Gagauzların Halk Yaratmaları - 06

Şu aucunun kemeri,
Dökülür demirleri,
Rop oyununda geçti
Yärimin ömürleri.
593.
Aradan sellär akıy,
Genç olan dula bakıy,
Dul gözäldir – dengin diil,
Körpä kızlar yaraşıy.
584.
Derä boyu ergivan,
Öptüm yäri saklıdan,
Anası arkamdaymış –
Kaptırdı ansızından.
594.
Katır baarıy – em istiy,
Ürük atım gem istiy:
Dokuz bayır aşayım,
Ben yärimi boşayım.
585.
Kız eşiktän atlamış,
Emenisi patlamış.
– Mari, senin kafanı
Angı hayvan otlamış?
595.
Saçakta but asılı,
Benim kolum kasılı,
Hepsi uygun eş buldu,
Bana kaldı fasılı.
586.
İyit pinmiş atına,
Uçmuş yärin patına,
Kız korkudan bükülmüş
Sekiz-dokuz katına.
596.
Dalbındı* karavaşım,
Ter oldu üstüm-başım,
Haram çöktü kalbimä –
Ne su tatlı, ne aşım.
587.
Köşede bir ası var,
Ucunda yasısı var,
Vay, şu benim yärimdä
Gündä otuz nazı var.
597.
Tarlaya tuum ekmää,
Fırına ekmek sürmää,
En iy kef dünnäda bu –
Çalışıp zaamet çekmää!
588.
Asıda dolu bakır,
Eşimin gözü çakır.
Zengin dey, gittim ona –
Yavan iyim çatır-çatır.
598.
Yamaçlarda su durmaz,
Alçaklarda durulmaz,
Yärimin aşkı gelmiş,
Bekim, bundan kudurmaz.
97
599.
Kara buuday ateştä,
Altın oraam kiriştä,
Mutlak bu ay olacam
Arkadaşa eniştä.
608.
Derä boyu gerennik,
Yärim benim üürenik,
Üüren, sevgilim, üüren –
Kiyatçıda zenginnik.
600.
Fırında pişiy ekmek –
Benim yerim pek çemrek,
İkide-birde, bize
Gelip, saurdıy etek.
609.
Çayır dolu kazayak,
Benim yärim çok kıvrak:
Ani geliy şkoladan,
Çantayı saurdarak.
601.
Yärin zülüfü pürçek,
Ergenä gelin gerek,
Auşam bana aynaştı –
I. Şakadan olar gerçek.
II. Şakadan çıkar gerçek.
610.
Katar gidiy yavaş-yavaş,
Semerlerde genç karavaş,
Ben anamdan ayrılmışım,
Kurtar beni – savaş, kardaş.
602.
Suada balık yan gider,
Bunca[k] cayıl can gider,
Haram cengä düşündükçä,
Kalibimdän kan akêr.
611.
Katar geldi – pinecäm,
Gürbet ere gidecäm,
Gürbetlikte yok[tur] kısmet,
Kime ana deyecäm?
603.
Çadıra gider şüşä,
Kızlar alatlêêr işä,
Onnar yärli hepicii –
As şefkini kirişä.
612.
Ne anam var, ne kardaş,
Kurbet oldum – karavaş,
Ben çok çektim, hastalandım,
Yoktur bana bir yoldaş.
604.
Bayırın başı da var,
Mezarın taşı da var.
İnsan dertsiz olur mu?
Herkezin yası da var.
613.
Sedef boncuk boynumda,
Sincirli saat koynumda,
Tutun, kızım, işä bak –
Şindi hepsimiz ortak.
605.
Kara sular tükenmäz,
Kara sevda geçinmäz,
Herbirin öz kefi var,
Dertsiz insan bulunmaz.
614.
Ayna düştü duardan,
Kırıldı beş erindän,
Saa olsun Kızıl Asker,
Kurtardı faşistlerdän.
606.
Ayna düştü elimdän,
Kırıldı beş erindän,
Kırmızı Asker kurtardı
I. Romunnarın elindän.
II. Faşistlerin elindän.
615.
Kırlar ekili ekin,
Bizim üreemiz tekin,
Güzlüklär sık eşermiş,
Bereket olur zengin.
616.
Ah, olduunu, olduunu,
Eşil çufa solduunu,
Biz buradan kalkmalı,
Derin deniz yapmalı.
617.
Maavi çiçek açıldı,
Kırda koku saçıldı,
Orak vakıdı taman
Bizä şkola açıldı.
607.
Küü üstündä ekinnik,
Ekinniktä enginnik,
İşlä, sevgilim, işlä –
Çalışmakta zenginnik.
98
618.
Üürenmektä görümcä
Yazêr kiyat bizimcä,
Bu fasıl yazılara
Bakamadım doyunca.
628.
Gel, mari, sän yanıma,
Gidelim böön oyuna,
Sän kaval ol, bän daul –
Oynayalım yan-yana.
619.
Derä boyu kavaklar,
Çayır dolu zambaklar,
Bizim bucaklı küüdä
Çalkanêr al bayraklar.
629.
Gemi üziy denizde,
Al bayrak elimizde,
Lenin bir vakıt ölmez,
Daavası* kalbimizde.
620.
Aul boyu gülfatma,
Vazgeç, olan, laf katmaa:
Benim yärim küçücük,
Ondört-onbeş yaşında.
630.
621.
İki kirez, bir armut,
Benim yärim arnaut,
Anası karez bana,
Allelem, kestim umut.
Sarı yarda var kuzu,
Kuzuya verin tuzu,
I. Sän, analık, bakınma,
II. Sän, analık, düşünmä,
Trakturcuya ver kızı.
631.
622.
Sıra-sıra kökennär,
Batsın şüpä ekennär,
Döndürdülär yärimi
Kıskanç zihir dökennär.
Anasının bir kızı,
Jeletkası kırmızı,
Vardır benim bir yärim –
Şu kolhozun yıldızı.
632.
623.
Ne oturmuşun, mari kız,
Mercannık içinde?
Ben seni tanıyacam
Bin canın içinde.
Anasının bir kızı,
Anterisi kırmızı,
İlişmeyin yärimä –
O kolhozun yıldızı.
633.
624.
Kalä kaleyä karşı,
Kalenin aardı – çarşı,
Kolhozu biz kuraceyz
Dosta-duşmana karşı.
Üzüm aldım sepedä,
Sızırmalar tepsidä,
Doorukladım skırtayı –
Yär oturur tepedä.
634.
625.
İiri-iiri kirezlär,
Fışkı olmuş – inmezlär.
Şindiki körpä kızlar
Hatır gütmää bilmezlär.
– Benim yärim pek gözäl,
Düz, erdä sürçüp, düşär.
– Benim da var bir yärim,
Pupuk gibi dik gezär.
635.
626.
Çit, [h]asa aldırayım,
Sergenä kaldırayım,
Gel, yärim, bizädana,
Patifon çaldırayım.
Armanda oturalım,
Gazeta okuyalım,
Yolla bir şişe dufi –
Ortalıı kokudalım.
636.
627.
[H]asa fistan giiyämäm,
Turşu biber iyämäm,
Senin gibi cayilä
Bän ‘efendi’ deyämäm.
Kara tauk tepeli,
Benim yärim küpeli,
Evlenmeyin, çocukla[r],
Şindi kızla[r] şüpeli.
99
637.
Gidä-gidä yol buldum,
Yolda bir birlik buldum,
Şu kongazlı yärimä
Auşam telefon urdum.
647.
Ördek palazıyım bän,
Sabaa Yıldızıyım bän,
Sevennär sevsin beni –
Çiftçinin kızıyım bän.
638.
Çayır iki yanımız,
Karşıda brigadamız,
Yärim brigadir oldu,
Çatlasın duşmanımız.
648.
Küü-kasaba gezeriz,
Derä-deniz üzeriz,
Şükür Sovet Birliinä –
Bölä serbez gezeriz.
639.
Karşıda körpä kuzu,
Sivri-sivri buynuzu,
İşä tamah olmadaan,
Almaycan uygun kızı.
649.
Katar geldi, tütüttü,
Bilmezleri ürküttü,
Benim yärim ürekli –
Katarcıylan da tüttü.
640.
Kart azmanı kastılar,
Sinirindän astılar,
Benim nazlı yärimi
Astalıklar bastılar.
650.
Su aşırı konacıım,
Sän çaar, yärim, varayım,
Kimsey beni autmaz,
Meraam – sendä kalayım.
641.
Anterim gercik-gercik,
Ben anamda biricik,
Şu yärim koca olan,
Oynıy sa taa «kulicik».
651.
Koyunnarım sayıda,
Gütmäk erim – çayırda,
Alaceksan, al, yärim, –
İhtärlık var dünnäda.
642.
Varna doldu pıtırak,
Yok kim biçsin, yok orak,
Kör olsun Osman-paşa,
Yaptı bizi kül-toprak.
652.
Çayırı sardı duman,
Benim yärim osurgan,
Osurêr Kırbaalıda –
İşidiler Çadırda.
643.
Giidim eni anteri,
Çıktı önümä biri:
– Ha be, olan, gel beeri –
Donadalım* dilberi.
653.
Çayırı sardı duman,
Benim yärim bir civan,
Gençlerin arasında
O güreştä pelivan.
644.
Kara deniz dalgalı,
Bän yärimä varmalı,
Unuttuysam konaanı,
Evdän-evä sormalı.
654.
Ay aydındır – gelämäm,
Aazlara dastan olamam,
Ay buluda girdiynän, –
Baalasalar, duramam.
645.
Göktä kaynêêr bulutlar,
Anız söker puluklar,
Çalışkan yärim için
Gazetalar yazdılar.
655.
646.
Foruya giindim kırmızı,
Ben anamın bir kızı,
Benim girgin olanım –
Valkaneşin yıldızı.
Ayaamda al emeni,
Döndürdü beni geeri,
Sensiz canım tutuşêr, –
I. Kayraklının gözeli.
II. Tülüküüyün gözeli.
100
656.
Daldan dala ip gerdim,
Koraflı basma serdim,
O kazayaklı kızını
Candan, ürektän sevdim.
665.
Ayna attım çayıra,
Şafkı urdu bayıra,
Kim ne deyärsä, desin, –
İşim çıktı hayıra.
657.
Kara deniz engindir,
Balıkçılar zengindir,
Anası da vermiyor,
O kız benim dengimdir.
666.
658.
Bän giderim yolumca,
Moor çiçeklär boyumca,
Duşman girdi araya,
Sevämedim doyunca.
Çufa söktüm direktän,
Bir yär sevdim ürektän,
Beni yärdan ayıran –
I. Kolu kopsun bilektän.
II. Kolu kopsun dirsektän.
667.
659.
Başçedä gördüm seni,
Şefteli sandım seni,
Sevmää kıyamazkan,
I. Ellerä verdim seni.
II. Elä kaçırdım seni.
Attım alma gelinä,
Gelin almaz elinä,
Yazık incä belinä –
Düştü sarfoş elinä.
668.
Göktä yıldız ellidir,
Ellisi da bellidir,
Saldat gidän çocuklar
Gezmesindän bellidir.
660.
Gök güvercin olayım,
Gündendiyä konayım,
Gönülüm sevdi bir yär –
Ona kurban olayım.
669.
Armut aacı dallandı,
Erä diidi, ballandı.
Bir kız gördüm tellenmiş –
Sandım, yärim evlenmiş.
661.
– Ha, git getir, git getir,
Gelmäsä, yalvar, getir,
İilmedik dalından
Kokulmadık gül getir.
670.
Rakı koydum filcana,
Mayıl oldum bir cana.
O can benim olacek,
Bana boncuk takacek.
662.
Ah, derä, derin derä,
Talazı serin derä,
Beni yärdän ayıran
Boy versin kara erä.
671.
Ay, Alata, Alata,
Duarları palatar.
Devnedän dünür geldi, –
İsteer turşu sálata.
663.
Ah, ubalı, ubalı,
Yola düşmüş, zavallı,
Oturmuş – kaval çalêr,
Çarıkları yamalı.
672.
Kuru dereyi geçtim,
Eni-Pazara vardım.
Konak kaldım yavkluma –
Pişmandırım, ki gittim.
664.
Arpa-buuday tenelär,
Kız oturmuş – un elär,
Git, kız, sölä anana,
Olsun bana kaynana.
673.
Kaliakradan daldım,
Varnada üzä çıktım.
Oradakı yärların
Lafına laf bulmadım.
101
674.
Çanaa döktüm aşımı,
El dooruttu kaşımı.
Baksam: fanarcı gelmiş –
İstiy alsın başımı.
683.
Yok kurtuluş paşada:
Şu osmannar çarşıda,
Ne bir satmaa, ne almaa –
Karakollar karşıda.
675.
Daada tuttum göceni,
Saydım baayın böceeni.
Duşmannarı kavradı
Buruk-beyin eceli.
684.
Küüyä üüştü osmannar,
Kayıp oldu azmannar.
Canı koydum ortalaa –
Zäna çıktı duşmannar.
676.
Tuna boyu pıtırak,
Yok kim biçsin, yok orak.
Pelinni suda yıkêêr
Kara senni* bacanak.
685.
Dibi çektim pergelä,
Pazvantidä hergelä,
Atı geler uçarak,
Kendi içer nargilä.
677.
Kara-suda pıtırak,
Yok kim biçsin, yok orak.
Soy adını unutmuş
Kara senni* bacanak.
686.
– Ha, git getir, git getir.
Kısmet dolu güç getir,
Yakılmadık küyümden
Yanılmadık can getir.
678.
İmdat verdi haydamak,
Adadı bana duvak.
Ne kız oldum, ne gelin –
Kıydı yäri bacanak.
687.
– Ha, git getir, git getir,
Kahır dolu güç getir,
Yanılmadık köyümden
Kıyılmadık can getir.
679.
Aul boyu pıtırak,
Benim yärim pek yırak.
Ne kız oldum, ne gelin –
Kaptı beni bacanak.
688.
Ay dumanlı, dumanlı,
Benim yerim kumanlı.
Evi – erin içinde,
Üstü – çürük samanlı.
680.
Sırma saçım tellendi,
Kahırım ellilendi.
Yazık al duvacııma –
I. Yabancıda ellendi.
II. Aşırıda ellendi.
689.
Ay, becenek, becenek,
Üstü-altı kepenek,
Çıtaklardan* analıı –
İkisi da pezevenk.
681.
Sırma saçım tellendi,
Kahırım ellilendi.
Yazık biyaz tenimä –
Haramlarda ellendi.
690.
Atatayı kuşamış,
Beni yärim boşamış,
Pazvantiyä yamanmış –
Kalbi nasır baalamış.
682.
Benim beyim – bacanak,
Olmam ne kul, ne çırak.
Esabıma gelmäsä –
İmdat verir haydamak.
691.
Bey* paşayı özlemiş,
İki azman tuzlamış,
Paşa* beye gelincek,
I. İiri yollar uzlanmış.
II. Kısa yollar uzamış.
102
692.
Kır atımı erledim,
Dokuz kere[t] terledim,
Sıcım teri silincek,
Ben kızlara verildim.
693.
Yasak ettim yärimä,
İşlämesin erimä:
Tezdä bana da düşär
Çekmä rökä elimä.
694.
Deniz boyu gidärim,
Edi devä güdärim,
Al, deveci, deveni –
Yärim geldi – gidärim.
695.
Yolun boyu pıtırak,
Benim yärim pek kıvrak.
Yıraktan yakın olsa,
Karşımda divan dursa.
696.
Kürtümlär kürek isteer,
Uvalar puluk isteer.
Kafadarlar, kız kavramak –
Gümüş bilezik isteer.
697.
Kara biygir ahırda,
Benim ürääm kahırda,
Kahırcıımı bilselär,
Güzeden da verselär.
698.
Sırma saçım tellendi,
Kahırım ellilendi.
Yazık al duvacııma –
Aalemnerdä ellendi.
699.
Mariţa süpürär – toz edär,
İlişka geçär – göz edär.
Mariţa gözlemä pişirdi,
İlişka bıyıklarnı şişirdi.
Mariţa aynada düzünär,
İlişka kapuda süzülär.
700.
Kaynanam bana darıldı,
Darıldıkça darıldı,
Oolu bana sarıldı,
Al almayı dişledim,
Çevreciimi gümüşledim:
Kardaşım geldi – vermedim,
Yärim geldi – baaşladım.
103
104
V.
M A S A L LA R
105
106
Masal açımı






Kamberim, sana ne gelir?
Kuyrucaana kuş gelir.
Tuttum kuşu, uçurttum,
Edi deniz aşırttım.
Ani o Er Keçi?
Er Keçi kazanda kaynar,
Kamber karşısında oynar.
Sayılmaklar
İlk suyu,
Kan suyu[n],
Dobroca suyu –
Bän ilkin.
I. Biren-biren,
İken-iken,
Seren sekiz,
Doron dokuz,
Kamçı başı,
Eli kara,
Beli kara,
Dilberin kaşı kara,
Gözü kara –
Çek beeri.
II: Av elimä,
Dev elimä
------Perpelincä,
Kuş dilincä
-------Gel kuş güveciimä –
Yaarın yortu,
Su iç – kurtul.
107
1. Beş dost
Zaman zamandaykana, başak samandaykana, bän sallangaçtaykana, dädu
delikannıykana, bobam da taa duumamış, anam yola çeketmiş da bu masalı işitmiş.
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş – varmış bir däduylan bir babu. Varmış
onnarın bir zararcı Kedileri.
Yapêr babu bir kerä sarma da atêr onnarı sobaya, fırına, pişsinnär. Kedi, açıp
sobanın kapaanı, çekeder datmaa sarmaları. Ama ölä dadını bulmuş sarmaların, ani
dada-dada bitirer onnarı.
Dädu-babu salettiynän fırına – yok sarmalar, çüven boş. Annêêrlar, kimin işi
bu: salt Kedinin yaptıkları. Kararlêêr babu Kediyi asmaa. Kedi sa insanca annarmış.
İşittikçä bu işlär için, toparlanêr dışarı sauşmak needinnän.
– Ne oldu, kafadar? – sorêr ona Yımırta ayatta.
− Tölä-bölä işlär, − Kedi annatmış. − Yaptım bir zarar: idim dada-dada babunun
sarmalarını da düşünerim kırlamaa.
− Dur, bilä gidecez, − Yımırta demiş. − Beni üülen ekmeenä kaynadaceymışlar,
işittim, − bän da kırlaycam.
Alınêrlar ikisi yolca, giderlär küüyün kenarına dooru. Gidä-gidä karşı gelerlär
bir kart Köpää.
− Nerey, kafadarlar? − sorêr Köpek.
− Tölä-bölä işlär, − Kedi annatmış. − İdim çorbacının sarmalarını, isteerlär
beni asmaa, bän da kırladım evdän.
− Beni da pişireceymişlär, − Yımırta sesini işittirmiş, − da bän da kırladım.
− Ya durunuz, bän da sizinnän, zerä çorbacı pek düver, neçin tutamazmışım ona
tavşam. Bän saydı artık kartlaştım, kaçamêêrım.
Giderlär artık üçü − Köpek, Kedi hem Yımırta. Gidä-gidä karşı gelerlär bir
Eşek − kart, kapsık, semer erleri soyuk, kulakları erdä.
− Nerey, kafadarlar? − Eşek sormuş.
− Te tölä-bölä işlär, − annatmış herbiri kendi kahırını.
− Bän da sizinnän! − Eşek deyivermiş. − Zerä çorbacım pek zeetleer, koyunnarın
ardına etiştirämäzmişim. Bän saydı gücülä semeri sırtımda taşıyabilerim. Bän da
düşündüm boşamaa çorbacımdan.
Artık dört olmuşlar − Köpek, Kedi, Yımırta, Eşek. Gidä-gidä karşı gelerlär bir
Horoz − sesi tutnuk, kanatları sarkık, kuyruu yoluk, tırnakları aşınık.
− Nerey, kafadarlar? − Horoz sorêr.
− Te tölä-bölä işlär, − annatmışlar genä olduklarını.
− Bän da sizinnän, − Horoz demiş. − Beni da yaarın keseceymişlär: kartmışım
artık, kullanamazmışım taukları, sadä bir sarmısaklı paçaya yaraşarmışım. Kararladım
bän da kırlamaa.
Alınêrlar beşi da: Eşek ilerdä, Köpek − ardına, Köpään ardına Kedi, Kedinin
ardına Horoz, Horozun ardına Yımırta tukurlanarmış.
Çok mu, az mı gitmişlär, gidä-gidä etişerlär bir ulu daaya. Daa içindä deneerlär
bir uzak şılak, yollanêrlar düz o şılaa.
Etişerlär. Dursalar, baksalar − evin içindä yabanılar konuşêrlar. Eşek abanêr
pençereyä, Köpek piner onun sırtına, Köpään üstünä − Kedi, Kedinin üstünä − Horoz,
Horozun sırtına − Yımırta. Açan baarêrlar hepsi birdän − fırlêêr pençerenin şişeleri.
Canavarlar korkudan fırlêêrlar dışarı, yok olêrlar daa içindä.
Girer eni saabilär içeri, bişey-bişey atêrlar güüdeyä canavarların bayramından
da yatışêrlar: Köpek − eşiktä, Eşek − ayatta, Kedi − sobanın setindä, Horoz − kiriştä,
108
Yımırta da − camalın aazında, küllär içindä.
Çok sürtmemiş, bir geç kalan musaafir − kart yabanı – gelmiş. Bakmış: kapu
kapalı, içersi karannık, pençerä aşırı atlamış.
− Ku-ku-ri-gu-uuuu! − Horoz ilkin duymuş, dostlarını uyandırmış.
Yabanı ürkmüş, dapturu gelmiş, näänı kaçsın korkudan − kümbetä urulmuş.
Orada Kedi zotkasını tırmalamış. Ordan geeri çekineräk, küllär içindä Yımırtayı
pançasınnan basmış. Yımırta, ‘çat!’ deyip, patlamış, yabanının gözlerinä kül fırlatmış.
Kör canavar ayada çıkmış, orda güüdesinä Köpek yapışmış. Köpektän sakınarak, Eşään
üstünä urulmuş. Eşek, geriliptä, bir tepmä − kapuylan-neyinnän dışarı fırlamış. Okadar
da onu görmüşlär. Ozamandan beeri yabanı izi evin dolayında bilinmemiş.
Dostlar saydı şindi da oracıkta, o evdä barabar yaşarmışlar, kutlu yaşarmışlar,
umut ederäk taa da islää yaşamaya. Sadä bir iş onnarı dayma gücendirärmiş − ani en
küçük dostları − Yımırta – canavarın beterinä zän olmuş.
2. Tilki hem kirpi
Tilki demiş:
− Benim üz aklım var.
Kirpi da demiş:
− Benim bir aklım var.
Tilki deer:
− Gidelim çalmaa da bakalım, angımız käämil çalêr.
Gider onnar küü kenarına. Kirpi kalêr dermen altında, tilki da gider küü içinä.
Tilki başlêêr auldan aula gezmää − oyankısı kırladêr, buyankısı kırladêr, çalamêêr tilki
bişeycik. Çıkêr kenara, buluşêr kirpiylän. Kirpi sorêr tilkiyä:
− Kayırdın mı bişey kendinä?
Tilki deer:
− Kayıramadım.
− Bän buldum burada bir kelepir, ama oruçluyum, − kirpi deer.
− Ah, olan, − deer tilki. − Bän, oruçlu da olsam, iyirim.
Kirpi deer:
− Açan isteersin, gel göstereyim sana, da i.
Tilki deer:
− Göster.
Dermen saabi kurmuş kapan, da kapana slanina koymuş dadamık.
Tilki, görüncä o slaninayı, hızlanıverer içinä, kapan kapanêr.
Ozaman kirpi alêr slaninayı da, çekilip bir tarafa, iyer.
Tilki sorêr:
− Ba, kafadar! Däärdin, oruçluymuşun, şindi sa iyersin slanina?
Kirpi cuvap eder:
− Vakıt geçti − oruç bitti.
Tilki sorêr kirpiyä:
− Nasıl kurtulayım bän bu kapandan?
Kirpi deer:
− Üz akıldan birisini mi bulamêêrsın da kurtulasın?
Tilki deer:
− Bulamêêrım.
109
Kirpi deer:
− Benim sa bir aklım var, da genä bän seni üüredeyim?
− Üüret, − tilki yalvarêr.
Kirpi üüreder:
− Yaarın sabaa, − deer, − açan gelecek dermen saabi, ölü et kendini, o açacek
kapanı, tutacek senin kuyruundan, atacek bir tarafa. Ozaman kalk ta kaç.
Tölä te yaşamakta da: üünmä, ki akıllıysın. Ko aalem üürensin akılını.
3. Öküz hem karımca
boyuna.
Karımca karşı gelmiş öküzü. Karımca üünmüş:
− Bän kaldırdım boyumca kurşumu!
Öküz sa deer:
− A, kaç başımdan, ba! Nerän senin kaldıracek kurşumu?
Da öküz basêr ozaman karımcanın belinä.
Karımca, üfkäylän kalkıp, alêr bir nacak da urêr öküzün tırnaana, yarêr onu
Ozamandan karımcanın beli incä kalêr, öküzün da tırnaa çatal kalêr.
4. Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş...
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Bir çorbacının varmış salt bir keçisi. Ama o
okadar zarar yaparmış, ani bütün sürü yapmaycek: yokmuş ondan kurtuluş. Kemirmiş
paka hepsi fidannarı aulda, otlamış karıkları: ne çibriţa, ne petruşka, ne naanä kalmış.
Çıkmış adamın üfkesi, da, tutup keçiyi, düümää başlamış. Ozaman da razgelä
Nastradin peedalanmış.
− Ne zeetliyesin onu, Canabin? Büük kabaatı mı var? Pek büük saydı, ver onu
bana.
Almış Nastradin keçiyi da, sıkıp kafasını ayakların arasına, bir tasma sırtından
çıkarmış, ama kesmemiş onu erindän. Boşanıp, keçi açan kopetmiş bayırı, nekadar taa
fızlı kaçarmış, o tasma taa fızlı urarmış ona.
Kuduz keçi girivermiş bir delää. Osaydı razgelä bir tilki deliimiş.
Tilki oturmuş deliin boyunda da sıralamaa başlamış.
Razgelmiş onun üstünä keçiyi aarayannar.
− Ne aalıyêsın, kumacık? Ne zorun var?
− Girdi keçi deliimä, çiineycek yavrucuklarmı.
− Yok bişey, biz onu şindicik kuuacez.
Buuşmuşlar, buuşmuşlar o deliin dolayanında, bişey yapamamışlar.
Oturup ta dinnenärmişlär. O vakıt ta Nastradin peedalanmış.
− Ne oldu, ne iş? − sormuş oturucuları.
− Te kuuamıyêz keçiyi tilkinin deliindän.
− Şindi biz ilacını onun bularız, − da, tutup çiçektä bir kuan, delik içinä sıbıtmış.
Kuan düz keçinin kuyruun altına yapışmış. Keçi acıdan, korkudan, kuyruu
kaldırıp, deliktän çıkmış-fırlamış da tıımış.
Ozamandan da keçilerin kuyrukları yıkarı dooru.
110
5. Zararcı tilki
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Bän şaat olmadım, ama, dooru olmayaymış,
sölenmeyceymiş. Küüyün kenarında yaşarmış bir babu. Varmış onun bir saamal inää.
Babu saayarmış inää, satarmış südü da bununnan yaşarmış.
Bir kerä babu saamış inää, brakmış çelää aul içindä da gitmiş başka işinnän.
Döndüynän evä, baksa: çelek boş − kimseydi içmiş südü. Bu günü babu aaç kalmış. Bir
gün ölä olêr, iki, üç − annayamêêr babu, neyä sataşmış. Kararlamış kollamaa.
Bir sabaası genä tölä saamış inää, braamış çelää kapu önündä, kendisi da
saklanmış. Baksa: tilki sürüner südä dooru. Tilki sokêr kafasını çelek içinä, içer süt.
Babu, kavrayıp satırı, ayırdêêr tilkinin kuyruunu.
Tilki çeketmiş yalvarmaa:
− Babo-oooo! Ver kuyruumu! Zeedä zarar yapmaycam sana. Ver kuyruumu!
Zerä yok üzüm daada peedalanmaa kuyruksuz: aalemdän ayıp.
− Vermeycäm! Sän, sündük, neçin içtin südümü? Bän artık üç gün oldu bayılêrım
aaçlıktan. Çevir südümü − çevirecäm kuyruunu, − demiş babu.
Gitmiş tilki koyuna, çeketmiş dilemää:
− Koyun, koyun, usak koyun, ver bana süt. Bän verecäm südü babuya − babu
kuyruumu çevirecek.
− Git getir bana çimen − verecäm süt, − cuvap etmiş koyun.
Yollanmış tilki çayıra, yalvarmış:
− Çayır, çayır, ver bana çimen. Bän çimeni verecäm koyuna, koyun verecek süt,
südü verecäm babuya − babu çevirecek kuyruumu.
Çayır cuvap etmiş:
− Getir bana birkaç kız − bir kadınca, bir horu çaksınnar üstümdä. Ozaman
verecäm çimen.
Gitmiş tilki dileklän kızlara:
− Kızlar, kızlar, gercik kızlar! Gidin oynayın bir horu, bir kadınca çayır çimeni
üstündä, da çayır versin bana çimen. Bän çimeni koyuna verecäm − koyun bana süt
verecek. Südü babuya çevirecäm − babu kuyruumu çevirecek.
− Getir bizä sedef, ozaman oynaycez horu da, kadınca da, − cuvap etmiş kızlar.
Gitmiş tilki kuyumcuya.
− Kardaş kuyumcu, altın bilekli usta! Ver bana sedef, bän verecäm kızlara.
Kızlar oyun oynayceklar çimen üstündä − çayır bana çimen verecek. Bän çimeni
koyuna verecäm − koyun bana süt verecek. Bän südü babuya verecäm − babu kuyruumu
çevirecek.
− Getir bana yımırta, − kuyumcu demiş. − Bän kuyumlaycam sedef, veräsin
kızlara.
Gitmiş tilki tauklara − seftä yalvarmaklan, diil hırsızlıklan.
− Taucak, taucak, küpeli taucak! Ver bana yımırta. Bän onnarı verecäm
kuyumcuya − kuyumcu verecek sedef. Sedefleri verecäm kızlara − kızlar çimen üstündä
oyun oynayceklar. Çayır bana çimen verecek − bän çimeni koyuna verecäm. Koyun bana
süt verecek, bän südü babuya verecäm − da o benim kuyruumu çevirecek, − yalvarmış
tilki.
− Getir bizä darı tenesi, ozaman verecez yımırta sana.
Tilki gitmiş tarlaya, yalvarmış:
− Tarla, tarla, uçsuz-kenarsız tarla, ver bana darı. Bän darıylan taukları
doyuracam, da onnar bana yımırta verecek. Yımırtaları kuyumcuya verecäm − o
111
bana sedef kuyumnaycek. Bän sedefleri kızlara verecäm, onnar çayırda horu, kadınca
oynaycek. Çayır bana çimen verecek, bän çimennän koyunu doyuracam. Koyun bana
süt verecek, südü babuya verecäm da kuyruumu alacam.
Tarla cuvap etmiş:
− Getir bana su, yısla beni − verecäm darı.
Gitmiş tilki dereyä, yalvarmış:
− Derä, derä, uzun derä! Yataanda sular tükenmesin! Ver bana su − tarlayı
yıslayım. Tarla bana darı verecek − taukları doyurayım. Tauklar bana yımırta verecek −
kuyumcuya vereyim. Kuyumcu bana sedef kuyumnaycek − kızları donadayım. Kızlar
çayırda oyun oynayceklar, şennik yapaceklar. Çayır bana çimen verecek − koyunu
doyurayım. Koyun bana süt verecek − babuya çevireyim. Babu benim kuyruumu
verecek − tilkiyä benzeyim.
Vermiş derä su tilkiyä − tarlayı sulasın. Tarla darı vermiş − taukları doyursun.
Tauklar yımırta vermiş − kuyumcuya götürsün. Kuyumcu sedef dökmüş − kızları
donatsın. Kızlar bir kadınca, bir horu oynamışlar − çayırın şefkinä. Çayır çimen vermiş
− koyunu doyursun. Koyun süt vermiş − babuylan ödeşsin.
Babu kuyruunu çevirmiş, da tilki daaya tıımış, türküsünü çalarak:

Gittim, gezdim derä boyu, Lazari, Lazari.

Derä bana sucaaz verdi, Lazari, Lazari.

Bän sucaazı tarlaya döktüm, Lazari, Lazari.

Tarla bana darı verdi, Lazari, Lazari.

Bän darıyı tauaa verdim, Lazari, Lazari.

Tauk bana gümüş verdi, Lazari, Lazari.

Bän gümüşü kuyumcuya verdim, Lazari, Lazari.

Kuyumcu da sedef döktü, Lazari, Lazari.

Sedefleri kızlar taktı, Lazari, Lazari.

Çayırda da oyun çaktı, Lazari, Lazari.

Çayır bana çimen verdi, Lazari, Lazari.

Bän çimeni koyuna verdim, Lazari, Lazari.

Koyun bana sütçääz verdi, Lazari, Lazari.

Südünü bän babuya verdim, Lazari, Lazari.

Babu bana kuyruu verdi, Lazari, Lazari.

Kuyruu diktim, gözäl oldum, Lazari, Lazari.
Bän da ordaydım, tilkiyi izledim daaya kadar. Tilki daaya saklandı, masal da
tükendi.
6. Tilkinin ölmüş karısı...
Tilkinin ölmüş karısı. Gitmiş dermenciyä tauk alsın. Tauklarnan gelärkän,
kediyä karşı geliy.
− Seläm, tilki kafadar!
− Seläm, kedi kafadar!
− Ne aldın, tilki kafadar?
− Aldım iki tauk dermencidän, istiym karımın kırkını yapmaa.
− Benim da öldü kocam. Ha, ver bana tauun birini, alınalım ikimiz, da bülä
eşlermizin kırkını yapalım.
− Hadi, kedi kafadar! Bän kayılım.
Yapmışlar kırkı, tilki aulanmaa gitmiş. Gidä-gidä karşı gelmiş canavara.
112
− Otürlü karım var, − tilki üünmüş, − uçan kuşu tutıy, süüş bana idiriy. Uyarkana,
burnusundan çırtma çalıy.
Karşı geliy ayıyı, domuzu, tauşamı − onnara da ölä diy.
Toplanıp bireri, canavar, ayı, domuz, tauşam dernek kurıylar, nasıl görsünnär
onun karısını.
− Lääzım çaarmaa musaafirlää, − canavar demiş. − Bän getirecäm bir koyun.
− Bän toplaycam yakacak, − ayı demiş.
− Bän kotlonu yapıp, tutuşturacam, − domuz demiş.
− Bän ozaman [h]aberä gidecäm, − tauşam demiş.
Tauşam [h]aber edip, biraz yolca gelip, saklanmış, istemiş hem ilkin o görsün
karısını tilkinin.
Tilki–kedi geçärkän, konmuş bir kuş tauşamın yanına. Açan sıbıdıy kendini kedi
o tarafa, tutıy kuşu, tırnaklarınnan da paralıy tauşamın kulaanı. Tauşam tez kafadarlarna:
− Kaçınız! Beni iyeceydı, sizi da iyecek.
− Bän girecäm yakacaklar içinä, − domuz demiş.
− Bän pinecäm aaca, − ayı demiş.
− Bän gidecäm evä, − canavar demiş.
− Bän da yuvama, − tauşam demiş.
Tilki–kedi geliy – manca kaynıy, aktarılacek, pêk kimsey yok. Konıy bir kuş
yakacaklar üstünä. Basediy kedi kendini orêy, domuz sanıy, imää onu hızlandı.
− Gui-iţ! − domuzun ödü korkudan patlıy.
Kedi korkudan – aaca.
‘Domuzu idi, beni da iyecek’, − ayı düşüniy da, basedip kendini aşaa, düşüp,
patlıy.
7. Gogucu-Mogucu
Zaman zamandaykana, başak samandaykana, tınaz kalburdaykana, bän
sallangaçtaykana, bobam da dünneedä taa yokkana, Uz’un padişaalıında develär
botalarınnan top oynarmışlar; kliselerdä meleklär sinek gibi uçuşarmışlar; bir kabak
koç kestiynän, bütün memleketin insanını doyurarmışlar. Bana da bir ön budu verdilär
– memedän ayırılayım, bän onu bir oturumda idim, kuvet edindim: bendän kaavi dolay
beyliklerdä yoktu. Uz padişaayın üç oolunnan badaştım – kim evdä kalacek, kim