Şannı Üüredici - 17

güvää baarêr çıraana:
- Durgut taligayı, Pirku, benim öbür aklım geldi. İner güvää taligadan, çıkarêr
çizmenin konçundan bıçaa da kesiverer logoydakı kart hem zabun beygiri.
Gelinin ürecii erindän fırlamış, açan o görmüş kannı bıçaa. “Ne naalet tabeeti
var bu adamın. Bu deli beni dä bölä kesir”, – düşünmüş o.
Nasıl-nicä etişmiş onnar çocuun evinä. Burda da kız hep o eski adetli tutarmış:
iyip- doyurup karnısını, atırmış kendisini üklük üstünä, hiç bir dä işä koymazmış
kendisini. Açan sıra gelmiş ekmek imää, onu çaarmamışlar sofraya. Bir kerä
çaarmamışlar, iki kerä, üç kerä...
221
- Bizdä, kim işlämeer, o imeer, – demiş ona kocası.
“Bölä aaç ta ölürsün”, – düşünmüş gelin. Atlamış erä üklüktän, kapmış
süpürgeyi da çeketmiş toplamaa oyansını-buyansını. Pazara karşı, süpürüp aulun
içini, gübürleri dä atmış. Salt tokadın yanında kalmış iki gübür yıvıncıı. Kalakalmış anası hem bobası, açan görmüşlär kızı, ani sırıdarak karşılamış onnarı
farta belindä, süpürgä elindä.
- Bizdä, – demiş kız, – kim işlämeer, o imeer. Tezicik atın te bu gübürleri,
zerä...
- Diil lääzım, – kesmiş onun lafını güvää. – Bu adet salt bizimkilerä.
Ozamandan beeri kız olmuş haliz bir gelin.
Yazıldı Panuş Varçinin annatmasına görä.
TİLKİ, YABANI HEM EŞEK
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş, taşıyarmış gemicilär odun, kömür, taş,
kum hem taa çok işlär. Bir kerä çekmiş onnar gemiyi bir kıyıya da kendileri
gitmiş kırçmaya biraz şennenmää. Gelmiş suya tilki, görmüş gemiyi da pıt-pıtpıt – inmiş o köprücüktän gemiyä, baksın, yok mu orada bişey imää. Kokalamış
tilki oyansını-bıyansını, ama geminin üstündä bişey bulmadaan girip kaybelmiş
onun içindä da orada uykuya dalmış.
Gelmiş suya bir yabanı, görmüş o gemiyi da lup-lup-lup – pinmiş onun üstünä.
O da aktarmış oyansını-buyansını, ama bişey bulamadaan, kıvranıp, uyuklamış
bacanın yanında.
Gelmiş suya bir eşek, dikmiş uzun kulaklarını, bakmış gemiyä dooru da eşek
kafaylan düşünmüş: “Acaba, yok mu orada bişey kırpınmaa”. Çok düşünmedään,
trık-trık-trık – pinmiş o da gemiyä. Bişey bulmadaan, konmuş eşek ortaya,
yummuş gözlerini da ayakça uyuklamış erindä.
Esmiş bir büük lüzgär, koparmış gemiyi erindän da haydamış onu suyun orta
erinä.
Sabaalen, utanarak biri-birindän, toplanmışlar bireri tilki, yabanı hem eşek.
- Çekinersiniz mi, mallar? – sormuş eşek kafadar.
Tilki demiş:
- Aldandı-ı-ık, prostluumuzdan aaç kaldık. Bu bizä utanmalık.
- Helä korkmayın, dostlar, – mırıldamış canavar.
Gitmiş onnar bir gün, iki üç – acıkmışlar pek. Eşek kemirirkän taftayı geminin
yanından, bakırmış ona da salt yutkunarmışlar. Açan görmüşlär, ani bölä hesap
çıkamayacek, kotarmışlar topluşta, kimin nicä günääsı var: kimin az günääsı,
onu prost edeceklär, ama kimin çok – onu iyeceklär.
Giimiş yabanı bir gemicinin kara yaamurluunu, çizmiş biyaz boyaylan
222
güüsünä bir stavroz, çekmiş önünä tilkiyi da sormuş:
- Sölä, tilki, ne günääların var bu dünnedä?
Çökmüş tilki popazın önündä, iiltmiş başını da demiş:
- Söleyim doorusunu, bobacıım, var bir günaam: girdiydim bir babunun
kümesinä, buuduydum onun taucaklarını, ama salt biriciini idiydim.
- Pek mi aaçtın?
- Pe-ek, te nicä şindi, titirärdi ayacıklarım.
- E babu duymadıydı mı?
- Nasıl duymayacek, o çıktı suacıylan, kaptırdı belimä: acıttı pek, ama kaçtım
horoz aazımda.
- Açan korku da çekmişin, dayak ta imişin, ozaman bukadar günää prostedilir,
– demiş popaz.
Sevinmiş tilki, bir-iki kerä salmış da şindi kendisi popaz olmuş. Açan yabanı
iiltmiş başını popazın önündä, ona bölä sorulmuş:
- Sölä, batücuum, ne günääların var?
- Doorusunu söleyim, bobacıım, bän bir däducuun koyuncuklarını buuduydum,
ama salt biriciini idiydim.
- Pek mi aaçtın?
- Aaç e ne, imediydim bir hafta. Bütün gözlerim tunduydu, öleceydim.
- E köpeklär duymadıydılar mı?
- Nasıl duymadılar? Onnar sardılar beni, etişip-etişip yannarımı daladılar,
derimi bozdular, dokuz mera kooladılar.
- Ozaman, açan bukadar korku çekmişin, derini dä bozdurmuşun, bölä günaa
prost edilir.
Sevinmiş yabanı da uzun-uzun ulumuş. Sora o genä giimiş rasayı da çaarmış
eşää:
- Sölä, eşek kafadar, ne günaacıkların var?
Eşek kulak sarkıtmış da bölä ona demiş:
- Ne günaa olur bizdä, eşeklerdä? Nasıl bilersiniz, bizi taligaya koşêrlar,
sopaylan koolêêrlar, sırtımıza ne olursa üklederlär, günün gözündä tutêrlar –
hepsinä biz dayanêrız.
- Nasıl e, sän, koca hayvan, hiç mi bir günaa yapmadın? Ya sän düşün islää bu
eşek kafaylan, bekim, bişey-bişey getirecän aklına: nerdä, nicä aldandın.
- Yok bendä günaa, canım.
- Diil dooru! – birdän baarmış yabanı da çekmiş eşään kulaanı.
- İ-i-ika, i-i-ika! – eşek anırmış da nesä aklına getirmiş:
- Bilersin, bobacıım, bıldır, dizilip biri-biri ardımıza, biz taşıyardık kotigalarlan
Tumarvaya laana. Etişip önümdeki kotigayı saklıdan kopardıydım bir parça
laana yapracıı, zerä pek susadıydım hem acıktıydım.
- I-ı-ı, sän saklıdan imişin laana da hiç bir cezadan geçmemişin? E sän bilersin
mi, nicä onu büüderlär? Onun o ufacık kara toomcaazını ilkin yıslayıp ekerlär,
223
sora o çıksın bekleerlär; biraz büüdüynän, onu çıkarıp başka erä haşlêêrlar,
bütün yaz hep sulayıp kazêrlar, kurttan-kuştan koruyêrlar, sora çak güzün kesip
soyêrlar, toplayıp, kotigaya üklederlar. Da sän imişin o laanadan? Seni yok
nicä prostetmää, çünkü pek büük günaa almışın üstünä. Onuştan seni iyecez, –
takazalamış eşää yabanı da hazırlanmış onun üstünä atılsın.
- Ey, durun! – anırmış eşek. – Nasıl bän çıkayım öbür dünnedä ana-boba
karşısına bu topal ayaklan? Beni çorbacım, kiracılık edirkän Stambulda
bezirgennerdä, nalladıydı da ozamandan beeri kaldı ayaamda bir mıh. Yok mu
nicä çıkarasınız onu da gideyim anama-bobama pak.
- Olur, uzat tezicik ayaanı, – kayıl olmuş yabanı.
Oturmuş eşek, dayanmış bacaya da kaldırmış ayaklarını yukarı. Yaklaştıynan
ona yabanı, eşek çekmiş ona iki tepmä da aktarmış onu su içinä. Tilkiyä dä salt
kısmış kulaklarını da o da sansın yokmuş gemidä.
Kalmış zavallı eşek yalnız kenarsız sular üstündä. Ama gün kauşarak kısmetinä
lüzgär dayamış onu bir kamışlık yanına. Yakında işidilirmiş uşak sesi. Atlamış
eşek gemidän da çıkmış iki çocuun yanına.
- Helä eşecii, helä eşecii, – deyip pinivermişlär eşää da haydamışlar onu tırlaya.
Doyurmuşlar hayvanı otlan, sulamışlar survatkaylan da demişlär:
- Şansora ol bizim eşeciimiz.
Ozamandan beeri tırla eşeksiz olmazmış.

Yazıldı Demirka Paninin annatmasına görä.
HIRSIZDAN KURTULAN
Varmış bir dul karı. Bir gün o çaarmış bir kızı onda gecelemää. Avşam üstü
karının evinä gelmiş bir hırsız da sokulmuş pat altına. Bunu şindilik denemiş salt
bir kız. Açan oturmuşlar ekmek imää, kız sofraya yaklaşmamış. O hep bakarmış,
ne o hırsız yapacek. Gecä, hepsi uyuyarkan, sade kız kıpmamış gözünü. Hırsız
çıkarmış cebindän elini da suvazlarmış uşakları hem karıyı, ama bu kızın
küçük parmaanı dalayıp koparmış. Kız kimseyä sölämemiş. Hırsız, çıkıp dışarı,
sıklık etmiş kafadarlarına. O çıktıynan, kız kilitlemiş kapuyu, kaldırmış karıyı
uşaklarlan da sölemiş bu hırsız için, Tutuşturup ateşi, hepsi beklärmiş, ne olacek.
Açamadaan kapuyu, hırsızlar kazmışlar kapunun altını da birär-birär içeri
girärmişlär. Girenä kız haşlak su başına dökärmiş. İçerdeki olan hırsız hepsindän
geeri kalmış. Kız savaşmış kesmää onun kafasını nacaklan, ama kesämemiş da
salt derisini çizmiş. Hırsızın kafasında kalmış bir nışan.
Gelip-geçmiş vakıt, da o hırsız çocuk aldatmış kızı, almış onu gelin. Kız,
oturduynan bitlemää çocuun başını, görmüş o nışanı.
224
- Ne bu nışan sendä? – sormuş çocaa kız.
- Te, ani urduydun nacaklan, – demiş çocuk.
Burda kız kıpıtmış.
- Bän mutlak seni kesecäm da yakacam, – korkutmuş kızı adam.
Bir gün o almış kızı daaya, baalamış onu aaca da kendi gitmiş yakacak
toplamaa. Ordan geçärmiş arabalar dolu çalıylan. Arabacılar görüp almışlar kızı
onnara evä, saklamışlar içeri. Ama saabilerin varmış bir palicii.
Adam aararmış karısını. Gidä-gidä o bulmuş o evi. Çıkmış pali:
- Au, au, burada senin karın.
- Sän mi benim karım olacan? – sormuş adam.
- Bän, – demiş kız.
- Hadi gidelim evä, – alêr adam karıyı.
Evdä hırsız genä korkutmuş insanı:
- Mutlak yakacam seni, – deer adam da, genä götürüp, baalêêr kızı daada bir
aaca. Kendisi gider yakacak toplamaa. Bu vakıt geçärmiş oradan bir dul boyar.
Almış boyar kızı, götürmüş evä, pindirmiş evin üçüncü katına.
- O genä beni bulacek, – demiş karı boyara.
- Korkma, – demiş boyar.
- Baala ozaman kapuya bir fil, bir dä aslan, da o hırsız sokulmasın burayı.
Boyar ölä dä yapmış. Ama varmış o küüdä bir Cadı Babusu, ani bu işi bilärmiş.
Geçmiş çok vakıt, da adam bu erlerä çıkmış. Cadı Babusu sölemiş çocaa, ani
onun karısı burada boyarda.
- Sän sokulamayacan orayı, – demiş Cadı Babusu, – orada kapuda baalı aslan
hem fil. Filin önündä – yaanı, aslanın – ot. Sän al diiştir onnarın imeklerini da
ölä gir.
Hırsız ölä dä yapmış. O geçmiş üçüncü kata da, alıp kızı, savaşarmış taa tez
sauşsun oradan. Basamaklardan inärkän, karı demiş:
- Sän git ileri da ölä çıkacez, zerä seni tanımayaceklar, ama beni tanıyêrlar.
Karı itirmiş adamı basamaklardan, da o düşüp daalmış taşlar üstündä. Kurtulup
duşmandan, karı kalmış boyarda.
- Getir, adam, iyelim, getir, adam, içelim. Duşmandan bän kurtuldum, – taa
şindi karının canı istemiş isin.

Yazıldı Grozdeva Anna Stepanovnanın annatmasına görä.
KAMBER HEM ARZI
Bir adamnan bir karının yokmuş uşakları. Almış onnar aaretlik bir kız sekiz
yaşında, bir dä çocuk beş yaşında. Çocuun adıymış Kamber, kızın da Arzı. Açan
onnar büümüşlär, kız demiş çocaa:
225
- Hadi istenelim.
- Biz kardaşız, olmaz, – demiş çocuk.
- Sän – başka anadan, bän başka anadan, nedän sakınalım?
Çocuk kayıl olmuş, da onnar çeketmişlär istenmää, başlamışlar imektän yaa
pay biri-birinä brakmaa, iştä yardım etmää.
Bu gençlär istenirkän, onnarı duymuş komuşuykaları, bir Cadı Karısı da gelip
sölemiş analarına:
- Mari komuşuyka, sän duymêêrsın mı, ani sizin kızlan çocuk istenerlär?
O vakıtta bölä iş büük utanmalıkmış. Onuştan saabiyka ayırmış kızı başka
odaya, orada gergef diksin. Çocuk taa gidärmiş şkolaya. Dayma geçirkän kızın
pençeresinin yanından, çocuk kıza diiş atırmış.
Bir gün o iki karı yapmışlar türlü imeklär da koymuşlar onnarın içinä zihir.
İstemiş onnar otalasın çocuu. Kız duymuş karıların neetini da istemiş haberlesin
çocuu, açan o gelecek şkoladan.
Razgelmiş o günü ölä, ani çocuu üüredici düümüş. Çocuk geçirkän küsülü
kızın yanından, kız ona haykırmış:

- Büük mü oldun tahrıdan?

Yok mu yolun doorudan?

Geçärsin, seläm vermäz.
Sora çocuk, dönüp geeri sölemiş:

- Kaş-gözünü çatmışın,

Gan-terlerä batmışın.




- Kaş-gözümü çatmışım,
Gam-terlerä batmışım.
Senin imeklerinä
Ninem südü katmışlar.
Önündeki imeklerä bal da katsalar, imä, zerä otalanacan.
Sora çocuk duymuş, ani bölä onnarın işi gitmeyecek, da demiş kıza:
- Bän gidecäm, çok yıl çıraklık edecäm; kırk yıldan sora olsun – genä gelecäm.
Bekim, ozamanadan ölür bu iki duşman. Brakacam sana benim atımı, ani laf
annêêr, iilän onunnan.
Çocuk ynaşmış bir sultana domuzçu. Gelip-geçmiş vakıt, olmuş kırk yıl.
Gelmiş bu kıza beyin oolu dünürlää. Kız düşünärmiş: “Kırk yıl oldu, Kamber
yok. Bu da zengin beyin oolu...”. Arzı yavklu olmuş beyin çocuuna, ama koymuş
laf, ani kırk gün yavklu duraceklar: bekim, bu vakıtta gelir Kamber.
Tamannanmış kırk yıl, da çeketmiş düün. Düünün sonunda gelinnän güvää
gidärmişlär steonoz olmaa. O vakıtlar steonoz olmaa gidärmişlär atlı: herkez
kendi beygirinnän. Kız gidip sölemiş kendi atının kulaana: “Bän gelmeyincäk,
damdan çıkmayasın”. Gelmiş güvää kendi beygirinnän da gitmişlär çıkarmaa
226
gelinin beygirini. Beygir tepmä salarmış, kimseyi yaklaştırmazmış, oyalarmış
steonozluu.
Hep o günü Kamber gezärmiş beyin aulu içindä hem türkü çalarmış:

- Anasının adı Bebustan,

Bobasının – Gülüstan.

İşitsänä, be sultan,

Garip Kamber ne söleer.
İşitmiş bu türküyü sultanın karısı da gelip sölemiş sultana:
-Bre adam, bizim izmetçilerin arasında var bir yanık can, baksana da bulasın
onu.
Sultan çaarmış hepsini çırakları da sormuş, kim çaldı garip türküsünü, biri
çırakların cuvap edämemiş. Sora onnar demişlär, ani kalmış salt bir domuzçu
çaarılmadık. Çaarmışlar domuzçuyu, da o demiş:
- Sendän saklamak yok, sultanım. Vardı bir yavklum, ani bekleyeceydi beni
büünkü günä kadar.
- Çabuk bir kat makazdan çıkma çufa ruba al, hiybenin iki gözünü dä doldur
altın, kırk ta atlı al da git al yavklunu.
Geçirkän mezarlık yanından, Kamber görmüş, ani yakınnarda düün gidärmiş.
Ama atlıların peydalanması kuşkulandırmış bir babuyu – Cadı Babusunu. O, alıp
bir parça taazä ekmek, gelmiş bir taazä mezar başında sıralamaa:
- Arzım kızım, elä vereceenä seni, erä gömdük.
Çocuk işitmiş babuyu aalarkan da sormuş:
- Ne aalêêrsın, babu?
- Näbayım, Arzı öldü ötöögün, büün onun üçü, – demiş babu.
Kamber kahırından durgutmuş atlıları:
- Siz dönün geeri. Arzı ölmüş. Bän şindän sora gidecäm nereyi gözüm görecek.
Atlılar dönmüş geeri, ama çocuk, alıp kendi atını edää, yollanmış küüyä dooru.
O karşı gelmiş bir derviş däduya, ani giiyimniymiş biyaz rubaylan.
- Nerdän gelersin, ba derviş boba? – sormuş çocuk.
- Küüdän, Arzının düünündän. İdim-içtim da şindi evä giderim, – demiş dädu.
- Aslı mı, ba dädu, ani Arzının var düünü? Bana babu dedi, ani Arzı ölmüş.
- Bu yalanı sän inanma, – demiş dädu.
- Na sana bu rubaları, altınnarı hem beygiri da ver bana senin rubalarını hem
eşeeni.
Giiyip biyaz rubaları, Kamber gitmiş düünä da siiredärmiş bir taraftan.
Burada sa gelinin atını çıkaramazmışlar damdan. Steonoz olmaa geç kalırmışlar.
Düüncülerin arasından biri, çıkıp, demiş:
- Bu dervişlär çok bilerlär. Ya bakın, okusun bu hayvanı da, bekim, çıkarırız
onu damdan.
Yalvarmışlar dervişä, da o kayıl olmuş okusun beygiri. Girmiş derviş
dama, o yanından üflemiş, bu yanından üflemiş iki sefer da tanıtmış ata kendini.
227
Kamber sölemiş atın kulaana: “Çıkasın, ama gelini pindirmeyäsin”.
Beygir çıkmış damdan, ama gelini pindirmemiş. Düüncülär vermişlär
dervişä birkaç gümüş, ani o okusun atı taa bir kerä da, bekim, ölä pindirir gelini.
Kamber genä okuyup sölemiş beygirin kulaana: “Pindir, ama çeketmä”. Gelin
pinmiş, ama at çeketmemiş.
- Verin birkaç gümüş dervişä da edesin beygiri kliseyä kadar, – teklif etmiş
düüncülär.
- Edeyecäm, ama siz güvääylän gidin ileri kırk adım ya da kırk adım geeri –
ozaman gidecek beygir, – demiş derviş.
Düüncülär kayıl olmuşlar, ki gelin gitsin kırk adım ileri. Gelin kızmış ata, ani
o çıkmış damdan da gidärkän saplamış onu bizlän. Beygir, eşkinnenip, basarmış
Kamberin ayaklarına. Ozaman Kamber, bakıp gelinä, bir maani çalmış:

- Arzım gider maaniylän,

Çizmäm dolu kaniylän.
Arzı tanımış çocuu da çalarmış:

- Ah, Kamberim, Kamberim,

Müskä kokan Kamberim,

Bey oolu seni sarmış.

Sok koynuna elini,

Al kendinä çevremi,

Sar, Kamberim, ökçeni.
Kamber baalamış ökçesini da demiş Arzıya:
- Näbacez? Sän şansora gidersin, ama baari taa kırk gün dur yaslı. Bän genä
gelecäm.
Etiştiynän çatal yola, Kamber demiş gelinä:

- Elesä kum surlêêr,

Yol burada ayırılêr.

İil bir yolcuk öpeyim:

Yol burada ayırılêr.
Sarmaşıp, onnar öpüşmüşlär, ama düüncülär geeridän baarmışlar:
- Örüyün, ba, derviş öptü gelini.
- Yok zararı, öptüysä. İslää, ani getirdi burayı kadar, – demiş başkaları.
Kamber, ayırılıp gelindän, gitmiş başka erä. Arzı güvääylän, steonoz
olup, gitmişlär evä. Onnara karşı çıkmış bey karıylan oynayarak:

- Arzı – beyin gelini,

Ayagında nal eni.

- Arzı beyin gelini,

Ayagında nal eni.

Sizä o gelin olursa.

Allah alsın canını, – demiş Arzı.
Sormuşlar gelinä, neçin o ölä sölemiş. Gelin demiş:
228
- Benim var baasım, kırk gün yaslı durayım.
Ozaman güvää demiş:
- Kırk yıl durdum – taa kırk gün duracam.
Beyin varmış bir başçası akan suyun boyunda. Koymuşlar gelini o
başçaya hem iki kız yanına, ki iilensin orada. Açan kırk gün tamannanmış, gelin
toplamış bir testä gül, atmış onu suya da demiş:
- Eer bu güllär kauşursa bireri, biz dä Kamberlän kauşuruz.
Güllär daalırkan, Arzı terlärmiş, ama onnar kauşurkan, gelin
şennenärmiş. Bir dä baksa: suyun ötäänından bir kişi gelärmiş, maanä çalarak:

- Bir gelin gördüm gölmekçä,

Terlemiş pürçek-pürçek,

Elindä dä üç çiçek,

Kendi çiçektän gözäl.

Ay, Araza, Araza,

Kesilsin su biraza;

Sän oradan, bän buradan –

Kauşalım bireri.
Kamber ötäändan, Arzı beräändan gitmişlär da karşılaşmışlar suyun orta
erindä. Çocuk koyduynan elini kıza, onu almış su.
Gidärkän, o baararmış:

- Ay, dılda-dıldalar,

Şindän sora, Arzım, dulda dur.

Diilim dul da dalda dur,

Çıkar bizi, Allahım.
Çocuk ilişmiş dallara. Arzı gidip-çıkarmış onu kenara.

- Yat, bitleyim başını,

Çok izmetliktä gezdin,

Kir, kiilä sän besledin.
Arzı bitlärkän çocuun başını, o uyumuş kızın kucaanda. O iki kız, ani Arzının
yanındaydılar gidip sölemişlär beyin ooluna:
- Geldi suyun ötäändan bir adam, aldı gelini da gitti.
Bey oolu poträ kaldırmış, kırk atlı yollamış, çabuk gelini bulsunnar. Atlılar
gidärmişlär dolaşmadan. Arzı görmüş onnarı, ama kıyamamış uyandırsın
Kamberi. Kız başlamış aalamaa. O aalarkan, onun gözünün yaşı damnamış
Kamberin üzünä. Çocuk uyanıvermiş.
- Ne aalêêrsın sän, canım? – sormuş Kamber Arzıya.
- Näbayım, – demiş Arzı, – geler genä duşmannar bizi ayırmaa.
Ozaman kalkmışlar onnar ikisi, sarmaşmışlar biri-birinä, da Allaa almış
onnarın cannarını.
Atlılar gelip gördüynän onnarı, demişlär:
- Helä bakın, onnar çoktan yanıkmış biri-birinä, da biz bu gurbetleri ayırdık.
229
Yapalım bir mezar da ikisini bireri gömelim.
Ama o Cadı Babu orayı etişmiş da demiş:
- Ayırın onnarı gömün, gömmeyin bireri.
Adamnarın birinin elindä nacakmış, da o baarmış babuya:
- Seni gidi, ursuz büücüsü, sän onnarı bu dünnedä ayırdın, isteersin öbür
dünnedä dä ayırmaa? Urmuş bir nacak babunun kafasına, da onun kanı damnamış
gençlerin arasına.
Yapmışlar bir mezar da Kamberlän Arzıyı gömmüşlar bireri. O iki can olmuş
iki gül fidanı, babunun da kanı olmuş bir kara çalı onnarın aralarında. O iki
gül kauşmaa sokularmış, ama o kara çalı onnarı ayırarmış. Avşamnen çalıyı
kesirmişlär, ama sabaadan o güllerdän üüsek olurmuş.
Yazıldı Sidor Mitinin annatmasına görä, 1958 y.
BİR
DÜŞÜNMEDÄÄN YALAN
Boyarlar kırçmada şennenärmişlär. Gelmiş orayı aaç Nastradin. Onu
görüncäk, boyarın biri demiş:
- Şindi bizi Nastradin şennedecek: söleyecek bir düşünmedään yalan. Ama
sän ne ölä küsülüysün büün, Nastradin?
- Bobam geçindi da yok neylän onu gömeyim, – iiltmiş Nastradin başını da
taa kahırlı yapmış kendini.
Toplamışlar boyarlar para da vermişlär Nastradinä, gömsün bobasını. Bu
sa, gidip bir başka kırçmaya, harcamış parayı muzikaya hem imeklerä da
konuşurmuş, kiminnän o karşı gelirmiş.
Gitmiş boyarlar o muzika sesinä dooru. Baksalar: Nastradin karşıda gerilmiş
skemnedä, pembä zotkalı, iyärmiş-içärmiş burda dostlarınnan, sansın hiç diilmiş
o teminki adam.
- Näbêrsın, ba Nastradin? Sän dediydin, ani bobam ölmüş, ama, nicä biz
göreriz, diil onun için burda harcêêrsın parayı, – deyip, boyarlar tutmuşlar
Nastradini da baalamışlar onun kollarını.
- Siz dediniz, söleyim bir düşünmedään yalan – bän söledim. E şindi taa ne
isteersiniz bendän?
- Sokun şu köpää bir çuvala, – demiş boyarın biri.
Götürmüşlär zavallı adamı çuvallan gölä da brakmışlar onu su boyunda. Sarfoş
boyarlar gitmiş kendilerinä sopa kesmää, ani olsun neylän düümää Nastradini
çuval içindä.
Bu vakıt Nastradin işitmiş kiminsä sesini da çeketmiş aalamaa hem sıralamaa:
- Of, be-ey, isteerlär beni popaz koymaa, ama bän bir dä yazı bilmeerim!
Razgelmiş da geçärmiş oradan bir delicä erif, ani bilärmiş bir-iki çizi yazmaa.
230
O kayıl olmuş popazlık etmää da girmiş çuvala Nastradinin erinä. Gelmişlär
boyarlar koca moçugalar ellerindä, düümüşlär çuvalı, brii bu kabaatsız adam can
verincä. Sora atmışlar onu suya da gitmişlär kırçmaya, yapsınnar bir pomanacık
Nastradinä. Baksalar: kendi gördüklerini inanmamışlar. Nastradin dip-diri
ardılmış skemneyä da türkü çalarmış.
- Biz seni öldürdük, ba köpek! Nasıl sän etiştin burayı? – baarmış öldürücülär.
- Siz bendän taa ileri öleceniz! – demiş Nastradin da urmuş boş filcanı erä.

Yazıldı Mançi Kolişkanın annatmasına görä, 1991 y.
DAHRİL HEM ZUFREM
Bir vakıtta padişaanın çıraannan Dahrillän istenmiş onun kızı Zufrem. Birkaç
vakıttan sora onnarı duymuş kullar da sölemişlär padişaaya, ani onun padişaalıında
olacek büük utanmalık. Senin kızın istener çıraklan, – demiş kulların biri. Padişaa
kırlatmış çıraa. Çırak gitmiş bir erdä, bir büük yolun boyunda, hergelä güdärmiş.
Yolcular, uuradıynan Dahrilä su içmää hem dinnenmää, beenmişlär onu.
Bir belli gündä kervan on-onbeş taliga, geçärkän kasabaya, uuramış padişaa
pınarında beygirleri sulamaa. Sularkan beygirleri, kervancının biri görmüş
Zufremi düzen dokuyarkan hem türkü çalarkan:
- Göç müysün, kervan mıysın,
Dahrilä varan mıysın?
Bir mehtub yollasam,
Dahrilä götürär miysin?
- Göç tä bän, kervan da bän,
Dahrilä varan da bän.
Bir mehtub sän yollasan,
Dahrilä götürän dä bän.
Yazıp kiyadı, Zufrem vermiş onu kervana, ki o götürsün onu Dahrilä. Kervan
geeri dönärkän, Dahril yol boyunda güdärmiş hergelä.
Kervan seläm vermiş Dahrilä:
- Buyur, Dahril, bir sevgili haber.
Okumuş Dahril kiyadı, annamış, ani o yavklusundan Zufremdän, da pek
sevinmiş. Üç-beş vakıttan sora, alıp torbasını, kapanıp mehtubun yoluna, etişmiş
gecä padişaanın pınarına. Zufrem uyuyarmış içerdä. Su içmää çekärkän, Dahril
çalarmış:
- Şindi geldim Merdumandan,
Dolaştım göçkün ardından.
Edi yıldır gezärim,
231
Zufrem, senin ardından.
Kız, uyanıp, işitmiş maaneyi da çalarmış:
- Uyuklardım, uyuklardım,
Gül yastııma dayandım.
Bir incecik ses geldi –
Dahril deyip, uyandım.
Kız, açıp pençereyi, almış çocuu içeri. Sabaası bu işi duymuşlar. Alıp
çocuu, kapamışlar. Kız aalarmış, sıkılarmış bilmäzmiş, neredä kaldı Dahril. Çok
aalamaya görä, babular demişlär, kessinnär Dahrili, versinnär imää kızına onun
etindän da, bekim, ozaman kız suular. Açan götürmüşlär kıza manca, o duymuş
da hem aalarmış, hem çalarmış:
- Ay, tatarlar, tatarlar,
Yay okunu atarlar.
Çarşıda et tükenmiş –
Dahril eti satarlar.
Kız imemiş da sıbıtmış o mancayı önündän.

Yazıldı Sidor Mitinin annatmasına görä, 1958 y.
DİL BİLÄN
Bir çocuk büüdüynän, bobası yollamış onu, kazanç aarasın kendinä. Almış
torbasına çocuk bir malay da çıkmış evdän yola. Geçirkän gölün boyundan,
işitmiş o bir ses:
- Kurtarın, be-ey! Kurtarın, be-ey!
Baksa: bir yılan kalmış bastırılı taş altında da çıkaramızmış oradan kuyruunu.
Çocuk kurtarmış yılanı. Yılan kurtulduu gibi zorundan, sormuş çocaa:
- Sölä, neylän bän şükür edeyim sana, neylän ödeşeyim seninnän?
- Bişeylän. Ellerim dä kalmadı e, – deyip, urmuş çocuk torbayı sırtına da
gitmiş yoluna.
Geldii gibi kendinä, yılan etişmiş kurtarıcısını da demiş ona:
- Bilersin mi ne? Git kes bir kalem da getir burayı. Kesmiş erif kalemi, vermiş
onu yılana. Yılan almış kalemi da demiş:
- Kayıl mıysın, biläsin herbir dili dünnedä: insanın da, kurt-kuşun da? Ama
bunu sölämä kimseyä, zerä vakıtsız ölecän.
Açan çocuk vermiş kayıllık, yılan demiş:
- Ozaman aç aazını da tüküreyim sana üç tükürük.
Uzatmış yılan kalemi, tükürmüş üç tükürük da dönmüş geeri deliinä.
Giderektän yoluna, çocuk işitmiş ördek sesi:
232
- Bän buldum bir sülücäk, – demiş ördään birisi.
- Bän buldum iki, – demiş başkası.
- Bra-ak, – demiş anaç ördek.
Sevinmiş bu erif, ani annamış ördek dilini. Gitmiş o taa ileri da işitmiş kaz
sesini:
- Ka-açmayın, ka-açmayın, ne korktunuz siz, açan adam tüfeksiz?! – baarmış
patu kazlara.
Gidä-gidä çocuk geçmiş Tunanın ötäänsına, Dobrucaya. Karannıcakta o
uuramış çobannara, tanışmış onnarlan. Paylaşmışlar malayı, taazä piinir imişlär,
köpüklü süt içmişlär, kimin bııyıı varmış, silmişlär. Beenmiş çocuk çobannarı
da kalmış burada boyarın koyunnarını gütmää. Hederlezdän Ay Dimitriyädän.
Ödek için annaşmışlar, ani işin bitkisindä boyar verecek çocaa üç büük koyun,
üç tä kuzu. Vakıt geldiynän ödeşmää, boyar demiş çobana:
- Gir ayır sürüdän kendin beendiin koyunu.
Gezirkän koyunnar içindä, çocuk denemiş onnarın arasında üç koyun, ani
lafedirmişlär:
- Eh, alsa bizi bu çocuk, biz ona üçär kuzu her yılın yapacez. Beş yılda ölä bir
sürü düzecez, ani parmaannan gösterecän.
İşitmiş çocuk onnarı, almış o koyunnarı hem birär kuzularını da haydamış
hayvancıkları evä. Hakına da, beş yıladan olmuş bir sürü, ani parmaannan göster.
Tezdä çocuk zenginnemiş da evlenmiş. Duumuş onnarın bir çocucaa.
Bir kerä, açan çocucak pek özlemiş kuzucukları, gitmiş o anaylan-bobaylan
çobana, bakmaa koyunnara. Tok kuzucuklar, çüüyüp, kaçınırmışlar bir oyanı, bir
buyanı. Çocucak hızlanmış tutsun bir kuzucuu, ama tutamamış. Ozaman bir kart
bobana demiş:
- Bu ahmacık savaşêr tutmaa bizi kırligasız.
Adam işitmiş da gülmüş.
- Ne güldün? – sormuş karısı.
- Ölä, sevindim da güldüm.
- Sölä, ne güldün? – genä takılmış karı.
- Näbayım, ölä güldüm, – genä demiş adam.
Birtaan karı brakmamış adamı raada. İçeri girärmiş – sorurmuş, dışarı çıkarmış
– sorurmuş, yatarmışlar – sorurmuş, kalkarmışlar – genä sorurmuş; tak etmiş
adamın canına, sölesin, neçin o güldü. Bıkmış adam bölä yaşamaya da çeketmiş
hazırlamaa kendinä bir koşçuk. Çıkarırkan taftaları çittän, ona yaklaşmış horoz
tauklarlan, urmuş gagasını erä, toplamış taukları da demiş:
- Ko-ko işitsin çorbacı: siz bendä otuz taanä, ama hepsiniz beni sever hem
sesleer. Bizim çorbacının var salt bir karısı, ama o onu seslämeer. Onuştan bu
adam onun beterinä ölmää hazırlanêr. Dooru mu bu? Kim sora bizi besleyecek?
- Diil dooru, olmaz ölsün, – kudkudaklamış tauklar.
İşitmiş bunu adam, brakmış işini, çözmüş pınarın çatısını da kurulmuş onunnan
233
karıya, deyip:
- A-a, sän hep sorêrsın, neçin güldüm?
Saurtmuş adam birkaç kerä çatıyı, ama razgelämemiş karıya, koolamış onu,
papuçlarını ayaandan kaybedincä.
- Bra-ak, başka sormayacam! – çevirip patu gözlerini, baarmış insan da
düşmüş adamın kucaana.
Burada annatmam bitti. Saa olsun, kim sesledi.

Yazıldı Manaf Länkunun annatmasına görä.
ŞÜKÜR YILANA
Bir adamın karısı pek çileliymiş hem fenaymış. Ama adam da diilmiş pek o
inirlerdän. Bu fenalaa görä Allaa vermemiş onnara hiç bir dä uşacık. Ölä dä güçlü
geçip-gidärmiş onnarın günneri. Bıkmış adam bu karıya da istemiş kırlatsın onu
evdän.
Bir gün, adam koşurkan taligayaı, karı sormuş ona:
- Nereyi genä kaldırdın başını gidersin?
- Gideyim gezeyim kırlarda, biraz serinnedeyim canımı.
- Bän dä gidecäm seninnän, – kotarmış karı.
- Gel, açan da pek isteersin, – demiş adam.
Gitmişlär onnar ikisi kıra. Gezärkän orada, onnar uuramışlar bir kör pınara.
Çekişirkän onun dolayanında, adam iilip arada-sırada hep bakırmış pınar içinä,
ama karıya bişey sölemäzmiş. İstemiş karı da atsın gözünü orayı. Bu islää
iildiynän, adam çekip bir kakma, devirivermiş onu pınara. “I-ı”, – sansın yıraktan
er altından işidilmiş ona bir tutnuk ses.

Adam kaçıp piner taligaya, geler evä, ama o ses onu raada
brakmamış. “I-ı”, – gecä-gündüz kulaanda dönärmiş o ses. Acımış adamın canı
karıya, da götürmüş ona bir parça ekmeklän biraz sucaaz. Baalayıp torbayı bir
çatının ucuna, salvermiş usulunnan pınar içinä. Çekirkän çatıyı geeri, o duymuş,
ani nesä ona ilişti, zerä o taa aarlaşarmış. “Ne bu, acaba, tutundu çatıdan mı”,
– düşünmüş o. Çekmiş, çekmiş, baksa: çatıda sarmaşık çıkarmış bir uzun yılan.
Henez şıladıp kafasını, o aalaşmış adama:
- Neredän geldi bu bela başıma? O zulum karı kırdı benim kemiceklerimi. Ne
istärsän verecäm sana, salt kurtar beni ondan. Evallaa, pişman olmayacan.
- Ne sän verecän bana? Sizdä yılannarda, zihirdän kaarä, bişey yok.
- Ne verecäm mi?.. Bän sarılacam en zengin padişaanın kızına, da onu kimsey
bendän kurtaramayacek. Salt bir sän geldiynän, bän boşanacam ondan. Öteesi –
onnarın işi, – demiş yılan.
Sarmaşmış yılan padişaanın kızına. Bu beladan kızını kurtarmaa deyni, padişaa
234