გზაზე ერთი კაცი მიდიოდა - 32

იდუმალი წიაღისა, გვამებითა და მარგალიტებით მოფენილი ფსკერისა. ფარნაოზი ზღვას
ებრძოდა, სიყვარულის ზღვას, და მთელი სიცოცხლე მის მდუღარე ტალღებში ყურყუმალაობდა,
როგორც ცარიელი და კუპრით თავგადაგლესილი დოქი. მაგრამ ასე-ვე მთელი სიცოცხლის
მანძილზე გრძნობდა, ეს წუთი რომ დადგებოდა, დოქს ან კუპ-რის ხუფი მოსძვრებოდა, ან ძირი
გაებზარებოდა და წლობით ნათმენსა და მიყუჩე-ბულ ვნებას ვეღარაფერი შეაკავებდა, ბოლოს და
ბოლოს, ისიც გამოვიდოდა სამზეო-ზე, კბილატკიებულ ნადირივით გაცოფებული,
აღგზნებული, სინათლისაგან დაბრმავე-ბული, ახალშობილივით უმწეო და უმეცარი,
დასაღუპავად განწირული, მაგრამ წინას-წარვე შეგუებული დაღუპვას, და ამიტომაც საშიში,
გარდაუვალი დაღუპვის შეგრძნე-ბით გაღონიერებული და გათამამებული, არა გათავხედებული.
ეს ვნება ფარნაოზის გამოსაცნობი ნიშანი იყო და მისი დამალვა აღარ შეიძლებო-და, როგორც არ
შეიძლებოდა ინოს შეხვეული თითის დამალვა. თინას არც უკითხავს, რა მოგივიდა, ან ვინ
შეგიხვიაო, რადგან სისულელე იქნებოდა ამის კითხვა. საერთოდ ხმა არ ამოუღია თინას, სანამ
ახალ სახვევს ადებდა თითზე. შუაზე გაყოფილი და სა-დად დავარცხნილი თმა უბზინავდა და
ფარნაოზი გრძნობდა, ამ ქალთანაც დამნაშავე იყო, ამ ქალსაც ღუპავდა, თუ უკვე არ დაეღუპა,
რადგან თინას ხმას, სურნელსა და სიმხურვალეს მხოლოდ სახლის გავსება შეეძლო, გულისა კი
არა. თინასთვის გან-კუთვნილი გული გამოზამთრებული ნიორივით ფშუტე იყო, ცარიელი,
გაპარული. ფარნაოზს კი, ამის თქმა არ შეეძლო, ერიდებოდა, თითქოს ეს სადად თმადავარცხნილი ქალი მისი ცოლი კი არა, სტუმარი იყო, რომელსაც სტუმრობა გაგრძელებოდა, მაგრამ
მასპინძელი ძველებურად უშლიდა სუფრასა და ლოგინს, რადგან მასპინძლობა
ავალდებულებდა, სტუმრისთვის პატივი ეცა. "არ უნდა დავბრუნებულიყავიო", - ფიქ-რობდა
ფარნაოზი და ისეთი გრძნობა ჰქონდა, თითქოს მოტყუებით ჩამოეყვანათ აქ, სამშობლოში,
მამისეულ სახლში. ასეთი გრძნობა კი იმიტომ ჰქონდა, ჩამოსვლამდე სხვანაირად რომ
ფიქრობდა, სხვანაირად ეგონა და უფლებაც რომ არ მიეცათ, მაინც ვეღარ გაჩერდებოდა, ხომალს
მოიტაცებდა, მეკობრეებს შეუამხანაგდებოდა, ანდა უხო-მალდოდ, უამხანაგოდ გადმოცურავდა

ზღვებს. იქ, უცხოეთში, ყველაფერი სხვანაირად ჩანდა. იქ ერთი წამითაც არ დაეჭვებულა, ინო
რომ ელოდებოდა. ის კი არა, იმასაც ფიქრობდა, ნავსადგურში დამხვდებაო, ყველას თვალწინ
კისერზე ჩამომეკიდება და ბო-ლო მოეღება ჩვენს ტანჯვა-წამებასო. იმას კი აღარ დაგიდევდათ,
ინოს საიდან უნდა შეეტყო ზუსტად მისი ჩამოსვლის დღე და საათი. ან იქნებ ეს ათი წელიწადი
ფეხმო-უცვლელად უნდა მდგარიყო ნავსადგურში?! ხო, ასე უნდოდა ფარნაოზს, ასეთი ნატვ-რა
ჰქონდა. იმდენად შორს იყო სამშობლოდან, კარგის მეტი არაფერი ახსოვდა. ახლა კი, მართლაც
უცხოელი მეზღვაურივით იჯდა საკუთარ სახლში და გრძნობდა, ყოველ-თვის ასე იქნებოდა,
არასდროს გაუქრებოდა გაუცხოების გრძნობა, თუმცა ირგვლივ ყველანი ახლობლები იყვნენ,
იატაკზე კი მისი სისხლი და ხორცი დაღოღავდა, ყვე-ლასა და ყველაფერს ეპოტინებოდა, რათა
წამომდგარიყო და ადამიანს დამსგავსებოდა. ფარნაოზი შვილს უყურებდა და გული სტკიოდა,
თითქოს საკუთარ ოჯახში მძევლად დაეტოვებია იგი და თუ ბედისწერისგან თავსმოხვეულ
პირობას დაარღვევდა, უპირვე-ლეს ყოვლისა ამ ვარდისფერ არსებას გაწირავდა. ფარნაოზს ისიც
ეგონა, თითქოს ქა-ლები, რომელთა ხელშიც ტრიალებდა პატარა უხეირო, მისი ჯიბრით, მის
დასათრგუ-ნავად, მკაცრად და უხეშად ექცეოდნენ ბავშვს, განგებ აჭმევდნენ ისე, ლუკმა სასულეში რომ გადასცდენოდა და იმის ნაცვლად, წიოკობა აეტეხათ, მთელი ქვეყანა შეეძრათ,
იცინოდნენ, ბეჭებში უპარტყუნებდნენ და დასძახოდნენ, ფუი, შე უნდილოო. მერე ფარნაოზსაც
გამოხედავდნენ დამცინავი ღიმილით, ვითომ, არც ახლა გჯერა, ჩვენს ხელში რომაა შენი სულიო,
და ერთხელ კიდევ წაუთაქებდნენ ძლივს გამობრუნებულ ბავშვს: არ გრცხვენია, ნახე როგორ
შეაშინე მამაო. ფარნაოზს მართლა ეშინოდა, სა-ნამ სუნთქვაშეკრული ბავშვის ხმას ისევ
გაიგონებდა, სისხლი გაეყინებოდა ხოლმე და თვითონაც ეხშობოდა სასუნთქავი. ქალები კი,
ვითომც აქ არაფერიო, ფაფითა და გა-ხეხილი ვაშლით გასისინებულსა და პირმოთხუპნულ
უხეიროს ლეკვივით გადაიგდებ-დნენ კალთიდან და ისევ იცინოდნენ, იატაკზე თუ
გაიშხლართებოდა და შუბლს დაჰკ-რავდა ფილაქანს. ხოლო ფარნაოზი გიჟივით რომ
წამოვარდებოდა, ახლა იმას შეუყვი-რებდნენ, იმასაც ბავშვივით გამოაპანღურებდნენ. რა იყო,
რამ დაგაფეთა, თუ არ წაიქ-ცა, როგორ გაიზრდებაო. ფარნაოზს შუბუსაგან ჰქონდა გაგებული,
ბავშვის ნაწლავი ღობეზე რომ გადაჰკიდო, მაინც იფეთქებსო, და ამის იმედითღა ათენ-აღამებდა.
პატარა უხეირო, ყველა მისი ტოლი ბავშვივით, უმწეოც იყო და სულელიც, მაგრამ არც უმწეობას
განიცდიდა და არც სულელობას. ერთი წუთის წინათ მდუღარე ცრემ-ლით ატირებული, უცებ
უაზრო ტიტინს მოჰყვებოდა, ისე ელოლიავებოდა ყველასა და ყველაფერს, თითქოს მათგან, ან
მათი მიზეზით არაფერი სტკენოდა; ის ცხოვრებას სწავლობდა და გუნება-განწყობილების
სწრაფი, განუწყვეტელი მონაცვლეობა ეხმარე-ბოდა, ასევე მონაცვლეობით, თანაბრად და
თანდათანობით შეეთვისებინა ცხოვრების სიტკბო და სიმწარე, სითბო და სიცივე, სინაზე და
სიუხეშე, რომელთა არსებობაზეც იყო დამოკიდებული მისი მომავალი სიცოცხლე. იატაკი,
რომელზედაც შუბლს იჩეჩქ-ვავდა, ახლავე რომ შეძულებოდა, ვეღარასოდეს გაივლიდა ზედ. მას
კი უნდა გაევლო, თავი აეწია და ცაც დაენახა, ოთხზე დამდგარს ქეჩოზე რომ უხიცინებდა
მსუბუქი და ნაზი თითებით. ამიტომ ტკივილიც უნდა აეტანა და უნდა შეჰგუებოდა კიდეც.
პატარა უხეიროც ასე იქცეოდა, ასე კარნახობდა ბუნება, რადგან ეს აუცილებელი ტკივილი იყო,
ცოდნის მომმატებელი, სიცოცხლისთვის საჭირო ცოდნისა. თუმცა ხანდახან, ყოვ-ლად
გაუთვალისწინებელი, ყოვლად უსარგებლო და ამიტომაც განსაკუთრებულად გულდასაწყვეტი
ტკივილის ატანაც უხდებოდა პატარა უხეიროს. ისე მოულოდნელად აითვალწუნებდა ხოლმე

დედა, ისე მწარედ უჩქმეტდა, ან ისე დაუდევრად ჩათხრიდა პირში კოვზს და ისე უყვირებდა,
ყველანი ერთნაირები ხართო, ტკივილისა და გაოცე-ბისაგან აღარ იცოდა რა ექნა, თუმცა
ტირილის მეტი მაინც არაფერი შეეძლო. მას არც ის ესმოდა, რას ეუბნებოდა დედა, მაგრამ
ხვდებოდა, ეს ჩვეულებრივი, საალერსო ანდა დასაძინებელი სიტყვები არ იყო. მაგალითად,
დედამისი ასეთი ხმით არასოდეს არ იტყოდა: წადი, ტურავ, დაიკარგე აქედანო. პატარა უხეიროს
არც იმ სიტყვების აზ-რი ესმოდა, არ იცოდა ვინ იყო, ან რატომ აგდებდნენ ტურას, მაგრამ ამას
რომ ამბობ-და, დედამისს ისე უჟუჟუნებდა თვალები, ისე უტკბილდებოდა ხმა, არტახიდან
ხელის ამოძრობაც ავიწყდებოდა და აკვნის თავზე აკონწიალებული საჩხრიალოც. ნეტარებით,
ბედნიერებითა და სიამაყით ეღიმებოდა გაძევებული ტურის წარმოდგენაზე და ასე გაღიმებული იძინებდა კიდეც. დედის მოულოდნელი შემოწყრომა თავგზას უბნევდა, ეს ისეთი
უბედურება იყო, მისი არსება ვერ გასწვდებოდა, დიდხანს ვერ გაუძლებდა, და უნებურად ისიც
მშველელს ეძებდა, მშველელს კი არა, ნუგეშისმცემელსა და შემაქცე-ვარს. ასეთად კი მამა
ეგულებოდა, დაბარებულივით ყოველთვის დროულად რომ გა-მოჩნდებოდა ხოლმე, გულში
იხუტებდა და ცრემლიან ლოყებს ულოკავდა. ისიც მა-შინვე სიცილისა და ცუღლუტობის
გუნებაზე დგებოდა, თვითონაც ცდილობდა აელო-კა მამის ლოყები, წვერით დაჩხვლეტილ
ენაზე ხელებს ისვამდა, იფურთხებოდა და მა-ინც ჯიუტად ეტანებოდა ქვასავით მკვრივსა და
ფარდაგივით მსუსხავ სახეს.
თუ პატარა უხეირო ვერ ხვდებოდა, ფარნაოზმა ხომ იცოდა, რატომ შემოსწყრებოდა ხოლმე თინა
შვილს. ეს ზღაპრული მოთმინების ქალიც ხანდახან ვერ ერეოდა თავს და ისე უხეშად
დაითრევდა ბავშვს, ან ისე გამეტებით უჩქმეტდა, ტკივილისაგან თვი-თონ უარესად
ეგლიჯებოდა ხორცები, მაგრამ სხვანაირად არ შეეძლო, ეგონა გაგიჟდე-ბოდა, ასე მაინც თუ არ
ამოიყრიდა ჯავრს უსასრულო მოლოდინისთვის, ნაძალადევად შეკოწიწებული ოჯახისთვის და,
რაც მთავარია, გაუზიარებელი, ისევ და ისევ უპასუ-ხოდ დარჩენილი სიყვარულისთვის. თინას
ბოლომდე ჰქონდა იმედი, მისი მოთმინება სხვანაირად დაჯილდოვდებოდა, სხვები თუ არა,
ფარნაოზი მაინც ჩაწვდებოდა ამ მოთმინების სიღრმესა და სიდიადეს, ფარნაოზი მაინც
მიხვდებოდა, რა ძვირი უჯდე-ბოდა ამგვარი მოთმინება ქალს, რომელსაც უყვარდა და რომელიც
არ უყვარდათ, და ერთხელ მაინც სხვანაირად გადაუსვამდა თავზე ხელს, თუნდაც როგორც
დოღში გა-მარჯვებულ ბედაურს, მაგრამ სინამდვილეში ყველაფერი საწინააღმდეგოდ ხდებოდა,
ფარნაოზი დღითი დღე უცხოვდებოდა და დღითი დღე ძნელდებოდა უბრალო, საყველ-პურო
სიტყვის თქმა. ორივენი წინასწარ ფიქრობდნენ, რა ეთქვათ და როგორ ეთქვათ, ან საერთოდ
ეთქვათ თუ არა რამე. თინა ისევ ითმენდა, რადგან ფარნაოზი ისევ შორს იყო მისგან, ისევ სხვას
ეკუთვნოდა, თუმცა ყოველღამე მის გვერდით წვებოდა, რო-გორც ქმარი, მაგრამ მათი
შეუღლებაც ძალადობასა და ამბოხს ჰგავდა, თითქოს ორი-ვენი ძალად მიჩეჩებულ ტვირთს
იშორებდნენ. უნებლიე სიახლოვე და ერთად ყოფნის ვალდებულება მაინც თავისას აკეთებდა.
თინა იქ იწვა, სადაც უნდა წოლილიყო, სა-დაც მისი ადგილი იყო და უნდოდა თუ არ უნდოდა,
ცდილობდა თუ არ ცდილობდა, მისი გატრუნული და გავარვარებული სხეული ღამის
წყვდიადში მაინც იძენდა ანდა-მატურ ძალას და უხმოდ, უსიტყვოდ იზიდავდა ყველაფერს
მამაკაცურს, რაც კი მათ ოთახში არსებობდა. ფარნაოზი წვალობდა, უძალიანდებოდა ამ
მარადიულსა და ღვთა-ებრივ ძალას, მაგრამ საბოლოოდ მაინც მიდიოდა მასთან, ტანჯვითა და
რაღაც არაა-დამიანური ნეტარებით აღგზნებული, როგორც მწყურვალი წყაროსთან; მიდიოდა,

რად-გან არ შეეძლო, არ მისულიყო. არსებობდა თავის დაღწევის ერთადერთი გზა: ფარნა-ოზი
საერთოდ უნდა გაქცეულიყო ამ ოთახიდან. ამ ოთახიდან კი არა, ამ სახლიდან და სამუდამოდ
მიეტოვებინა ყველა და ყველაფერი: მამის საფლავიცა და შვილის აკ-ვანიც. მსხვერპლი დიდი
იყო, თავზარდამცემად დიდი და ის მხოლოდ იმიტომ უნდა გაეღო ფარნაოზს, ცოლი რომ არ
უყვარდა. უფო სწორად, სხვა რომ უყვარდა და ყო-ველთვის ის სხვა ეყვარებოდა, გინდაც ათი
სიცოცხლე ეცხოვრა, გინდაც ფეხით დაე-კიდათ, გულ-მუცელი ამოეცლიათ, ცოცხლად
დაემარხათ, მდუღარე კუპრი ჩაესხათ ხა-ხაში. ის სხვა რომ არ ყოფილიყო, ალბათ, არც
დაფიქრდებოდა, უყვარდა თუ არა ცო-ლი. სხვა კაცებივით ისიც, ალბათ მხოლოდ მაშინ
აუბუზღუნდებოდა ცოლს, სადილს თუ დაუგვიანებდა, ფეხსაბანი წყლის შენელება თუ
დაავიწყდებოდა, ანდა მეზობელ-თან მარილის სასესხებლად გადასული, საღამომდე შერჩებოდა
ჭორაობასა და მასლა-ათს. თინას არაფერი დაუშავებია, არც ძალით შემოვარდნია სახლში,
თვითონ დაუძა-ხა, თვითონ შემოიყვანა, რადგან სხვანაირად ფიქრობდა მაშინ და სულერთი იყო,
ვის მოიყვანდა, ვის დაისვამდა ცოლად. მაშინ ფარნაოზი თავშესაფარს ეძებდა, დასამალ
ადგილს, ინოსგან დასამალ ადგილს, და არ უნდოდა დაეჯერებინა, არსად რომ არ არ-სებობდა
ასეთი ადგილი. არც სააქაოს და არც საიქიოს. თინა უდანაშაულოდ იღუპე-ბოდა. თინა მისი
ცხოვრების ფარღალალა ქოხში შემთხვევით შემოფრენილი ჩიტი იყო და იმის ნაცვლად, უკანვე
გაეფრინა, გზა ესწავლებინა, საკენკი დაუყარა, ცეცხ-ლთან გაათბო და შეიჩვია, რადგან აღარ
შეეძლო, ეშინოდა ამ ფარღალალა ქოხში მარტო დარჩენისა. თინა პატივისცემას იმსახურებდა
მხოლოდ, რადგან ყველაფერს ხვდებოდა და მაინც ითმენდა, ისევ მისი გულისთვის, მისი
ფარღალალა ქოხის გუ-ლისთვის, მართლა ოჯახისთვის რომ დაემსგავსებინა ქალისა და ბავშვის
სურნელს. ფარნაოზს კი აღარ მოსწონდა, მოსწონდა კი არა, აღიზიანებდა, ვერ იშნოვებდა, ვერ
ეგუებოდა სიმყუდროვესა და პატივს, რადგან სიმყუდროვე და პატივი არც იმას ჰქონდა, იმას,
ერთადერთს, ყველასაგან განწირულს, დაღუპულსა და დამღუპველს. ფარნაოზს თინას
მოთმინებაც აღიზიანებდა, ხელ-ფეხს უკრავდა, ანამუსებდა, თავსაც აძულებდა და თინასაც.
ერჩივნა, თინას ეყვირა, ეჩხუბა, მეზობლები შეეყარა, ქმარი შინიდან გა-მოეგდო, მაგრამ ასე რომ
მოქცეულიყო, მაშინ თინა არ იქნებოდა, მაშინ ფარნაოზსაც გაუადვილდებოდა მასთან
ურთიერთობაცა და ლაპარაკიც. მაგრამ თინას სხვანაირად მოქცევა არ შეეძლო, მოთმინება მისი
სიძლიერეც იყო და სისუსტეც, რადგან სხვა არაფერი იცოდა და ორივე ხელით ეპოტინებოდა ამ
ყოვლის მომრევსა და დამაქცევარ ძალას; იტანჯებოდა და სხვასაც სტანჯავდა. მაგრამ თინა მაინც
არ იყო ფარნაოზის-თვის მთავარი დაბრკოლება. ბოლოს და ბოლოს, ადრე თუ გვიან ისინიც
გააგებინებ-დნენ ერთმანეთს, უაზრობა რომ იყო მათი ერთად ყოფნა, სისულელე, სიმახინჯე და
სილაჩრე, რაკი ერთმანეთი არ უყვარდათ. მაგრამ თინა მისი შვილის დედაც იყო, პა-ტარა
უხეიროსი, და ის მარტო შვილი კი არ იყო ფარნაოზისთვის, არამედ უკანასკნე-ლი იმედიც. მისი
უდარდელი ღაღანი რომ ესმოდა, საცოდაობით გული ემდუღრებოდა, გუნებაში უჩოქებდა,
გაჩენისთვის პატიებას სთხოვდა, რადგან დარწმუნებული იყო, თვითონ ვერ შეძლებდა იმას, რაც
მამამისმა შეძლო: ვერ დაუმალავდა შვილს, მონად რომ იყო დაბადებული და მონობაში
აღმოხდებოდა სულიც, თუკი მამა-პაპის მსგავსად განგებ დაყრუვდებოდა, განგებ
გამოლენჩდებოდა და სამშობლოს ღალატს სამშობლო-სათვის თავდადებად ჩათვლიდა. პატარა
უხეიროს სხვა გზა უნდა გამოენახა, რადგან თავიდანვე ეცოდინებოდა სიმართლე, თავიდანვე,
როგორც კი ყური გაეხსნებოდა, თვა-ლი აეხილებოდა და ფეხზე დგომას შეძლებდა. როგორც არ

უნდა ჰყვარებოდა, რო-გორც არ უნდა შესცოდებოდა, მამამისი მაინც ვერ დაუმალავდა
სიმართლეს, რადგან მხოლოდ ეს იყო მისი მოვალეობა, ამისთვის გაეჩინათ ღმერთებს:
სიმართლე უნდა აღმოეჩინა მარტოს, სხვების დაუხმარებლად, რათა შვილისთვის
დაეხვედრებინა, გადა-ეცა, გადაედო. მართალია, არც ეს ავალდებულებდა ფარნაოზს თინასთან
ცხოვრებას, მაგრამ თინას მიტოვება შვილის მიტოვებასაც ნიშნავდა, უმამოდ გაზრდილ შვილს
კი შეიძლება აღარ დაეჯერებინა კაცისთვის, რომელსაც მხოლოდ მის ჩასახვაში მიეღო
მონაწილეობა, მის ჩასახვაში და არა გაზრდაში. მთავარი კი გაზრდაა. პატარა უხეირო
თავიდანვე, თანდათანობით უნდა შესჩვეოდა სიმართლეს, როგორც სიარულს, როგორც
გველებზე მონადირე - გველის შხამს. ინო სხვა იყო. ინო მარტო მას ეკუთვნოდა და როგორც არ
უნდა ეცხოვრა, მაინც ყოველთვის მარტო მისი იქნებოდა. შვილი კი - არა. ამიტომაც ვერ
მიატოვებდა მას, თუ უნდოდა, პირნათლად შეესრულებინა თავისი მთავარი მოვალეობა:
სიმართლის თქმა. ამავე მიზეზით ვერ გადაედგა ფარნაოზს ის ნაბიჯი, რომელიც ყველაფერს
თავის სახეს დაუბრუნებდა, თავის სახელს დაარქმევდა და ცხოვრებასაც უფრო ასატანს
გახდიდა. "შვილს აბრალებ ყველაფერსო" - ჩასძახო-და ფარნაოზს უჩინარი ხმა და ხანდახან
თვითონაც სჯეროდა, ეს აჩემებული სიმართ-ლის მთქმელობაც მისი სიმხდალისა და
გაუბედაობის ნაყოფი რომ იყო, მონაჩმახი, გამონაგონი, ისევ და ისევ სიმხდალისა და
გაუბედაობის გამმართლებელი. "შენ იმას სწუხარ, ხალხი რას იტყვისო, ოქროსავით ცოლ-შვილი
მიატოვა და მეძავს გაეკიდაო" - აღარ ინდობდა უჩინარი ხმაც და ფარნაოზი შეშლილივით
წამოვარდებოდა ხოლმე საწოლიდან, როცა მისი ფიქრი ამ წერტილში იყინებოდა. თინა
მძინარესავით ნელა და პირისწკლაპუნით გადაბრუნდებოდა ხოლმე კედლისაკენ, ფარნაოზი კი,
სიცხიანი ავადმყოფივით, ანდა სამსჯავროს წინაშე წარმდგარი, მაგრამ უდანაშაულო პატიმარივით, იმეორებდა: არა, არა, არაო, და აღარ იცოდა, რაზე გადაეტანა ყურადღება, ეს სულისშემხუთავი, დამაკნინებელი და ამავე დროს ჭეშმარიტებასავით უტიფარი ბრალდე-ბა რომ
მოეშორებინა. "რა ინოს ბრალია, მე თუ ცხოვრება ვერ ამიწყვიაო" - ეკამათე-ბოდა გუნებაში
უჩინარ ხმას, მაგრამ თვითონვე გრძნობდა, ბოლომდე გულწრფელი არ იყო, მთელი მისი
ცხოვრება ინოზე ფიქრით იყო გატენილი, როგორც ბროწეულის ნა-ყოფი მარცვლებით და
ყველაფერი ინოს ბრალი იყო, რაც კი გადახდენოდა, ავიცა და კარგიც. ის ინოს ადანაშაულებდა,
თუმცა თვითონაც ვერ იტყოდა, როგორ უნდა მოქ-ცეულიყო, რა უნდა ეღონა ინოს, სხვანაირად
რომ წარმართულიყო მათი ცხოვრება. განა თვითონ რამე იღონა საამისოდ? ერთი ქეციანი
ძაღლის თავში აღებული ფულით მოინდომა გოგოს ყიდვა, იმის ნაცვლად, გზაზე
გადასდგომოდა მგზავრებს, ზღვაში დასდევნებოდა ხომალდებს, მეფის ხაზინამდე ხვრელი
გაეთხარა და მთელი ქვეყნის სიმდიდრე შავთვალება მალალოს ფეხებთან დაეხვავებინა, რადგან
შავთვალება მალა-ლომ უკეთესად იცოდა ინოს ფასი, ვიდრე ფარნაოზმა, ვიდრე სხვა ვინმემ. განა
მართ-ლა არ ღირდა ინო მთელი ქვეყნის სიმდიდრედ? განა არ ღირდა, მისი გულისთვის, მისი
გულუბრყვილო ღიმილის გადასარჩენად ავაზაკი გამხდარიყო? გადაეწვა ქალაქე-ბი და სისხლში
ჩაეხრჩო ყველა, ვინც კი გზაზე გადაუდგებოდა? ღირდა, რა თქმა უნ-და, ღირდა, მაგრამ
ფარნაოზს არც ავაზაკობა შეეძლო, არც ქურდობა და არც კაცის კვლა. ის კი არა, შავთვალება
მალალოს ფეხები დაუკოცნა, შვილივით უპატრონა, არადა, თავი უნდა გაეჩეჩქვა,
მიეფურთხებინა მაინც, რადგან სწორედ ის ჩადგა ინოსა და ფარნაოზს შორის, ხარბი და
უგრძნობელი, ურჩხულივით მიუდგომელი და უსიყვა-რულოდ ჩაბერებული მირიად კაცის

ხელში, მაგრამ მაინც ფარნაოზზე მართალი, რადგან მან ინოს ფასი იცოდა. გარდა ამისა,
შავთვალება მალალოს თავისი გზა ჰქონდა, თავისი ანგარიში ჰქონდა ქვეყანასთან და
ცდილობდა ყველა დაემსგავსებინა, ყველას მასავით ეცხოვრა. რაში ეპიტნავებოდა, ვიღაცას თუ
არ მოსწონდა ამ ყაიდის ცხოვრება; ან რატომ დაუთმობდა შვილს, მით უფრო, იმ ვიღაცას, როცა
შვილი თვი-თონვე სჭირდებოდა და იმ ვიღაცაზე უკეთესად იცოდა მისი ფასი. დათმობით
არავის დაუთმობდა, თუ ძალით არ წაართმევდნენ, და თუ ის ვიღაცა მაშინ ჯერ კიდევ პატა-რა
ბიჭი იყო, რატომ მამას არ ჩაუვარდა ფეხებში, რატომ არ უთხრა ვიღუპები, დამეხ-მარეო? იქნებ
უხეირო სახლიანად გაიყიდებოდა, შვილი რომ არ დაეჩაგვრინებინა ვინ-მესთვის? ეცადა მაინც.
მაგრამ არა, ფარნაოზი მამასაც ვერ სთხოვდა დახმარებას, მა-მამისს სიარული არ შეეძლო, მთელი
დღე თავაუღებლად ქარგავდა, ხოლო მისი შუ-ბის ტარზე ბავშვის სველი საფენები ეკიდა.
ამიტომაც აირჩია ყველაზე იოლი გზა, გაქცევა და სხვების გამტყუნება. "რატომ თავი არ
მოიკლაო" - ამასაც კი ფიქრობდა ხოლმე ფარნაოზი, მაგრამ რატომ უნდა მოეკლა ინოს თავი?
იქნებ ასეთი ცხოვრება მოსწონდა კიდეც? განა მისი დედა-დებიც ასე არ ცხოვრობდნენ? სხვა გზა
ვინ აჩვენა, ვინ გაუხადა ასარჩევად საქმე? ფარნაოზს უნდა მოეკლა ინო, ან თვითონ უნდა მოეკლა თავი, მაგრამ ეგეც რომ არ შეეძლო, სამაგისოდაც რომ არ ვარგოდა?! თინას კი მართლა
არაფერი ეკითხებოდა, ის არ იღებდა მონაწილეობას იმ ვნებათაღელვაში, რომელიც უიმისოდ,
მის გაჩენამდე აეტეხა ბუნებას, ღმერთებსა თუ ბედისწერას. ის უბრალოდ არსებობდა, როგორც
წყალქვეშა კლდე, და უნდოდა თუ არ უნდოდა, ამსხვ-რევდა ტალღებს, თავზე რომ გადასდიოდა.
თინა არავისგან არ იმსახურებდა არც გუ-ლისწყრომას, არც სიძულვილს, მისი ერთადერთი
დანაშაული, თუკი ეს დანაშაულად შეიძლება ჩაეთვალოს ქალს, ის იყო, ფარნაოზს რომ გაჰყვა
ცოლად, მაინცდამაინც ფარნაოზის ცოლობა რომ მოინდომა. აკი პირველსავე ღამეს თვითონვე
უთხრა ქმარს, ძალიან ვიყავი შენს ცოლობას მოწადინებული, მაგრამ ახლა აღარც მიკვირს, აღარც
მიხარიაო. თინას ერთი წუთითაც არ უფიქრია, თავისი ცოლობით ტანჯვის მეტს არა-ფერს რომ
მოუტანდა ფარნაოზს. პირიქით, მისი ერთადერთი სურვილი იყო, გაებედნი-ერებინა ის,
მზრუნველობით, ყურადღებით, ერთგულებითა და, თუ საჭირო გახდებოდა, თავგანწირვითაც.
თვითონ ბედნიერად თვლიდა თავს, ვინც უნდოდა, ის ჰყავდა ქმრად, ვინც უნდოდა, სწორედ ის
იყო მისი შვილის მამა, ოჯახი ჰქონდა და ამ ოჯახში არა-ვის უფიქრია, შეეზღუდა მისი
უფლებები, აეთვალწუნებინა, ეჭვის თვალით შეეხედა, რადგან თვითონვე არ იძლეოდა საამისო
საბაბს, ისე დასტრიალებდა, ისე დარაჯობდა იქაურობას, როგორც მეომარი მეთაურის კარავს,
მაგრამ ერთი რამე არ იცოდა, ან ვერ გაითვალისწინა თინამ: ერთი ადამიანის ბედნიერება არ
შეიძლებოდა ყოფნოდა ორ ადამიანს, საერთოდ არ შეიძლებოდა ბედნიერების გაყოფა. ამას მერე
მიხვდა, მაგრამ მაინც ითმენდა, რადგან სხვა არაფერი შეეძლო: იმით იცავდა მონაპოვარს, რითაც
მო-ეპოვებინა. ბევრი ძნელად მოსანელებელი ცრემლი ჩაყლაპა, უგულებელყოფილი ქა-ლის
ცრემლი, ბევრი ღამე გაათენა თვალგაშტერებულმა, მაგრამ დილით ყველასათვის ისეთივე თინა
იყო, ხალისიანი, მშრომელი, მოყვარული, ამაყი ცოლი და ბედნიერი დედა. არავინ არ იცოდა, რა
ღატაკი და საცოდავი იყო თინას სარეცელი, სადაც, ცოლქმრული ალერსის ნაცვლად, ორი,
ერთმანეთისათვის ბოლომდე უცხოდ დარჩენი-ლი სხეული უკიდურესი შეუღლების ჟამსაც ვერ
ივიწყებდა ამ სიუცხოვეს, ისინი კი არ ნებდებოდნენ ერთმანეთს, არამედ იმორჩილებდნენ, კი არ
აღელვებდნენ, არამედ აღიზიანებდნენ, რადგან მათი ერთად ყოფნა შემთხვევითი იძულება იყო
და არა გარ-დუვალი აუცილებლობა. ამაოდ ეხვეწებოდა ხოლმე მოულოდნელად

გამოღვიძებული თინა ქმარს, მაცალე, გონზე მოვიდეო, მაგრამ საკმარისია, გონზე მოსულიყვნენ,
მა-შინვე გაითიშებოდნენ. ამასაც მერე მიხვდა თინა, როცა ქალური ალღოთი ამოიცნო ქმრის
ძალადობის მიზეზი. მისი ქმარი ძალადობით ჩქმალავდა ჭეშმარიტს, მაგრამ სულ სხვა
ქალისთვის განკუთვნილ ვნებას. ამიტომაც იყო ყველა მისი მოძრაობა მტკივნეული,
დამაკნინებელი და დამსჯელი. "მაცალე, გონზე მოვიდეო", კი ეუბნებოდა თინა, მაგრამ უკვე
მრავალგზის დარწმუნებულიყო, ქმარი რომ არ დააცლიდა გონზე მოსვლას, როგორც ავაზაკთა
მცირერიცხოვანი რაზმი - გზისპირას დაბანაკებულსა და ჩაძინებულ ქარავანს, რადგან ავაზაკთა
რაზმმა არ იცის, როგორ წინააღმდეგობას გა-უწევს ქარავანი, ღირს თუ არა, საერთოდ,
გასაძარცვავად, მაგრამ მაინც ესხმის თავს, რადგან სხვა გზა არა აქვს, მათი გამოქვაბული
გამოხრული ძვლებითღაა სავსე, ხოლო მეთაურის უმოქმედობამ და გაუბედაობამ, შეიძლება,
სულმთლად დაშალოს ეს ისედაც მცირე რაზმი, გაანიავოს, დაუკარგოს საკუთარი თავისა და
გამარჯვების რწმენა.
თინას არ შეეძლო არ ეგრძნო ეს, რადგან თინა ის ქალი არ იყო, რომელსაც მისი ქმრის
ამბოხებული ხორცი დაეძებდა. ფარნაოზმაც ერთი რამე იცოდა მხოლოდ, შეხვ-დებოდა თუ აღარ
შეხვდებოდა ინოს, ვერასოდეს შეეგუებოდა უიმისობას, ვერაფერს მიიღებდა ცხოვრებისგან
სანაცვლოს, საერთოდ ვერაფერს მიიღებდა ცხოვრებიდან და მისი არსებობა, არსებობაც კი,
დამთრგუნველი და აუტანელი იქნებოდა ყველასათვის, ვისაც ბედი დააკავშირებდა მასთან,
შვილი ერქმეოდა თუ ცოლი, დისშვილი თუ და, რადგან მთავარი შეცდომა თავიდანვე იყო
დაშვებული, თავიდანვე დაუმალეს ის, რისი ცოდნაც ისევე აუცილებელია, როგორც დედისა,
დედისა თუ არა, დედის საფლავისა მაინც. ეს ის შემთხვევაა, როცა არცოდნა ცოდვაცაა და
გამოუსწორებელი ბოროტებაც, რადგან ამ ბოროტების გამოსასწორებლად ერთადერთი გზა
არსებობს მხოლოდ: უკან დაბრუნება, წარსულამდე არსებულ დროში, გამოქვაბულში, ადამიანის
პირველ თავშე-საფარში, წინაპართა საფლავებზე გადავლით, გადაბიჯებით, გადახოხებით, და
თავი-დან დაწყება ცხოვრებისა, შენი კი არა, საერთოდ ცხოვრებისა, როცა არავინ არ იცის, რა
არის თავისუფლება, რადგან ჯერ ყველა ერთნაირად თავისუფალია. ამ ბოროტებას ერთი
საზარელი თვისება აქვს, მისმა მსხვერპლმა არ იცის, რომ მსხვერპლია; ამიტომ ცხოვრობს ისე,
როგორც არ უნდა ცხოვრობდეს, როგორც არ იცხოვრებდა, თავის დროზე რომ მიეცათ საამისო
ცოდნა. ფარნაოზმა ეს ცოდნა თავისით მოიპოვა, სხვების დაუხმარებლად, და ბევრი რამე
სამუდამოდ დაეღუპა, ან ისე დაუმახინჯდა, ძალაუნე-ბურად ყველასაგან გამოირჩა,
გამოაშკარავდა და ქვეყანა, რომელშიაც ის არსებობდა, ორ ნაწილად გაიყო, ერთ მხარეს თვითონ
აღმოჩნდა, მეორე მხარეს კი - ყველა და-ნარჩენი. თუ მეორე მხარეს ჯერ არ შეემჩნია, ადრე თუ
გვიან მაინც შეამჩნევდა მის განცალკევებას, ამ განცალკევების მიზეზსაც გამოიძიებდა, რაც,
მაინცდამაინც ჭკუაში არ დაუჯდებოდა, და უმალ მეტიჩრობას დასწამებდა იმავე ფარნაოზს,
გადათელავდა, გასრესდა და მოიშორებდა, ვიდრე აჰყვებოდა, დაუჯერებდა და ერთხელ
აწყობილ ცხოვრებას აიწეწავდა მხოლოდ იმის გულისთვის, ფარნაოზის აზრით, ყველანი უმეცარი, მხდალი და თვინიერი ცხვრები რომ არიან თურმე, რომლებსაც სიამოვნებთ კი-დეც, როცა
ზედმეტ მატყლს აკრეჭენ და ფეხებზე ჰკიდიათ, ვინ იქსოვს იმ მატყლით პერანგს. ისინი
ტიტვლები კი იყვნენ, მაგრამ არავის აპატიებდნენ, მათი სიშიშვლის შემჩნევას. ესეც ყველა
დანარჩენის თვისება იყო და ეს თვისება, საბოლოო ჯამში, კი არ ართულებდა, აადვილებდა
ცხოვრებას. სიშიშვლე ამსგავსებდათ, სირცხვილის გრძნობას უკარგავდათ, ათავხედებდათ და ეს

თავხედობაღა იყო ერთადერთი კედელი, თუმცა თვითონ ამის მიხვედრაც არ შეეძლოთ, ხელს
რომ უშლიდა მათ საბოლოო გა-ნადგურებას, მაგრამ ამაზრზენსა და სავალალოს ხდიდა მათ
არსებობას. ეს, რაღა თქმა უნდა, ერთ დღეში არ მომხდარა, არც თავისთავად, ყველაფერი ადრევე,
აქედან ძალიან შორს, კნოსის სასახლეში, ყველაზე დიდი მეფის გონებაში იყო მოფიქრებუ-ლი და
გადაწყვეტილი. მინოსმა იცოდა, ხალხს მახვილი კი არა, ტყუილი იპყრობდა, ტყუილი და
უმოქმედობა, და მარყუჟი, რომელსაც ფარნაოზი გაჩენის დღიდანვე გრძნობდა, იმ თოკის ბოლო
იყო, რომლითაც აიეტი გაკოჭეს მისმა ერთგულმა მცვე-ლებმა, რათა სამუდამოდ გაეთრიათ
მშობლიური ქალაქიდან. რაც ოყაჯადომ გააკეთა, ვერც ერთი სახელგანთქმული
მხედართმთავარი ვერ გააკეთებდა, რამდენი ლეგიონიც არ უნდა ჰყოლოდა და რა იარაღითაც არ
უნდა აღეჭურვა ლეგიონერები. ოყაჯადო ტახტის კანონიერი მემკვიდრის დროშით შემოვიდა
ვანში და ეს დროშა აიეტის მო-შუღლეებს, მაგრამ სამშობლოს დანატრებულსა და
სამშობლოსთვის თავდადებულ ვა-ნელებს ეჭირათ ხელში. მათთვის ეს ბრძოლა
სამართლიანობისთვის ბრძოლა იყო, ქვეყნის საკეთილდღეო ბრძოლა, და არც ერთს არ მოსვლია
თავში აზრად, რომ უფრო ცბიერი და შორსმჭვრეტელი მტერი მათივე მეშვეობით სამუდამოდ
ართმევდათ სამშობ-ლოს. ბევრი მათგანი მშობლიურ მიწაზე განიგმირა ვანისთვის გამართულ
ბრძოლაში და ბედნიერი ჩაბარდა სიკვდილს, როგორც ღირსეული მამულიშვილი, რომელსაც
სიკ-ვდილ-სიცოცხლის შუა არჩევანის უფლება არა აქვს, როცა სამშობლო განსაცდელ-შია. ახლა
ისინი ოყაჯადოს გათხრილ საძმო საფლავში იწვნენ, სამუდამოდ მოტყუე-ბულნი,
გაბითურებულნი და ცოცხლად დარჩენილებთან შედარებით, ერთი დიდი უპი-რატესობა
ჰქონდათ: ვერასოდეს გაიგებდნენ, რა მწარედ იყვნენ მოტყუებულნი, ვერასო-დეს
დაჯიჯგნიდათ სინდისის ქენჯნა წამოჩიტული ვაჟიშვილების დანახვისას. განუ-ზომლად მძიმე
იყო ცოცხლად დარჩენილთა ხვედრი: ან იხტიბარი არ უნდა გაეტეხათ, თავი მოესულელებინათ
და შეეშნოებინათ ჯილდოები, ან იარაღი ბავშვის ფსიტიან საფენებში დაემალათ და, საქმროს
მომლოდინე გოგოებივით, ყაისნაღით ამოეღამები-ნათ თვალები. არჩევანი დიდი ხნის წინათ
მოხდა. ასე რომ, ახლა გვიანღა იყო თით-ზე კბენანი. სიმართლე ტყუილით შეიმოსა, როგორც
მგელი ცხვრის ტყავით და თამა-მად დაძუნძულებდა ფარეხში, მწყემსისთვის კი ადგილიც აღარ
რჩებოდა. ცხვრებსაც უმწყემსოდ ერჩიათ, რადგან მწყემსი კომბლით დაუვლიდათ ხოლმე,
უფსკრულისკენ არ ახედებდათ, არც გაფანტვის ნებას აძლევდათ, მგელი კი ყველაფერზე თანახმა
იყო, ვისაც რა უნდოდა, ის ექნა, სადაც მოეპრიანებოდა, იქ ეწიწკნა ბალახი, როცა უნდო-და, მაშინ
დაბრუნებულიყო ფარეხში, თუ უნდოდა, სულ ნუ დაბრუნდებოდა, თავში ქვა ეხალა და
მუცელში სამართებელი, არც არავინ დათვლიდა და არც არავინ გამო-ენთებოდა საძებნელად
ბომბორა ძაღლებით. მგელს მეტი ნდობა ჰქონდა, რადგან ისიც მათსავით ოთხზე დადიოდა და
ტყავიც მათნაირი მოესხა. მწყემსი კი თავიდანვე უცხო იყო და ახლა ხომ უფრო და უფრო უცხო
გამხდარიყო, აღარც მისი გამაფრთხილებე-ლი ძახილი ესმოდათ და აღარც მისი სალამურის
წკრიალი. პირუტყვული თავისუფღ-ლებით გალაღებული ცხვარი უფსკრულისკენ მიიძოვდა
ბალახს. მგელი კბილებს ილესავდა, რადგან მალე თავზესაყრელად ექნებოდა ხორციცა და
ძვალიც. "მერე შენ რა? შენ რა გაწუხებს? შენ ხომ დროულად განუდექი? ცხვრობა იუკადრისე,
პირი ვერ დააკარე საზიარო ბალახსა და ეკალს. თუმცა არა, ბალახი და ეკალი რა შუაშია, უბრალოდ შეგეშინდა, შენც არ გადაჩეხილიყავი მასთან ერთად, რადგან შენი ტყავი გირჩევნია
ფარისას, ფარას კი ყველაფერი საერთო აქვს, სიკვდილიც"... - იღიზიანებდა თავს ფარნაოზი და

ხანდახან ეჭვდებოდა კიდეც, იქნებ მართლა სხვებს ვაბრალებ ჩემს სისუსტეს, ჩემს უყაირათობას
და ამით უფრო დიდ ცოდვას ჩავდივარო. აბა, რა-ტომაა - ფიქრობდა იგი - სხვები მშვენივრად
რომ ცხოვრობენ, ოჯახდებიან, შრომო-ბენ, მხიარულობენ და იხოცებიან, როგორც წესი და
რიგიაო; რაღა მაინცდამაინც მარტო მე ვამჩნევ უბედურებასა და განსაცდელს, რაც არ უნდა
ძნელი შესამჩნევი იყოსო; იქნებ მამაჩემიც მართალი იყო და რა უნდა დაებარებინა, როცა
არაფერი ჰქონდა დასაბარებელიო. ამგვარი ფიქრი კი უარესად სტანჯავდა ფარნაოზს, თვითონ
გამოდიოდა დამნაშავე ყველას წინაშე, მაგრამ დანაშაულის გრძნობა კი არ აფრთხობ-და,
უაზროსა და უსარგებლოს ხდიდა მის არსებობას. მაშინ მართლა რიღასთვის იხანგრძლივებდა
სიცოცხლეს? დაკარგულს ვერ ელეოდა და ამიტომ, თუ შვილისთვის რომ სიმართლე ეთქვა? კი
მაგრამ რა იყო სიმართლე? რა იცოდა, მართლა სიმართლე რომ იყო ის, რასაც მხოლოდ და
მხოლოდ თვითონ თვლიდა სიმართლედ? ხომ შეიძ-ლებოდა, კიდევ უფრო დიდი, უარესი
დანაშაული ჩაედინა: შვილიც გაებრიყვებინა და დაეღუპა? იქნებ მხოლოდ დუმილი და შეგუება
იყო ერთადერთი გზა, რომელიც ადა-მიანისთვის დაეთმოთ ღმერთებს, იქნებ ის არ იდგა
ადამიანის გზაზე, ვერ გარკვეუ-ლიყო ვერაფერში და ამიტომაც ეუცხოვებოდა გარემო?! "ალბათ,
ასეაო", - ასკვნიდა თავატკივებული ფარნაოზი და ისევ ნიჟარაში იკეტებოდა, რათა ერთხელ
კიდევ აეხსნა და აეწონა აუხსნელი და აუწონავი.
***
აგერ უკვე მთელი კვირა გადაუღებლად წვიმდა. სახლში კი სასიამოვნოდ, რულის-მომგვრელად
თბილოდა. ცეცხლზე შემომდგარ ქვაბში წყალი დუღდა. წყალს მეტი სიმყუდროვისთვის
ადუღებდნენ ქალები და აბუყბუყებული, ორთქლმობმული ქვაბი ოთახს მართლაც მყუდროსა
და ახლობელს ხდიდა. ყველანი დაცვარულ ბურუსში გახვეულიყვნენ. ხმასა და მოძრაობას
წყალქვეშა ბინადართა სიზანტე და სილბილე შეეძინა, ზღაპრულად იდუმალი გამხდარიყო.
"კუსა მოდისო", - თქვა პოპინამ და ცოტა ხნის მერე სხვებმაც გაიგონეს ნაცნობი ჟღრიალი,
თანდათან რომ გამოეყო წვიმის ხმასა და მათკენ წამოვიდა. ფარნაოზიც ამ ხმამ გამოაფხიზლა
ფიქრებისგან, მაშინვე პატარა უხეიროს ღუღუნიც გაიგონა, ქვაბის ბუყბუყიცა და ქალების წყნარი
საუბა-რიც. ოთახში ზიარა შემოვიდა, მხარზე კუსას ტომარა ჰქონდა გადაკიდებული, ტომარა
კართან დააგდო და ორივე ხელი სველ სახეზე ჩამოისვა.
- კუსაც ახლავე მოვა! - თქვა ზიარამ და პირდაბანილ ბავშვივით გაიღიმა.
კუსაც თითქმის ფეხდაფეხ შემოჰყვა ზიარას და პირდაპირ ცეცხლს მიაშურა. ფი-ლაქანზე წყლის
გუბეები გაჩნდა. ზიარა ისევ კართან იდგა და დაბნეულად იღიმებო-და. "რას გაშტერებულხარ,
მოდი ცეცხლთანო" - დაუძახა კუსამ. კუსას ბოლქვა-ბოლქ-ვა ასდიოდა ოხშივარი და მარტო
ცეცხლისთვის მიშვერილი წითელი ხელებიღა მოუ-ჩანდა. ზიარაც ცეცხლისკენ წავიდა, თან
ცდილობდა, კუსას დანატოვარ გუბეებში ჩა-ედგა ფეხი, მაგრამ ეს არც ისე ადვილი იყო, ზიარას
მოკლე ფეხები ჰქონდა და კუსას ერთი ნაბიჯი მის სამ ნაბიჯს უდრიდა. კი არ მიდიოდა, გუბეგუბე მიხტუნავდა და ისეთი სასაცილო სანახავი იყო, უნებურად ყველას გაეღიმა. კუსამაც
ჩაიხვიხვინა, ზი-არას აცალა ოხშივარში შემალვა და მერე ქალებს გასძახა: თუ იცით, ყველაზე
ძალი-ან რა უნდა ჩემს თანამეცხედრესო, მაგრამ პასუხს აღარ დაუცადა და თვითონვე გააგრძელა: შვილი უნდა, ასე ამბობს, მე რატომ არ უნდა მყავდეს შვილი, ვითომ ვისზე რა ნაკლები

ვარო. გაიგეთ, რა მომინდომა? ხე, ხე... - ისევ ჩაიხვიხვინა კუსამ. ქალუ-კამ ცეცხლთან ორი
წყვილი ფლოსტი დაჰყარა. ზიარამ უცებ გაიხადა სველი წაღები, წინდებიც ზედ მიაყოლა და
ფლოსტებში წაჰყო შიშველი ფეხი. "წამო, კაბაც გამოიც-ვალეო", - დაუძახა პოპინამ, მაგრამ
ზიარამ უარის ნიშნად თავი გააქნია, კუსას შეხე-და და გაიღიმა, ალბათ, წარმოიდგინა, რა
სასაცილო იქნებოდა სხვის კაბაში, რომელი ქალისაც არ უნდა ყოფილიყო ის კაბა. ზიარა
ყველაზე ტანმორჩილი გახლდათ.
- რაო, რა მინდაო? - ჩაეკითხა კუსა.
- შვილი მინდა! - დაუფიქრებლად უპასუხა ზიარამ.
- გესმის, თინიკო? - გასძახა კუსამ ქალების მხარეს და ისევ ზიარას მიუბრუნდა: ერთი ისიც
გვითხარი, ღირსი თუ ხარ შვილისაო. ხმაზე ეტყობოდა, სასიკეთოდ არ იყო განწყობილი,
საკინკლაო მიზეზს ეძებდა.
- ზიარა, მოდი ჩვენთან, აქაც თბილა, - დაიძახა თინამ.
გამშრალი და გაბურძგნული ზიარა რომელიღაც პატარა ცხოველივით გამოცუნ-ცულდა
ორთქლის ღრუბლიდან. პოპინამ ბავშვი მიაწოდა და ისიც უცებ გათამამდა, ქალებში ჩაჯდა და
პატარა უხეირო მუხლზე ააბუქნავა. ბავშვით ხელში არც ისეთი პატარა და მახინჯი ჩანდა. ეს
ზიარამაც იცოდა და მადლიერების გრძნობით სახეგაბ-რწყინებული ქეჩოში კოცნიდა პატარა
უხეიროს. ქალები საუბარში გაერთნენ. კუსა ისევ ორთქლის ღრუბელში იდგა და იქიდან
მოხარშული კიბოებივით წითელი ხელე-ბი გამოეყო. ფარნაოზი დარწმუნებული იყო, კუსა მას