ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან - 08

  რად გაღიზიანებული, უალერსო და უსიამოვნო სიყვარულით;
  ერთი – შიშისა და ტკივილისაგან აღგზნებული, თავს ვერ იკა‐
  ვებდა, მეორეს კი წინააღმდეგობის გაწევა, უარის თქმა არ შე‐
  ეძლო, რადგან ქალი იყო, თანაც ცოლი, და გრძნობდა, სწო‐
  რედ მაშინ რომ სჭირდებოდა იგი კაცს.
  – ტყუილად გიხარია, თქვენს ჯიბრზე მაინც არ მოვკვდები. –
  ჩასჩურჩულებდა იგი ცოლს, ცოლს კი არა, ცოლის ყურს, რო‐
  გორც სააღსარებო ოთახის კედელში დატანებულ ჭუჭრუტანას,
  შემცბარი და გაბრაზებული ერთხელ კიდევ უსულგულოდ მოკ‐
  ლული ჟინით.
  – დაიძინე. სასიკვდილო არაფერი გჭირს. – პასუხობდა ანა
  და ფეხებგათოშილი, მობუზული იწვა ბნელში, ქმრის.
  სუნთქვას მიყურადებული, შელახული და შეწუხებული, არა
  გაზიარებული, არამედ შემოჩეჩებული, თავიდან მოშორებული
  ვნებით. „რატომ? რა დავაშავე?“ – ფიქრობდა იგი, შეუმჩნევ‐
  ლად ძილში გადასული, რადგან თითქმის მაშინვე ქმრის.
  ფერდიდან დაცურებული აგურის ხორკლიანი სიმძიმე და
  სიცივე აღვიძებდა ხელმეორედ. მაშინ ანა აგურიანად იპარე‐
  ბოდა ქმრის ლოგინიდან და ვალმოხდილი თუ სასჯელმოხდი‐
  ლი კაცის შვებითა და მღელვარებით უბრუნდებოდა საკუთარ
  საწოლს, ყინულივით გათოშილსა და პირველი თოვლივით
  სპეტაკს, სადაც გიორგაზე და გიორგას მამაზე ფიქრობდა მხო‐
  ლოდ, მხურვალედ, ერთგულად და მოწიწებით, როგორც მორ‐
  წმუნე – წმინდანებზე, და ათასჯერ გამოიტირებდა ხოლმე ერ‐
  თის სიკვდილსა და მეორის სიობლეს, სანამ აკვანში ჩაკრული
  პეტრე გაიზმორებდა და ძუძუს მოსთხოვდა.
  იმ დღის მერე, როცა მაიორმა პირველად დაიმორჩილა ანა,
  არაფერი შეცვლილა მათ ურთიერთობაში, ყოველი მათი შეუღ‐
  ლება თითქოს იმ პირველის, გიორგას მოულოდნელი გამოც‐
  ხადებით შეწყვეტილის, აღდგენისა და დასრულების ამაო ცდა
  იყო, გაჭიანურებული და ამიტომაც მოსაბეზრებელი.
  „რაღა გაუბედურება მინდა… შენ მაინც დამინდეო“, – შე‐
  ევედრა ანა მაიორს, როცა მან პირველად დაუჭირა ხელი, მაგ‐
  რამ მაშინვე იგრძნო, მაიორს რომ ვეღარ შეაკავებდა, რადგან
  წამიერ ჟინს კი არ იყო აყოლილი, არამედ ოდესღაც დაწყებულ
  საქმეს აგრძელებდა, განზრახვას ასრულებდა, თუმცა იმ გან‐
  ზრახვისა არაფერი გაეგებოდა ანას. ანამ ისიც იგრძნო, ხელს
  რომ ვერ შეუშლიდა მაიორს იმ განზრახვის აღსრულებაში,
  რადგან მაიორი პირველი კაცი იყო ქმრის მერე, რომელიც გა‐
  მოექომაგა, რომელმაც მისი გულისთვის განსაცდელში ჩაიგ‐
  დო თავი, და, რაც მთავარია, ანას მისი იმედი ჰქონდა, რა უნდა
  მოეტანა, რა უნდა შეეცვალა ამ იმედს – ანამ არ იცოდა, მას
  ერთი რამე უნდოდა მხოლოდ: გიორგა ენახა ფეხზე დამდგარი,
  დაბინავებული, დაწვრილშვილებული… ამას გულისხმობდა
  იმედში და აღარც კი უკვირდებოდა, ამ იმედმა რომ აიძულა
  სწორედ, ჯერ თათრის ხასობა და მერე მაიორის ცოლობა; ვერ
  ხვდებოდა, სწორედ ეს იმედი რომ იგდებდა აბუჩად და სწორედ
  ეს იმედი რომ აუპატიურებდა, ხან ტყაპუჭში და ხან მუნდირში
  გამოწყობილი. მერე მაიორი მისი ქმარი გახდა და უარესად წა‐
  ეპოტინა იმედს. სხვა თუ არაფერი, დაუკითხავად ვეღარავინ
  მოუკაკუნებდათ შუაღამისას, პატრონი ეყოლებოდათ, ავი იქ‐
  ნებოდა თუ კარგი. მართალია, შვილს მამინაცვლის ხელში აგ‐
  დებდა, მაგრამ პირველები ხომ არ იქნებოდნენ ისინი, მათი
  მოგონილი ხომ არ იყო გერობა და მამინაცვლობა, ქვეყანა
  ცხოვრობდა ასე და ზოგჯერ მამინაცვლები უფრო პატრონობ‐
  დნენ გერებს, ვიდრე ნამდვილი მამები. რაღა მაინცდამაინც
  ისინი უნდა გამოერჩია ღმერთს, რაღა მაინცდამაინც ისინი უნ‐
  და გაეწირა? რა ცოდვა ჰქონდათ ასეთი, განსაკუთრებული, გა‐
  მორჩეული, მიუტევებელი, თუკი თავად მათი არსებობა და გა‐
  დარჩენის სურვილი არ ეთვლებოდათ ცოდვაში? ანა ქალი იყო
  და მიღება და გამართლება უფრო შეეფერებოდა მის ბუნებას,
  ვიდრე უარყოფა და გამტყუნება, მაგრამ სულელი იქნებოდა,
  თავი ბედნიერად ჩაეთვალა, აჰყოლოდა სოფლის ქალებს, მის
  ბედს რომ შენატროდნენ მის გულში ჩაუხედავად. ანა უბედური
  იყო და ყველაზე მძაფრად გათხოვებამ დაარწმუნა ამაში. მაი‐
  ორს გინდაც ყვარებოდა იგი, დამწვარი თითივით სულ იმის ფე‐
  რებასა და სულის ბერვაში რომ ყოფილიყო, მაინც არ იქნებო‐
  და ბედნიერი, რადგან ისა და გიორგა ახლა ერთ ჭერქვეშ კი არ
  ცხოვრობდნენ, როგორც დედა-შვილს შეეფერება, არამედ ერთ
  ეზოში, როგორც ადამიანი და საქონელი. მართალია, გვერდი‐
  თაც შვილი ეწვა, მეორე შვილი, მაგრამ მოყოლილი კი არ იყო
  ისიც, მაიორისგან ჰყავდა და, ალბათ, მისი წყალობა იყო, შინ
  რომ აჩერებდნენ, მასაც გომურში რომ არ უგებდნენ ფიჩვებს,
  გიორგასავით. „მაგის ხნისას გომურიც არ მქონდაო“, – ამბობ‐
  და მაიორი, თითქოს დანაშაული იყო, სხვას ჰქონოდა ის, რაც
  მას არ ჰქონდა ბავშვობაში. ერთადერთი, რაც გიორგას უბე‐
  დურმა მამამ მოახერხა, ის იყო, შვილს სახლი მაინც რომ და‐
  უტოვა, ცის ქვეშ არ დააგდო, სამოწყალოდ არ გაუხადა საქმე,
  წვიმა და თოვლი არ დასდიოდა თავზე და რაკი საკუთარი სახ‐
  ლი ჰქონდა, მთლად წყალწაღებულად არ ითვლებოდა მტრისა
  და მოყვრის თვალში, რადგან საკუთარი სახლი, რაც არ უნდა
  დაუცველი და დაძველებული იყოს იგი, მაინც სხვის ციხესიმაგ‐
  რეებს სჯობია, რადგან შენია, შენი ნაფიქრალით, შენი სუნითაა
  გაჟღენთილი და არა მარტო უტყვი მოწმეა შენი შიშისა თუ შიმ‐
  შილისა, სევდისა თუ იმედისა, არამედ – მოზიარეც, თანამ‐
  გრძნობელი და გამტანი. ტყუილად კი არაა ნათქვამი, საკუთარ
  სახლში კედლებიც ეხმარებიან ადამიანსო, ანამ კი, თავისი
  „გაბედნიერებით“ სახლიც მოუშალა შვილს, ასე გამოვიდა ბო‐
  ლოს, მერე მიხვდა, როცა სახლის ნადგომზე, ამაზრზენად მო‐
  ტიტვლებულ მიწის ნაგლეჯზე, ნესტიანი, დაობებული მიწით
  მოთხვრილი გიორგა დაინახა, უმწეო და საცოდავი, როგორც
  ბაკნიდან გამოგდებული კუ. მაშინ პირველად გაუჭირდა ანას
  შვილისთვის თვალის გასწორება, სანუგეშო სიტყვის გამონახ‐
  ვა რადგან ისიც პირველად იგრძნო მაშინ, შვილის დანუგეშე‐
  ბის უფლებაც რომ აღარ ჰქონდა, რადგან ისინი ერთ ბედქვეშ
  აღარ იყვნენ, თვალსა და ხელს შუა გაყოფილიყო მათი გზა, ერ‐
  თი რომ ეგონა, განუყოფელი, რადგან მას ქმარი ჰყავდა, გიორ‐
  გა კი ისევ უმამოდ დარჩენილიყო; მას სახლიც ჰქონდა, რად‐
  გან ჩიტისა არ იყოს, ქალის ბაღდადიც იქ არის, სადაც ბუდე
  ეგულება, გიორგას კი სახლი აღარ ჰქონდა. მაგრამ ღმერთი
  ხომ არსებობდა?! ღმერთს ხომ არაფერი დაემალებოდა?!
  ღმერთი არავის შეარჩენდა გიორგას დაჩაგვრას, ყველას პა‐
  სუხს მოსთხოვდა და მათ შორის ანასაც. ესღა ასულდგმულებ‐
  და ანას, ამის იმედით იყო, რადგან რაც დრო გადიოდა, უფრო
  და უფრო რწმუნდებოდა, შვილისთვის რომ ეღალატნა, მისი გა‐
  დარჩენისა და ბედნიერების მოსურნე, უნებურად, უჭკუობით,
  მისი დაღუპვისა და გაუბედურების მიზეზად ქცეულიყო. აკი უკ‐
  ვე სჯიდა ღმერთი! „დიდება შენს სახელს, – ჩურჩულებდა გა‐
  თოშილ საწოლში, ქმრისგან მობრუნებული. – ასე, ზეზეურად
  დაგვალპე ორივენიო“..
  ანა ქმრის ავადმყოფობას თავისადაც თვლიდა, დარწმუნე‐
  ბული იყო, ორივესთვის გამოეგზავნა იგი ღმერთს და ერთბა‐
  შად.
  კი არ მოუღებდა ორივეს ბოლოს, არამედ – თანდათანო‐
  ბით, ტანჯვითა და წვალებით, რათა მიმხვდარიყვნენ, დაენა‐
  ხათ, რა. ცოდვით იყვნენ დაკავშირებულნი, რისთვის სჯიდათ
  ღმერთი; რომ უხურებდა ქმარს აგურს, საწოლიდან შუაღამისას
  მონა ქალივით წამოგდებული; ურეცხავდა შარდსგამოყოლი‐
  ლი სისხლით აქოთებულ საცვლებს და უწვებოდა კიდეც, რად‐
  გან უფლება არ ჰქონდა, შეეზიზღა, დამალვოდა სენს, რომე‐
  ლიც ღმერთს ჯერ მისი ქმრის სხეულში ჩაეთესა, რათა იქიდან
  მასაც გადასდებოდა, ისიც დაესვარა და დაელპო. ქმარი არ
  სძულდა, მაგრამ არც ეცოდებოდა, რადგან არც მის ქმარს ეცო‐
  დებოდა გიორგა, რომელსაც ღმერთიღა დარჩენოდა ქომაგად.
  ღმერთი მკაცრიც იყო და სამართლიანიც და ანას სხვა გზა
  აღარ ჰქონდა, ბოლომდე უნდა ეკისრა მხოლოდ და მხოლოდ
  მოურჩენელი სენით შედუღაბებული ოჯახის დიასახლისობა და,
  თუკი ამის ღირსი მაინც გახდებოდა, დალოდების უკეთეს დღეს,
  როცა ღმერთი გიორგას გაამარჯვებინებდა.
  მაიორის ავადმყოფობა მართლაც ციდან ჩამოვარდნილს,
  ღმერთის გამოგზავნილს ჰგავდა. სახლისა და ეზო-კარის მშე‐
  ნებლობით ისე იყო გართული, აღარც კი ახსოვდა, საერთოდ
  თუ არსებობდა ავადმყოფობა ქვეყანაზე. სახლს რომ მორჩა,
  იმოდენა გალავანი შემოავლო ირგვლივ, ცხენიან კაცს გა‐
  უჭირდებოდა მის ეზოში გადახედვა ორმა უღელმა კამეჩმა
  ძლივს მოათრია რკინის ვეება კარი და ოცმა კაცმა გმინვითა
  და ხვნეშით შეაბა ის კარი გალავანს. თვითონაც აშველებდა
  ხელს, ბავშვივით გახარებული და გაბედნიერებული, მაგრამ
  როგორც კი რკინის კარის სიმძიმემ რკინისავე ანჯამებზე გა‐
  დაინაცვლა, თავზარდამცემად იგრძნო, რაღაცა რომ ჩაუწყდა
  მუცელში. ცივმა ოფლმა დაასხა და მკვეთრმა, სწრაფწარმა‐
  ვალმა ტკივილმა ერთი წამით გააოგნა, „ხომ არ მესროლესო“,
  ისიც კი გაიფიქრა, მაგრამ მალევე დამშვიდდა, ტკივილს აღარ
  გრძნობდა, თუმცა მთელი სხეული ისევ უცახცახებდა, თითგა‐
  მოკრული სიმივით. არავის შეუმჩნევია მისი გასაჭირი და ამა‐
  ნაც გაამხნევა, ხალხი ისევ ალაყაფს იყო მისეული, ამოწმებ‐
  დნენ: სანდოდ ეკიდა თუ არა რკინის კარი.
  მეორეჯერ ტკივილმა სამი კვირის თავზე გაუხსენა, როცა უკ‐
  ვე დავიწყებულიც ჰქონდა იგი. ის იყო, აკვანში ჩაკრული ვაჟიშ‐
  ვილისკენ დაიხარა, ოფლიანი თმა უნდოდა გადაეწია, და ტკი‐
  ვილი ხანჯალივით დაეძგერა ფერდში. შემკრთალმა და გაოცე‐
  ბულმა მოათვალიერა ოთახი. ვერაფერი შეამჩნია უცხო და უჩ‐
  ვეულო. აკვანში მისი ნაშიერი ღუღუნებდა, ტახტზე მისი ცოლი
  იჯდა და გაჩქარებული იხვევდა ხილაბანდს ჯერ კიდევ სველ
  თავზე, ქმრის მოულოდნელი შემოსვლით შეცბუნებული.
  იგრძნო, რა მშვიდი და მშვენიერი იყო სიცოცხლე, რა ძნე‐
  ლადშესალევი. ცოლიც უფრო ლამაზი და სანდომიანი ეჩვენა,
  სინანულით გაიფიქრა, დიდხანს რომ არ გააჩერებდნენ შინ, კი‐
  დევ გამოუჩნდებოდა მუშტარი. ცოლმა სახე აარიდა, თითქოს
  ფიქრს მიუხვდაო, და მუჭში გამოწურა თმის ბოლო.
  მოულოდნელმა ტკივილმა აიძულა ცოლის სილამაზის და‐
  ნახვა, თითქოს ლამაზი ცოლის პატრონს სიკვდილიც დაინ‐
  დობდა.
  და მართლაც იყო რაღაცა, დამამშვიდებელი, დამაამებელი,
  გულის გამკეთებელი თავდაბანილი ქალის არსებაში, რომე‐
  ლიც ეს-ესაა დაქალებულიყო თითქოს, ეს-ესაა დაჰპატრონე‐
  ბოდა საკუთარი სხეულის სითბოს და სინაზეს და საკუთარ სურ‐
  ნელსა და ოხშივარში ნებივრობდა. ის კი, აქანავებულ აკვანზე
  დაყრდნობილი, წელში ვეღარ გამართულიყო, შუბლიდან და
  ყვრიმალებიდან დაძრული სიმწრის ოფლი ნიკაპთან უგროვ‐
  დებოდა და მერე ნელა ეწვეთებოდა აკვანს, რომელშიც მისი
  სისხლი და ხორცი იყო ჩაკრული, უდარდელი და უმეცარი, რო‐
  გორც კურდღლის ბაჭია, ბუჩქის ძირას რომ შეჰფარებია წვი‐
  მას.
  – მომეხმარე, დედაკაცო. – შეცვლილი, გაბზარული ხმით
  დაიძახა ქაიხოსრომ.
  ჩვილი ატირდა, ალბათ, იფიქრა, მე მიწყრება მამაჩემიო.
  მამამისი კი ვეღარაფერს ხედავდა, სანამ ცოლის სველი თმა
  არ შეეხო სახეზე. მხედველობა რომ დაუბრუნდა, ტახტზე იწვა
  და ცოლს ეხვეწებოდა: არ წახვიდეო. ჩვილი ჩხაოდა, მაგრამ
  ჩვილი მოიცდიდა, არაფერი სჭირდა საგანგაშო, მისახედი ის
  იყო მხოლოდ. გულაღმა იწვა და იმეორებდა: არ წახვიდე, არ
  წახვიდეო, თუმცა ცოლს არც უცდია ხელის წართმევა.
  ცოლის პატარა ხელი გულზე ედო და სიამოვნებდა, გრძნობ‐
  და, როგორ ეღვრებოდა შეშფოთებულ სულში ქალის ხორცის
  დამამშვიდებელი სიგრილე, ფერიცა და სურნელიც. ფიქრობ‐
  და: ამის მერე სულ ასე ვიქნებით, ვინა მყავს ამათზე უკეთესიო.
  მაგრამ ტკივილთან ერთად ეს ფიქრიც გაუქრა და უხეშად მო‐
  იშორა ცოლის ხელი.
  – თქვენი ბრალია, თქვენი! – შეჰღრინა სახეში. – ის მაინც
  მითხარით, რა მჭირს, რა შემყარეთ ასეთი.
  მაგრამ ანას მისთვის რა უნდა ეთქვა, როცა თვითონაც არ
  იცოდა. ქმრისგან გამოგდებული, ახლა აკვანს გადაემხო და
  ძუძუ მისცა აჩხავლებულ ჩვილს, რომელსაც ჯერ არაფერი გა‐
  ეგებოდა ამ ქვეყნისა, ჯერ არაფერი იცოდა ჭამისა და ჩასვრის
  მეტი, მაგრამ რაკი გაჩენილიყო, ყურადღებასაც მოითხოვდა.
  ფეხებზე ეკიდა, სიყვარულის ნაყოფი იყო თუ სიძულვილისა.
  მერე ქაიხოსროს სისხლის დენა დაეწყო, შარდს აყოლებდა
  სისხლს და პირველად რომ შეამჩნია ეს, მუხლი მოეკვეთა, ხე‐
  ლები ჩამოუცვივდა და შემაძრწუნებელი უმწეობით დანებდა
  ბედს, თუმცა როგორ, ანდა სადღა უნდა გაქცეოდა ამ ახალ სა‐
  შინელებას, ამ ახალ მკვლელს, რომელიც თათარივით გარეგა‐
  რე კი არ უვლიდა, სხეულში ჩასახლებოდა და როცა მოეხასია‐
  თებოდა, მაშინ მოუღებდა ბოლოს.
  შინ რომ შემობრუნდა, ანამ ცოტას მორჩა შეჰკივლა, ცარიე‐
  ლი თვალებიღა იყო, გადმოცვენილი, მავედრებელი, შემცო‐
  დებლისა და მშველელის მაძიებელი თვალები; არაბივით გაშა‐
  ვებოდა პირისახე და ისე ნირწამხდარი იღიმებოდა, ანას საცო‐
  დაობისგან გული დაემდუღრა, არაფერი ენახა ამის მსგავსი. იმ
  დღის მერე ქაიხოსროსთვის შარდზე გასვლა სიკვდილმისჯი‐
  ლის სახრჩობელაზე გასვლას უდრიდა. მიდიოდა, მაგრამ ფე‐
  ხები უკან რჩებოდა, მიდიოდა, რადგან არ შეეძლო არ წასული‐
  ყო, თუმცა უკანასკნელ წუთამდე იკავებდა თავს, მაგრამ იმის
  იმედი, რომ შეიძლებოდა დღეს მაინც შეწყვეტილიყო სისხლის
  დენა, ისევ მიაძუნძულებდა ხოლმე მისთვის ესოდენ საბედის‐
  წერო კედელთან. ორივე ხელისგულით კედელს მიყრდნობი‐
  ლი, არაადამიანური, განუსაზღვრელი სიძულვილით დასცქე‐
  როდა იგი მოშავო-მოწითალო ნაკადს, შიშინით რომ იღვრებო‐
  და მის ფეხებთან. ის სამიოდე ლიტრა სისხლი, რომლის გა‐
  დარჩენაც ასე ძვირი უჯდებოდა ქაიხოსროს, რომელსაც ასე
  უფრთხილდებოდა და ინახავდა, ახლა აქოთებულ შარდს გა‐
  მოჰქონდა სიკვდილგამჯდარი, შიგნიდან გამომპალი სხეული‐
  დან და აღარაფერს შეეძლო მისი შეკავება. ამას თვითონაც
  გრძნობდა და ღამღამობით, სიკვდილზე ფიქრით შეძრწუნებუ‐
  ლი, გალახული ბავშვივით ქვითინებდა, ხმით, გულსაკლავად.
  ვინ არ მოუყვანა, ვის არ გაასინჯა ზოსიმე მღვდელმა, ფურ‐
  ცლეს და ქექეს კარაბადინი (რომელიც მერე, კიდევ დიდხანს
  იდო მის სასთუმალთან), მაგრამ ამ უცნაური სენის ვერც სა‐
  ხელს მიაკვლიეს და ვერც წამალს. იმ ხანებში, საკმარისი იყო
  ჩაეთვლიმა, მაშინვე ორი თვის, უზარმაზარი ულვაშებიანი გო‐
  გო გამოეცხადებოდა ხოლმე და ყაფლან მაკაბელის ხმით,
  დინჯად, დარბაისლურად ეუბნებოდა: ეგრე გინდა, რად მიით‐
  ვისე ჩემი გვარიო. რაღა ეს უნდოდა ქაიხოსროს. საწოლიდან
  წამოვარდნილი, ლამპით ხელში, გზააბნეული კაცივით დაბო‐
  რიალობდა ღამის წყვდიადით გაუცხოვებულ სახლში, რომლის
  კედლებშიაც თამამად და თავისუფლად მხოლოდ კარადისხე‐
  ლა საათის რკინის გული ფეთქავდა.
  – მე მგონი, ყველაფერი ადგილისა და ჰაერის გამოცვლის
  ბრალი უნდა იყოს, – ამბობდა ზოსიმე მღვდელი. – მიჩვეულს
  ნუ გადააჩვევ და მიუჩვეველს ნუ მიაჩვევო, ამაშია ადამიანი ბუ‐
  ნების მთელი საიდუმლო. ინდოელი რომ მოკლა, ცივ წყალს
  ვერ დაალევინებ, ჩვენ კი, ცივსა ვართ მიჩვეულნი, კოკა დაორ‐
  თქლილი უნდა იყოს. ერთი კაცი ყოფილა, თურმე, გველსა,
  ღრიანკალსა და ფუტკარს ხილივითა ჭამდა. ფუი, დასწყევლოს
  ღმერთმა! მეორე კი – ცოცხალ კატას; კუდით დაიჭერდა და მა‐
  დიანად შეექცეოდა; უბრალო ვინმე კი არა, – სულთანი.
  სახეს მაინც არ აბღორტნიდნენ იმ შეჩვენებულს?! ჩვენებურ
  კაცს ერთი ციცქნა კატის ხორცი რომ შეაპარო, დედის რძე არ
  შერჩება, ის კი უკატოდ ვეღარ ძლებდა. მიჩვეული იყო და იმი‐
  ტომ. აი, რას ამბობს ფანასკერტელი, – ზოსიმე მღვდელი ზუს‐
  ტად იმ ადგილას გადაშლიდა ხოლმე კარაბადინს, რომელიც
  სჭირდებოდა, მერე თავს ოდნავ უკან გადასწევდა, წიგნს მო‐
  აშორებდა სახეს და მსუქან თითს ნელა აყოლებდა სიტყვებს.
  – „..ადვილად იქმნების.. ხო. და კაცი რომლისაცა თემისა
  არის, მის თემისა საჭმელი და სასმელი უნდა შეეწყოს, რასაც
  სასმელსა და საჭმელსა ნაჩუევი იყოს“. აგე, ნაჩვევი იყოსო.
  – ხომ არ გგონია, მამაო, მთელი ჩემი სიცოცხლე გველებსა
  და ღრიანკალებს ვჭამდი, ანდა ცოცხალ კატებს?! – მწარედ,
  ღვარძლიანად იღიმებოდა ქაიხოსრო.
  – არა მგონია, შვილო ჩემო, არა მგონია, მაგრამ ყველაფე‐
  რი უნდა გამოვჩხრიკოთ, ავადმყოფობას ათასი მიზეზი აქვს. –
  პასუხობდა თვალებაჟუჟუნებული ზოსიმე მღვდელი, თითქოს
  განუწყვეტლივ იღიმებაო.
  გარეგინას დუქანშიც სულ მაიორის ავადმყოფობაზე იყო
  ლაპარაკი. დუქანში წამსვლელ-მომსვლელს რა გამოლევდა,
  მარტო ურუქელები კი არა, მეზობელ სოფლებიდანაც მოდიოდ‐
  ნენ აქ ნავთისა თუ შაქრისა, მარილისა თუ ფართლისათვის, და
  საქონელთან ერთად მაიორის ავადმყოფობის ამბავიც გაჰქონ‐
  დათ დუქნიდან, რათა თავისიანებში „ერთი კარგად მიეკითხმოეკითხათ, ვინმემ რაიმე წამალი ხომ არ იცოდა ამნაირი სე‐
  ნისა. ყველა თავს ვალდებულად თვლიდა, თუ არ ჩაერეოდა,
  დაინტერესებულიყო მაინც მისთვის უცხო ადამიანის ბედით;
  ბევრ მათგანს თვალითაც არ ენახა მაიორი და მხოლოდ გარე‐
  გინას ნალაპარაკევით იცნობდა. „მაშ ესაა სამართალი, – წუხ‐
  დნენ, ვიშვიშებდნენ ქალები ურუქიდან ათეული კილომეტრე‐
  ბით მოშორებულ სოფლებშიც, ქმრებისაგან რომ შეეტყოთ ვი‐
  ღაც თვალტანადი და კეთილშობილი მაიორის ავადმყოფობის
  ამბავი. – ამისთანა ვაჟკაცი მიწაში როგორ უნდა ჩადონ, როცა
  ჩემი დედამთილი, ღმერთო ნუ მიწყენ, ლამის ცას გამოეკერო‐
  სო“. მალე ალაზნის გაღმა-გამოღმა სოფელი არ დარჩენილა,
  სადაც ურუქელი მაიორის ავადმყოფობა სალაპარაკოდ და სა‐
  დარდელად არ ჰქონოდა ხალხს გამხდარი. იცნობდა თუ არ იც‐
  ნობდა, ყველას ეცოდებოდა „შახივით ვაჟკაცი“, რომელსაც
  თურმე „ეპოლეტებისა და ჩინ-მენდლების შუქი შარავანდედი‐
  ვით ედგა თავზე“. გარეგინა ყველას ყურს უგდებდა, ყველას
  რჩევასა და დარიგებას ცალკე ფურცელზე იწერდა, რათა ყვე‐
  ლაფერი წვრილად მოეხსენებინა მაიორისთვის. „ეგ უკვე მით‐
  ხრეს. ყველა ექიმი გამომივიდა!“ – ბრაზობდა მაიორი, უარე‐
  სად აღიზიანებდა უაზრო და უშედეგო ყურადღება. „ერთმა,
  ჩემს ცოლისდასაც ეგა სჭირდაო, მაგრამ იმის მერე საუკუნე გა‐
  ვიდა და ახლაც კაჟივითააო“. – ცდილობდა მაიორის დამშვი‐
  დებას გარეგინა. „შენ თუ კარგი კაცი ხარ, ცოლისდის ამბები
  ასე კარგად საიდან იცი-თქო, – მიჰყვიროდა მოთმინებიდან გა‐
  მოსული მაიორი უკვე კიბეზე დაშვებულ გარეგინას, გულში
  ბედსა და სამართალს რომ სწყევლიდა სიკეთის ასე გადახდი‐
  სათვის. – თვიურში შეეშლებოდა-თქო… რა საერთო აქვს მაი‐
  ორს შენს ბოზანკალა ცოლისდასთან-თქო!“ – მძვინვარებდა
  მაიორი.
  – საოცარია, – ამბობდა ზოსიმე მღვდელი. – ვიბადებით,
  რათა შევცოდოთ, და ვიხოცებით, რათა განვიწმინდოთ.
  – სიკვდილი განწმენდა კი არ არის, მამაო, სიკვდილი სი‐
  ბინძურეა –პასუხობდა მაიორი. თან გაფაციცებული შესცქერო‐
  და მღვდელს, რამე რომ არ გამორჩენოდა მისი ნათქვამიდან.
  – სიკვდილს გააჩნია. – აჟუჟუნებდა თვალებს ზოსიმე
  მღვდელი და ნელა, აუჩქარებლად წრუპავდა მუცლიანი ჭიქი‐
  დან სისხლივით სქელსა და ხასხასა ღვინოს.
  – იქნებ მოყვასისთვის სიკვდილია ვარდივით სურნელოვა‐
  ნი? ჰა, მამაო? გიყვარდეს მოყვასი შენიო… ასე არ არის? – ნიშ‐
  ნის მოგებით ეუბნებოდა მაიორი და ერთბაშად ცლიდა ჭიქას.
  ნიკაპზე ღვინის მსუყე წვეთი უბრწყინავდა.
  – მოყვასისთვის სიკვდილი ყველას როდი შეუძლია. ყველას
  თავისი სატკივარი კლავს. დაილოცოს ამ ღვინის მომყვანი. –
  ტუჩების წკლაპუნით ამბობდა მღვდელი.
  იგი შეგნებულად ლაპარაკობდა მაიორთან სიკვდილზე,
  რადგან თავს ვალდებულად თვლიდა, მოემზადებინა სიკვდი‐
  ლისათვის. ხოლო მაიორის შფოთვა და წინააღმდეგობა არც
  აკვირვებდა და არც აბრაზებდა, თვითონაც ჩვეულებრივი მოკ‐
  ვდავი იყო და არც ღვთისმსახურება ავალდებულებდა, სხვები‐
  საგან მოეთხოვა ის, რასაც, ალბათ, თვითონაც ვერ მოახერ‐
  ხებდა: უშიშრად და უდრტვინველად შეხვედროდა სიკვდილს,
  ოღონდ, მაიორისაგან განსხვავებით, მართლა სჯეროდა, ყვე‐
  ლა სიკვდილი ერთნაირი რომ არ იყო, როგორც ყველა სიცოც‐
  ხლე, მაგრამ არც ამის ცოდნა ნიშნავდა ბევრს, არც ეს იყო დი‐
  დი ნუგეში, რადგან ადამიანის სიცოცხლესაც და სიკვდილსაც
  არა თვითონ ადამიანი, არამედ უხილავი სული ქმნის და ადა‐
  მიანი უმწეოა, იღონოს რამე. ზოსიმე მღვდელს მაიორი ეცოდე‐
  ბოდა, ეს იყო და ეს. თუმცა არ სჯეროდა, სასიკვდილოდ რომ
  გაეწირა იგი ღმერთს, რადგან საამისოს ვერაფერს ატყობდა
  გარეგნულად, მაგრამ თავს მაინც ვალდებულად თვლიდა,
  ხშირ-ხშირად მოენახულებინა სიკვდილის შიშით რწმენადა‐
  კარგული კაცი და თუ ვერ მოაქცევდა, გაერთო მაინც სიკვდილსიცოცხლეზე ზოგადი, სასხვათაშორისო ლაპარაკით, რომე‐
  ლიც კარგ გამგებს, შეიძლება, კიდევ გამოსდგომოდა რამეში.
  – ყველას არ შეუძლიაო… მართალი ბრძანებაა. ნოემაც ვერ
  შესძლო მოყვასისათვის სიკვდილი და მოყვასთან ერთად და‐
  ღუპვას, ისევ მოყვასის ღალატი ამჯობინა. ასე არ არის? განა
  ასე არ სწერია ბიბლიაში? ნოეზე დიდი მოღალატე კაცობრიო‐
  ბას არ ახსოვს. იუდა ვინ მიგდია. ნოემ ადამის მოდგმა გაწირა.
  იმის მაგივრად, რომ გაეფრთხილებინა, არიქა, ვისაც როგორ
  შეგიძლიათ გადაირჩინეთ თავიო, იჯდა და კიდობანს აკოწიწებ‐
  და. ვინ იცის, თან ღიღინებდა კიდეც. ნოე ჩემი ღმერთია! – იყ‐
  ვირა მაიორმა და ცარიელი ჭიქა მაგიდაზე დადო, კი არ დადო
  – დააგდო. – ნოე ჩემი ღმერთია, რადგან სიკვდილი ყველას
  შეუძლია, გადარჩენა კი – არა.
  – შენ სხვა რაღაცა გაწუხებს, შვილო ჩემო, და ვერ გით‐
  ქვამს. – ზოსიმე მღვდელმა ჭიქას უსუნა. – ეგ ეგრეა, მაგრამ იმ
  კიდობნიდან ახალი სიცოცხლე ამოვიდა, ღვთისმორწმუნე და
  ღვთისმოშიში.
  – ოღონდ იმ სიცოცხლესაც ფეხებს შორის იგივე გამოჰყვა,
  რამაც მისი წინამორბედი დაღუპა. – მიახალა მაშინვე მაიორ‐
  მა.
  – ისა.. – მღვდელს ჩაეცინა, ხელისგული ჭიქას დააფარა,
  თავი გადაიქნია და გააგრძელა. – ისა, შე კარგო ადამიანო, შა‐
  რაზე გამოსაფენად კი არ მოუცია ღმერთს.
  – გინდა, სიმართლე გითხრა? – მაიორი მღვდლისაკენ გა‐
  დაიხარა, თითქოს ხმას ვერ მიაწვდენდა. – გინდა, სიმართლე
  გითხრა? – გაიმეორა. მერე ხელადას მისწვდა და ღვინო დაის‐
  ხა ხელი უცახცახებდა, ღვინო მაგიდაზე ეღვრებოდა. – მე მე‐
  ზიზღება მოყვასი ჩემი. – თქვა და გასწორდა. ჭიქა პირისკენ წა‐
  იღო, მაგრამ არ მოუსვამს, პირთან გააჩერა. მღვდელს თვა‐
  ლებში შესცქეროდა. მუნდირზე ღვინის წვეთი დაეცა და გაჭ‐
  ყლეტილი ბაღლინჯოს მსგავსი ლაქა დაამჩნია. მღვდელმა ლა‐
  ქას შეხედა. მაიორმაც დაიხედა მუნდირზე უნებურად და თავი‐
  სუფალი ხელი სხარტად ჩამოისვა ზედ, თითქოს მღვდლის მზე‐
  რა მოკვეთა, მოიშორა, შეხოხებული მწერივით. – რა ვიცი,
  რომ მე მართლა მე ვარ, ანდა, ჩემი მოყვასი რომ მართლა ჩემი
  მოყვასია? – ჰკითხა გამომწვევად.
  – ეგ რაღაცა ახალია. – ზოსიმე მღვდელს დაინტერესება შე‐
  ეტყო. ისიც გადასწვდა ხელადას, შუამდე დაყვანილი ჭიქა გა‐
  დაივსო და ერთი ყლუპით ისევ გაანახევრა. ჯერ ანაფორის
  კალთა გადაიფერთხა და მერე ჭიქას ძირი მოუმშრალა ხელის‐
  გულით.
  – სრულებითაც არა. – მაიორმა სავსე ჭიქა ღვინის გუბეში
  ჩადგა. – ეს ყველაზე ძველი ეჭვია ადამიანისა, თანაც ყველაზე
  ვერაგი. არაფრით არ შეიძლება მისი შემოწმება. აი, მე ერთი
  მეგობარი მყავდა, მყავდა კი არა, მყავს, ცოცხალი იქნება, ალ‐
  ბათ. რა ჭირი ეცემოდა, ოთხი წლითაა ჩემზე უფროსი.
  ხოდა, ის ჩემი მეგობარი ბავშვობაში ბოშებმა მოიტაცეს
  თურმე. მხოლოდ ორი წლის მერე უპოვიათ მშობლებს, შემ‐
  თხვევით გადაყრიან რომელიღაც ბაზრობაზე. უპოვიათ, მაგ‐
  რამ აღარც ბოშა ანებებდათ და აღარც იმას სდომებია მშობ‐
  ლებთან დაბრუნება, მაგრამ, რაღა თქმა უნდა, მაინც წამოუყვა‐
  ნიათ. მერე მშობლები დაეხოცა და თვითონ გახდა მშობელი,
  ცოლიც ღვთისნიერი შეხვდა და დაფასებული კაციც გახლდათ,
  მაგრამ ვერ იქნა და ვერ ამოიგდო გულიდან ეჭვი, რომელსაც
  მარტო მე მიმხელდა ხოლმე, ისიც სიმთვრალეში, რა ვიცი,
  რომ მართლა ჩემი თავი დაუბრუნეს მშობლებს ბოშებმაო. –
  მღვდელმა გაიცინა, ყელში ჩაირაკრაკა, პირწაქცეულ კოკურა‐
  სავით. – განა სასაცილოა?! მთელი სიცოცხლე მშობლები ეჯავ‐
  რებოდა და მთელი სიცოცხლე მისი მომტაცებელი და მისი გამ‐
  ყიდველი ბოშა ქალი ენატრებოდა. – დაამთავრა მაიორმა. მე‐
  რე ჭიქა აიღო და სულმოუთქმელად დასცალა, წინ გადახრილ‐
  მა და ფეხებგაფარჩხულმა.
  ორივენი გაჩუმდნენ, ერთმანეთს შესცქეროდნენ სახეში.
  აივნის მოაჯირზე ჩიტი შემოჯდა, მაგრამ მაშინვე წამოფრინ‐
  და. თითქოს არ ეგონა, აქ თუ დახვდებოდა მაიორი და მღვდე‐
  ლი. – რას არ გაიგებს კაცის ყური. – თქვა ზოსიმე მღვდელმა,
  ნაძალადევი გაოცებით, ზრდილობის გულისთვის, უპასუხოდ
  რომ არ დაეტოვებინა აღგზნებული მასპინძელი.
  – მიდი და გაარკვიე. – თქვა მაიორმა. ჯერ ისევ იქ იყო. თა‐
  ვისსავე ნაამბობში. თვალები ბრჭყვიალა ნაპერწკლებით გავ‐
  სებოდა, უციმციმებდა.
  – შენ არ უნდა ამბობდე ამას. – ახლა მღვდელი გადმოიხა‐
  რა მაიორისკენ. ღიმილმა ლოყები დაუნაოჭა. – ეჭვიანობაც სე‐
  ნია, ძნელად განსაკურნავი. – თქვა და ისევ გაიმართა, სკამის
  საზურგეს გადააწვა.
  – ვითომ რატომ არ უნდა ვამბობდე მე?! – აიმრიზა ქაიხოს‐
  რო, – ეშმაკი კაცი ხარ, ქაიხოსრო, განა ტყუილად გცემენ პა‐
  ტივს ურუქელები. – თქვა ზოსიმე მღვდელმა. ჭიქა დაცალა და
  მაიორის ცარიელ ჭიქას ამოუყენა გვერდით.
  ასე იყო თითქმის ყოველ დღე. აივნის რიკულებს შორის
  ლობიოს ყვავილი იჭყიტებოდა, ძაბრისმაგვარი, უსუნო და
  უფერული, მაგრამ მაინც მიმზიდველი, დამამშვიდებელი. ჩინუ‐
  რი ჟასმინის ბუჩქს ფუტკრები ეხვეოდნენ. მაგიდა სველი, ერ‐
  თმანეთში არეული წრეებით იყო მოფენილი, რომლებსაც ხე‐
  ლადის ძირი აჩენდა. „დილამშვიდობისა“, „შუადღემშვიდობი‐
  სა“, „საღამომშვიდობისა“, – ისმოდა ორღობიდან, ისინი კი სა‐
  უბრობდნენ და ვერც-კი ამჩნევდნენ, როგორ უახლოვდებოდ‐
  ნენ, როგორ ხდებოდნენ ერთმანეთისთვის აუცილებელნი, გან‐
  სხვავებული ფიქრისა და გონების პატრონნი. „ცუდია, ხალხს
  რომ ღმერთის რწმენა დაეკარგა“. – ამბობდა ზოსიმე მღვდე‐
  ლი. „ღმერთისა თუ თქვენი?“ – ნიშნს უგებდა მაიორი. „ეგ ერ‐
  თი და იგივეა, – პასუხობდა ზოსიმე მღვდელი. – ჩვენა, ძმაოსა,
  დიდი ძალა ვიყავით ადრე, გორგასალისთვის კბილები ჩაგვიმ‐
  ტვრევია“.
  „ბომ-მმმ, ბომ-მმმ, ბომ-მმმ“, – რეკავდა კარადისხელა სა‐
  ათი და საათისა არ იყოს, არც ცხოვრება ჩერდება ერთი წამით.
  ყოველ წამს რაღაც ხდებოდა, იბადებოდა ან კვდებოდა, ყვა‐
  ოდა ან იხრწნებოდა, იკურნებოდა ან ავადდებოდა. მარტო ქა‐
  იხოსროს სენი იყო მარადიული, არც კლავდა და არც თავს ანე‐
  ბებდა, მაგრამ ქაიხოსრო თანდათან სენსაც შეეჩვია, გაიცნო,
  შეეხმატკბილა კიდევაც და ყოველთვის მომზადებული ხვდებო‐
  და მის მორიგ შემოტევას, ცხელი აგურითა და ათასნაირი ბა‐
  ლახ-ბულახის ნახარშებით. თავშალი, რომელშიაც ანა ცხელ
  აგურს უხვევდა ქაიხოსროს, აილანძა, შეიტრუსა და ალაგალაგ გამოიძენძა. აგური ხშირი გაცხელებისაგან, გაიმურა და
  უარესად განმტკიცდა. ასე რომ, ადვილი შესაძლებელი იყო, ამ
  ავადმყოფობით, ვიღაცის ცოლისდისა არ იყოს, მთელი საუკუ‐
  ნე ეცხოვრა ქაიხოსროს. ეგ იყო რომ, სენის ყოველი შემოტევის
  მერე, ტკივილებისგან, ნამშობიარევი დედაკაცივით, უძლურ‐
  დებოდა და ორი დღე ცივი ოფლი გადასდიოდა სახეზე. მაგრამ
  სიცოცხლე ძველებურად მომხიბვლელი იყო, ძველებურად კი
  არა, უფრო მეტად. საკუთარი ვაჟიშვილი უკვე მამას ეძახდა,
  ვირზე მარტო ჯდებოდა, გიორგას ლოგინში ბაყაყებსა და ჭი‐
  აყელებს უყრიდა, ქათმებს ქვით უჩეჩქვავდა ნისკარტებს. ცოც‐
  ხალ წიწილებს ყელამდე მარხავდა მზეზე გახურებულ სილაში
  და კიდევ ათასნაირ ოინბაზობებს იგონებდა მამისერთა და მა‐
  მის იმედი პეტრე, პეტრიკელა.
  თითქოს არაფერი უნდა ჰქონოდა ქაიხოსროს ბედთან სა‐
  საყვედურო, შეიძლებოდა უარესადაც აწყობილიყო მისი ცხოვ‐
  რება, მაგრამ ერთ დღეს ურუქში მომხდარმა არაჩვეულებრივ‐
  მა ამბავმა ისევ გაახსენა, სენზე უარესი მტერი რომ ჰყავდა და
  ყოველ წუთს მოსალოდნელი რომ იყო იმ მტრის გამოცხადება.
  ურუქელები მართლაც უცნაური შურისძიების მოწმენი გახდნენ.
  ვიღაცამ (თუ ვიღაცებმა) გარეგინა საკუთარი დუქნის კარზე ყუ‐
  რით მიაჭედა. გარეგინამ მთელი ღამე თითის წვერებზე გაატა‐
  რა, რადგან მიჭედებისას, ტკივილის მოლოდინში, უნებურად
  ცერებზე აიწია, მერე კი ლურსმანმა აღარ გაუშვა და დარჩა ასე,
  ლეკურის მოცეკვავესავით, თითის წვერებზე შემდგარი. ხალ‐
  ხმა რომ თავი მოიყარა დუქანთან, გარეგინას სისხლის დენა
  უკვე შეწყვეტოდა, კარზე ჩამოწუწულ სისხლს ბუზები ეხვეოდ‐
  ნენ, ხოლო ქმრისა და მამის საცოდაობით გულდათუთქული
  ცოლ-შვილი იქვე, გარეგინას ფეხებთან ჩაცუცქულიყო და უმ‐
  წეოდ შეზმუოდა ქვემოდან შიშითა და ტკივილით გაკერპებულ
  კაცს, უხმოდ და უდრტვინველად რომ იტანდა ამ არაადამიანურ
  ტანჯვას, წმინდანივით სუსტი და უდრეკი. როცა მჭედელმა სტე‐
  ფანემ სისხლშემხმარი ლურსმანი ამოაძრო, მაშინ დაკარგა
  მხოლოდ გარეგინამ გონება, ფეხები მოეკვეთა, და დროზე რომ
  არ შეეშველებინა სტეფანე მჭედელს ხელი, მიწაზე მოადენდა
  ბრაგვანს. მაშინ კი წამოცვივდა მისი ცოლ-შვილი და წივილკივილით მიესია, თითქოს სანამ ყურით იყო მიჭედილი დუქნის
  კარზე, არაფერი უჭირდა, ანდა თითქოს მართლა წმინდანი იყო
  და სანამ სხვებიც მიხვდებოდნენ ამას, თავად უნდა დაეტაცნათ
  მისი ნაწილები. ძნელი მისახვედრი არ არის, რა საშიში და
  თავზეხელაღებული უნდა ყოფილიყო გარეგინას მიმლურსმა‐
  ვი, რაკი მისმა ცოლ-შვილმა მთელი ღამე ვერც ხმის ამოღება
  გაბედა და ვერც გარეგინასათვის ქუსლების ქვეშ ქვების შედ‐
  გმა, ოდნავ მაინც რომ შეემსუბუქებინათ მისთვის ტანჯვა-წამე‐
  ბა. ვერც ქალს, ვერც ბავშვებსა და ვერც თვითონ გარეგინას
  ვერ ათქმევინა ვერავინ იმის სახელი. ძმრითა და არყით ყვრი‐
  მალებდაზელილი, ქრისტეს ნეშტივით გადალურჯებული და
  თვალებდაცეცებული გარეგინა უარის ნიშნად უღონოდ იქნევ‐
  და თავს და სუსტი, არაფრის მთქმელი, არაფრის გამო გაჩენი‐
  ლი ღიმილი დასთამაშებდა გადათეთრებულ ტუჩებზე. ვერაფ‐
  რით რომ ვეღარ მოიშორა ცნობისმოყვარე ჭირისუფლები,
  ისიც კი თქვა, აღთქმა მქონდა დადებული და ჩემით მივიჭედე
  თავიო, მაგრამ რაღა თქმა უნდა, არავის დაუჯერებია მისთვის,
  აშკარა შურისძიებასთან ჰქონდათ საქმე, მაგრამ ვერც შურის‐
  ძიების მიზეზი გაიგეს და ვერც შურისმაძიებლის ვინაობა.
  – ასეა, როცა ქვეყანას პატრონი არა ჰყავს. – თქვა ვიღაცამ.
  ქაიხოსრო აიმრიზა, თითქოს მას გადაუკრეს სიტყვა, არც შენა
  ხარ დაზღვეული და ადრე თუ გვიან შენს სეირსაც ვნახავთო.
  განსაცდელი განუწყვეტლივ არსებობდა, მაგრამ სხვა ვინ
  იყო დაზღვეული განსაცდელისაგან? ყველანი ერთნაირად და‐
  უცველები იყვნენ, სიკვდილისათვის არც რკინის ალაყაფი არ‐
  სებობდა და არც ქვიტკირის კედელი. სიკვდილისთვის მაიორი‐
  ცა და გარეგინაც ერთნაირები იყვნენ: სიკვდილმა გარჩევა არ
  იცოდა, მაგრამ სიკვდილიცაა და სიკვდილიც. ქაიხოსრო კი უმ‐
  ტკიცებდა ადრე ზოსიმე მღვდელს, ყველა სიკვდილი ერთნა‐
  ირიაო, მაგრამ ახლა ასე ხელს აღარ აძლევდა. ახლა ორნაირი
  სიკვდილი იყო მისთვის: ღმერთისმიერი და კაცისმიერი. პირ‐
  ველი გარდაუვალიც იყო და განურჩეველიც. ყველანი და მათ
  შორის ქაიხოსროც, ვალდებულნი იყვნენ უსიტყვოდ დამორჩი‐
  ლებოდნენ მას, მაგრამ მეორე, კაცისმიერი სიკვდილი, რომ‐
  ლის შიშიც ჰქონდა ქაიხოსროს, თუკი სამართალი საერთოდ
  არსებობდა ქვეყანაზე, არ უნდა ყოფილიყო იმდენად ბეცი, რომ
  მაიორი და დუქნის ბიჭი ვერ განესხვავებინა ერთმანეთისაგან.
  ქაიხოსრომ იცოდა, მისი ეპოლეტების ბრჭყვიალი ადამიანს
  ხელს რომ ვერ ააღებინებდა კაცის კვლაზე; ისიც იცოდა, რომ
  მას მერე, რაც ღმერთმა ადამიანს კაცის კვლა აუკრძალა, სი‐
  ნამდვილეში, ამით უარესად გაუმძაფრა მკვლელობისკენ მიდ‐
  რეკილება და ისიც განუწყვეტლივ კლავდა თავის მსგავსს. რამ‐
  დენჯერ შეუძრწუნებია თვითონ ქაიხოსრო ადამიანის სიმკაც‐
  რესა და სიმძვინვარეს, თავისიანების გარდა, რანაირი მკვლე‐
  ლობა არ უნახავს, რანაირი იარაღით არ კლავდა ხალხი ერ‐
  თმანეთს სიძულვილის, სიყვარულის, სილაჩრისა თუ სიბრიყ‐
  ვის გამო. ათი მცნება ხომ სხვა არაფერია, თუ არა ათი ძირითა‐
  დი ადამიანური თვისების აღმოჩენა, ხოლო ადამიანობა – ამ
  ათი, ერთმანეთზე ძლიერი და ერთმანეთზე ძნელად მოსარევი
  თვისების დათრგუნვისა თუ მიჩქმალვის ცდა. ადამიანი ყოველ‐
  თვის კლავდა ანდა ეკვლევინებოდა საკუთარ ძმას, რადგან
  სწორედ ძმის, მისი მსგავსის, მისი ჩამონაჭერის არსებობა აღი‐
  ზიანებდა ყველაზე მეტად, მაინცდამაინც ძმის ხელობა ეგონა
  თავისაზე სარგებლიანიცა და იოლიც, მაინცდამაინც ძმის ხელ‐
  შენავლები ქალი ეჩვენებოდა ლამაზად, და დარწმუნებული
  იყო, უძმოდ უკეთესად მოიწყობდა ცხოვრებას, იმ ხელობას მო‐
  ეკიდებოდა, რომელიც ძმის არსებობის გამო მისთვის მიუწ‐
  ვდომელი გამხდარიყო და იმ ქალს დაისვამდა ცოლად, რომ‐
  ლის გაბახებაც უკვე დაესწრო ძმას. ეს ღმერთისაგან თავსმოხ‐
  ვეული წყევლა იყო და ერთადერთი გამოსავალი არსებობდა ამ
  წყევლისაგან გასანთავისუფლებლად: ყველაფერზე თვალის
  დახუჭვა, ყველაფერზე უარის თქმა, რაც თავისთავად შეუძლე‐