Дин Назмула - 07

Эм бек къаты азабда аллай алим боллукъду,
Кяфырла была бирге джаханимде турлукъду.
Джаннетде къауум айтыр: «Сен нек кирдинг ары, - деб,
Сен берген ауаз была биз киргенбиз бери», - деб.
Алагьа джууаб болур: «Мен тюзюча этмедим,
Хаух дуниягъа алдатдым, мен тюзелиб кетмедим».
Тюз турмагъан алимни боллугъу ма алайды,
Джаханимде ит джыйын джетиб аны талайды.
Тюз тургъан алим болса, расулла была болур,
Ашхыла была бирге сыйлы джаннетде солур.
РЫСХЫ.
Уллу атабыз - Адам джаннетде джаратылды,
Ол анда тюз туралмай, бу дуниягъа атылды.
Ол кесин бегиталмай, ибилисге алдатды,
Сора Аллах да аны къыйын дуниягъа атды.
«Энди джаша сен джерде, хаман санланы тюе,
Сууукъдан юшюй-юшюй, иссиден кюе- кюе,
Тёрт бюклениб сен ишле, къуюлуб сени теринг,
Бек азаблы боллукъду дунияда джашар джеринг.
Ишлемесенг джарамаз, сен ачлыкъны кёрлюксе,
130
Адам - ол мёлек тюлдю, ашамасанг ёллюксе.
Ашарыкъны, кийимни кесинг баджар кесинге,
Киши хакъгъа узалма - ол харам болду сеннге.
Кесинги да джашатыб, джетерлей юйдегинге,
Сен сууаблыкъ алырса, башхагъа бергенинге.
Джарлыгьа, онгсузгъа да болуш эсинги бёлюб,
Кьызгьанчлыкъ этмей джаша, сен кетгинчинге ёлюб.
Бу дунияны малына эсинг кетиб къалмасын,
Мардадан ётюб кетме, ол сыйынгы алмасын!
Дуниягьа джутлукъ этиб, нафсынгы къойма бошлаб,
Сен рысхыны аллыкъча, барын къоймайын бошаб!»
Алай была башындан аллай джашау къурулду,
Эринчек, хомухлукъ бизден кери урулду.
Хар адам билиб болсун дунияда хаух тургъанын,
Аны джыйгъан рысхысы кесича, хаух болгъанын.
Кеей да, рысхысы да мында джугъу къалмайды,
Ёлсе ол биргесине андан бир зат алмайды.
Ол джанын сакълар ючюн бир джукъчукъла ашайды,
Дуния малдан тоялмай, ол джашауун бошайды.
Аллахыны рысхысын ол, джарашыб ашаса,
Аны ючюн Аллахха шукур этмей джашаса,
Не табханын дунияда ол тоялмайын джыйса,
Къызгъанч болуб рысхысын ол инджилгенден тыйса.
Аллах рысхыны беред, ёлгюнчю кечинмекге,
Бермейди аны была махтаныб ёхтенмекге.
Адамны сыйлы этген - къуру аны диниди,
Джокъ боллукъ рысхы тюлдю - ол ахыры чирийди.
Тутхан дини чиримез, ол биргесине барыр,
Багъалатхан рысхысы - бары тас болуб къалыр.
Адамда акъыл болса адамлыкъ, сый да болад,
131
Ол болмагьан адам а, кёб тюрлю айыб алад.
Адамлыгъы эм сыйы адамны - акъылыды,
Акъыл кимде болалса - аланы такъылыды.
Адамладан джахилле байлагьа берелле сый,
Сен акъыллыны сайла, телиден кесинги тый.
Бай байлыкъгъа таянад, уллуду аны кёлю,
Адамлыгъы болгъан а - акъылманнга эс бёлю.
Харам-халал айырмай, бай байлыкъны джыяды,
Акъылы болгъан адам, эслеб кесин тыяды.
Адамны асыл этген - ариу къылыкъларыды,
Аны сыйсыз этиучю - аны сыныкъларыды.
Ариу къылыкъ болмаса, тукъумуна таяныб,
Туруу анга не берир, аны была махтаныб.
Къылыгъы ариу болса, халкъгъа кесин сюйдюред,
Бийликден а не барды - ол миллетни кюйдюред.
Ханлыкъ не бийлик тюлдю адамны асыллыгъы,
Къылыгъына кёреди - хар кимни сыйлылыгъы.
Ханла-бийле джашайла, Джаратханны унутуб,
Харамланы ашайла, джарлыланы улутуб.
Алагьа сый бергенде, анда акъыл болурму?
Аны англай билмесе, анда ийман толурму?
Адамланы кёбюсю байлагьа сукъланалла,
Алагьа къыз да бериб, аладан къыз алалла.
Бай болмаса, къарайла джетинчи атасына,
Нек къарамайла аны къылыгъына, сыйына?
Алай была дунияда рысхы алдайды халкъны,
Кёралмайын къалалла ала кертини, хакъны.
Сыйлылыгъы - диниди, адамлыгъы - акъылы,
Адамны асылы да - аны ариу къылыгъы.
Биз ёлсек, ма бу затла болурла бизге нёгер,
132
Ол кюн хар бир адам да аланы излеб кюсер.
Ол затлагьа ёлгюнчю, ол ие болуб ёлмесе,
Джукъусундан уяныб, хакъгъа эсин бёлмесе,
Озаманда кеч болур, аны киши табалмаз,
Бу дуниядан элтмесе, айда тилеб алалмаз.
Ол рысхыгъа алдатыб, ёлюб кетсе сокъурлай,
Хаман байлыкъны сюрюб, ариу къылыкъдан къурлай.
Дуния деген алайды - кёб халкъланы терилтед,
Сокъур, санграу да этиб, ол аджашдырыб элтед.
Дуния бизни чабдырад, халкъдан артха къалма деб,
Къарачы тёгерекге, халкъдан айыб алма деб.
Келигиз, эй, къарнашла, эришмейин байлыкъда,
Эришейик ийманда эмда ариу къылыкъда.
Дини, адеби болса, сыйы ёсюб барады,
Къылыгъы аман болса, сыйы тюшюб къалады.
Динни тута тургъанлай, байлыкъда болса эси,
Аллахында болмаса - алдауукъчуд ол кеси.
Берген заманда барса, берилмесе бармаса,
Джюреги хош болмаса, андан бир зат алмаса,
Ол рысхы ючюн джюрюйд, сууаблыкъ ючюн тюлдю,
Ол халкъны терилтиучю, алдаучу бир тюлкюдю.
Багьа была, джал была Къуранны окъуучула,
Дуния рысхыны сайлаб, кёрню унутуучула.
Алим адам алданса бу дунияны малына,
Эм аманы ма олду, бир къара сен халына.
Анда кука сёзлеге алдатма сен кесинги,
Абасына, сархына ийиб къойма эсинги.
Ол алдайды миллетни, омакъ этиб сёзлерин:
Ким не беред деб иед, тёрт джанына кёзлерин.
Ауаз берсе, айтмайды шериятда болгъанны,
133
Кеси сюйгенча буруб, ары-бери Къуранны.
Ол аны айтыб тебрер, кеси таба аудуруб,
Ол тюзюн айтмаз сеннге, ары-бери бурдуруб.
Расул бизни сагъайтды, аллайланы юсюнден:
«Ахырзаман кёзюуде, ауаз берир кесинден.
Мен айтмагьанны айтыб, ала халкъны алдарла,
Аятны эм хадисни дуния малгъа сатарла.
Дуния была ахратны ала къатышдырырла,
Тазаны кирге бериб, аны алышдырырла,
Хакъны бериб джалгъанны ала сатыб алырла,
Къара бетлиле болуб, Бир Аллахха барырла.
Алтыннга кирни алыб, ала да кир болурла,
Дин была ашау ашаб, сыйсызлыкъдан толурла.
Джаннетни бериб ала, джаханимни алырла,
Уллу Аллах чамланыб, джаннган отха барырла».
Рысхы деген шайтанды, я, Аллах, сакъла бизни,
Болушмасанг, хорлатыб къоярбыз кесибизни.
Дунияда, ахратда да ол бет джоюучу затды,
Кесин сакълаб кюрешиу - нафсы бла къазауатды.
Уллу Аллах, тилейме Сен бир сал деб, эсиме,
Андан кёлюмю къачыр, мен базмайма кесиме!
Мен китабладан окъуб, англагьаным былайды,
Сени уа бу затлагьа эс бёлюуюнг къалайды?!
РИЯ - КЁЗБАУ.
Дин Аллахдан келгенди, халкъны тюзетир ючюн,
Ол келмегенди алдаб, кёзбаула этер ючюн.
Рия деген - кёзбауду, субайлыкъгъа айтылад,
Рия къабыл болмайын, зыраф болуб атылад.
Дин тутууну магьнасы - Аллахха сыйыныуду,
Ол буюргъан законнга адам кесин джыйыуду.
134
омагъанын этген, ол диннге саналмайды,
дны ючюн Аллахдан ол сууаблыкъ алмайды.
Къуран Аны буйругъуд, муслиманны джолуду,
Андача ким джюрюсе - аны дини толуду.
дуранда буйрукъларын, Къыямат кюн болгъанда,
Уллу Аллах сорлукъду, биз аллына баргъанда.
Анда болгъанны этген - тюз къуллукъгъа саналад,
Болмагьанны этсе уа - ол рия болуб къалад.
Къуран была хадисде джокъ зат - бары кёзбауду,
Экисинден ким чыкъса, ол бидгъа таба ауду.
Адам ючюн этилген къуллукъ - рия болады,
Миллет не айтады деб, бидгъачы бек уялады.
Аллахдан уялмайын, халкъдан уялгъаны ючюн,
Аллахыны орнуна халкъны салгъаны ючюн,
Джаратхан Аллахындан адамны уллу кёред,
Ёлюб чириб къаллыкъгъа, ол къадалыб сый беред.
Ол къуллукъ ширк болады, керек кюн ол джарамаз,
Аллах ючюн этмесе, Аллах анга къарамаз.
Аллахындан излемей ол башхадан излейди,
Аллах айыб этгени къулагъына кирмейди.
Сен билирге излесенг, къара аны кёзюне,
Ол не ючюн этгенин соруб тынгла сёзюне.
Адам ючюн этилген ол къуллукъгъа саналмаз,
Не кёб къуллукъ этсе да, ол къуллукъгъа къаралмаз.
Сууаблыкъны орнуна анга гюнах болады,
Бюсюреуню орнуна ол азабны алады.
Къуллугъу къабыл болмай, ол ызына къайтады.
«Меннге керек тюлдю», - деб, Аллах алай айтады.
«Кимден бюсюреу излеб, кимге махтаннган эсенг,
ндан изле сууаблыкъ, бир кёр табаллыкъ эсенг».
135
Ол алайда ангылар иши зыраф болгъанын,
Аллахын алдаялмай, къурукъоллай къалгъанын.
Джаннет эшикни ачыб, мёлекле чакъырырла:
«Кел да кир джаннетге!», - деб, алагьа къычырырла.
Ол алагьа ийнаныб, кертда деб талпыб барыр,
Эшиклери джабылыб, ары киралмай къалыр.
Джаннетни ичин кёрюр, ариу ийиси урур,
Къууанч болуб, учунуб ол анга аллын бурур.
Эшик джабылыб къалса, салпыланыб къайытыр,
Мыдах болуб, ёкюнюб, халек болдум деб айтыр.
Дагъыда чакъырырла, кел да кир деб, джаннетге,
Хаман эшик джабылыб, къалыр ма ол адетге.
Эм арты ол тюнгюлюб, тохтар ары бармайын,
Биягъынлай болур деб, алагьа ийнанмайын.
Хыликке этиб аны, анга алай кюлюрле,
Сора мёлекле аны джаханимге сюрюрле.
Ала анга айтырла Аллахха къул болмадынг,
Алдауукъ болду ишинг, сыйлы орун алмадынг.
Адамлагьа бетсиниб, сен да халкъгъа кёргюздюнг,
Аллахынг да кёргюздю - насыбны кесинг юздюнг.
Сора ала айтырла: «джаханимге киргенле,
Ала бизден насыблы, джаннетни кёрмегенле».
Кёргюзгеннге кёргюзед, эштдиргеннге эштдиред,
Хар кимни этгенича, хакъын бериб битдиред.
Аллах ючюн этгеннге, он къат береди.
Джюреклени ичлерин, хар кимни да кёреди.
Бир-бирге омакъланнган керекмиди Аллахха?
Субайлыкъны ким этсе, башы къалыр палахха.
Джаратхан Иебизни, алдаргъа кюрешмейик,
Субай къуллукъла этиб, кёзбауда эришмейик.
136
Эришейик барыбыз Аллахдан уялыуда,
Джюрекде Аны тутуб, суаблыкъла алыуда.
Кесибизге ышанмай, джюрекге сакъ болайыкъ,
Ол кёзбауну сюеди, аны кери урайыкъ.
Аллах ючюн этейик, ниетлени тазалаб,
Хаман барыб турмайын бу гюнахланы къалаб.
Я, Аллахым, бир болуш джахилликни къояргъа,
Сени ючюн къыйналыб, субайлыкъны ояргъа!
ТЮЗ ДИННГЕ ЧАКЪЫРЫУ.
Махтаула бютеу бары дунияланы Неси —
Джаратхан Бир Аллаххад — Рахматлыды Ол Кеси
Салат, салам да Кеси сюйюб, сайлаб алгьаннга,
Шафагъатын этер ол, аны джолун баргъаннга.
Буйрукълары Аллахны сыйлы болгьан Къуранды,
Лаухул-Махфузда бизге ол сакъланыб тургъанды.
Сора кёзюую джетиб, аны Расулгъа берди.
Ол джолну сайлагьанны джаннетине джиберди.
Муъминлеге файгьамбар аятланы юретди,
Бурун джахил адетни бир джанына кюретди.
Артда асхаблары да чыкъмадыла Къурандан,
Насыблыла болдула, таймайын ала андан.
Ала аны ичинде англамагьан затланы,
Расулул тешиб кенг этиб, англатды аятланы.
Къуран была биргелей кёб хадислери барды,
Хар бир сахих хадиси, ол багъалы хапарды.
Нек десенг ол хадисле аятлагьа ушалла,
Къуранны тюз англаргъа ала бек болушалла.
Аятла была сахих хадислелле шерият,
Ол экиси болалла — муслиманнга тарикъат.
Муслиманла, шерият деб, аузубуз айтады,
137
Бир ишни этер болсакъ, адетлеге къайтады.
Шериятда адетге бидгьа дейди, бил аны,
Джахил джолну сен ташлаб, шериятынгы таны.
Биз этерге кюрешген затны кёбю бидгъады.
Хар бидгъаны ичинде кёб гюнахла бугъады.
Къуранда не хадисде болмагъан хар бир затха,
Анга бидгьа дейдиле, атыгъыз аны артха.
Сыйлы Аллах айтады, Къуран — Мени джибимд деб,
Барынг андан тутугьуз, юзюлмезлик бегимд деб.
Расулну кёзюуюнде Ислам дин тамам болду,
Бир кем джерчиги къалмай, кереклисича толду.
Энди биз анга къошакъ кюрешмейик этерге,
Экисин да биз озуб, андан ёрге джетерге.
Андан кем да этмейик, къояйыкъ болгъаныча,
Расулну кёзюуюнде Ислам дин толгьаныча.
Биз къоракъ-къошакъ этиб, бидгьала таба аусакъ,
Заранын англарыкъбыз, бу хадисге къарасакъ —
Расулну хадисинден хапар айтайым, тынгла! Деди Расул: «Эй, Билял, бир зат айтайым англа,
Мени бир хадисими, ёлюб тургьан атылыб,
Биреу ёрге сюесе, ол хадисге къатылыб,
Аны была неллей бир адам гъамал этселе,
Сора ала къаллай бир сууаблыкъгъа джетселе,
Сууаблыкъдан аллай бир ол адамгьа да болур,
Аладан кем болмайын, аланыкъы да толур.
Алай болмай, биреу да чыгъарса бир бидгъаны,
Аллах да, файгъамбар да керахат кёрген аны.
Сора ол бидгьа была ненча джан гъамал этсе,
Барыны гюнахлары къаллай бирге да джетсе,
Аллай бир мынга да бард, бары чакълы бир болуб,
138
Аладан джукъ кем болмай, аланыкъы да толуб».
Аллахны разылыгъын биз керти излей эсек,
Бу сёзню унутмайыкъ, джаннетин тилей эсек.
Бизни джаннетге иймез, шериятдан джанласакъ,
Адетлени джаратыб, бидгъаланы джакъласакъ.
Динде керекли затла шериятха джыйылды.
Акъылгъа таянмакъдан адам кери тыйылды.
Джашауда хар бир затынг, туугъандан ёлгюнчюнге,
Шериятда бегиди, биз кёрге киргинчинге.
Адамгъа тынчлыкъ джолду, тутсакъ, шерият деген,
Джазыкъсыныб, Аллахым аны саламгъа берген.
Акъылгъа таянмагъыз, шериятха соругъуз,
Акъыл бичимни къоюб, шериятны къоругъуз.
Сиз анга таянсагъыз - ол къарыусуз затчыкъды,
Анга базыннган киши - ол шериятдан чыкъды.
Шериятда джюрюмек, муслиманнга саламды,
Акъылына таянмакъ, Ислам динде харамды.
Бизден алгъа миллетле, кёбю халек болдула,
Ала акъылгъа базыб, алай была къурдула.
Бирле Уллу Аллахха къатын, джашха джетдиле,
Акъыл была сёлешиб, хакъдан тайыб кетдиле.
Кёкден келген китабны, аны бузуб къойдула,
Аллахны сыйлы динин анга базыб ойдула.
Эй, Аллахха ийнаннган, акъыл была сёлешме,
Шерият далил джокъ эсе, патуа берге кюрешме!
Патуа берге кюрешсенг, башынг къалыр палахха,
Хар айтхан сёзюнг ючюн, джууаблыса Аллахха.
Адамда акъыл джетиб, тюз джашау къураялсалса,
Тюзлюк деген къаллайды, ол аны англаялса,
Ол келечи айырыб, анга китаб да бериб,
139
/
Кюреширмед Аллахым аны халкъгъа джибериб?!
Алай а кёб миллетле, акъылларына базыб,
Кюрешеди хар бири башхагьа уру къазыб.
Сыйлы Къуран келмеди аны атыб къояргъа,
Сен сюйгенингча джюрюб, ол айтханны ояргъа.
Аны окъугъан бары сыйлы болуб къалмайды,
Аны джолун тутмаса андан файда алмайды.
Къуранны сыйын кёрюб, аны мийикде тутса,
Халкъ чыгъаргъан адетни, бидгьаланы унутса.
Аны джолун тутаргъа кюрешиб тургъанлагъа,
Къыямат кюн шафагъат этер Къуран алагьа.
Алайсыз аны окъуб, харамлагьа да кетсе,
Тюзелирге излемей, нафсы айтханны этсе.
Бу Аллахны буйругьуд деб, анга эс бёлмесе,
Къуран налат береди, тауба этиб ёлмесе.
Окъумайын къалса да, Аллахдан къоркъа болса,
Аны баргъан джолу да, Къуран айтханча толса,
Аллах джанында мийик дараджагьа джетер ол.
Къоркъууладан къутулуб, джаннетлеге кетер ол.
Дараджагьа олийле алай была чыгъалла.
Окъуй билмеселе да, алимлени джыгъалла.
Энди бизде бу Къуран, ол ёлгеннге аталды,
Аны джолун сан этмей, ол атылыб нек кълалды.
Муну Аллах ийдими, ёлгеннге окъугъуз деб,
Огьесе ичин англаб, андача туругъуз деб?!
Ол айтханны излеген джыйылыуда, хар къайда,
Не айтад деб, эс бёлген, алайым деген файда,
Бек аз адам бар болур, кирген ол къайгъысына,
Джыйылгъан кёзюучюкде, къара да, сен бир сына.
Ашыкъ-бушукъла этиб, алыб эрлей Къуранны,
140
Аллындан ахырына бир чыгъалсала аны,
Тамам этдик Къуранны - деб, ёлгеннге берелле.
Ёлгенни да джандетге салгъан кибик кёрелле.
Алайдан чыгъар-чыкъмаз, ол айтханны бузалла,
Аманларгьа, сёгерге бир-бирлерин озалла.
Сен ойлаш да бир къара, ол окъугъан толурму?
Ёлгеннге да билмейме, андан файда болурму?
Келигиз, дин къарнашла, бетибизни джоймайыкъ,
Аллахны буйрукъларын сансыз этиб къоймайыкъ.
Анда Аллах буюргъан буйрукъланы алайыкъ,
Кесибизча барыргъа Джаратхандан уялайыкъ.
Къуран айтханча джюрюб, халны биз тюз этейик.
Андан сора ёлгеннге окъумакъгъа джетейик.
Аллах иги биледи, анга сёзюгюз болмаз.
Биз Анга бойсунмайин, ийманыбыз да толмаз.
Сюелликбиз аллында, джаныбызны аяйыкъ,
Ол джолгъа биз сюелиб, разылыгъын алайыкъ.
Ма былайда къояма мен сёзюмю тамамлай,
Кёлюмде болгъанланы барын айтыб къаналмай.
УЛЛУ ГЮНАХЛА
Кёб шукурла Аллахха — бизни кечиучю болгъан,
Чомартлыгъы мардасыз, Аны юсюнде толгъан.
Салат-еалам Расулгьа - бизге дыгалас этген,
Умметин кечдирирге, Аллахдан тилей кетген.
Аллахым, Сен ёлтюрме, керти тауба этгинчи,
Я, Рабби, Сен кеч бизни бу дуниядан кетгинчи.
Ёлгюнчю Сен кечмесенг, биз да тауба этмесек,
Кеч боллукъду, дунияда сокъураныб кетмесек.
Мени гюнахларымы Кесинг ариу кёресе,
Джашырын джугъум джокъду, Сен юсюмде ёресе.
141
Гюнахларым джюк болуб, юсюмден басды мени,
Джюрегим да тот болуб, излейме энди Сени.
Мен ёлгюнчю аланы кечдириб бир кеталсам,
Джюрекни да тазалаб, муратха бир джетасам!
Кече-кюн гюнахланы этиб, къошуб барама,
Джюрегим да къоркъгъанды, алай ёлюб къалама.
Гюнах джолгъа кетмезге мен кюрешиб турургъа,
Бир болуш Аллах манга, аны керн урургъа!
Гитчеледен къутулмам, уллуладан Сен сакъла,
Гитчесин тынч кечесе, уллуладан Сен джакъла!
Гитче болса гюнахы намаз да кетереди,
Аладан къутулургъа тасбих да джетер эди.
Уллуларын къадалыб, кючлю тилерге керек,
Терс болгьанын ангылаб, тюшюнюб анга джюрек.
Терслигин англамаса, кечилмейин къалады,
Ёлсе да гюнахлары биргесине барады.
Кеч, дегенлей, гюнахы ол кечилиб къалмайды,
Ол тюшюнюб, джюреги сокъуранмай болмайды.
Гюнахны этсе адам, кечилирге юч джол бар.
Алайсыз кечилмейди, ариу болсанг да тулпар.
Бирн — терслигин англау, аман этгенин билиб,
Бир Аллахдан уялыу, джюрек Анга ийилиб.
Экинчиси — ол затны джокъламайын къоюду,
Джангыдан этиб къойса, ол таубасын ойюду.
Ючюнчю — джюрегинде алай акъыл этиудю,
Энди муну этмем деб, джюрекни бегитиудю.
Бу юч джол шериятда — шартыды таубаланы,
Таубасы къабыл болмаз, толтурмаса аланы.
Аллай тауба этгеннге, Аллах къоймаз къарамай,
Сен ажымсыз болуб тур, къалмазына джарамай.
142
Бу юч джол Аллах была къулуну арасында,
Кечилир ючюн толтур аланы барысын да.
Адам была болса уа, тёртюнчю да барды джол.
Кимге не этген эсе, аны разы этсин ол.
Не хакъын берсин аны, не алсын ол разылыкъ,
Алайсыз къутулалмаз, эй, ахыратха барлыкъ!
Биз этген гюнахла да экиге бёлюнелле,
Уллула, гитчеле деб, китабда кёрюнелле.
Уллуларын аланы кюрешейим айтыргъа,
Быланы эте эсенг, сен да кюреш къайтыргъа.
Аланы эм башлары - къошакъ этиу Аллахха,
Бу затны этгенни уа башы къалыр палахха.
Кёзбаулукъ да къошакъды, халкълагъа сингиб кетген,
Этилген къуллукъланы барысын зыраф этген.
Экинчиси - хыйныды, сен андан кесинги тый,
Алданыб къалмай анга, кесинги ууучха джый.
Этген да, этдирген да, арада джюрюген да,
Исла динде бирчады, рысламайын сюйген да.
Аны джюрютген адам, ол муъминнге саналмаз.
Тауба этиб ёлмесе, ийман была джан алмаз.
Ючюнчюсю аланы - адам джанны алыуду,
Тюз адамны ёлтюрюб, халкъгъа къайгъы салыуду.
Тёртюнчюсю аладан - къозлау алыб ашауду,
Харамды деб рысламай, аны была джашауду.
Бешинчи - ашамакъды ёксюзлени хакъларын,
Ашагъан кибикди ол джаханимни отларын.
Алтынчы - дин къазауат болса, къоркъуб къачыуду,
Къызбайлыкъ этиб биреу азаб эшик ачыуду.
Джетинчиси - бир таза, кесин сакълаб, тюз тургъан,
Тиширыугьа ат атаб, сыныкъ сёз была ургъан.
143
Бу намыс деген бизге уллу затды билгеннге,
Дуния мюлкден багьалыд, Ислам диннге киргеннге.
Билмегеннге багъасын намыс джукъгъа саналмаз,
Аман айтылса да ол, аны ючюн къыйналмаз.
Мюлкю бютеу кетсе да, намыс ючюн талашхан,
Намысын мюлкге сатмаз, керти джолгъа джарашхан.
Нек десенг мюлкю чириб, бу дунияда къаллыкъды,
Адамлыгъы, къылыгъы джаннетлеге саллыкъды.
Динде да Аллах сюйген - адамлыкъды, англайыкъ,
Адамлыкъны бузуучу къылыкъладан джаллайыкъ.
Адамлыкъ деген неди, къаллай болад адамлыкъ Алаша тутуу кесин эмда этмей харамлыкъ.
Джюрекни таза этиб, тутма биреуге зарлыкъ,
Эки дунияда да ол болады санга тарлыкъ.
Зарлыкъ этмей, чомартлыкъ эт, къолунгдан келалса,
Инджилген, къыйналгьаннга бер мюлкюнгден, болалса.
Алай бол май джокъ эсе, барлагьа зарлыкъ этме!
Ол къуллукъну кюйдюред, тюзелмей ёлюб кетме!
Тюз сукъланнган джарайды, мен аныча болсам деб,
Айтма сен анда болмай, къуру менде болсун деб!
Бири да ана-ата хакъындады, ангыла.
Гюнах зат айтмасала, сен алагьа тынгыла!
Дерт тутуу да бириди, джюрегинде кечмейин.
Къалырмы бу дунияда, одуниягъа кёчмейин?
Биреуден тил этиу да, адамлыкъны кетерген,
Эки дунияда да ол сыйсызлыкъны келтирген.
Бири да ётюрюкдю, адамлыкъны бузуучу,
Кёбюрек ким алдаса, сыйсызлыкъда озуучу.
Уллукёллюлюк бирид — адамлыкъны джоюучу,
Ол не уллу болса да, сыйсыз этиб къоюучу.
144
Бири селеке этиу, биреулени сындырыб,
Кеси мёлек болгъанча, адамлыкъны тындырыб.
Бири да ачы сёзлю, адамланы чанчыучу,
Аны аузундан къоркъуб, хар ким андан къачыучу.
Энтда бири аладан - этиу биреуню сёзюн,
Бетинден омакъланыб, кёрген заманда кёзюн.
Кесингча бир адамгъа сен санама сырланы,
Сенден андан ким игид, Аллах билед халланы.
Сени бойнунгда борчунг, айыбларын джабаргьа.
Эркинлик джокъду бизге айыбланы джаяргьа.
Биреунюкюн сен кёрюб, кесинге болма сокъур,
Сорчу сен да бир анга, ол да сеникин окъур.
Сен кесинге ышанма, ал бу сёзню эсинге!
Башхаланы нетесе, бур къайгьыны кесинге.
Анда сени ишинг джокъ - Оноучусу бар аны,
Барды аны Джаратхан, Аллах деб - Аны таны!
Энтда бири аладан аманатха хыянат,
Тюз адам аманатын ояма деб къыйналад.
Энтда аладан бири, сёзюне ие болууду.
Ётюрюкчю болмайым деб сакъ болуб турууду.
Бири да урламакъды башхаланы хакъындан,
Харамды, бил, алыргъа биреуню къыйынындан.
Энтда аладан бири - джалгьан шагъат болууду,
Ётюрюк бла биреуню къыйынлыкъгъа салыуду.
Динден ауаз айтса да, билими болмагьанлай,
Ол бек уллу джалгъанды, къалыр ол онгмагъанлай.
Динде джалгъанны айтхан - не Аллахха айтады,
Неда аны айтханы файгъамбаргъа къайтады.
Башхаладан ауурду джалгьан айтхан былагьа,
Экисине къатылыб, тюз болмазса къыблагъа.
145
Бири да даулашыуду, ариу сен тюз болсанг да,
Не къадар сен кёб окъуб, билим была толсанг да.
Аладан энтда бири - ант этиу ётюрюкге,
Аллах атын джалгъаннга айтма сен, дуния мюлкге.
Энтда бири ичгиди, акъылланы тайдыргъан,
Хайуан этиб ол аны адамлыкъдан айыргьан.
Зийна этиу да бири, ол ишден да бол сен сакъ,
Джюрегинг эрши кёрюб, ол затдан сен бол узакъ.
Джюреги сюйюб турса, эрши кёрюб чарламай,
Этмесе да этгенчад, болса андан рысламай.
Махтаныу да бириди, къуру кесин кёрюучю,
Кеей кёлюне джетиб, башхалагьа кюлюучю.
Энтда бири - Аллахны рахматындан тюнгюлюу,
Андан умутун кесиб, Анга таянмай ёлюу.
Энтда бири - Аллахдан келген ишден таргъыуду,
Аны зор кёрюб тёзмей, чыдамайын айтыуду.
Бири да рахат туруу, тамбласына базыныб,
Не кёрюрюн сан этмей, тилемейин, ахсыныб.
Бири да бегиб туруу, тауба этиб, къайытмай,
Терс болгьанын ангылаб, кеч, Аллахым деб айтмай.
Бири да - гитче гюнах уллу гюнах болады,
Очукъ ючюн деб айтса, ол уллугъа толады.
Бири да - гюнах ишин, халкъгъа айтыб айланыу,
Аллахындан уялмай, аны была махтаныу.
Муну была бошайма, андан ары озмайын,
Айтыб барсанг бардыла, къойдум кёбге созмайын.
Я, Аллахым, бир болуш, аладан кенг турургьа,
Сен кери ургъанланы, биз да кери урургъа!
АЛЛАХНЫ АМАНАТЫ.
Аллах айтхан тюз джолгъа, мен кесими салалмай,
146
г
Ёмюр озуб барады гюнахдан кенг болалмай,
Аллах айтхан затланы мен хазнасын эталмай,
Къартлыкъ кючлей барады, муратыма джеталмай.
Аллахны буйругъуна мен бойнуму салама,
Илмудан юлюшюмю, шукур этиб алама.
Аз болса да, ол меннге Аллахдан аманатды.
Мен аны тюрлендирсем - ол уллу хыянатды.
Къошакъ этеем не къоракъ мен ол аманатыма,
Не айтыб мен барырма, Къыямат кюн аллына?
Джууабха тартар мени аманатны Неси,
Тындырдынгмы сен аны? - деб, сорур Аллах Кеси.
Сыйлы Аллах буюрад тюрлендирмей айтыргъа,
Аманатны дындырыб, сора Анга къайтыргъа.
Аллах айтхандан чыкъса, адам аджашмай къалмаз.
Аллахын, файгъамбарын аз да разы эталмаз.
Аны окъуй турса да, муслиманнга саналмаз,
Къураннга сыйынмаса, ийман была джан алмаз.
Файгъамбарны уллулаб, аны джолун тутмаса,
Ол буюргъанча атлаб, сюннетинде турмаса,
Муслиманнга тергелмез, ол экисин сыйламай,
Къойсун, муслиманма деб, ол кесин бош къыйнамай.
Ийманы толу болгъан Аллах айтханны этер,
Ол айтхан а - Къуранды, анга сыйыныб кетер.
Мухаммад аманатын ол тындырыб кетгенди,
Артда сора аманат алимлеге джетгенди.
Ол борчундан чыкъгъанды, толтуруб аманатын,
Аллахны сыйлы динин берди, къоймай бир затын.
Кёкню, джерни кёлтюрген кибикди ол аманат.
Джахил ауазла бериб, этме анга хыянат .
Хар ким кесин тымайын, ётюрюкчю болабыз,
147
Ала айтханны бузуб, айыбладан толабыз.
Экибетлиле болуб, мунафикълик этебиз,
Экисин да сындырыб, учуз этиб кетебиз.
Ала айтхан затлагьа, биз сый бериб сыйынмай,
Аууз была джюрек да бир акъылгъа джыйылмай,
Не кёб кюрешсек да биз, Аллах бизге къарамаз.
Буйрукъдача этмесек, этгенибиз джарамаз.
Файгъамбар да болушмаз, шафагьатына алыб,
Биз бек мыдах болурбуз, къыйыныбыз бош къалыб.
Ол экиси айтхандан, я, Рабби, Сен айырма,
Къыйынлыкъда, тынчлылыкъда Сен аладан тайдырма!
Я, Аллахым, Сен сакъла ол экисин бузгъандан,
Ёллюклеге хорлатыб, биз аланы ойгъандан!
КИМ НЕНИ СЮЙСЕ - ОЛДУ АЛЛАХЫ.
Хар адамны акъылы бирер затны сайлайды,
Ким нени сюйсе анга, ол джюрегин байлайды.
Джюрегинден кетмейди ол сюйген заты аны,
Эси, сагъышы андад, киреди анга джаны.
Ким нени сайлай эсе, анга багьа береди,
Уллулукъ, сыйлылыкъны къуру анда кёреди.
Ичгичини къайгьысы ичгиде болур къуру,
Эсиндеги ол болуб, аны сагъыныб турур.
Хапары да ол болур, башха ушакъ эталмаз,
Ушакъ этген заманда, сагъынмайын кеталмаз.
Ол нени багьалатса, табыннган заты олду,
Джаратханны орнуна ол анга аллах болду.
Зийна джюрюучю адам, ол нафсыгьа хорлатыб,
Аны аллах этеди, ол ишни багъалатыб.
Рысхы да ма алайды, эсинги анга ийсенг,
Эслеб кесинги тыймай, сен къанынга сингдирсенг.
148
Къанынга бир зат сингсе, аны ары бурады,
Хаман джюрекге кириб, эсден кетмей турады.
Хаман ол синге барыб, къаннга бегиб бошайды,
Ол аллах болуб анга табыннганнга ушайды.
Бир Аллахды джюрекден, кетмей турлукъ хаманда,
Аны эсде тутайыкъ, унутмай хар заманда.
Аллах айтханны къоюб, акъылынгы сайласанг,
Нафсынг сюйгенча барыб, сен кесингча атласанг,
Джюрек тартхан затланы, ариу кёрюб сен этсенг,
Нафсынгы эм хауангы буйругъуна сен кетсенг,
Озаманда сен кесинг кесинге бой саласа,
Аллахынгы унутуб, кесинг аллах боласа.
Къарачайда бу затла кёб болгъанла бурундан,
Рысхыны, малланы тутхалла къуйругъундан.
Рысхы была ёлчелеб, бергенле сыйны ала,
Ийман, тин сан этилмей, келгенди алай къала.
Къууанч болсун не бушуу, хар не иши болса да,
Рысхы была джабаргъа кюрешед, болмаса да.
Не этерикди этмей, алай келед бабадан,
Ким да кёргенин этед ата была анадан.
Баш аурутуб айланмай, кёргенлерин этелле,
Сагъыш этиб кюрешмей, хазыр джолну кетелле.
Бюгюн да, бюгече да ёлгеннге эм саулагьа,
Рысхы былад баш алыу, тюшгенбиз ол аулагьа.
Сагъышы эм къайгъысы, рысхы болуб джатады,
Кече, кюн да чабышыб, анга башын атады.
Рысхы болду билгени, башха джукъну кёрмейди,
Эси байлыкъгъа кетиб, тин джолуна келмейди.
Дуния малгъа табыныу болады аны ючюн,
Аллахны эсгерселе, болуред Аны ючюн.
149
Ол себебден ишлери Аллах ючюн болмайды,
Рысхы башха дин башха, сени борчунг толмайды.
Бир Аллахны барлыгъы, ол рысхы ючюн тюлдю,
Хар бир затны барлыгъы къуру Аллах ючюндю.
Биз аны багъалатыб, аллах этиб иймейик,
Сыйны Аллахха къоя билейик, биз тиймейик.
Рысхыны багьалатсакъ къайгъыбыз ол боллукъду,
Тюшюнг, тюнюнг, джашауунг къуру андан толлукъду.
Уллу Аллахны орнун ол кючлеб тохтарыкъды,
Дуния да аллах болуб, ол сени хорларыкъды.
Ахыратха да сени ол биргенге барлыкъды,
Тауба этмейин кетсенг, джаханимге саллыкъды.
Я, Аллахым, джазыкъсын биз къарыусуз халкъынгы,
Тюз джолунга тюзетиб, англат бизге хакъынгы!
Къуран айтханны англаб, биз тюзюне барырлай,
Байлыкъ была махтанмай, къуллукъ этиб арырлай.
Бир Аллахдан уялыб, Андан къоркъа билирлей,
Ол айтханча биз джюрюб, джаннетине кирирлей.
Рысхыны орну была джюрютюрлей, ангылаб,
Джаратханны сыйларлай, буйругъуна тынгылаб.
Ариу къылыкълы болуб, адамлыкъгъа талашыб.
Мал была сый излемей, биз адебге тырмашыб.
Уллукёллю болмайын, биз алаша турурлай,
Аллах кери ургъанны биз да кери урурлай.
Я, Аллахым, Сен болуш, тюзетиб тюз джолунга,
Биз къарыусуз къулланы, тилейбиз, бур онгуна!
Биз джыйгъан бу рысхыны, англаб ол хаух болгъанын.
Биз аны къоюб кетиб, ол да мында къалгъанын.
Андан хайыр болмазын, одуниягъа баргъанда
Хар ким да Аллахындан этген затын алгъанда.
150
Анда байлыгъы бары - ол анга фитна болур,
Къайдан алдынг эм къайры джойдунг деб, ол сорулур.
Урлаб, тырнаб не алдаб келген эсе ол санга,
Аллахынгы аллында не айтырса сен Анга?
Хар сомуна, шайына джууаб берирге керек,
Аны бизге хайыры ол боллукъду, мубарек.
Харам джолгъа джойсанг а, ол кюн сен не айтырса?
Аллах санга къарамаз, сен таубагьа къайтырса.
Ол халгъа биз джетгинчи, мында тауба этейик.
Рысхы фитна болгъанын биз ангылаб кетейик.
Рысхыгъа биз чабмайын, бу дуниядан къачайыкъ.
Къуллукъ этиб кюрешиб, джаннет эшик ачайыкъ.
Хаух дунияны къояйыкъ, этмей акъылсызлыкъ,
Алайлай ёлюб кетсек, джетер бизге сыйсызлыкъ.
Бу дунияны байлыгъы кимни ёрге кёлтюрдю,
Дараджалы этиб ол, сора кимни ёлтюрдю?
КЪУРАН НЕДИ?
Къуран Уллу Аллахдан бизни ючюн эннгенди.
Ары дери арабны бек джахиллик дженгнгенди.
Аны джахиллик хорлаб, кетгенди ол аманнга,
Араблыла бузулуб ушаш болуб хайуаннга.
Адеб, намыс не хурмет, игини не аманны,