Дин Назмула - 16

Бу Бир Аллахдан къадар, миллетге керек мадар,
Джашау болгъанды бек тар, блай барса кеме батар.
Джау бизни рахат къоймаз, динни къулакъгъа алмаз,
Иги кёз бла къарамаз, джарагъа дарман салмаз.
Сансыз этиб турмайыкъ, биз кесибиз турайыкъ,
Бир мадарла къурайыкъ, терсни тюзге бурайыкъ
Динди аны мадары - муслиманны Къураны,
Джокъду башха амалы, башха тюрлю дарманы.
Бир Аллахдан тилейме, тилеклени кёрсе деб,
Ол бир джууаб берсе деб, суу орнуна келсе деб.
Сен мыдах этме бизни, рахматынг уллуд Сени,
Къабыл эт тилеклени, рахат эт джюреклени!
Джашадыкъ тыхсыгъанлай, джюрек кюе мыдыхлай,
Зорлукъда сыгъыннганлай, бизни къойма мыдахлай.
Санга умут салгъанлай, эки къолну джайгъанлай,
Бизни бушуу алгьанлай, рахматынга базгъанлай.
Джахилликге къыйналдым, аны ючюн не алдым?
Бушууум кетмей къалдым, Аллахха тилек салдым.
Аллах болушуб кёрсем, халкъ тюзелгенин билсем,
Андан сора мен ёлсем, джаннетге бирге кирсем.
% къадар бузулмакълыкъ, халкъдан кетген адамлыкъ,
ен алгъьш кёрген къылыкъ, болурму къайтарыллыкъ?
323
Ол ызына келирми, туугьан-туудукъ кёрюрмю?
Джаш тёлю эс бёлюрмю, ийман джолда ёлюрмю?
Джарала сау болурму, ол орнуна толурму?
Бир Аллах болушурму, джюрекле хош турурму?
Ашхы къартла кетдиле, бизни ёксюз этдиле,
Кеслерин кюсетдиле, къаллай халла джетдиле?!
Нюрлю акъ сакъаллары, оюмлу эм акъыллы,
Джюреклери рахматлы, кеслери тюзлюк джаллы.
Ол къауум бошалдыла, орунну бош къойдула,
Бир башхала алдыла, ариу джолну ойдула.
Аланы тансыкълайма, джюрек излеб, джокълайма,
Не кюсеб да табмайма, кёз аллымда джукълайма.
Къарасам деб тонуна, нюрлю акъ сакъалына,
Къарайма тёрт джаныма, олтурсам деб къатына.
Накъырдасы джумушакъ, ол рахат эте ушакъ,
Керексиз бол май джаншакъ. Айхай! ал ай джашасакъ!!!
Хакъ джолгьа биз къайытсакъ, Джаратханны англасакъ,
Буйругъунда туралсакъ, мындан ары болуб сакъ,
Джашау да болмаз тар деб, Аллах бизге къарар деб,
Бизге этер мадар деб, тилекле да джарар деб,
Бу гяуурну зорундан, джашауланы тарындан,
Динсизликни ууундан, къыйынлыкъны барындан,
Чомарт Аллах, Сен сакъла, энди бизге бир къара,
Тюзет бизни тюз джолгьа, рахматынг бла бир джара!
НЕККЕЛДИМ?
Мен джокъдан бар болгъанма, бардан да джокъ боллукъма.
Артда къалай боллукъма, тас болубму къаллыкъма?
Мени джалгъан дуниягъа биринчи ким болдурду,
Келиринг келемид деб, сора кимге сорулду?
Мындан да киши сюйюб, разы болуб кетемид?
324
gy затланы оноуун адам кеси этемид?
Сора кимди оноучу, былагьа кючю джетген,
Кишиге да сормайын, оноуун Кеси этген?
Оноучусуз бу затла, кеслери болурламы?
Бир Къудрет Кюч болмаса, бу ишле толурламы?
Сюйгенича, хар затны болдуруучу Кюч барды,
Ол затха ийнанмагъан - къуру джюреги тарды.
Хар затха Ие болгьаннга кёб далилле бардыла,
Иесиз джукъ болгьанына далил табалмайдыла.
Кимди барын къурагъан эм аллында, башында,
Кёк да, джер да болмайын, дунияла джокъ заманда?
Джашау башын излейле, не къарыуларын салыб,
Джаратханны кёрмейле, кюрешселе да талыб.
Аны кёз бла кёрюрге умут этиб къарайла,
Сора кёралмасала - Аны джокъгъа санайла.
Аны кёрге адамны къарыуу джеталмазын,
Аны кибик, кёб затны ол билед эталмазын.
Ненча тюрлю зат барды ичинде бу аламны.
Къолундан келемиди барын кёрге адамны?
КЪЫЙЫН СЫНАМ.
Бир къыйын сынам дуния джетди бизге юлюшге,
Эркин джашау эталмай, биз тыйылыб мюйюшге.
Аллында кенг джаннетде болду уллу атабыз,
Ол сынамын толтурмай, андан кетди хатабыз.
Джаратхан Иебиз бизге ауур сынамла берди,
Шайтанны да джау этиб, Ол сынамгъа джиберди.
От джанады бу дуния ёлтюрюшюу, кюрешиу,
Чириб къаллыкъ затлагьа мыллык атыб эришиу.
Джашау деген сынамды, адам ёлюб кетгинчи Хар атламынг, хар ишинг - аджал джетиб элтгинчи.
325
Сен къалайда болсанг да — юйде, ишде, базарда,
Сынам болмагьан заман, табаллыкъ тюлсе аз да.
Бай болса - чомартлыгьы, джарлыны - бойсунууу,
Къыйынлыкъгъа, ауруугъа разы болуб турууу.
Инджилгеннге, онгсузгъа джюрекни эзилиую,
Биреуден инджиу келсе, сора анга тёзюую.
Кючюнг кёб болса сени, къарыусузгъа сен болуш,
Онгсуз къауумну джакълаб, залим къауумгьа уруш!
Акъылынг артыкъ эсе, болуш сен акъылсызгъа,
Джумшакъ кёзюнгю къарат мискиннге, ангысызгьа.
Билим болса бер юлюш, къарыусуз англагъаннга,
Эринмей айтыб тюзет, эс ийиб тынглагъаннга.
Усталыгъынг бар эсе, бер борчунгу андан да,
Къуру кесинге ишлеб турмайын сен хаманда.
Я, Аллахым, Сен тюзет бу ариу къылыкълагъа,
Сансыз этиб къоймайын, ие болурлай алагьа!
АДЖАЛ.
Сенсе мени джаратхан, джашау бериб сынаргъа,
Игиликни, аманны мен этгенни санаргьа.
Къууандыргъан, кюлдюрген, насыб бериб джырлатхан,
Бушуу берген, къыйнагъан, инджиу бериб джылатхан.
Биринчи ёлюк эдим, Сен джан салыб тирилтдинг,
Дагъыда ёлюм бердинг, мен джоругьунга келдим.
Ауалда джокъ болгъанма, дуниягъа хаух туугъанма,
Кетерге къуралгъанма, кёлеккеде тургъанма.
Мен эс джыйыб дунияда англагьынчы джашауну,
Къартлыкъ келиб агъартды, мен къойгъунчу джаншауну.
Бир терк джетдим артына, джангы джолгъа чыкъгъанлай,
Сынам джолланы ётдюм, умут терен болгъанлай.
Сынам ёмюр бошалды, мен эслемей тургъанлай,
326
артЧЬ1КЪ>> де®башладыла, манга акъ тюк ургьанлай.
- анмайын джюрегим, мен кюзгюге къарадым,
Хири атлаб эм джортуб, мен кесими сынадым.
Къарт деб нек айтадыла, джокъду да алай хатам,
д е б кесиме кёл этдим, сау шойд да алкъа анам.
Не болса да джокъ хайыр ол сагъышладан манга,
Дджалгьа къуралайым, болджал салмай мен анга.
Джарашыб, тауба этиб, хазыр болайым джолгъа,
джукълаб тургъанлай аджал келиб алмасын къолгъа.
АХЛУЛАГЪА ОСИЯТ.
Багъалы ахлуларым, барды сизге айтырым:
Хакъды мени къайтырым, джер къарнында джатарым.
Бу дунияда къалмазым, аджалым созулмазы.
Рысхысындан алмазым, болджалым сорулмазы.
Манга кёзюу джетгинчи, аджал мени элтгинчи,
Сизни къоюб кетгинчи, бушуууму этгинчи,
Ахыр тылпыу чыкъгъынчы, Азраил джан алгъынчы,
Узунума джатхынчы, сал агъачха салгъынчы,
Боюнлагъа алгъынчы, имбашлары талгьынчы,
Къабырлада джатхынчы, топракъ мени джабхынчы.
Мен киргинчи чунгургъа, халкъ кириучю уругъа,
Джер къарында турургъа, джангы мекям къурургъа,
Мёлек кириб къабырда манга соруу бергинчи,
«Аллахынг, файгъамбарынг кимди сени?» - дегинчи,
Болджал эте турмайым, заманны бош джоймайым,
Кечикдириб къоймайым, муратымы оймайым.
Хайырланныкъгъа къалсын, ол да ёлюб къалмасын,
Ахлулагьа джарасын, мени была бармасын,
<(ДУния малгъа алдатыб, джашаугъа мыллык атыб,
Рьгсхыгъа бетни сатыб, джюреклеригиз къатыб,
327
Ёлюр кюнню унутуб, къуру дунияны тутуб,
Артмакъланы къурутуб, ёлмегиз къуру туруб.
Хакъ ючюн кюрешигиз, нафсы бла эришигиз,
Ариу болсун ишигиз, терсеймесин кишигиз!
Тюз джолдан сиз таймагъыз, Аллах джолун оймагъыз,
Нафсыгьа тынгламагъыз, динни бетин джоймагъыз!
Субайлыкъгъа кетмегиз, сыйсызлыкъгъа джетмегиз,
Гюнах ишле этмегиз, харамны джюрютмегиз!
Экибетли болмагъыз, сёзюгюзню оймагъыз,
Адамлыкъны джоймагъыз, сансыз этиб къоймагъыз!
Адеблиле болугъуз, сыйлы болур джолугъуз,
Чомарт болсун къолугъуз, Аллах была солугъуз!
Ёбкелеучю болмагъыз, заманны бош джоймагъыз,
Ашха бетни сатмагъыз, зыраф этиб къоймагъыз!
Сакъ болуб аманатха, дин буюргъан хар затха,
Созмагъыз аны артха, къалмагъыз аман атха!
Ётюрюкню айтмагъыз, хакъ сёзден сиз къайтмагъыз,
Тюзню терсге сатмагъыз, тауба этмей джатмагъыз!
Онгсузлагъа къарагъыз, мыдахлагъа джарагъыз,
Джарлыланы англагъыз, игиликле джорагъыз!
Таяныгъыз Аллахха, хазыр болуб палахха,
Келир сизни сынаргъа, къуралмагъыз джыларгъа,
Бир кемчилик келсе да, Бериучю аз берсе да,
Адамыгъыз ёлсе да, сизни сынаб кёрсе да,
Аллахсыз джукъ келмейди, Ол джукъну бош иймейди.
Башха биреу бермейди, тёзмегенни сюймейди.
Уллукёллю болмагъыз, тюзелсе джашауугъуз,
Сиз алданыб къалмагъыз, кёб болса ашауугъуз!
Бойсунуб хар затына , къуралыгъыз заманнга,
Табсызына, табына - Ашхыхыгъа эм аманнга.
328
этиб къарайды, бай этиб да марайды,
джарлы
деген алайды, Иебиз бизни сынайды.
джашаУ
дан айыб алмазна, атлагъыз сиз уялмазча,
Сиз хакъны англамазча, джукъламагъыз уянмазча.
Табсыз этиб ийсегиз, сиз гюнахха кирсегиз,
Кечиучю бард билсегиз, къайтыб тауба этсегиз.
Сиз тилегиз ашыгьыб, турмай заман ашырыб,
Къутулмазсыз джашырыб, бармагьыз сиз ышырыб!
Таубачыны сюеди, аны ариу кёреди,
Терсликлерин кечеди, джаннетине иеди.
Акьылгъа таянмагъыз, джахилге алданмагъыз,
Байлагьа сукъланмагъыз, тюзлюкге джукъламагъыз!
Апендид деб сормагъыз, ол билед деб турмагъыз.
Даулашыучу болмагъыз, хакъны кери урмагъыз!
Алимледен соругъуз, тюзню-хакъны къоругъуз,
Таза ийман солугъуз, бишген мюрзеу оругъуз!
Джарым молла терсейтир, ол аджашдырыб элтир,
Сылхыр этиб эсиртир, артда хакъны кюсетир.
Оюмлу сёлешигиз, затны тюз юлешигиз,
Хакъ ючюн кюрешигиз, тюзлюкге илешигиз!
Джаннет джолуду тюзлюк, анга керек тёзюмлюк,
Джашау тюлдю ёмюрлюк - ол бир кюн бир юзюллюк.
Тюзлюк чыгъад Къурандан, джокъду бир башха андан.
Джюрюгюз сиз хар заман, ол китабны ызындан.
Алгъа аны салыгъыз, аны ызындан барыгъыз,
Эсге иги алыгъыз, тюз джолда сиз арыгъыз!
Ол Аллахны сёзюдю, Аны рахмат кёзюдю,
Джол джарытхан нюрюдю, эшитмеген - ёлюдю.
Къыйынды сёзню тутхан, кёбле аны унутхан,
Джашау алдаб къурутхан, терслик кёблени джутхан.
329
Тюзню сюйген азчыкъды, терсни сюйген кёб чыкъды,
Дуния юсю балчыкъды, кёбню тайдырыб джыкъды.
Дин ючюн къыйналыгъыз, сууаблыкъла алыгъыз,
Къууанч была къалыгъыз, ахлуларым барыгъыз!
КЪАЛАЙ СЕЙИРДИ ИНСАН!
Къалай сейирди инсан, игиликге чарлагъан,
Насыб джолгъа чакъырсанг, келирге унамагьан.
Кертини эм тюзлюкню сора ол нек сюймейди,
Бир Аллахны джолуна, къууаныб нек келмейди?
Кесини татлы джанын нек этмейди оноуун,
Сагьыш этиб, эм сюзюб, нек бармайды тюз джолун?
Мен чырт англаялмайма, сюймеймиди ол джанын,
Нек кюрешмейд къадалыб, тазаларгъа ол къанын?
Башхалагьа кир акъыл джюрекде нек тутады,
Тартынмайын, хар кимге аманны нек айтады?
Джаратхан Аллахыны сюдюн нек унутады,
Ол кюннге эсин бёлмей, сансыз къалай турады?
Бюгюнюне къууаныб, тамбласын нек къояды,
Хаух дуниягъа алданыб, ол бетин нек джояды?
Тюз адамны сюймейин, терсни ол нек сюеди,
Хакъ джолгъа чакъыргъанны артындан нек кюледи?
Байны эм тамаданы сыйларгъа нек чабады,
Аланы терсликлерин ол башын нек джабады?
Дуния малгъа нек сатад ийманын, адамлыгъын,
Аллахыны аллына билмеймиди барлыгъын?
Тюз тургъан - Джаратхандан къоркъады эм уялады,
Терс джолгъа аууб кетмей, ол кесин тыйялады?
Тюз адам хакъда турад - терсге ауузун ачмайын,
Аман чыдаялмайды силегейин чачмайын.
Аман адамны сёзю, къуру аман болады,
330
Аузу кибик ичи да аны кирден толады.
Кесине бир аламат кёрюнюр, керпеслениб,
Анга джукъ айтылыр деб, турур ол сескеклениб.
Махталса, къанат битер, кёкге учуб кетерлей,
Ариугъа керпесленир, не десенг да этерлей.
Ол ушатмагъан бир сёз ычхындырсанг, эслемей,
Болгъанны баш тюбюне этер бир да исдемей.
Ариу айтыб турмасанг, ол элге баям этер,
Джюз игиликни кёрмез, этмез сеннге бир хатер.
Бек эслеб сёлешмесенг, атылыргъа боллукъду,
Андан ары оздурсанг, къыза кетсе, урлукъду.
Акъыллы — сёз бла хорлар, тели уа - джумдур была,
Андан эсе тынгыла, кюрешмей къуджур была.
Англатама зат десенг, къыза барыр къызгъандан,
Эм игиси - тынглауду, къутулур ючюн андан.
Андан да бек игиси - къоялсанг сен башламай,
Ол сёлеше турса да, сен кесинги бошламай.
Джукъ зат айтама десенг, ол тюзюне англамаз,
Бир болмагьанны айтыр, хакъ сёзге ол тынгламаз.
Хар ким да андан джанлаб, къачыб аны къатындан,
Ол сау элге азабды, рыслаб аны атындан.
ТАМБЛАМ.
Эй, Аллахым, тамбламы билирим келед мени,
Неди экен оноуунг, буйругъунг меннге Сени.
Билирге джокъмуд мадар, билирим бек келеди,
Аны уа дараджалы сан бир адам биледи.
Аны къайгъысы тутуб, джюрек тынчлыкъ табмайды,
Ол къайгъы анга кирсе, хазна рахат джатмайды.
Джюрек сагъышлы болуб, къоймайды мени рахат,
Хаман билири келиб, къалай болурун ахрат.
331
Бир-бирде къоркъуу тутад, бир-бирде ышанады,
Ол къайгъы келиб кирсе, ол бек аз ышарады.
Тынчлыкъ бермейд ол сагъыш, хаман джюрекге кириб,
Джаным къалай болур деб, санла бошаса чириб.
Не кёб къайгъы этсем да, бары менден ташады,
Бу сагъыш а тохтаусуз, джюрегими ашады.
Джокъду мында, дунияда, аны билирге мадар,
Аны бизден джашырды - ол болду бизге къадар.
Биз ахратны кёрмейбиз, арагьа джабыу салды,
Аны артын кёрмейин, адам да джахил къалды.
Бу дуния джабыу болуб, турады кёзбау этиб,
Анда хакъны кёрюрбюз, ол джабыу кёзден кетиб.
Джабыуну артын кёрмей, бек кёбле аджашалла,
Ёмюрден бери халкъла алай бола джашалла.
Хаух затладан джукъ къалмай, барысы тас болурла,
Бир башха халгъа кёчюб, халкъ муну унутурла.
Булутдан чыгъыб кече ай бизни джарытханча,
Ауубуз кетер кёзден, Сыйлы Аллах айтханча.
Сора дуния тас болур, кёлекке тас болгъанча,
Ахрат ачылыб къалыр, ай булутдан чыкъгъанча.
Булут чачылыб кетиб, ай кёрюнюб къалгъанча,
Ол кёзге туура болур, дуния ауун алгъанча.
Хакъны кёрюрге къоймай тургъан дуния бир ауду,
Ол халкъны кёзюн алдаб, этиб тургъан - армауду.
Ёлсе, андан къутулуб, ол кёзден тайыб къалыр,
Хакъ ачылыб кёрюнсе, ол ангылаб уялыр.
Ётюрюкден къутулуб , кертини кёрюб къойса,
Ол джукъудан уяннганча, кёзю ачылыб къалса,
Кёзбау суратла кетиб, ёмюрлюк джерге кирсе,
Сейир тамаша болур, керти затланы кёрсе.
332
ХАУХ ДУНИЯ.
униягьа быллай бир миллет мыллык атарча,
Не игилик бард мында, динин анга сатарча?
Не къууанчы бард аны, не аламаты барды,
Эркин джерни юсюнде джашау былай нек тарды?
Не заты бард дунияны биз быллай бир сюерча,
Дуниядан къутулгъаннга биз къыйналыб кюерча?
Ол къоркъуу бла умутну арасында ётеди,
Насыбы тутуб мында муратха ким джетеди?
Бир джауум алады деб, бирде суу къобады деб,
Бир кёк чартлаб урад деб, бирде сууукъ тутад деб,
Бир иссилик къысад деб, бир уллу джел алад деб,
Бирде от тюшеди деб, бирде душман чабад деб,
Бир гудучу тюшед деб, бирде ачлыкъ келед деб,
Бир ауруула джетед деб, бирде хакъым кетед деб,
Бир биреу ёлтюред деб, къыйынлыкъ келтиред деб,
Бир ауур сёлешед деб, бир биреу кюрешед деб,
Бир адамдан къоркъаса, бир-бирде джаныуардан,
Тёрт аякълыдан эсе, бек эки аякълыдан,
Бир джер тебренеди деб, бирде джер джутады деб,
Бир къая оюлад деб, бир джел къурутады деб,
Бир бузлауукъ, иссилик, бир-бирде уа суу алгъан,
Бир болгъанны джел къыргъан, бир-бирде да джер аугъан,
Боран келсе биз къачыб, юй ышыкъгъа киребиз,
Кюн тийсе, керпеслениб, чамла этиб кюлебиз,
Иссиде кёлеккеге къысылабыз, биз чабыб,
Сууукъда юй ичине - эшиклени биз джабыб,
Бир ауругъан, бир ёлген, бир тутулгъан, джоюлгъан,
Бир-бирин эрши кёрген, бир эринден къоюлгъан,
Бир джарлыны джылатхан, бир сарнагъан-джылагъан,
333
Онгсузланы марагьан, онглу болса джырлагъан,
Бир хоншула тюйюше, сюдлюк бола джашагъан,
Сора шашыб, къутуруб, хайыуаннга ушагъан,
Бирде кюн къысады деб, не бир тели къусад деб,
Неда борчун созад деб, неда сёзюн бузад деб,
Неда биреу талайд деб, неда хоншу марайд деб,
Ол зар кёз бла къарайд деб, бирде тилчи марайд деб,
Бир залимни къолундан, бир къырал тоноуундан,
Бир оноучу зорундан, бир тели оноуундан.
Алай была дунияны джашауу болду ачы,
Нек этилмейин къалды адам улуну къачы?
Адамча сыйын сакълаб, бу дуниядан кетгеннге,
Не къыйналыу джашаугъа хорлатмайын ёлгеннге.
Бир сагъатха, бир кюннге джокъду мынга ышаныу,
Муну арты бушууду, джокъ болады ышарыу.
Бу къадар къоркъууладан биз илгене джашайбыз,
Джан сакъларгъа кюреше, бир джукъчукъла ашайбыз.
Ёлюрюбюз келмейди, кюрешебиз тырнакълаб,
Уллу юйле биз ишлеб, ичлерин ариу акълаб.
Бюгюн кёргенибизни тамблагьа биз унута,
Джангы джашау башлайбыз, джангы умутла тута.
Ёлюмден къача-къоркъа, ёлебиз да къалабыз,
Бу къыйынлыкъ джашаудан сора рахат болабыз.
Анда уа Аллах билед кимни къалай болгъанын,
Биз билебиз къуб-къуру дуниядан къутулгъанын.
Ичинде ниетине кёре, хакъын аллыкъды,
Этген ишине кёре, Ол орнуна барлыкъды.
АДАМ КИМДИ?
Къуру сыфаты адам тюлдю адам, ангыла,
Адам деген кимди ол, сен эс бёлюб тынгыла.
334
Хар бир сыфаты адам - адам болуб бармайды,
Ддамлыгъы болмаса, адам дерге болмайды.
Адам эмда адамлыкъ экиси башхадыла,
Адамлыкъдан тайгьанны адамгъа къошмайдыла.
Ол атны алыр ючюн адеб, къылыкъ керекди,
Барысын джарашдыргьан ариу, таза джюрекди.
Адамлыгъы болмаса, сыфатындан не келед?
Хайуан кибик айланад, ол джашауда не беред?
Керти адам болургъа керекди талай затла,
«Къылыкъ» деб атагъанла бурун алагьа атла.
Къылыгъы тюрлю болса, джануар атла бергенле,
Ким къайсыгъа ушаса, ол аллайды дегенле.
Дуния малдан тоймайын, рысхыгъа атса башын,
Анга бёрю дегенле, ашаса табхан ашын.
Кимине гыбыча деб, кимине тюлкюча деб,
Кимине джыланча деб, кимине ёгюзча деб.
Кимине да итча деб, кимине тонгузча деб,
Кимине эшекча деб, кимине да къойча деб.
Кимине тууарча деб, кимине асланча деб,
Кимине къадырча деб, кимине къапланча деб,
Кимине къаргъача деб, кимине шайтанча деб,
Кимине маймулча деб, кимине лобанча деб.
Быллай атла айталла адамлыкъдан тайгъаннга,
Кесин бошлаб, терсейиб, кеси бетин джойгъаннга.
Халкъ биледи, кёреди, хар кимни да сюзеди,
Тыйыншлы атла береди, хар затны да сезеди.
ХАКЪНЫ ИЗЛЕУ.
Джанын сакъларгъа адам хар нени да излейди,
Алай а ол тюзелиб, хакъны излей билмейди.
335
Ол джанын сакълар ючюн, къалайгъа да барлыкъды,
Кюрешиб, къара терлеб, арырыкъды, таллыкъды.
Къарнын ач этмез ючюн, джер-джерге чабарыкъды,
Хакъны излеу эшикни, сан этмей, джабарыкъды.
Къайры да ол таукелди, узакъды деб къарамаз,
Хакъны билир ючюн ол хоншугъа да атламаз.
Сом тюшерик джерлеге кечеден туруб барыр,
Хакъны билир джерине заман табмайын къалыр.
Рысхы ючюн къачанда хазырды къалайгъа да,
Хакъ ючюн ёрге туруб, атламаз ол блайгъа да.
Сом-шай тюшюрюр ючюн кече да джукъламазла,
Хакъны ангылар ючюн, бир сагъатны джоймазла.
Кече-кюн да чабышыб, бай болуб кюреширле,
Бири бирин озалмай, къадалыб эриширле.
Хакъны билир ючюн ол, киши была эришмез,
Дуния малгъа чабхандан, анга заман джетишмез.
Ким биледи ол кесин билгеннге санай болур,
Билмесе да ол кесин алим этер, къубулур.
Ол хакъ къайгъылы болса, аны къарнын ким асрар?
Ёлген кюнюнде эли джыйылыр да ол асрар.
Нетеди кесин къыйнаб, ёлсе, афенди джетер,
Нетеди хакъны излеб, джахил адетни этер.
Алай была дунияда хакъ керек болмад анга,
Хакъны сорсала уа, ол не джууаб берир анда?!
Ол чабышхан рысхыдан окюн бир хайыр болмаз,
Хакъны кюсей ол кетер, бир мураты да толмаз.
Сора ёкюнюр, излер, не термилиб табалмаз,
Мындан алыб бармаса, анда сатыб алалмаз.
ДЖУКЪУ СЕЙИРДИ.
Къалай сейирди джукъу, бир ёлюкча сойланнган,
336
Санларыбыз тынчайыб, мыйыбыз да солугъан.
Джаны кетмей тургъанлай, дуниядан ол хапарсыз,
Джукълар заман джетгенлей, болуб къалад мадарсыз.
Джукъу аны аудурад, ким болса да ургъанча,
Къарасанг, ол бир ёлюк, джаны кетиб тургъанча.
Джан ичинде тургъанлай, къайры кетеди эси?
Акъылы ишлемейди, бир джукъ билмейди кеси.
Нек болад адам алай, нек тюшеди ол халгьа,
Ким берди ол саугъаны, солур кибик, адамгъа?
Сау кюнню сагъыш этиб турса, мыйы арыйды,
Сора джукълаб солуса, эс джыйыб ол джарыйды.
Джукъламайын джатса уа, санла солургъа болур,
Алай а мыйы ишлеб, солумай, арыб турур.
Санлагъа керек болад солургъа рахат джатыб,
Мыйыны уа амалсыз, керек аны джукълатыб.
Бу джукъу деген зат да бек уллу сейир ишди,
Заман джетди ауду да, тёнгереди да бишди.
Адам джаратылгъан кюн джукъу да джаратылды,
Адам Джерге тюшгенде, биргесине атылды.
Ол джукълаб солур ючюн, кечени да джаратды,
Биз ишлеб джашар ючюн, кюндюзню да джарытды.
Ёлюк болуб тургъанлай, тюрлю тюшле кёреди,
Биреу уятыб къойса уа, аны тюшюн бёледи.
Тюшюнде кёб джерлеге джаны барад айланыб,
Тёнгеги уа турады ол орнунда сойланыб.
Не джерледе айланад, не хапарла алады,
Тёнгегине къарасанг, къымылдамай турады.
Уяуда кёрмей, ол джукълаб кёред ёлген джанланы,
Эси, акъылы кетиб, къалай кёред аланы?!
Уяуда билмеген затны, уянса хапар айтады,
337
Кёб джерлеге джетишиб, хапар алыб къайтады.
Айтады ол хапарла бурун эртде болгъандан,
Анга таша ачылыб, энди алда боллукъдан.
Уяу заманда кёрмейин, джукълаб кёред буйрукъну,
Мыйы дунияны ташлаб, алай кёред боллукъну.
Мыйысы, эси, джюрек бу дуниядан айрылыб,
Алай кёрюб башлайды, ол ташагьа ачылыб.
Кёралмайды ташаны, эси дунияда болуб,
Мыйы ары кёчмейди, кёзлери ачыкъ туруб.
Бу да Уллу Аллахны ишлерини бириди,
Ойлашыб англагъаннга, ол да бир сейириди.
НЕК БОЙСУНАМА?
Джаратханнга бойсунмай - бойсун дейле башхагъа,
Огъай, нек бойсунама джаратылгъан джанлагьа?
Сен джан салгъаннга бойсун, бойсунмай джан берликге,
Тамбласында да ёлюб, джер къарнында чирликге!
Даим Саугъа бойсунмай - бойсун дейле ёллюкге,
Къалгъанла кёрген кибик - ол да ёлюм кёрлюкге.
Къулакъ Бергенни къоюб, башхагъа нек тынглайма,
Ол айтханны англамай, башханы нек англайма?
Ол сыйлы саугъа была кёб затланы англайма,
Кеей бетими джоюб, башханы нек сайлайма?
Аны сёзюн эшитмей, башханы нек эштеме,
Ол буюргъанны къоюб, башханы нек этеме?
Кёзле Бергенни билмей, джахиллей нек ёлеме,
Джаратхандан башхагъа, эсими нек бёлеме?
Меннге мыйы Бергенни, сан этмей, нек къояма,
Бергеннге шукур этмей, ийманны нек джояма?
Меннге джюрек Бергенни нек этеме мен сансыз,
Джан салгъанны унутуб, джашармамы мен Ансыз?
338
Нек керекди къояргъа, манга бутла Бергенни,
Сюйген джериме барыб, мени рахат этгенни?
Бермесе Ол бутланы, мени ким джюрютюред,
Сора керек джериме, кёлтюрюб ким элтиред?
Къолларым да саугъады, кереклими этерлей,
Аланы мен ишлетиб, муратыма джетерлей.
Сау дунияны башына Оноучудан уялмай,
Башха меннге керекмид, Аны буйругъун алмай?
Ол затланы саугъалаб, хар неми да тындыргьан,
Джюрекни ёхтем этмей, назик этиб, сындыргъан.
Кечени саугъа этиб, джукълатыб рахат этген,
Кечени эм кюндюзню ауушдуруб джюрютген.
Аны сан этмей къоюб, башхагьа бойсунургъа,
Ол телилик тюлмюдю, хауасын а солургьа?
Тюрлю-тюрлю затларын, биз алыб, хайырланыб,
Ол джаратхан кюн была джарыб эм зауукъланыб.
Ол битдирген затланы, сайлаб алыб ашаргьа,
Сора Аны унутуб, бойсунмайын джашаргъа.
Бизге керек затланы барын да Ол береди,
Акъыл иеси ойлашыб, ол затланы кёреди.
ДЖОЛДАШ.
Бир Аллахны саугъасы - ауруу болду джолдашым.
Инджитмейин джарашыб, къалмайды мени ашым.
Ауруу мени кючледи, ушайды бошламазгъа.
Онгуму ала барад, ушайды ол къоймазгъа.
Андан сора башым да экинчи саугъа болду,
Саулай ич джаным бары, талай ауруудан толду.
Санланы аурутсанг да акъылымы, мыйымы,
Сакъла аман ауруудан диними, ийманымы.
339
Намазны ышара бла, олтургъанлай къылама,
Седждесин эталмайын, анга да къыйналама.
Ёлюм тюлдю баш къоркъуу, джанны къалай берирме,
Къабырыма кирген кюн, мен къаллайла кирирме?
Мёлекни соруууна джууаб бералырмамы?
Аланы чамландырмай, рахат къалалырмамы?
Аллахымы аллына не сыфатда турурма,
Джаханимден, джаннетден мен къасыда болурма.
Къайсы хорлар базманда, гюнахдан эм сууабдан?
Аллахым Сен бир сакъла, ол кюн ауур суалдан!
Хайырлы саугъа болсун, гюнахланы кетерген,
Джюрегими сындырыб, дараджагьа миндирген.
Уллукёллюлюгюмю тазалагъан, къоймагъан,
Иблис къылыкъгъа кетиб, мен бетими джоймагьан.
Джюрегим назик болуб, бёгекликни эритген,
«Мен» дегенни къурутуб, мугурлукъ джолгъа элтген.
Аллай ауруу эт муну, не этсенг да бойсуннган,
Сени разы этиб мен, ёхтемлигим да сыннган!
ХОРЛАТМА!
Дуния хорлаб къоймасын, сакъ бол Абсюб кесинге,
Ол бек хыйлачы затды, ал сен аны эсинге!
Къой сен дуния къайгъыны, Иенг беририн бергенди,
Керти джеринге къурал, сени джылынг келгенди.
Кёз кёргеннге алданма, кёз кёрген - ол кёзбауду,
Керти зат ташадады, мындагъы къуру ауду.
Къой сен дуния кюнлени, сюйгенлерин этсинле,
Ала ючюн къайгъырма, ала эсден кетсинле!
Ал джанына сагъыш эт, къайрыды джолунг сени,
Терс затынгы тюзет да, тюз джолгъа сал кесинги!
340
Кёзлени бери ачыб, къара сен тёгерекге!
Джаны болгъан бурулад, бири къалмай ёлюкге.
Сен сагъайыб тынгыла буруннгу хапарлагьа.
Къаллай бир халкъла - бары баргъанды къабырлагъа.
Джазда чагьыб къачда уа, къаудан болгъан хане кибик,
Джокъ болады адам да, дунияда ол тас кибик.
Сагъыш эт да сен бир сюз, бу ишлени барын да,
Болгъан кетиб барады, сенми къалырса мында?
Сора джолунга къурал, толтуруб артмакъланы,
Бир Аллахха аманат эт да сен ахлуланы!
ЫЗЫМА КЪ АР АС A M ...
Мен ызыма къарайма, ётдюрген джашауума,
Оюмсуз кёб сёлешиб, керексиз джаншауума.
Харамны ашаб ийиб, къатышдымы къаныма,
Ол анга сингиб, заран этдими ийманыма?!
Къарангылыкъ, джахиллик кёб джерледе этгенме,
Айыб ишлени эте, мен къартлыкъгъа джетгенме.
Диними тутууум да, кёлюмдеча болмайды,
Хар затым джарты-къурту, муратымча толмайды.
Хаман дыгалас эте кесими тюзетирге,
Болумум джеталмады джюрекни тюз элтирге.
Мен къадалыб кюрешдим аны была эришиб,
Джюрегим да ийилмей, турду ол да гирешиб.
Къуллукъ этиуюм къуджур, намазым да бек тюрлю,
Эсим тюзге чачыла, бетим да болмай нюрлю.
Не бек сакъласам да мен намазлыкъда кесими,
Андан хазна чыкъмадым, тюзге чачмай эсими.
Эришиб кирсем ары - артыкъ бек кете эди,
Алай болмай Аллахха къойсам - Ол джете эди.
Эсни Аллахха ийсем, ол джол мен хорлай эдим,
341
Башха джанына ийсем, айыблы бола эдим.
Ауузуму да керексиз сёзден сакълаялмадым,
Эслеб, анга сакъ болуб, бош сёзден тыялмадым.
Аны кибик къулакъла, аны кибик кёзлерим,
Гюнахха бояйдыла, мени къуджур сёзлерим.
Терс акъылгъа кетмейин, тюз джолну барамамы,
Ийманым да къалайды, джол азыкъ аламамы?
Ата-ана хакъын да толтурдумму мен толу,
Элим, джамагъатым да меннге не айта болур?
Джууукъну, тенгни борчун айтсакъ - ол а къалайды?
Хар затым джарты-къурту, мени ишим алайды.
Хайуанланы хакъы уа, аланы да кютгенме.
Джашауумда кёб тюрлю тели ишле этгенме.
Энди бу затла бары, манга къайгьы салалла,
Ол сагьышла джюрекни, кючлегенлей туралла.
Была бары сорулса, мен не джууаб берирме,
Джаратханны аллында мен не деб сюелирме.
Алай а барды мени джангыз бир базгъан джерим,
Аллахыма таяныб, тохтау - къуру этерим.
Мен Анга ышанама, факъыр къулун кечсе деб,
Ол рахматы бла къараб, бир джумшакълыкъ этсе деб.
НЕК ДЖАШАЙБЫЗ?
Буюрулду дунияда хар бир джаннга да джашау,
Джашау этер ючюн а керек болады ашау.
Джан сакълаб кюрешеди, джашар ючюн адам да,
Къадалыб ашаб, ичиб, адам кибик, хайуан да.
Хайуан да излейд джашау, келмей аны ёлюрю,
Бизден къысха болса да, аны джашау ёмюрю.
Ол да джанды, талпыйды, ёлмей джашау этерге,
Дунияда бир джан джокъду, сюйген ёлюб кетерге.
342
длай а хар бир джаннга Аллах буюрду аджал,
ддам да ёлмей къалмаз, ол болса да къурч къанджал.
ХаЙуан бизге ишлейди, кереклибизге джараб,
Биз а кимге ишлейбиз, бизни ким багъад, къараб?
Хайуан бизге джарайды, биз а кимге джарайбыз?
Ддамгьа ким къарайды, хайуаннга биз къарайбыз.
Аланы Уллу Аллах адам ючюн джаратды,
Адамны уа не ючюн, бу дуниягьа къаратды?
Алагьа акъыл бермей, бизге акъыл нек берди,
Бу хаух дуниягьа бизни, джаратыб нек джиберди?
Не ючюн джашайд адам бу дунияны юсюнде?
Барындан ол артыкъды джаратылгъан тюрсюнде.
Сора хайуанча ашаб, андан сора джукъ билмей,
Хайуан кибик ол джатыб, мыйысына джукъ кирмей,
Хайуан кибик джукъ эштмей, хайуан кибик джукъ кёрмей,
Хайуанча сагъыш этмей, акъылын джукъгъа кермей,
Ол хайуанчамы болад, огъай, андан аманды,
Ол акъылын ишлетмей, мыйыны тот басханды.
Аны мыйысы, ичи хайуан кибик болгъанды,
Кёз кёргеннге алданыб, хайуанны да озгъанды.
Ол анычюн болады хайуандан да бек аман,
Акъыл джукъгъа джарамай, нафсы къайгъылы хаман.
ДЖЮРЕК КЪУЛ БОЛМАДЫ.
Динсиз къралда туудум мен, динсиз къралда да ёсдюм,
Бек джашлыгъымдан башлаб, кёб инджиулеге тёздюм.
Бир кюнню ышанмадым, анга аз да терилиб,
Гитчеликден джашадым, Аллахыма берилиб.
Тышымы бойсундурдум, джюрегим унамады,
Ала айтхан затланы аз да къаным алмады.
343
Кесими келишдириб джашадым, амалсыздан,
Сюймейин, джийиргене, къутулмай аллахсыздан.
Намазымы къылаем, билдирмейин джашыртын,
Кёз-къаш была этерге кюреше эдим шартын.
Хаман эслеб, сагъайыб, сакъ болуб билдирмезге,
Джукъ билмегенча этиб, кюрешиб сездирмезге.
Эрлей джаугъа айтыучу тилчиле да барелле,
Билдирмейин, мюйюшден джашыртын мараелле.
Къалайда да тилчиле, къралда толу элле,
Аллахсызла солуучу хауаны солуй элле.
Аллай адам аулудца, тюз арагьа олтуртуб,
Кимден да бек аламат, ол зикирни къутуртуб.