол кёлеккени сюре, къурукъоллай кетмеген!
М И Н У Т САЙ Ы Н.
Хар минут сайын манга кёб къонакъла келелле,
Аллахны Къудретинден сейир хапар берелле.
Мыйымы ичи мени сагьышладан толады,
Бу къадар оюм манга къайдан келиб къонады?
Акъылыма, эсиме аланы ким салады,
Ол сейир сагьышланы мыйы къайдан алады?
Хайуанны уа билмейди сагьыш эте мыйысы,
Ол себебден алада джокъду сыйлы-сыйсызы
Адам мыйы алады билген затын кесине,
357
Кёрмеген не эштмеген къайдан келед эсине?
Кёргенин сурат этиб, кёз мыйыгъа береди,
Къулакъ эштген заты да, ол да ары киреди.
Ол кёрмеген, эштмеген затын къайдан алады,
Биз билмеген оюмну джюрекге ким салады?
Биз сагьыш этмегенлей, бир зат келиб къалады,
Кнопканы басханча, ол къаллайла болады?
Эсде-бусда болмагьан, чыркъ деб эсге келеди,
Сен билмеген ташадан сеннге хапар береди.
Кёз къараса - кёреди, къулакъ эштсе - биледи,
Ол эсге келген зат а - ол а къайдан келеди?
Боллукъ зат да, бир-бирде, тюшюб къалад эсинге,
Тюртюлюб да къаласа, сейир болуб кесинге.
Келген джери къайданды, аны ким джибереди?
Ол кеси бола болмаз, бир бериучю береди.
Ол не кёкден Аллахдан, тюз зат болуб келликди,
Неда шайтан кир акъыл, аман ууун берликди.
Ариу джюрек кёкледен хапарны ала болур,
Аман джюрекге шайтан кир акъыл сала болур.
Ол экисинден башха къайдан келир, билмейме,
Шайтан ууун салыудан сакъла бизни, тилейме!
НАФСЫ БЛА АКЪЫЛ.
Нафсы адамны джаууд, ол къыйынлыкъ саллыкъды,
Аны бошлаб къойсанг сен, чегин билмей къаллыкъды.
Сынджырдан ычхыннган ит кибикди ол, бошласанг,
Артда рахат болурса, джолгъа салыб бошасанг.
Ол аманны орнуду, табхан кирин джыяды,
Сора артда уа аны хар кимге да джаяды.
Биреуге дертли болса, ичи къайнаб турады,
Таб тюшгенлей, ол аны аямайды, урады.
358
джукълаб къалмайын, къарауул болуб турса,
Ол кьабындан чыкъгъынчы, акъылы эслеб тутса.
дкъыл болса орнуна, уясына джыяды,
Эрлей сынджыргъа тагъыб, аны байлаб тыяды.
Нафсы сабий кибикди, бошлаб къойсанг сен аны,
Хаман хатадан тыйыб, ёсдюргенча баланы.
Кёб хатала этер ол, сен сакъ болуб тыймасанг,
Бедишлик этер сени, терк орнуна джыймасанг.
Ийман акъылны нёгер этиб алсын кесине,
Ол билмеген кёб затны салыр аны эсине.
Экиси бир болсала, нафсыны тынч хорларла,
Акъыл джетиб болушса, ала аны онгларла.
Акъыл да эм ийман да эрлей бирден джетсинле,
Экиси бирден чабыб, нафсыны тынч этсинле!
Нафсы бир гудучуду, хазырды ол урларгъа,
Бетсизди - сакъ болмасанг, боллукъду ол хорларгъа.
Уллукёллюлюк этиб, ийиб къойма, исдемей,
Хо-хо деб сансыз этиб, джукълаб къалма, эслемей.
Ол джауунгду билиб тур, артда санга тынгламаз,
Ол ие болуб бошаса, уят-хаятны англамаз.
Этген ишлери анга балдан татлы кёрюнюр,
Адамлыкъдан джукъ къалмаз, джаханимге бёлюнюр.
Аны джолун бармасанг, ол адамгъа санамаз,
Эталгъанын этер ол, гюнахды деб къарамаз.
Сени хомухха санар, сен аманлыкъ этмесенг,
Сеннге къызбай атар ол, биргесине кетмесенг.
Урламасанг, тюймесенг - адамгъа саналмазса,
Сен алача болсанг а, адам атда къалмазса.
Биреу биреуню сыйсыз этмегенди бир заман,
Сени сыйсыз этиучю нафсынгды билсенг, хаман!
359
АЛЛАХНЫ БИР ИЗЛЕЙИК.
Келигиз, халкъ чайкъалгъан, Аллахны бир излейик,
Аны табаргъа мадар бар эсе, бир кёрейик.
Къайда болур Бир Аллах, бизге нек кёрюнмейди?!
Аны хакъ болгъанына, акъылым бёлюнмейди!
Нек кёрмейбиз сора деб, кёбле этелле сылтау,
Ол джарлыла билмейле, кёзледе болгъанын ау.
Джукъ да къоймай хар нени кёралгъанча кёзлери,
Ала кёрмеген бир зат болмагьанча, сёзлери.
Кёз кёрмеген затлагьа биз ийнанмай тебресек,
Дагъыда бек кёб затла табарыкъбыз, излесек.
Кёрюрюнг келсе Аны, къара да къой кесинге,
Сеннге сыфат ким берди - ал да аны эсинге.
Бек сейир зат тюлмюдю кесинги ишленнгенинг,
Ич джанынгы айтсакъ а, андан джукъ билмегенинг.
Тёгерегинге къара, Ол джаратхан джанлагьа,
Джер юсюнде ол салгъан ауушлагъа, джоллагьа.
Кёзлерибиз кёрген зат - ол къуру кёлеккеди,
Алай тюл эсе бары тас болуб нек кетеди?
Ала кертиле эсе, джокъ болуб нек къалалла,
Джер юсюнде бар затла тюрлениб нек баралла?
Бюгюн кёрген затланы артда биз нек кёрмейбиз,
Къайры кетелле ала - биз хапар нек билмейбиз?!
Ташагьа ийнанмасакъ, аланы да къояйыкъ.
Ала да кёрюнмейле - болмагъаннга санайыкъ.
Бизге дери буруннгу халкълагъа ийнанмайыкъ,
Биз кёрмейбиз дейик да, айтханнга тынгламайыкъ.
Бурун болгъан ишлеге, кёрмегенбиз дейик да,
Аланы да къояйыкъ, бары бошду дейик да.
Алай болса адам да бош болургъа керекди,
360
Тамбла ууалыб кетерик - адам да бир терекди.
керти эселе, артда джокъ нек болалла,
дланы орунларын башхала нек алалла?
Биз кёре бек кёб затла - бары кетиб баралла,
Кёлекке тюл эселе, кёрюнмей нек къалалла?
Ол затланы Джаратхан, бошалыргъа джаратды,
Къудретин кёргюзюрге - бизни анга къаратды.
Этген ишин кёргюздю, Кеей бугъунду бизден.
Ол ишлеге не излей биллик бармыды сизден?
Кеси бизге кёрюнмей, ишин туурагъа салды,
Ол ишлени Иеси бизге кёрюнмей къалды.
Ишин кёре тургъанлай, аны этген Иесине
Тели къауум чарлайла, отказ этиб Кесине.
Аллах болдургъан затла - Ол къалай къурагьанын,
Тинтиб тюбюн ачалмай, тюзю къалай болгъанын,
Аны этген ишлерин учёныйле кюрешиб,
Тюбюне джеталмайла, барысы да бирлешиб.
Ол ишлени тохтаусуз, кюрешедиле къазыб,
Билиб, ажымсыз айтхан джокъду, кесине базыб.
Алай-былай болгьанд деб, бирле алай айталла,
Бирле да аны бузуб, ызларына къайталла.
Аны къудрет ишине сокъур болуб кёрмеген,
Кюзгюде кесин кёрсе, анга эсин бёлмеген,
Ол затланы кёрмеген, кесин къалай кёрлюкдю?
Алагъа эс бёлмеген - ол иймансыз ёллюкдю.
Сен атыб сындырмасанг, сауут кеси сынамыд?
Биреу джатыб тургъанлай, аны иши тынамыд?
Кеси кёрюнмей бизни Джаратыучу маранды,
Ол Кеси таша болуб, акъыл бериб сынайды.
Акъылы болгъан адам хар затха Ие излейди,
361
Тели кёре турса да, ол джукъну эслемейди.
Бу затны ким этди деб, акъыл была излерге,
Хар затха бир этиучю бар болгъанын билирге.
Адам этген затланы «ким этди» деб сорабыз,
Кёкню, Джерни этгенни сансыз этиб къоябыз.
Къудрет Кюч джаратханнга эс бёлмейин тынглайбыз,
Ала кеслери болуб къалгъан кибик англайбыз.
Бу къадар затны башын биринчи ким къурады,
Бу затлагьа кёб адам сагьыш этмей турады.
Анга да ийнанмайын, кёрмегенбиз деб турсакъ,
Кёз кёрмеген затланы барысын кери урсакъ,
Анасыны къарнында заманын ким биледи?
Бармыд кесин айталлыкъ, туугъанын ким кёреди?
Хар затны Джаратыучу кёрюнмейди кишите,
Аны кёрюрге сюйсенг, къара къудрет ишине.
Джюрекде ниетлени бармыд бизде кёралгъан,
Сагьыш этиб, ойлашыб аладан тергеу алгъан.
Ол бизни биргебизгед, къаныбызда турады,
Къантамырдан джууукъду - тели кери урады.
ОКЪУУ БЛА АКЪЫЛ.
Акъыл болса, окъуу да озаманда джарайды,
Ол болмай фахму болса, гырылдаргъа джарайды.
Биз окъуугъа къарайбыз, акъылгъа эс бёлмейин,
Кёб затны терс англайбыз, тюзюн иги билмейин.
Азбар билсе талайны, макъамы ариу эсе,
Джахил къауум алданыб, кетиб къалады эси.
Кёбюсю адамланы алай сагьыш этелле,
Къуру окъугьан билед, къалгъалла не билелле?!
Берирге сюйсе Аллах, Ол окъуугъа къарамайд,
Тюз джюрекли болмаса, окъуу джукъгъа джарамайд.
362
акъыл тюз болса, билим эшик ачылыр,
ДжюреК да та3а ®олса’ Джахиллиги чачылыр.
Неллей бир адам барды, окъуулары болмагъан,
Хар затны афендиден игирек, тюз англагьан.
Джюрек тюзлюкню сюйюб, тутса аны кесинде,
Тамырланыб мыйыда орналады эсинде.
Джюрекде хакъ болмаса, анга билим кьонмайды,
Не къадар окъуса да, тюзелирге къоймайды.
Джюрекде хакъ джокъ эсе, билим ары кирмейди,
Сора ары ичине ол билимни иймейди.
Билим анга джабышмаз, ары ичине джетиб,
Тюрлю ауазла берир, ол сылхырына кетиб.
Терс джюрекни ауазы - аны бетин джояды,
Хар ким кесине кёре ауаз бериб къояды.
Хар адам да окъууну бирча англаб бармайды,
Бирге окъусала да, бирча эсге алмайды.
Окъугъаннга къарамай, тюз джюрекге къарагъыз,
Анда акъыл бар эсе, сора анга тынглагъыз!
Хар айтханнга тынгылаб, сиз аджашыб къалмагъыз,
Къуру хакъны болмаса, хар барысын алмагъыз!
Тилде болмайды билим, ол джюрекде болады.
Ичи хакъны англаса, билим орун алады.
ОКЪУУНУ ХАЙЫРЫ.
Керти окъууну сайлаб, аны сюйюб алгъанма,
Ары дери сокъурча, мен тубанда баргъанма.
Эринчек болса адам джашайды ол тубанда,
Чыгъалмайын, къатышыб, айланады ол анда.
Неда бир сокъур адам, кёзлери джукъ кёрмейин,
л аджашыб кетгенча, тюз джолгъа тюзелмейин.
363
Мен джашауну ётдюрдюм, нафсым болуб ол чырмау,
Тюз джолгъа джибермейин, этиб ол мени армау.
Хакъ бла мени арама нафсы буруу болгъанды,
Мени ары джибермей, ол джол кесиб тургъанды.
Кюрешиб, окъуй кетиб, тюз джол меннге ачылды,
Юсюмю басыб тургъан тубан менден чачылды.
Окъуй келиб англадым мен кесими джаууму,
Джюрегими, эсими джабыб тургъан аууму.
Аллахыма джалбарыб, хаман тилекле салдым,
Таймаздан хакъны излеб, андан бир джилтин алдым.
Кертини, ётюрюкню арасын бир билдир деб,
Джюрегиме, къаныма хакъ джолунгу сингдир деб.
Саугъалады Ол манга, билиминден бир кесек,
Ол къараргъа хазырды, биз джалбарыб тилесек.
Верди меннге бир джилтин, джана тургъан нюрюнден,
Учу джокъ, къыйыры джокъ, чексиз уллу кёлюнден.
Мен ассы факъыр къулун мыдах этмеди - берди,
Джюрегимде къайгъымы, тилегими да кёрдю.
Мен гюнахлы къулуна, мыдах этмей къарагъан,
Кимге да къарарыкъды, мен ассыгъа джарагьан.
Кёлю была тилеген къулун къуру къоймайды,
Керти муслиман къулу, ол тилеуден тоймайды.
Тилек этиу - къуллукъду, Аллах аны сакълайды,
Ким Менден не тилейди деб аллына къарайды.
Таза джюрекден болса, тилек къуру къалмайды,
Ойнай, булджуй тилеген Андан джууаб алмайды.
Гюнах этиб къойсанг да, къалма Иенгден тюнгюлюб,
Мен ассылыкъ этдим деб, Аллахынгдан юзюлюб.
Ол кечиучю Аллахды, бек уллуду рахматы,
Чомартлыгъына таян, Кечиучюд Аны аты.
364
Ол кечмезлик гюнах этерге кючюнг джетмез,
Сеннгыз ширкни кечмейди, аны таубасыз кечмез.
ба этиб, къайытыб Анга башын салгъанны,
Ол кечмейин къоймайды, таяныб тохтагьанны.
Ол Кечиучю, Рахматлы болгьанын мен англадым,
Кёб гюнахла этсем да, энди Анга таяндым.
Къоркъма гюнах этсенг да, къалма эрлей тюнгюлюб,
Озаманда къалмазса Джаратхандан юзюлюб.
Мен къарыусуз къулчугьунг, турама тилегенлей,
Рахматынга ышаныб, кечмеклик излегенлей.
Тёрт аякъланыб келдим мен сюркеле Аллынга,
Мен факъырны атма деб, таяныб рахматынга.
Къыстаб къоймаз деб базыб, босагьанга келгенме,
Рахматлы арбазынгда, джалбарыб сюелгенме.
Къуру къоймаз Ол мени, деб келдим Сеннге базыб,
Терслигими ангылаб, къыйналыб, джюрек азыб.
Башха кимге барайым- джокъду бир барыр джерим,
Башха кимге базайым - джокъду базар нёгерим.
Мен бир сыйсыз къулчугьунг, джокъгъа санаб кесими,
Къуру къоймаз, къарар деб, ийдим Санга эсими.
Болумум джеталмайын, мен кесимден тюнгюлюб,
Аллахым бир кечсе деб, къалмай ассылай ёлюб.
Ол рахматлы Аллахды, арбазындан къыстамаз,