Dizi-dizi boncuklar : Gagauzların halk yaratmaları - 11

Bir başka dildä, angısını karı bilmäzmiş, gemicilär lafetmişlär, ki
atsınnar karıyı göl içinä, uşakları alsınnar. Karıyı ansızdan su içinä atmışlar −
kolları erlernä yapışmışlar, geminin da kenarından tutunmuş, gemi yannamaa
başlamış. Görärkan, ani aktarılaceklar, gemicilär pindirmişlär karıyı genä.
Çıktıınan kenara, karı gitmiş. Çok mı, aaz mı gitmiş, bir küüyä etişmiş.
Bir padişah orda konuşka yaparmış, karı da izmet etmää alsınnar yalvarmış. O
padişah saydı onun kocasıymış. Kocası olacaa karıya sormuş:
− Satmaycan mı bir uşak bana?
Karı, bişey demedään, uşakları dışarı çıkarmış, da ölä onnarı padişahın
soruşuna desinnär üüretmiş:
‘Bobamız isteer bizi satın almaa?’
Açan karı genä içeri girmiş, kocası olacaa genä sormuş:
− Satmaycan mı bana bir uşak?
− Bizim bobamız satın almaa bizi isteer? − uşaklar demişlär.
− Neçi bu uşaklar ölä deerlär? − kocası olacaa sormuş.
− Yazdık sana ye! ‘Duudu iki gözäl uşak. Gel, göräsin onnarı’, − karı
annatmış.
− Bän kabul ettim... yazılıydı: ‘iki yavru’.
Karı tanımış bulüsunun işlerni. Biri-birini tanımışlar. Konuşkayı
uzatmışlar, padişahlıına da gitmişlär.
Pek islää yaşamışlar. Uşaklar büümüşlär, şindi da yaşarmışlar.
173
30. Bir vakıt varmış...
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Varmış bir däduylan bir babu.
Varmış onnarın iki kızı. Yollanmışlar dädu-babu Bolgrada gitmää. Kızların
biri sımarlamış altın krujka alsınnar, öbürü − kaval.
− Almasaydınız, önünüz karannık olsun, ardınız da aydınnık, −
demişlär ikisi da.
Däduylan babu başarmışlar işlerni da evä yollanmışlar. Bir da önneri
karannık olmuş, ardları sa − aydınnık.
− Neydir bu? − sormuş dädu babuya.
− Almadık kızlara, ne dedilär, onuştan ölä.
Dönüp, almışlar krujka hem kaval da saalıcaannan evä etişmişlär.
Kızlar, sevineräk gözäl işlerä, çöşmeyä gitmişlär. Büü demiş:
− Ver krujkanı su içeyim.
− Vermeycäm, − küçüü demiş. − Aldırtmayaydın kendinä kaval.
Küçüü, içip su, urup, kırmış krujkayı, ani büünä deyni vermesin su
içmää.
İstemiş küçüü kavalı: çalmaa canı çekmiş.
− Vermeycäm, − büü demiş. − Aldırtmayaydın kendinä krujka, − urup
kurnaya onu, kırmış.
Kavaldan bir büük aaç olmuş çöşmä boyunda. Gelmişlär aacı kesmää.
− Kesmeyiniz onu, − kız yalvarmış, − o bir vakıt benim kavalımdı. O
boş içli. Onun dalından ii kaval olar.
− Keseceyz oduna, − insannar demişlär da kesmişlär.
Şindi da çöşmä boyunda o aacın kökü var. Gelän oturup dinneniye.
31. Bir vakıt varmış...
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Varmış bir çorbacı.
Gelirkän kasabadan daayın içindä çatırık yolda bir insan görmüş:
kannı, kesik, delim-deşik. Kesik olan şeytanmış. Yalvarıyê adama, baalasın
yaralarnı. Demiş, ki verecek, ne isteycek.
Yolcu baalamış da, düşünüp, sölemiş:
− Bir iş sade sendän isteycäm: yap ölä, ani annayım herbir ayvanın
dilini.
− Verecäm, ama getir en inan kafadarını.
Denmiş saatta geliye Yofçu (öläymiş adamın adı) kafadarınnan.
Çatırık yolda durgunıyêlar.
Çok geçmiye, şeytan da geliye. Uzaktan taa uyudıyê Yofçuyu.
− Ne durıyêsın bırda? − şeytan sormuş Yofçunun kafadarına.
− Bän Yofçunun kafadarıyım. O beni çaardı geleyim.
− Ne kafadarlaa bakacan. Na sana elli bin para da kes onu.
− Olur mu kafadarı kesmää? − karez sölemiş şeytana.
− Na sana üz bin para, salt kes onu.
174
Alıp bıçaa, yaklaşıyê kafadarı Yofçunun yanına da salıyê urmaa. Bu
vakıt şeytan uyandırmış Yofçuyu.
− Bu senin kafadarın mı? − şeytan sormuş. − O seni kesmää azır para
için. Aara başka.
Gidiye Yofçu evä. Düşüniye, düşüniye, kimi alsın. Alıyê karısını da
genä o erä geliye.
Şeytan, gelärkän, uzaktan taa genä uyudıyê Yofçuyu.
− Ne durıyêsın bırda, gelin? − şeytan sormuş karıya.
− Te kocam çaardı, bän da geldim.
− Ya bak bendä para! Na sana elli bin, öldür kocanı da gel yaşa
benimnän.
− Yok, yapmam bunu, − karı demiş.
− Na üz bin, − şeytan demiş.
Karı kayıl olmuş. Ama alınca o bıçaa elinä, şeytan uyandırmış
Yofçuyu.
− Bu mu senin en inan kafadarın? O seni kesmää azır para için. Git
aara başka.
Gitmiş Yofçu evä, düşünmüş, düşünmüş, kimi alsın. Almış kart köpää
da yollanmış çatırık yola.
Saadında şeytan genä geliye. Uzaktan taa uyutmuş Yofçuyu.
Duyup, ani yaklaşıyê birkimsey, köpek çeketmiş salmaa. Uyanıyê
Yofçu.
− Uyumıyêsın mı? − şeytan sormuş.
− Uyumıyêm, köpek uyandırdı, − Yofçu cuvap vermiş.
− Da, te bu senin inan kafadarın. Ona var nicä konmaa, − şeytan
demiş.
− Bundan ötää herbir dili bilecän, ama sölämeyäsin kimseyä.
Sölärsaydın birinä, ölecän osaat, − şeytan demiş ta yoluna gitmiş.
Geldiynän evä, Yofçu işitmiş, nicä köpeklär lafediyelar. Kart köpek
däärmiş gençlerä:
− Bu gecä sürüyä gelecek yabanı, lääzım orêy gitmää.
− Brä da prostsun, − palilär demişlär, − ko paralasın yabanı, bizä bişey
düşär dişimizä.
Yofçu annayıp onnarın lafını, gidiye sürüyä, da aber ediye çobannara,
kuşku olsunnar.
Yalnız gitmemiş ama. Almış karıyı da. Kendi ilerdä aydarmış, karı da
ardından kısırakta atlı gidärmiş. Aygır ilerdä kişnemiş, kısırak ta kişnemäklän
cuvap vermiş. Annayıp laflarnı, Yofçu gülmüş.
Geldiynän evä, karı sormuş:
− Sän güldün, biz yolda gidärkän.
− Yok nicä söleyim, − adam demiş. − Sölärsaydım, ölecäm.
− Sölä! Öl, ama sölä!
− Dur, − demiş adam, − yaarın söleycäm.
Ertesi günü adam kazmış kendinä mezar, yapmış sandık, azırlanmış
175
ölmää...
Foroz, kapuya karşı diklenip-diklenip, ötärmiş. O aber edärmiş, ki
çorbacı öldükçä, musaafir olacek.
− Ne ötiyesin? − köpek foroza sormuş. − Seviniyesin, ani çorbacı mı
ölecek?
− Näbayım, − foroz demiş, − açan o okadar hayırsız. Bän kullanıyêm
kırk tauk. Atlayıp endää, komşunun da kullanıyêm, osaydı bir karıyı zap
edämiye.
Yofçu annamış onnarın lafını, girip içeri, bir lobut karıya çekmiş.
Ozamandan beeri adam ne yapıyê, karı hepsini bilmiye.
32. Bir vakıt varmış...
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Varmış bir balıkçı. Nekadar o
gidärmiş denizä, hep tülka getirärmiş. Bir kere bülä tutamamış adamcileyn
balık.
Ay Yordana karşı atıyê gene süzmelerni gölä da sabaalen çıkarıyê bir
büük sazan.
− Yoktur şindiyä kadar tuttuum ölä balık, − geldikçä evä, sölemiş
balıkçı karısına.
Alıp bıçaa, gitmiş dädu balıı kesmää. Yaklaştıynan dädu, balık insanca
laf demiş:
− Kesecän beni, idir kapçıklarmı beygirnä, içimi idir köpeenä, güüdemi
idir babuna, kuyruumu idir kuşçaazına, kalan erimi da göm bir kuyuya.
Yapmış dädu balıın dediinä görä da gitmiş süzmelerni çekmää.
Çekmiş − pek çok balık çıkarmış, hepsi da büük.
Gelmiş evä, şaşıp ta kalmış: babunun iki uşaa olmuş − bir kız, bir
çocuk, − kısırak ikizlemiş, köpään iki palicii olmuş, kuşçaazın da iki yavrucuu.
− Nerdän bu uşaklar? − dädu babuya sormuş.
− Benim, − babu demiş.
− Böön gidäsin, görmeyim seni, − kıskanmış dädu.
− Dur, adi annaşalım. Neçi ayırılmaa, var nicä uşakları sıbıtmaa.
Hepbir onnar vakıtsız, − babu däduya yalvarmış.
Almış dädu çuvalı da, doldurup ona hepsi enikleri, götürmüş ta kırda
brakmış.
Onnarın üstünä uuramış bir dul boyar. Beygirlär, görüncä çuvalı,
durgunmuşlar. Çıraklar inip − bakıyêlar – nesaydı kıpırdanıyê içindä çuvalın.
Korkmuşlar açmaa. Boyar, kamçıylayıp çırakları, açtırmış çuvalı. Açan
bakmışlar: herbir soy eniklerdän birär saa kalmış, öbürlär ölmüşlär. Alıyê
boyar çocuu hem kulicii da gidiye evä.
Çocuk hem kuli balık gibi tez büümüşlär. Çocuk dünnää gözeliymiş.
Sorá-sorá boyar bulmuş balıkçının babusunu, da babu annatmış, nicä
peedalanmış çocuk.
176
Boyar çoktan düşünärmiş dünnää gözelinä evlenmää. Annamış, ki
salt bu çocuk var nicä getirsin onun istediini. Çaarıp çocuu, boyar demiş:
− Getir bana kızı − dünnää gözelini, ani Kara denizdä yaşıyê.
Getirmeycän – uracam.
Gidiye çocuk küsülü beygirnä.
− Ne zorun var? − beygir sormuş.
− Boyar dedi dünnää gözelini getireyim.
− Bu diil zoor iş. Getireceyz, − demiş beygir, − ama sülä boyara,
azırlasın bir sandık, bir hırleţ, bir demirli pirinç, bir bota şarap, iki oka da rakı.
Boyar azırlıyê hepsini, da gidiye çocuk yola. Etişiyelar onnar bir
bayır üstünä, o bayır üstündä sade bir patekacık varmış. Ondan da dünnää
gözeli herkere geçärmiş.
Kazıyê çocuk bir kuyu, sokıyê orêy beygiri, kendi da gidip pateka
üstündä yatıyê.
Çok geçmiye, geliye kız, başlıyê çocuu zeetlemää. Çocuk saydı hiç
kıpırdamıyê. Kız gene onu zeetliye. Çıkarıp, veriye çocuk bir oka rakıyı, içiye
kız, gene zeetlemää başlıye. Veriye çocuk kalan rakıyı da − kız sarfoş olıyê.
Olduynan sarfoş, çocuk kucaklıyê kızı, sokup sandık içinä, kitliye.
− Şindi doyur beni pirinçlen, sula beni şaraplan da gideceyz.
Çocuk doyurup sulıyê beygiri, pinip, aydıyê evä.
Sabaalen kız uyanıyê, tanımıyê, nerde bulunıyê.
− Kim beni getirdi bırêy?
− Bir çocuk, − boyar demiş.
− Çaar onu bırêy.
Geliye çocuk.
− Raz sän okadar şiviksin, getir benim aygırlarmı da bu aula, − kız
diye.
Çocuk küsülü gene beygirnä gidiye.
− Ne zorun var? − beygir sorıyê.
− Kız dedi getireyim onun aygırlarnı bu aula.
− Korkma, bu taa da kolay iş, − beygir diye. − Pin, gideceyz.
Gidiyelar deniz boyuna, beygir kişneyip toparlanıyê geeri evä.
Aygırlar, işidip, onun ardına kaçıyêlar düz aul içinä. Kız el ettikçä, beygirlär
diziliyelar bir sıraya. Çıraklar baalayıp, sokıyêlar onnarı dama. Çok geçmiye,
kısıraklar da geliyelar düz dama.
Boyar düşüniye halizindän kıza evlenmää, da başlıyê kıskanmaa
çocuu, savaşıyê yok etmää onu.
− Bitki işi sendän istiyem, − kız diye. − Saayarsaydın kısırakları, bän
senin olacam.
Boyar, işittiynän bu lafları, kudurıyê üfkedän, bak, kız beenmiş diil
onu, ama çocuu.
Çocuk gidiye zorunnan gene beygirnä.
− Ne zorun var? − sorıyê ona beygir.
− Kız dedi saayım kısırakları.
177
− Bu hem kolay iş, − beygir diye.
Alıyê çocuk vedreyi, giriye dama. Beygiri onun, üfleyip, dondurıye
hepsi deniz beygirlerni. Çocuk saayê kısırakları, iki çüven süt çıkıyê.
Kıskanç boyar diye çocaa:
− Kaynak süt içindä yıkanarsan, bän sayacam kendimi ensenmiş.
Çocuk süliye beygirnä bunu.
− Açan gelecek vakıt yıkanmaa, çaar beni, − beygir diye.
Kaynadıyêlar südü, geliye sıra yıkanmaa.
− Ama sän da benim ardıma yıkanacan, − çocuk diye boyara.
− Kayılım, − boyar diye, düşünürkän, ki çocuk aşlanacek da gelmeycek
ona sıra onun ardına çüvenä girmää.
− Dur getireyim beygirmi, görsün benim ölümü, − diye boyara çocuk.
Boyar kayıl olıyê.
Getiriye çocuk beygirni, atlıyê çüven içinä, beygir çekip soluunu,
suuldıyê südü. Çocuk, islää yıkanıp, çıkıyê. Boyar şaşıyê. O atladıcaan, beygir
üfliye, süt gene aşlak olıyê da pişiye boyar süt içindä.
Ölä çocuk kurtuluyê boyardan, evleniye kıza. Kırk gün, kırk gecä
düüniyeriymiş, şindi da yaşarmışlar.
178
VI.
CÜMBÜŞLÄR
179
180
1. Açan kuru tolu yaayardı...
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş, yaşarmış bir vakıt bir adamnan bir
karı. Adam gününä işlärmiş, karı sa gün uzunnuu yatarmış: pek aylazmış hem
ahmakmış.
Bir gün kocası, gidärkan kıra, demiş ona:
− Mari karı, yapasın bir imää da getiräsin bana kıra.
Adam gitmiş. Karı uzanmış taa gün üülenä gelincesinä, sora kalkmış
da koymuş bir tencerä mercimek kaynatmaa. Kaynatmış o mercimää taa
bitincä yakacaa. Sora kapmış bir çölmek, doldurmuş onu mercimeklän,
koymuş çölmää hem bir parça suuk mamaliga boşça içinä, baalamış boşçayı
bir fidana da, dönüp ona dooru, demiş:
− Mari kiraţa, hızlandır bu boşçayı imeklän kocama, gün indi aşaa.
Sorarsa, neçin ölä geç yolladım imää, söleyäsin başka keret hazırlasın taa az
yakacak.
Bitirdiynän lafetmää, girmiş içeri da yatmış dinnenmää.
Aaz mı vakıt geçmiş, çok mu, gelmiş kocası kırdan üfkeli, nice bir
keret bilä. Girmiş içeri da, görüp, ani karısı uyuyêr, kapêr kukuyundan, sallêêr
birkaç keret da deer:
− Taa savaşıcam bän seninnän? İdin canımı şindän sora. Neçin
getirmedin bana imää kıra? Makar şindi koy iyeyim.
Karı demiş:
− Nasıl bän sana yollamadım imää?! E kiraţayı kim yolladı?
Adam şaş-beş kalmış. Nesoy kiraţa, açan onda yokmuş bir da
kızkardaş. Gitmiş karının ardına başçeyä da görmüş bir boşça asılı bir fidanda.
Alêr boşçayı, çözer onu, görer onun içindä bir çölmek mercimek hem bir parça
suuk mamaliga. Girer içeri, makar auşam imeesi isin.
Karı kalêr başçada da çekeder düümää ‘kiraţasını’ bir sopaylan.
Düüyä-düüyä kırmış fidanın hepsi dallarnı. Bitkidä kapmış bir nacaklan bir
hırleţ da çeketmiş çıkarmaa fidanı. Kaza-kaza fidanın kökünü dolayında, etişer
bakıra. Açan kaldırêr bakırın kapaanı, bakır dolu altınnan. Ama o prostluundan
bilmeer, ne o altın. Gider kocasına da deer:
− Ya gel, be adam, bakalım, ne var bizim o kiraţada.
Adam gider başçaya, açan görer bakırı altınnan, aklı alınêr. Şindi
näpsın o da kimsey işitmesin, ani o buldu o bakırı altınnan? Pek korkarmış,
ani onun o boş kafalı karısı söleycek komuşulara. Demiş karısına:
− Bu bir nışan, aniki dünnää kaybelecek. Lääzım yapalım birär kuyu
da saklanalarım onnarın içinä, beki kurtuluruz.
Kazêrlar onnar iki kuyu. Ozaman adam birinin içinä kolverer karısını,
atêr kuyu üstünä eşil da dal, sora da döşeder toprak, bitkidä daadêr kuyu üstünä
bir bölük papşoy tenesi. Öbür kuyu içinä da gömer altınnarı. Sora salverer
taukları, kazları, raţaları, pipileri o papşoya. Karı kuyu içindä durêr ne ölü, ne
181
diri, sanmış ki dışarda dünnää kaybeler, kuru tolu yaayêêr.
Geçmiş nekadar vakıt geçtiysa, da komuşular hep okadar annamışlar,
ki onnar buldular bir bakır altın. Bildirmişlär adamı. Çeketmiş dava. Davacı
sormuş karıya, nezaman onnar buldular bakırı altınnarlan? Karı demiş:
− Köör zaabit, ozaman bulduk, açan yaklaşardı dünnää bitkisi hem
kuru tolu yaayardı.
− Deli, − demiş zaabit da kolvermiş adamnan karıyı evä.
2. Çingenenin eceli
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Varmış bir däduylan bir babu.
Onnarın bir kedileri hem bir horozları varmış, bir da palileri, adı onun
Belkaymış.
Bir keret bir motkur kesmişlär, fırına atmışlar, bir oka rakı almışlar,
sobanın üstünä koymuşlar. Dädu babuya demiş:
− Hay gidelim, babu, daaya, bir taliga çalı keselim, zerem idiynän
motkuru, olmaycek neylen dişlermizi paklaylım.
Koşmuş dädu horozu hem kediyi, da daaya gitmişlär: ‘Kış, horoz!
Trıst, kedi!’ Küüyün kenarına etişmişlär, bir çingenä karşı gelmişlär.
− Bak, gitmeyäsin bizä da, taşın altından anatarı alıp, kapuyu açaysın,
motkuru fırından çıkaraysın, soba üstündän rakıyı içäysin.
− Korkma, gitmeycäm, – çingenä demiş.
Osaydı aaçmış otürlü, ani bir öküz kadar, olsa, iyeceymiş.
Çingenä babunun hem dädunun evinä gelmiş, taş altından anatarı
almış, kapuyu açmış, motkuru iyip, rakıyı içmiş. Belkayı kesmiş, fırına atmış,
suylan garafayı doldurup, soba üstünä koymuş, kendi da tavana pinmiş.
Däduylan babu gelmişlär, kapuyu açmışlar, motkuru çıkarmışlar
fırından, imişlär. Dädu almış rakıyı, içsinnär dey.
− Ne bu rakı bozulmuş? – Dädu babuya sormuş.
− Sıcaktan, bezbelli, – babu demiş.
Babu kemikleri toplamış, çıkmış dışarı, Belkaya versin.
− Kuçu, kuçu, Belka! Na kemicekleri!
− Belkayı idin, Belkayı çaarıyn, – çingenä tavandan lafını işittirmiş.
− Nası ses tavandan işidiliy, ya pinelim da bakalım, – babu däduya
demiş.
Birär sopa alıp, tavana pinmişlär, çingeneyi islää sopalamışlar.
Çingenä erä atlamış, bacaanı kırmış, büün da topallarmış.
3. Kamburun ilacı
Varmış bir kambur. Kamburu sırtında samannık kadarmış. Hep
istärmiş kurtulmaa ondan. Yolca gidärkän, buluşmuş Allaaylan.
− Ne geziyen bu kamburlan sırtında, be? − Allaa sormuş.
− Näbayım, − demiş [kambur], − ölä duumam benim.
182
− Git filan daaya, [şeytannara], − Allaa demiş, − çarşamba günü
olacek onnarın düünneri. Gidecän düünä. Ne onnar yapacek, sän da onu yap.
Başka türlü bişey yapma.
Gitmiş daaya, şeytannar kabletmişlär onu düünä. Çeketmişlär
konuşmaa, oynamaa. Şeytannar hep baararmışlar:
− Çarşamba da çarşamba, çarşamba da çarşamba.
O [Kambur] da onnar gibi baararmış, onnar gibi oynarmış.
Açan çekediye aydınnanmaa, ‘Ya, − demiş [kambur], − baarayım
biraz da perşembä’.
− Çarşamba da perşembä, çarşamba da perşembä, − baararmış kambur.
Şeytannar üfkelenmişlär da önünä da taa bir kambur koymuşlar.
Böön da, beki, geziye Besarabiyada o iki kamburlu sakat, ama yoktur onnan
buluştuum.
4. Popazlar
Bir fukaara evlenmiş bir pek gözelä. Görmüş onu popaz spiyadada,
aynaşmış. Gözälka aalaşmış kocasına.
– Dur lafa, – demiş kocası da akıl vermiş.
Aynaşmış daskal, sora çancılar.
– Dur lafa, bakalım, ilersi ne olacek, – genä demiş kocası.
Çocuk resimciymiş.
– Ha konuşalım, – demiş popaz. – Sımarlıym sana, yapasın Sveti
İliyenin ikonasını. Uydurarsan, soram Sveti Petriyi hem Bogorodiţayı yapacan.
– Yok tertibim, – demiş çocuk, – boya, tafta lääzım.
[Popaz]: – Verecäm beş bin, daskal da – beş bin, çancılar da – beşär
bin. Git Reyniya da al.
Çocuk maana gidiy Reyniya. Karı annaşıy maskaralarlan, saat aşırı
gelsinnär.
Geliy popaz gelinä. Urıy kapuya.
[Karı]: – Kim?
[Popaz]: – Ben, pêrinte. – Giriy içeri, konuşıyla[r].
– Ha yatalım, – diy popaz.
– Hadi, ama torlak, çır-çıplak, – diy karı. Popaz soyunıy torlak.
Urıy daskal kapuya.
[Popaz]: – Nerde rubam?
[Karı]: – Gir tez pençeresiz odaya.
– Kim? – sorıy karı.
– Ben, daskal. – Giriy, konuşıyla[r].
[Daskal]: – Ha yatalım.
– Ama torlak, – diy karı. Daskal soyunıy torlak.
Çancı urıy kapuya.
[Daskal]: – Nerde rubam?
[Karı]: – Gir tez pençeresiz odaya.
183
Kolveriy çancıyı, konuşıyla[r].
[Çancı]: – Ha yatalım.
[Karı]: – Ama torlak. – Soyunıy çancı torlak.
Kocası urıy kapuya. Giriy.
[Karı]: – Üçü da torlak pençeresiz odada. Te rubalar.
– Pek islää, – diy kocası. – Yaarın çaaraceyz ikonaları kabletsin.
Aydınnanıy. Haber ediy arhireyä, gelsin ikonaları kabletmää – üç
ikona: Sveti İliye, Sveti Petri hem Bogorodiţa. Gelmiş arhirey, slujbayı
yapmış – yok ne popaz, ne daskal, ne çancı.
Çocuk üklediy onnarı arabaya, götüriy – hep ölecä, torlak. Diy, ölü
yapılsınnar.
– Brä, – demiş arhirey, – sansın diri onnar, okadar becerikli
uydurmuşun yapasın onnarı. (Onnar sa haliz diri e!)
– Hepsi islää, – demiş bitkidä arhirey, – ama ayıplarını kesmää
lääzım.
Popaz kaldırıy kavga: – Olmaz! Ben diriyim!
5. Tamah hem şiret
Almış dädu oollarını daaya denemää onnarı. Görmüşlär bir büük aaç.
[Boba]: – Bu iiri-büürü aaçtan ne olacek, ba?
[Büü]: – Bilmiym.
[Ortancısı]: – Bilmiym.
[Küçüü]: – Keseceyz, yaraceyz, keseceyz parçacık-parçacık. Te o
däduyu göriy misin?
– Göriym. O bir keçi götüriy, – demiş bobası.
[Küçüü]: – Çalaceyz keçiyi, odunnarlan da pişireceyz lokmasını.
[Boba]: – Ye nicä bu olacek?
[Küçüü]: – Te göreceniz. – Braamış pantofisini yol üstündä, saklanmış.
Keçiyi götürän tamah dädu uuramış onun üstunä, almış elinä.
– İslää pantofi, – demiş, – ama, yazık, eşi yok. – Braamış pantofiyi,
gitmiş ileri.
Bu erif, dolaylamış da gidip ileri, braamış öbür pantofisini.
Tamah uurıy onun üstünä.
– Te eşi, – demiş. – Lääzım döneyim geeri öbürünü almaa. – Brakıy
keçiyi.
Alıylar onu.
[Küçüü]: – Şindi pantofileri da alacam geeri.
– Nicä, ba? – sorıyla[r].
Götüriy keçiyi ileri, kesiy onu, kafasını kurıy derenin ötäända bir süüt
dalların arasına. Geçip dereyi, bu erif saklanıy da keçiyce birkaç kere baarıy.
Tamah deniy keçiyi süüdün dalları arasında.
– Te, – diy, – keçim da olacek, pantofim da olacek. – Soyunıy torlak,
brakıy rubaları, pantofileri, geçiy dereyi.
184
kalıy.
Eriflär alıylar rubalarını, emenilerini, hepsini. Tamah torlak
6. Annaşmak
Birisi gelmiş diktirmee terziye bir çift ruba.
– Dik bana bir çift ruba, – demiş.
[Terzi]: – Ne boyada? Kara mı?
– Kara beenmiym.
[Terzi]: – Boz?
– Beenmiym.
[Terzi]: – Moor?
– Beenmiym.
[Terzi]: – Kırmızı?
– Beenmiym.
– Ye ozaman dikecem, – demiş terzi.
– Ye nezaman geleyim almaa?
[Terzi]: – Pazar – o pazar, gelme, pazeertesi – gelme, sali – gelme,
çarşamba – gelme, perşembe – gelme, cumaa – gelme, cumeertesi – olmaz,
gene gelme. Başka pazar da gene pazar – olmaz, gelme.
– Ye nezaman ozaman? Ne günü?
[Terzi]: – Ne boyada?..
7. Eh, şarap, şarap!
– Eh, şarap, şarap! Gözälsin, bey, filcän içindä. Pek seviym seni.
– Ben de seviym seni, ani beni içiysin.
– Okadar sevişiyz... Açan okadar seviysin beni, neçin bitkidä gülüntü
ediysin beni?
8. Sade aula asmaa
– Kabak kafalıysın! – demiş [birisi].
– Ama sen susak kafalıysın! Kabaa aaçlıkta imää var nice, susak saydı
– ne imek için, ne satmak için. Sade aula asmaa.
9. İşidiye Nastradin...
İşidiye Nastradin, ani insannar ölärmişlär da düşünmüş o da ölmää.
‘Ya öleyim bän da, raya, beki, düşärim’, − demiş kendi kendinä.
Alıyê hırleţi, kürää, gidiye mezarlaa. Yolun boyunda kazıyê kendinä
bir mezar. Gelip evä, yapıyê sandık da, giinip biyaz rubaylan, gidiye. Salverip
mezara sandıı, yatıyê içinä.
Yatmış nekadar yatmış, nesaydı başlamış lumburdamaa.
‘Ey, ne lumburdıyê bu dünneedä’, − däärmiş Nastradin kendi kendinä.
185
− ‘Ya çıkıp bakayım, ne var yıkarda, pek zere canım sıkıldı’.
Çıkıyê mezardan, ozaman da, razgelä, bir araba geçärmiş yolca.
Beygirlär, gördükçä gecä biyaz, ürkiyêlar da aktarıyêlar arabayı.
Çorbacı, alıp diireni, düviye Nastradini, ufalıyê kemiklerni.
Gidiye Nastradin kaçarak evä da diye karısına:
− Ölmeycäm şindän sora, nekadar yaşaycam. Öbür dünneedä nesoy
düviyelar! Yoktur taa ölä lobut idiim.
10. Hayta popazlar
karısı.
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Varmış bir adamın pek gözäl
Olmuş dostu o karının bir popaz. Popaz çeketmiş ona gezmää sıkça.
Geziyer nekadar geziyer – da üünmüş komuşu küülerdän popazlara:
− Pek gözäl karı, – demiş, – beni kablediyer. Kocası iştä, merası
uzakta – her auşam gelämiyer evä.
Komuşu küüdeki popaz, işittiynän, düşünmüş. ‘Ya, – demiş, – gideyim
bän da. Beki, bana da düşär bir bukacık’.
Gidiyer, lafediyer karıylan. Karı demiş:
− Geläsin auşamnayn, saat onda! Ama getir bir şişä rakı da.
Alıyêr popaz bir şişä rakı, mezä, takım, ama, canı dayanmaycek,
beklärmiş auşam olsun. Saat onda popaz gitmiş, kapuya urup, girmiş. Oturup
konuşmuşlar, taman döşetmiş karıya yatsınnar – trak!... trak!... trak!... –
kapuya biri urmuş.
Karı, çıkıp, bakmış, osaydı küüyün popazıymış. Girip geeri, öbürünä
demiş:
− Tez saklan, bizim ihtiar popaz geldi. Gir patın altına.
Girer popaz patın altına, utanmaktan-günäädän sakınarak, öbür popaz
görmesin.
Giriyer öbürü, koyêr sofraya bir şişä rakı; oturup, karı konuşıyêr
onunnan da. Taman yataceklar – trak!.. trak!.. trak!.. – genä işidilmiş. Popaz
oyanı, buyanı bakmış, köşeyä saklanmış.
Karının kocası girdiynän, sormuş:
− Mari karı, näbıyêrsın sän?
− Näbayım, − demiş karı, − te hazırladım sana imää-içmää. Sansı
bilmişim, ani gelecän bu auşam evä.
Oturup, adam imiş-içmiş, taman yataceklar, − patın altından bir
ansırık çekmiş popaz.
− Naşey bu bırda? − [adam] karısına, iilip aşaa, sormuş.
Adam patın altına bakmış, popazı görmüş.
− Aa... aaa, sän miysin?! – da tutup sakalından, dışarı çıkarmış,
düümüş, öldürüncä.
Köşedeki popaz duymuş, ne olmuş. Korkudan terlemiş, sucaaz olmuş.
Adam köşeyä bakmış, kart popazı da denemiş.
186
− Sän da mı bırdaysın, kart yabanı, hobur, soyucu, düştün mü kapkana?
− sıralarmış çorbacı. Bu laflarnan da, sürüyüp dışarı, onu da öldürmüş.
Ama näpsın şindi onnarı, alıyêr da koyêr başka odaya, da yatıp,
yorgunnuktan uykuya basmış.
Ertesi auşam Hoca Nastradin onnara uuramış, konak kalsın yalvarmış.
Çorbacı sevinmiş ölä musaafirä, pek islää kabletmiş, konuşmuşlar nekadar
konuşmuşlar, çorbacı dışarı çıkmış, popazın birini alıp ayatta köşeyä dayamış.
İçeri girip, Hocaya demiş:
− Hoca, ya çık ayada, bir şeytan görecän.
Açan Nastradin çıkmış, ‘Haliz şeytan!’ − demiş. Alıp köşedän nacaa,
bir küplä popazın kulaan tozuna çakmış, − popaz bir urmaktan aktarılmış.
Nastradin, urup sırtına popazı, gitmiş küü kenarında rıpaya sıbıtmış.
Bu vakıt çorbacı öbür popazı da köşeyä dayamış.
− Eh, − çorbacı Hocaya demiş, − şeytan sendän ileri evä etişti.
Salınıp, Hoca bir lobut popaza çekmiş da, urup sırtına, taa uzak rıpaya
götürmüş.
Yorgun Hoca, geldiynän, erindä düşmüş, uyumuş. Sabaalen Hoca
gitmää yollanmış.
Gidärkän, köprünün üstündä bir blaguçini karşı gelmiş. Tutup onu,
tepesi üstünä köprüdän aşaa, derä içinä, atmış, onu da buultmuş.
Ozamandan beeri popazlar biraz siirelmişlär.
11. Gitmiş Nastradin daaya...
Gitmiş Nastradin daaya odun kesmää. Pinmiş bir aaca da tutunmuş
dalını onun kesmää. Ama kesärmiş o dalı, angısında durarmış.
Razgelä şeytan daasına gelmiş da Nastradini denemiş.
− Näbıyêsın sän, Nastradin? Düşecän, − däärmiş şeytan.
− Yok nasıl düşeyim, − Nastradin demiş. − Kär düşärsaydım da, bana
taa islää. − Urdukça dala, düşmüş erä da tutmuş iki göcen.
− Ne buldun sän, Nastradin? Brä, çemrek, keezçi adamsın.
− Ne tuttum? Bän kardaşlarmı gördüm da daldan atladım kurtarayım.
Görmeyäydim, atlamayceydım.
− Açan okadar çemreksin, ya gidip yarışalım bir boy uzunnuunda.
Geçärsän beni, daa senin olsun.
− Sän geçärsän ilkin benim kardaşımı, − göceni göstermiş, − ozaman
yarışaceyz ikimiz.
Salveriye göcenin birini. Göcen beş-altı adım yapmış, saklanıvermiş
otlar içindä. Şeytan, çatlaycek, kaçmış. Uzaktan taa Nastradin şeytana göceni
göstermiş.
− Kaçma dicäba, o çoktan geldi. Raz onu geçämedin, benimnän yok
ne yarışaysın, − Nastradin demiş.
− Adi, taa bir yarışmak yapalım. Pinecäm sana çuş da türkü çalacam.
187
Kimin taa uzun türküsü, bakaceyz.
Pinmiş şeytan Nastradinä atlı, bir boy kadar çalıp, bitmiş türküsü.
− Ya iil, meçikli, şindi bän pineyim, − Nastradin demiş.
Şeytan taşımış, taşımış, Nastradinin saydı ‘trala-la, trala-la-la-sı’ taa
bitmemiş. Şeytan artık bıkmış.
− Taa var mı? − Şeytan sormuş.
− Gücülä yarısı, − Nastradin demiş.
− Etär, − şeytan demiş. − Şindi da geçärsaydın beni, daa senin olacek:
ya bakalım, kim taa fızlı sıklık edecek.
Şeytan açan sıklık etmiş, fidannardan hepsi yapraklar düşmüşlär.
− Bu mu sıklık? − Nastradin sormuş. − Bän sıklık ettiynän, senin
gözlerin fırlaycek.
− Yok, istämiyem, − şeytan demiş.
− Ver ozaman baalaycam onnarı, fırlamasınnar deyni.
Baalayıp şeytanın gözlerni, almış bir uzun pardı da yavaşıcık sıklık
edip, şeytanın annısına birkaç pardı çakmış.
− Etär, zere gözlerim fırlıyê. Çöz beni. Daa senin olsun.
12. Nastradinin darısı
Nastradin koşmuş eşeklerni pulaa da çıkmış kıra darı ekmää.
− Ne ekiyesın? − bir geçän dädu sormuş.
− Şeytan ekiyem, − eşeklerä üfkeli, Nastradin demiş.
− Raz şeytan ekiyesın, şeytanın da olsun, − dädu demiş.
Gelmiş vakıt biçmää. Gitmiş Nastradin oraklan darıyı biçmää. Şeytanı
tarlanın başında görmüş.
− Ne geldin, Nastradin? − sormuş şeytan.
− Geldim darımı biçeyim, − Nastradin demiş.
− Nasıl ölä biçecän, darı benim. Ekärkän dedin, ki şeytana ekärmişin,
darı da şeytanın.
− Nasıl ölä senin?! Bän ektim, benim darı.
− Gelärsaydın bir ayvanda atlı, ani bän o ayvanı tanıyamaycam, darı
senin olacek, − şeytan demiş.
Gelmiş Nastradin atlı eşektä.
− Yok, − demiş [şeytan], − tanıyêm onu, o eşek.
Gelmiş [Nastradin] atlı keçidä.
− Yok, − demiş [şeytan], − tanıyêm onu, o keçi.
Gidiye Nastradin evä, söliye karıya, ani şeytan darıyı vermiye.
− Yok bişey, − karı demiş, − darı bizim olacek.
Soyunıyê karı torlak.
− Al katran kofasını da yaala-maluçla beni doz-dolay katrannan.
Nastradin yapıyê, ne karı demiş.
Karı, boşladıp paduşkadan tauk tüülerni, yıvarlanıyê o tüülär içindä.
Tüülär yapışmış doz-dolay karıya.
188
− Adi, karı, şindi gidelim darıya.
Yaklaştıynan tarlaya, karı demiş:
− Adi, pin.
Nastradin pinmiş atlı da karı başlamış ardınnan ileri emekleyräk gitmää.
Şeytan, gördüynän onu, beş kere dolaylamış, bişeyä onu benzedämemiş.
− Bütün dünneeyi gezdim, bülä ayvan görmedim, − demiş şeytan. −
Biç darıyı, darı senin.
13. Vаr ölä tаbееtim
Nаstrаdin Uzun kumnаrdа dеniz bоyu gidärmiş. Rаzgеlä dаrаcаcık
yоldа kаrşı gеlmiş bеylän. Bеy dürtmüş оnu bоş büürünä dа dеmiş:
– Bеnim yоk tаbееtim hеrbir аhmаа yоl vеrmää.
– Bеnim sа vаr ölä tаbееtim! – cuvаp еtmiş Nаstrаdin dа çеkilmiş bir
tаrаfа.
14. Аngınız tаа büük?
Bir çala konuşkada musaafirlär sormuşlar Nastradinä:
– Hoca, sän mi büüksün, osa kardaşın mı taa büük?
– Bilmiyem, – demiş Nastradin. – Bıldırlar anam däärdi, ani kardaşım
bir yaş taa büükmüş. Ozamandan artık bir yıl geçti – şindi akran lääzım olalım.
15. Taa islää ardını göräydim
Vakıdın birindä Nastradin Hoca, gidärkana yolcak, tutêr bir saksan
yavrucuu. Tuttuynan onu, demiş: