Destıne Cu Noroc Șı Amare - 1
VLAD-DEMIR KARAGANÇU
KISMETLİ HEM ACI KADERLÄR
ANNATMALAR, NOVELLALAR
Basım Evi “TEHNICA INFO”
Kişinöv 2018
CZU 821.512.165(478)-32
K 22
Korektor
Dizayn(kitabın kabı)
Elena Kiosä
Dan Karagançu
Descrierea CIP a camerei Naționale a Cărții
Karagançu, Vlad-Demir.
Kısmetli hem acı kaderlär : Annatmalar, novellalar
/ Vlad-Demir Karagançu. – Kişinöv : Tehnica-Info, 2018
(Tipogr.”ELAN POLIGRAF” SRL). – 92 p.
200 ex.
ISBN 978-9975-63-430-4
821.512.165(478)-32
K 22
ISBN 978-9975-63-430-4
© Vlad-Demir Karagançu
Kısmetli hem acı kaderlär
DOMNİKA
Bu olayları bana dayma annadardı anam, açan bän
başladıydım gezmää şkolaya da ilerdeki meraklı, kasavetli
olduklar brakardılar derin iz aklımda. Te karar aldım dizmää
anamın laflarını aşadaakı annatmaya melodrama formasında, özünnän ölä, nicä işittim ondan, ama düzülü kendi şindiki
bakışıma hem fantaziyama görä.
*
Avşamdan hava açıktı. Üülen tarafından usulca esärdi bir
lüzgercik. Yorgun aar çiftçilik işlerindän insannar tez yattıydılar uyumaa. Usluluk duyulardı küüdä. Sade birkaç evdä taa
yanardı gaz lampaları.
Gecä yarısından sora kara bulutlar dübüdüz kapladıydılar gökü. Bol-bol yaamur borannan geldiydi Yarküüyün
üstünä. Durmamayıcı çimçirik çakardı, gök gürlärdi. Bir
üüsek kavak aacını, yakın kliseyä, yıldırım urduydu. Boran
köktän çıkarardı aaçları, alardı fukaara evlerin kamış örtülerini. Ama tezdä furtuna geçtiydi komşu küülerä.
Çin-sabaalen klisenin starostası Manzul Dimu gittiydi
kliseyä bakmaa, yapmamış mı boran bir zarar dolayında.
Bulduydu klisenin kapusunu açık. Baktıynan içinä, şaş-beş
kaldıydı. Kimsä gecä vakıdında girmiș kliseyä. Döşemedä
kalmış çamurlu çarık izleri. Erdä darmadaan yuvarlanarmış
popazların rasaları, başka rubaları, klisä kiyatları, birkaç
ikona. Belliydi, ani bu gecä hırsızlar soymuşlar kliseyi.
Bu fenalıı starosta hemen bildirdi daskala Aksenti
Yanulova, daskal da – popazlara David Dronova hem Silanti
Parfönova. Bu kötü haber hemen daaldıydı bütün küüyä da
pek kasavetlendirdiydi insannarı.
3
Vlad-Demir Karagançu
1856-1878-inci yıllarda Yarküü bulunardı Moldova voevodluunda, sora da Romıniya devletindä.
Kaybettiynän Krım Cengini Türkiyeyä, Franțiyaya hem
Angliyaya karșı, Rusiyayı zorlamıştılar, Paris paktına görä,
versin Basarabiyanın Kahul, Bolgrad hem İzmail bölgelerini
Moldova voevodluuna, Türkiyenin vasalına, angısı 1859 yılda
birleşmiş Valahiya voevodluunnan da 1861-inci yılda bilä
almışlar eni ad – Romıniya.
Ensediynän Romıniyanın yardımınnan 1877-1878-inci
yınlarda Türkiyeyi Rus-Türk cengindä, Rusiya eklediydi enidän kendi devledinä Basarabiyanın üülen tarafını da bütün
Bucaa genä kullanardı rus zaabitleri. Romıniya sa olduydu
kendi başına devlet.
Yarküüyün eni klisesi kurulmuş 1860-1866-ncı yıllarda
küülülerin paralarınnan hem İzmail, Galaț, Bolgrad, başka
Tuna boyundan kasabalarındakı kliselerin yardımınnan.
Yakın elli yıl slujba yapılardı klisedä. Binnärlän ușak
vaatiz olduydu, gençlär steonazlanardı orada. Pazar günnerindä, hristiyan yortularında küülülär gidärdilär kliseyä da
te 1912-nci yılın orak ayın 24-ündä, çarşamba gününä karşı,
olmuş bu bela – soymuşlar kliseyi.
Geçän pazar, orak ayın 21-indä, yaamurlarlan, gürültüylän, yıldırımnan Ayoz İliyä prorokun yortusunun ikinci günündä klisedä büük slujba olmuş. İnancılar çok para
koymuşlar. Bezbelli hırsızlar tamah olmuşlar o paralara, klisedä başka kıymetli işlerä.
Yarküüyün başı Petrioglu Stepan yolladı haber Bolgrad
bölgenin pristavına, ani geçän gecä hırsızlar soymuşlar
kliseyi. Cumaa günü sabaalendän küüyä geldi urädnik Mihail
Petroviç Lütıy iki jandarlan.
4
Kısmetli hem acı kaderlär
Popazlar artık hazırlamıştılar klisedän çalınma kıymetlerin listasını: iki gümüş stavroz sudan ayazma yapmaa
deyni, iki gümüş çaşka hem altı gümüş komka kaşıı, yaldızlı
melhiordan iki derin çanak, iki kandila, üç mumnuk, çok ufak
klisä kıymetleri hem 15 rublä, ani o vakıtlarda çok para
saylardı.
Yarküüdä delikannıların arasında ayırılardı bir kıvrak
boylu, kara gözlü hem gözäl simalı çocuk – Avramoglu Kosti.
Yaşardı sade anasınnan Sultanaylan. O dördüncü uşaktı
ayledä. Açan Kosti doldurduydu 15 yaşını, geçindiydi bobası,
Avramoglu Vani. Sora biri-biri ardından evlendiydi kakuları.
1912-inci yılda Kosti 19 yaşındaydı. Beş desätina topraa
işlärdilär anasınnan ikisi. Tutardılar iki beygir, taliga, birkaç
koyun hem ev kuşları aulda.
Kosti büüdüydü girgin, çemrek hem kuvetli olan.
Güreşmektä o hepsini ensärdi, serbezli kișileri kolay uslandırardı, küüdä saygılı çocuktu. Çok kız onu beenärdi, ama
vardı duşmannarı da – ilk sırada zengin çocuklar, kimin
beendii kızları verärdilär ona çiçeciklerini horularda. kız
oturuşlarında.
Geçän pazar günü verdiydi Kostiyä çölmek çiçeciini varlı
Beylikçi Lambunun gözäl kızı Tudora, kimi beenärdi zengin
Stanço Todurun oolu, Tanas. O osaat başladıydı dikleşmää
Kostinin önündä.
– Nicä sän kıyıştın istemää Tudoranın çiçeeni? Bilmeersin mi, ani bän onu beenerim?
– Unuttum sormaa sana, istemää senin kayıllıını, – gülmää alıp onu, dedi Kosti.
– Bobası bana isteer onu evermää, ölä ki karışma bizim
aramıza, zerä sora çok pişman olaçan, – ekledi Tanas da
5
Vlad-Demir Karagançu
çekildi bir tarafa, ama üzü bim-biyaz olduydu üfkedän,
kindän.
Avşam üstü Kosti kafadarınnan, Daulcu Trifunnan, gitti
kırçmaya buyurmaa birär filcancık rakı. Orada artık bulunardı
Stanço Tanas iki batüsunnan hem onnarın çıraanın oolunnan, akılsız Eşekçi Panayotlan. Hepsi kefliydi.
Çıktıynan kırçmadan, Kosti dedi:
– Acaba ne fenalıı hazırlêêrlar arsız Stançolar birkimseyä
karşı? Onnar boşuna harcamêêrlar parasını sarfoş yapmaa
akılsız Eşekçiyi.
– Kim biler ne var canabetlerin neetindä, – cuvap verdi
Trifun, – kal saalıcaklan! – ekledi o da saptı auluna.
Kosti hem Trifun yașardılar bir maaledä, Tumarva yolun
boyunda, birkaç ev aşırı. Kosti baktıydı yoluna, ama
gitmediydi evinä. Diil uzakta yaşardı yalnız bir gençecik 23
yaşında dul karıcık, Taşçı Domnika. Kocası Taşçı Yordan iki yıl
geeri buulduydu göldä. İkisi dä saygılı hem varlı ayledändilär. Onnar evlendiynän, bobaları kurduydular onnara eni
ev, verdiydilär toprak, ama, bezbelli, verämemişlär kısmet.
Dört yıl yaşadılar barabar, uşacık sa yapamadılar.
Domnika yas tuttuydu kocasına iki yıl, sora sa göz
koyduydu Avramoglu Kostiyä. O gözäl simalı, kara gözlü,
pembä yanaklı, incä belli, kıvrak boylu, büük güüslü, kıvırcık
saçlı, kırnak insancık çok adamı maaledä uykusuz yapardı,
ama vardı ilişkilii hem sevärdi sade Kostiyi. Sevärdi aalemin
gözündän saklı, sevärdi bütün canından, sade onun için
yanardı ürecii gecä-gündüz. Sevärdi umutlanmayarak ona eş
olmaa. Yaşardı büünkü günnän, şindiki sevgiylän.
Kosti enikunu urdu sırçaya parmaannan üç kerä.
Domnika hemen açtı kapuyu, sarmaştı Kostinin ensesinä da
6
Kısmetli hem acı kaderlär
çeketti öpmää yanaklarını, gözlerini, yapıştırdı dudaklarını
onun dudaklarına. Kosti aldı karıcıı kucaana da yaklaştı pata,
döşeli biyaz taazä çarşaflan, yastık üzlerinnän. Çabucak soyunup, yattırdı onu yataa...
Yastıkların altında Domnika tutardı taazä feslen, angı sından daalardı yataa gözäl aromat. İçerdä duyulardı kara
naanä hem leuştän kokusu. Domnika hazırlamıştı maasuz
Kostiyä deyni manca kuzu etindän hem gözlemä koyun
piinirinnän bir dä çölmecik boza. Buyurduynan biraz o imek lerdän hem içtiynän birär filcancık boza, genä döndülär
yataa. Bütün gecä onnarı uyku almadı. Kostinin şevkini pek
çok uyandırardı Domnikanın temiz soluu, onun bal gibi tatlı
dudakları, taa uşak emmemiş skulpturada gibi güüslerin
pembä çiidäleri.
– Bän hazırım canımı vermää senin için, Kosticiim.
Bilerim, ani sän bana, dul karıya, evlenmeyecän, ama seni
sevecäm, nekadar yaşayacam bu dünnedä. Bän salt seninnän duydum sevginin haliz dadını, aydın dünnää bana
cennet oldu, – sık-sık soluyarak, fisirdärdi Domnika.
Bu laflar ölä dalgalandırardı Kostiyi, ki o genä, kaçıncı
kerä bu gecä, istediydi sevişmää bu melek gibi gözäl hem
cana yakın karıcıklan. Sabaaya karşı yorgun hem sevgidän
sarfoş gibi gittiydi evinä.
O hatalı gecedä, açan soydular kliseyi, Kosti genä yattıydı Domnikaylan, angısı sabaaya karşı açtıydı ona sekretini:
– Dört yıl yaşadım kocamnan, ama uşacıım olmadı.
Kaynanam beni gözdän çıkarardı, yapardı beni kısır karı. Te
sade üç ay sevişerim seninnän da üklü kaldım taa ilk ayın
içindä. Ama sän raatsız olma. Bän lafettim Paraskiva
babuylan. O kayıl oldu bana düşürmäk yapmaa.
7
Vlad-Demir Karagançu
– Neçin sustun şindiyä kadar? – sordu Kosti.
– Korktum, ani istämeyecän görüşmää benimnän
bundan sora. Bana sensiz kalmaa ölümdän beter, – itraf etti
Domnika.
– Alatlama yapmaa bu iși, düşünecez, nicä yaşamaa ileri
doru, – dedi Kosti. O bütün havezlän, can sıcaklıınnan öptü
Domnikanın dudaklarını da saalıcaklan ayrıldı ondan. O bilmäzdi o anda, ne seremcä bekleer onu tezdä. Onnarın
ilișkilerini bilmärdi hiç biri bilä, hiç kafadarı Daulcu Trifun da.
Cumaa günü Eşekçi Panayot gitmiş primariyaya amazlamaa, ki o bilärmiş, kim soymuş kliseyi:
– Bän geçärdim klisenin yanından, açan çimçirik çaktı,
da kapunun önündä gördüm Avramoglu Kostiyi. Bekim o
soydu kliseyi, – eklemiş o.
Jandarlar osaat gittiydilär tutmaa Kostiyi. O hazırlanardı
anasınnan harmannamaa booday demetlerini, angılarını
getirdiydi ilerki günü arabaylan kırdan. Jandarlar kelepçeledilär ellerini da döndülär onunnan primariyaya.
O bulanık vakıtlarda, açan altı yıl geeri Komratta
olduydu kalkıntı, jandarlar Bucakta karezliydilär. Onnara
büük kuvet verilmitiş. Bölä durumda düştüydü onnarın
ellerinä Avramoglu Kosti. Urädnik Lütıy hemen başladı onu
sorguya çekmää:
– Nereyi sakladın klisedän çaldıın işleri? Çevir onnarı
kendiliindän da ozaman taa ilin ceza kabledecän.
– Bän yapmadım bu fenalıı, – aykırı söledi Kosti.
– Burada var martur, Eșekçi Panayot, angısı görmüş seni
o gecä klisä kapunun önündä! – sertlendi urädnik.
– O yalan söleer, – sorgucunun gözlerinä bakarak, uslu
seslän lafetti kabaatsız çocuk. O istämedi sölemää, ani o
8
Kısmetli hem acı kaderlär
gecä yattı Taşçı Domnikaylan da yoktu nicä bulunsun klisenin
yanında, istämedi laf çıksın küüdä onnarın sevdası için da
gülüntü olsun sevgili Domnikası karıların arasında, babuların
dillerindä, utandırsın onun anasını-bobasını.
– Çözün dilini bu kanırık hırsızın, – buyurdu Lütıy jandarlara, – düyün, zeetleyin itraf edincä kabaatını!
Jandarlar canavarlar gibi atıldılar Avramoglu Kostinin
üstünä, soyundurdular rubalarını, yıktılar erä da başladılar
düümää arapniklärlän, kısa jandar sopalarınnan nereyi
razgelärsä. Zeetleedilär iki gün sabaalendän avşama kadar,
gecä vakıdında sa tutardılar maazada giimni sade
içdonunnan. Kostiyi yoktu nicä tanımaa: bütün güüdesi
kaplıydı kannı ıçırannarlan, üzü, göz kapakları şişmiştilär,
tırnakları morarmıştı kapuylan sıkmaktan...
Kosti annadıydı, ani zeetleyeceklär öldürüncä da aldıydı
üstünä kabaatı. Pazar günü o dedi:
– Bän soydum kliseyi. Çalma işleri sakladım, bir payını
sandıın içinä, rubaların altına, öbür payını da kilerdä, unnan
dolu kadanın dibindä.
Urädnik popazlan David Dronovlan pindiydilär bir
taligaya, jandarlar da Kostiylän ikinci taligaya da gittiydilär
bulmaa çalma işleri, ama boşuna. Taraşladıydılar bütün evi.
Hiç bir erdä bişey bulmadılar. Anası aalayarak, yudarkan
yaşlarını, sorduydu Kostiyä:
– Neçin, oolum, almışın üstünä bu fenalıı, angısını sän
yapmadın?
– Dayanamadım artık zeetlerä, mamu. Butürlü kazandım
bir aralık. Öldüreceklär köpeklär, – yavaşacık, tutnuk seslän
cuvap verdiydi Kosti. O gücülä durardı ayakça.
Domnika, gördüynän aulundan ne halda bulunêr Kosti,
9
Vlad-Demir Karagançu
gitti onun evinä. Girdi içeri, diz çöküp Panaiya ikonasının
önündä, üç kerä yaptı stavrozunu da, korkusuz bakarak
urädniin üzünä, ölä lafetti:
– Bän, Taşçı Domnika, Kıvırcık Petrinin kızı, raametli
Taşçı Yordanın dul karısı, Panaiya ikonasının hem ay bobanın
önündä emin ederim, ani Avramoglu Kosti o gecä, açan
soymuşlar kliseyi, avşamdan sabaaya kadar yattı benimnän
da hiç çıkmadı içerdän. Namuzlu çocuk olarak, o bezbelli
istämedi sölemää Sizä bunu, daalmasın küüdä kötü laflar
benim için deyni. Siz boșuna zeetlemișiniz bu gururlu,
namuzlu, cana yakın, çetin harakterli çocuu.
– Çoktan mı buluşêrsınız? – sordu urädnik Domnikaya,
angısının gözellii büülediyidi onu.
– Kocam buuldu göldä iki yıl geeri. İki yıl yas tuttum ona,
sora sevdim Avramoglu Kostiyi bütün ürektän umutsuz, ki o,
delikannı çocuk, isteyecek bana, dul karıya, eş olmaa, –
çuvap verdiydi Domnika.
Urädnik Lütıy inandı karıyı da buyurdu jandarlara
bollatsınnar Avramoglu Kostiyi.
Koyup ortalaa kendi karı namuzunu, kendi raatlıını bu
diil sıradan insancık ölä kurtardıydı sevgili çocuun canını.
Jandarlar popazlan gittilär taligalarlan, Kostiyi sä braktılar evindä pek yufka halda: o durmamayca üüsürärdi,
gölmää yapışmıştı ıçırannara kuru kannan, güüdesindä saa
er yoktu, teni yanardı koor gibi.
Tezdä toplandıydı kakuları, enișteleri, çiçusu. Kestiydilär
bir koyun da onun taazä sıcak derisinnän sardıydılar çıplak
güüsünü hem arkasını.
Komşular siirettiydilär aul aşırı hepsini, ne olardı
Avramogluların aulunda, evindä. Sabaalen bütün küü bilärdi,
10
Kısmetli hem acı kaderlär
ani Avramoglu Kostiyi kabaatsız zeetlemişlär. Türlü laflar
daalardı haliz hırsızlar için. Maaleci babular sa tutunduydular
bilemää dillerini Domnikaya karşı:
– Ișittiniz mi, mari, dul Tașçı Domnika kendisi açıklamış,
ki yatıp-kalkarmış delikannı çocuklan, Avramoglu Kostiylän?
Ne üzsüz karı!
Urädnik Lütıy şüpelenärdi, ki olabilir Eşekçi Panayot yaptı
bu hırsızlıı da çalıştı doorutmaa onu yannış yola, ama düşünärdi ertesi günü, pazertesi, çekmää onu sorguya.
Gittiydi gecelemää Stanço Todurda. Keflicä olup, sölediydi şüpesini ona. Sabaalen yolladıydı jandarları tutsunnar
Eşekçi Panayotu, ama o yok olmuştu izsiz. Kimsey onu başka
görmediydi. Küüdä lafedilärdi, ani çok para harcamış Stanço
Todur, koyuncaa yola urädnii vazgeçsin bu hırsızlıı aaraştırmaktan.
Lütıy yazdıydı raport pristava, ani kliseyi soymuş Eşekçi
Panayot, angısı kaçmış küüdän da neredäsä saklanêr.
Kostinin saalıı gün-gündän taa beter olardı. Çıplak, suuk
maazada, suuklatmış ak ceerlerini. Üüsek yangından dayma
kendini kaybedärdi. Durmadaan üüsürärdi, innärdi, acıyardı
bütün güüdesi, sızlardı herbir kemicää. Anası artık umutlanmardı, ani oolu alışacek, çıkabilecek bu haldan. Hazır tutardı
mum, günnük, hojma yanardı kandilcik Pananiya ikonanın
sergenciindä. Açan oolu açardı gözlerini, hep sorardı, neçin
yok yanında Domnika.
– Domnikanın var kendi evi, ne aarasın burada? – cuvap
verärdi anası, ama Kosti onu işitmäzdi, genä kapardı
gözlerini.
Domnika Kostinin büük kakusunun kocasınnan, Tuzla
Vasiylän, gittiydilär taligaylan Tumarvaya aaramaa bir doktor,
11
Vlad-Demir Karagançu
angısı kayıl olacek gelmää Yarküüyä da incelemää bir hastayı.
Çok para harcadıydı o sevdalı karıcık bulmaa ölä doktoru.
Doktor verdiydi türlü ilaç, annattıydı, nicä onnarı kulanmaa.
– Çok saa ol, Domnika, çok şükür ederim sana, ani
kurtardın beni o canavarların pançalarından. Te şindi dä
çalışêrsın çıkarmaa beni bu haldan, – yavașacık, ancak
işidilän seslän dediydi Kosti. Domnikanın gözleri dolduydu
yaşlan. Hiç sakınmadaan anasından, doktordan, öptüydü
onun yanaklarını, dudaklarını.
Doktorun ilaçları hem küüyün ilaççı babuların çalışmaları kurtardıydılar küüdä en saygılı çocuu arhangilin
elindän. Yakın iki ay düündüydü Avramoglu Kosti yaşamak
hem geçinmäk arasında da șindi, küçüklüündän kuvetli hem
saalam olarak, Allahın yardımınnan, yavaş-yavaş gelärdi kendinä, makar ki saalıı taa yufkaydı.
Diil sıradan, käämil hem ii kalpli Taşçı Domnika hepsinin
dilindäydi. Çoyu ona maana bulardı, kötülärdi. Geler şaşmaa,
ani Kostinin anası da, kakuları da ona arka olmardılar.
Hepsindän çok çalışardılar kirletmää Domnikanın adını
Stançolar, engellettiydi deyni gerçeklensin onnarın hayın
neetleri.
Diil kolay lafetmäk beklärdi Domnikayı anasınnan hem
bobasınnan:
– Sän yaptın gülüntü küüdä kendini dä, bizi dä, – dedi
mamusu, Kıvırcık Sofi, – neçin baalanmışın delikannı
çocuklan sendän dört yaș taa küçük? Ne, korktuydun, ani
bulmayacan kendinä eș bir genç dul adam mı?
– Siz beni zorlan everdiniz 17 yaşındaykan sıradan
çocaa, Tașçı Yordana, zengin ayledän deyni. Dört yılın içindä
hiç duymadım yaşamanın dadını onunnan. Ev saabisi gibi dä,
12
Kısmetli hem acı kaderlär
koca gibi dä beceriksiz adamdı. Ondan uşacıım olmadı. Anası
çıkarardı gözlerimi bunun için, ikidä-birdä yapardı beni kısır
karı. Sevdaya düştüm Avramoglu Kostiyä ilk bakıştan. Onun
gibi çocuu yok nicä sevmemää. Üç ay görüştüm onunnan da
taa ilk ayın içindä üklü oldum. Te şindi taşıyêrım onun
uşacıını. İstedim yapmaa düşürmäk, ama o kayıl olmadı.
Dedi, ki ikimiz düşünecez, nicä yaşamaa ileri doru. Bilmäzdi,
zavallı, ne seremcä bekleer onu tezdä. Öldürüceydilär kabaatsız çocuu jandarlar, eer bän karışmasaydım, – ölä cuvap
verdi Domnika anasına-bobasına.
Kıvırcık Domnika bitirdiydi iki klas rus devlet șkolasında.
İslää üürenärdi, islääcä lafedärdi rusça. İki yıl geeri geçirdiydi
kendi adına evi hem iki desätina topraa, angılarını ișlärdi
bobasınnan bilä. İki desätinayı, buulduynan kocası, kaynatası
sudlan aldıydı geeri. İstediydi yarım ev için ona Domnika
para ödesin, ama sud kestiydi bütün ev kalsın raametlinin
karısına.
Kosti yavaş-yavaş kuvetleşärdi. Genä bașladıydı dolașmaa Domnikayı, angısı tatlı duygularınnan çalışardı unutsun
o zeetleri, angılarını çekmiş, kabaatsız olarak jandarların
ellerindän.
– Kosticiim, sev beni nicä canın çeker. Bän seninim
fikirlerimnän dä, bütün tenimnän dä, – deyärdi Domnika.
Öpärdi onun dudaklarını, gözlerini, yapışardı ona sıcak teninnän, gercik güüslerinnän.
Kosti annardı, ani bu akıllı, käämil, ona candan baalı
karı, angısı taşıyêr onun uşacıını, olacek onun eşi, ani ona
başka kimsey diil lääzım bu dünnedä. O bir şafk gibi gecä
karanında olduydu ona en aar vakıtta onun yaşamasında,
acımadaan kendisini kurtardı onu ölümnü seremcedän.
13
Vlad-Demir Karagançu
Birkaç gündän sora, aldıynan avşam ekmeeni, o dedi
anasına:
– Domnika geçecek yaşamaa bizdä. Olacek benim eşim.
O yakın üç ay üklü bendän, da bän istämeerim, ki benin uşacıım büüsün bobasız.
– Vay, oolum, ayıp insandan, ki sän, küüdä saygılı delikannı çocuk, evlenäsin dul karıya! – çiledän çıktı Sultana.
– Benim hiç umurumda diil, ne düşünecek aalem. Açan
beni, kabaatsızı, zeetlärdi jandarlar, kimsey acımadı, kimseyin uykusu bozulmadı. Sade Domnika, koyup ortalaa kendi
namuzunu, kendi raatlıını, kurtardı benim canımı, – cuvap
verdi Kosti.
O pek diișildiydi o seremcedän beeri. Șen hem girgin, ilk
delikannı küüdä, şindi olduydu bir kakaval çocuk. Sade sevdalı duyguları Domnikaya derinnenärdi, aliflenärdi güngündän.
Ertesi günü Domnika genä dolaştı anasını-bobasını da
bölä lafetti onnarlan:
– Biz Avramoglu Kostiylän ikimiz karar aldık evlenmää.
Bän geçecäm yașamaa onun evindä. Saa olun, ani adadınz
bana iki desätina toprak düündä ilk kocamnan, hem ani yaptınız bizä onun bobasınnan eni ev. Afedin, ani bu evlenmäk
olmêêr adetlerä görä. Bän dul karıyım, o sa delikannı çocuk.
Yollasın dünürcüleri istemää beni sizdän yakışmêêr. Açan
isteyeceniz bizi açık candan afetmää, biz büük havezlän gelecez. Sora steonoz olacez da yapacez bir konuşka.
Nekadar lafetti Domnika, bobası salt kıvırdardı bıyıklarını, bir laf eklämediydi anası da.
– Kalın saalıcaklan, – dedi Domnika da döndü evinä.
Ertesi pazara karşı Kosti getirdi Domnikayı kendi evinä.
14
Kısmetli hem acı kaderlär
Anası Sultana karşıladı onnarı Panaiya ikonasınnan. Genclär,
diz çöküp, öptülär ikonayı, sora da çocuun anasının elini.
Sultana yaptı üç kerä stavroz onnarın üstünä da ölä lafetti:
– Ko o sevda, ani birleștirmiș sizi, olsun sizinnän bütün
ömürünüzdä!
– Saa ol, mamu, şükür ederim sana, ani annadın beni da
verdin kayıllıını, ki Domnika olsun benim eşim, – dedi Kosti.
– Saa olun, – ekledi Domnika, – hatır güdecäm Sizä, nicä
güderim kendi anama, herzaman sesleyecäm Sizin nasaatınızı!
İki haftadan sora Kıvırcıklar teklif ettillär gençleri
sözlemää. Kasım ayın beşindä, cumertesi günü, delikannı
Avramoglu Kosti hem dul Taşçı Domnika steonoz oldular
klisedä, da o akıllı, gözäl hem geniş cannı karıcık, şindi artık
Avramoglu olup, bulduydu kısmetini bu dünnedä.
Naşa hem saadıç steonozlukta olduydular Kostinin büük
kakusu Kireki hem eniştesi Tuzla Vasi. Steonoz etti gençleri
ay boba Silanti Parfönov.
O avșam, pazara karşı, oldu konuşka. Toplandıydı güveyin Kostinin kakuları, enişteleri, çiçusu, bulüsu; Domnikanın
anası-bobası, iki batüsu karılarınnan hem Daulcu Trifun,
Kostinin kafadarı. Konuşkacılar çok baaşış getirdiydilär gençlerä. Seftä o seremcedän beeri Avramogluların evindä duyulardı şennik.
1913-uncu yılda, gücük ayın 10-uncu günündä Domnika
duudurdu bir çocucak – birä-bir Kosti, sade saçları kıvırcıktı,
nicä Domnikanın saçları. Adını koyduydularlar Vani – vakıtsız
geçinmiş dädusuna anmak. Kırk gündän sora uşacıı vaatiz
etti İvan adınnan genä ay boba Silanti Parfönov. Nuna
olduydu Kostinin kakusu Kireki.
15
Vlad-Demir Karagançu
Ortodoks hristiyan dinin kanonuna görä, uşacıın anası
vaatizliktä bulunmardı. Domnika durardı klisenin kapu önündä. Sora ay boba prost ettiydi onun günaasını, ani sevişlän
ușak duudurmuş deyni.
Haliz hırsızları, angıları soyduydular kliseyi, kimsey başka
aaramadıydı. Kimsey aaramadıydı izsiz yok olan akılsız Eşekçi
Panayotu da. Bobası, Stanço Todurun çıraa, sormuş çorbacısına, bilmeer mi bişey Panayotun kaybelmesi için. Bundan
sora, annaşılmaz durumda, yıkılmıştı üstünä dolu araba,
nedän tezdä öldüydü. Ansızdan hastalandıydı anası da
geçindiydi bir hafta içindä. Ölä süündüydü Eşekçilerin soyu
Yarküüdä.
Beylekçi Lambu vazgectiydi neetindän evermää kızını
Stanço Tanasa. 1913-üncü yılın hederlez ayında Tudora evlendiydi Daulcu Trifunnan.
O işleri, ani kullanılêr klisedä, yardım ettiydilär enidän
edinmää küülülär hem İzmail, Bolgrad, Tumarva kliseleri.
16
Kısmetli hem acı kaderlär
ÜÜSÜZÜN ECELİ
Aydınnanardı. Biri-biri ardından süünärdi yıldızlar. Sade
Sabaa Yıldızı hep taa şen hem gururlu şılardı göktä.
Horozların sesleri ölä hızlı işidilärdi, sansın onnar yarışardılar, angısı taa keskin ötecek. O tarafta, neredä bulunardı Kürkçü Todurun evi, kederli-kederli salardı köpeklär.
Geldiydi yaz. Kırlarda çok iş vardı. Çiftçilär hazırlanardılar gitmää tarlalarına.
Bütün küüyä aaz-aazdan laf etiştiydi, ani bu gecä olmuş
bir büük bela: öldürmüşlär Kürkçü Toduru hem soymuşlar
onun evini. Komşular sabaalen görmüşlär, ani evin önündä,
kan içindä yatarmış kesik gırtlaannan ev saabisi. Eşiktä,
saçlarını yolarak, aalarmış onun karısı Varka. Komşuların
soruşlarına o bişey cuvap etmäzmiş, sade sıralayarak,
sölenärmiş: „Çingenelär, çingenelär…”.
O zamannar Basarabiya bulunardı Romıniya devledindä.
Yarküü girärdi İzmail bölgesinä. Bucaan üülen-batı tarafından küülerin kuvet organnarı (pretura, prokuratura, jandarlık) bulunardılar Tumarvada.
Ani bu gecä öldürmüşlär Kürkçü Toduru, artık bilärdi
küüyün primarı da, Kuyumcu Vani – en zengin çorbacı
Yarküüdä. Onun bobası Kuyumcu Mälçu boyardı bir vakıt.
İrminci asirin irminci yılların başlantısında Yarküüdä
olduydu toprak reforması, nicä bütün Basarabiyada da.
Kuyumcu Mälçunun vardı bin desätinadan zeedä topraa.
Ona iki oolunnan braktıydılarlar 100 desätina, Kalanını
payettiydilär küüyün çiftçilerinä. Kuyumcu Vaniyä düştüydü
50 desätina hem bobasının başka zenginnii.
Primar telefon açtı Tumarvaya – jandarlara hem proku17
Vlad-Demir Karagançu
raturaya. Yardımcısını Burçu Mitiyi bir gardistlän o yolladı
Kürkçü Todurun evinä. Onnara izin verdi kimseyi aul içinä
girmää brakmasınnar hem beklesinnär orada Tumarvadan
jandarları hem sorgu daavacısını.
O yıllar yazın, pazar günneri, küüyün ortasında gençlär
toplanardılar horuya. Delikannı çocuklar tutardılar çalgıcıları
da üülendän sora başlardı horu. Kızlar gelärdilär gözäl
tutmalık fistannarlan, angıların altından görünärdi hasadan
eteklerin gergefleri. Başlarına baalardılar bir batista. Onun
altına, kulaan yanına, koyardılar birär top çölmek çiçää.
Boynularına takardılar altınnarı, birkaç sıra boncuk hem
sedef. Kollarında hem kulaklarında yalap-yalap edärdilär
gümüş bleziklär hem küpelär.
Çocuklar giiyärdilär kara don, kara jiletka hem maavi
gölmek. Başlarında taşıyardılar kara yada maavi paraliya,
ayaklarına giiyärdilär deridän çizmä.
Gençlär görünärdilär biri-birinä pek gözäl, yakışıklı.
Kızlar taa çok mayıl olardılar esmer bıyıklı olannara.
Horuyu düzärdilär ilkin kızlar. Onnar dizilärdilär kol-kola
da yapardılar bir büük çevrä. Sora horuya katılardılar
çocuklar beendii kızların yanına.
Etişmiş kızların ardından gelärdi anaları onnara gözkulak olmaa. Allaa korusun, olmasın bir uygunsuzluk yada
terbiyesizlik çocukların tarafından da gülüntü yapsınnar
onnarın kızlarını!
Gençlär sevärdilär oyunnarı: „düz ava”, „batay”, „sırba”,
„joyan”...Avşama dooru, açan horu yakındı bitmää, herbir
delikannı yollardı kafadarını beendii kıza istesin onun için
çölmek çiçeeni. Açan kız kayıl olardı – sayılardı, ani o beener
bu olanı. Çocuklar kızların çiceklerini takardılar paraliyasına.
18
Kısmetli hem acı kaderlär
Balaban Stoyan pek sevärdi Yanul Varkayı. Horularda
salt onun yanında oynardı, salt onun çiçeeni alardı da
hodullanardı bununnan. Oynarkan yanașık, ya sıkardı elceezini, ya suvazlardı omuzçuunu. Açan karşılaşardı gözleri,
Varka uzun kirpiklerinnän çalışardı saklamaa Stoyandan
onnarı, sakınardı çıkmasın bir kötü laf büük sevdasına. O pek
islää annardı, ani fukaara, çiizsiz kız olarak, az umut eşlensin zengin Stoyannnan.
Balaban Stoyan ayırılardı öbür gençlerdän şen harakterinnän, şeremetliinnän. O bir karagöz, kara bıyıklı hem kıvrak
boylu olandı, görünärdi pek gözäl. Hepsindän islää oynardı
„kadıncayı”, „maramcayı”, pek uygun, becerikli yapardı herbir adımı.
Avşamnen, açan bitärdi horu, delikannılar taa şennenärdilär çırtma sesinä. Öbür çocuklar yapardılar çevrä Stoyanın
dolayında da mayıl olardılar bu yakışıklı hem saygılı çocuun
käämil oyununa.
Yanul Varka üüsüz kızdı, yaşardı lelüsunda, anasının
kakusunda. Onun bobası, Yanul İlişka kaybeldiydi İlk Dünya
Cengindä. Edi yıldan sora hastalandıydı anası da gencecik
öldüydü. Varka ozaman ancak doldurduydu sekiz yaşını. Bu
kızçaazın üstünä düşärdi pek çok aar iş: bakmaa Maşu
lelüsunun küçük uşaanı, doyurmaa kuşları, süpürmää,
toplamaa evin içini – bütün gün hep iş başında. Şkolaya
gezmää, üürenmää okumaa-yazmaa onun hiç aklına da
gelmäzdi. Onun yaşında uşaklarlan buluşmaa, oynamaa
vakıdı etişmärdi. Giidirärdilär Varkayı fukaara. Rubacıkları,
ayak kabı – ne kalmış lelüsunun taa büük kızlarından.
Şindi Varka onsekiz yaşındaydı, etişmiş gözäl simalı kızdı: yanakları – pembä alma, dudakları – iki olmuş kirez, göz 19
Vlad-Demir Karagançu
leri sä – kara üzüm gibi, kaşları – pak iki eni ay. Kalın, kol gibi,
kara pelii pek düzärdi onun incecik, fidancık gibi boyunu.
Bölä käämil kız Yarküüdä başka yoktu. Delikannıların çoyu
beenärdi Varkayı, ama o sevärdi sade Stoyanı.
Ozamannar analar-bobalar everärdilär delikannıları kendi
fikirinä görä. Zenginnär aarardılar oollarına zengin kız: çok
topraa olsun hem çok çiiz getirsin, bir saygılı ayledän olsun.
Bir pazar avşamı Stoyanı çaardı bobası lafa durmaa. O
ölä söz söledi:
– İşittim bän, oolum, ani sän kaybetmişin aklını da
sevmişin Yanul İlişkanın üüsüz kızını. O sana eş olsun uymêêr, – dedi o, sansın kesti.
– Boba, bän Varkayı pek severim, o da beni sever. Biz
zenginiz. Allaa yardım edecek da öla işçi karımnan, nasıl
Varka, fukaara olmayacez, taa çok varlık toplayacez kendi
terimizlän, – bakarak bobasının gözlerinä, dedi Stoyan.
– Bitireces bu boş lafları! – çiledän çıktı bobası. – Gelän
haftaya yollayacez dünürcüleri Yabancı Trifuna. Onun kızını
Katinkayı isteyecez sana gelin olsun. Yabancı üünärdi
kırçmada, ani hazırlamış kızına çok çiiz hem on desätina
toprak var neeti adamaa. Bän dä sana verecäm taa on desätina, yapacez sizä bir büük ev, da ozaman bütün küüdä siz
çok saygılı aylä olacenız.
Stoyan şaş-beş kaldıydı, gözlerinä karannık çöktüydü.
Titireyeräk, peltek dilinnän, tutnuk seslän yalvardı bobasına:
– Boba, Katinka çirkin kız: bacakları incä, güüsü tafta
KISMETLİ HEM ACI KADERLÄR
ANNATMALAR, NOVELLALAR
Basım Evi “TEHNICA INFO”
Kişinöv 2018
CZU 821.512.165(478)-32
K 22
Korektor
Dizayn(kitabın kabı)
Elena Kiosä
Dan Karagançu
Descrierea CIP a camerei Naționale a Cărții
Karagançu, Vlad-Demir.
Kısmetli hem acı kaderlär : Annatmalar, novellalar
/ Vlad-Demir Karagançu. – Kişinöv : Tehnica-Info, 2018
(Tipogr.”ELAN POLIGRAF” SRL). – 92 p.
200 ex.
ISBN 978-9975-63-430-4
821.512.165(478)-32
K 22
ISBN 978-9975-63-430-4
© Vlad-Demir Karagançu
Kısmetli hem acı kaderlär
DOMNİKA
Bu olayları bana dayma annadardı anam, açan bän
başladıydım gezmää şkolaya da ilerdeki meraklı, kasavetli
olduklar brakardılar derin iz aklımda. Te karar aldım dizmää
anamın laflarını aşadaakı annatmaya melodrama formasında, özünnän ölä, nicä işittim ondan, ama düzülü kendi şindiki
bakışıma hem fantaziyama görä.
*
Avşamdan hava açıktı. Üülen tarafından usulca esärdi bir
lüzgercik. Yorgun aar çiftçilik işlerindän insannar tez yattıydılar uyumaa. Usluluk duyulardı küüdä. Sade birkaç evdä taa
yanardı gaz lampaları.
Gecä yarısından sora kara bulutlar dübüdüz kapladıydılar gökü. Bol-bol yaamur borannan geldiydi Yarküüyün
üstünä. Durmamayıcı çimçirik çakardı, gök gürlärdi. Bir
üüsek kavak aacını, yakın kliseyä, yıldırım urduydu. Boran
köktän çıkarardı aaçları, alardı fukaara evlerin kamış örtülerini. Ama tezdä furtuna geçtiydi komşu küülerä.
Çin-sabaalen klisenin starostası Manzul Dimu gittiydi
kliseyä bakmaa, yapmamış mı boran bir zarar dolayında.
Bulduydu klisenin kapusunu açık. Baktıynan içinä, şaş-beş
kaldıydı. Kimsä gecä vakıdında girmiș kliseyä. Döşemedä
kalmış çamurlu çarık izleri. Erdä darmadaan yuvarlanarmış
popazların rasaları, başka rubaları, klisä kiyatları, birkaç
ikona. Belliydi, ani bu gecä hırsızlar soymuşlar kliseyi.
Bu fenalıı starosta hemen bildirdi daskala Aksenti
Yanulova, daskal da – popazlara David Dronova hem Silanti
Parfönova. Bu kötü haber hemen daaldıydı bütün küüyä da
pek kasavetlendirdiydi insannarı.
3
Vlad-Demir Karagançu
1856-1878-inci yıllarda Yarküü bulunardı Moldova voevodluunda, sora da Romıniya devletindä.
Kaybettiynän Krım Cengini Türkiyeyä, Franțiyaya hem
Angliyaya karșı, Rusiyayı zorlamıştılar, Paris paktına görä,
versin Basarabiyanın Kahul, Bolgrad hem İzmail bölgelerini
Moldova voevodluuna, Türkiyenin vasalına, angısı 1859 yılda
birleşmiş Valahiya voevodluunnan da 1861-inci yılda bilä
almışlar eni ad – Romıniya.
Ensediynän Romıniyanın yardımınnan 1877-1878-inci
yınlarda Türkiyeyi Rus-Türk cengindä, Rusiya eklediydi enidän kendi devledinä Basarabiyanın üülen tarafını da bütün
Bucaa genä kullanardı rus zaabitleri. Romıniya sa olduydu
kendi başına devlet.
Yarküüyün eni klisesi kurulmuş 1860-1866-ncı yıllarda
küülülerin paralarınnan hem İzmail, Galaț, Bolgrad, başka
Tuna boyundan kasabalarındakı kliselerin yardımınnan.
Yakın elli yıl slujba yapılardı klisedä. Binnärlän ușak
vaatiz olduydu, gençlär steonazlanardı orada. Pazar günnerindä, hristiyan yortularında küülülär gidärdilär kliseyä da
te 1912-nci yılın orak ayın 24-ündä, çarşamba gününä karşı,
olmuş bu bela – soymuşlar kliseyi.
Geçän pazar, orak ayın 21-indä, yaamurlarlan, gürültüylän, yıldırımnan Ayoz İliyä prorokun yortusunun ikinci günündä klisedä büük slujba olmuş. İnancılar çok para
koymuşlar. Bezbelli hırsızlar tamah olmuşlar o paralara, klisedä başka kıymetli işlerä.
Yarküüyün başı Petrioglu Stepan yolladı haber Bolgrad
bölgenin pristavına, ani geçän gecä hırsızlar soymuşlar
kliseyi. Cumaa günü sabaalendän küüyä geldi urädnik Mihail
Petroviç Lütıy iki jandarlan.
4
Kısmetli hem acı kaderlär
Popazlar artık hazırlamıştılar klisedän çalınma kıymetlerin listasını: iki gümüş stavroz sudan ayazma yapmaa
deyni, iki gümüş çaşka hem altı gümüş komka kaşıı, yaldızlı
melhiordan iki derin çanak, iki kandila, üç mumnuk, çok ufak
klisä kıymetleri hem 15 rublä, ani o vakıtlarda çok para
saylardı.
Yarküüdä delikannıların arasında ayırılardı bir kıvrak
boylu, kara gözlü hem gözäl simalı çocuk – Avramoglu Kosti.
Yaşardı sade anasınnan Sultanaylan. O dördüncü uşaktı
ayledä. Açan Kosti doldurduydu 15 yaşını, geçindiydi bobası,
Avramoglu Vani. Sora biri-biri ardından evlendiydi kakuları.
1912-inci yılda Kosti 19 yaşındaydı. Beş desätina topraa
işlärdilär anasınnan ikisi. Tutardılar iki beygir, taliga, birkaç
koyun hem ev kuşları aulda.
Kosti büüdüydü girgin, çemrek hem kuvetli olan.
Güreşmektä o hepsini ensärdi, serbezli kișileri kolay uslandırardı, küüdä saygılı çocuktu. Çok kız onu beenärdi, ama
vardı duşmannarı da – ilk sırada zengin çocuklar, kimin
beendii kızları verärdilär ona çiçeciklerini horularda. kız
oturuşlarında.
Geçän pazar günü verdiydi Kostiyä çölmek çiçeciini varlı
Beylikçi Lambunun gözäl kızı Tudora, kimi beenärdi zengin
Stanço Todurun oolu, Tanas. O osaat başladıydı dikleşmää
Kostinin önündä.
– Nicä sän kıyıştın istemää Tudoranın çiçeeni? Bilmeersin mi, ani bän onu beenerim?
– Unuttum sormaa sana, istemää senin kayıllıını, – gülmää alıp onu, dedi Kosti.
– Bobası bana isteer onu evermää, ölä ki karışma bizim
aramıza, zerä sora çok pişman olaçan, – ekledi Tanas da
5
Vlad-Demir Karagançu
çekildi bir tarafa, ama üzü bim-biyaz olduydu üfkedän,
kindän.
Avşam üstü Kosti kafadarınnan, Daulcu Trifunnan, gitti
kırçmaya buyurmaa birär filcancık rakı. Orada artık bulunardı
Stanço Tanas iki batüsunnan hem onnarın çıraanın oolunnan, akılsız Eşekçi Panayotlan. Hepsi kefliydi.
Çıktıynan kırçmadan, Kosti dedi:
– Acaba ne fenalıı hazırlêêrlar arsız Stançolar birkimseyä
karşı? Onnar boşuna harcamêêrlar parasını sarfoş yapmaa
akılsız Eşekçiyi.
– Kim biler ne var canabetlerin neetindä, – cuvap verdi
Trifun, – kal saalıcaklan! – ekledi o da saptı auluna.
Kosti hem Trifun yașardılar bir maaledä, Tumarva yolun
boyunda, birkaç ev aşırı. Kosti baktıydı yoluna, ama
gitmediydi evinä. Diil uzakta yaşardı yalnız bir gençecik 23
yaşında dul karıcık, Taşçı Domnika. Kocası Taşçı Yordan iki yıl
geeri buulduydu göldä. İkisi dä saygılı hem varlı ayledändilär. Onnar evlendiynän, bobaları kurduydular onnara eni
ev, verdiydilär toprak, ama, bezbelli, verämemişlär kısmet.
Dört yıl yaşadılar barabar, uşacık sa yapamadılar.
Domnika yas tuttuydu kocasına iki yıl, sora sa göz
koyduydu Avramoglu Kostiyä. O gözäl simalı, kara gözlü,
pembä yanaklı, incä belli, kıvrak boylu, büük güüslü, kıvırcık
saçlı, kırnak insancık çok adamı maaledä uykusuz yapardı,
ama vardı ilişkilii hem sevärdi sade Kostiyi. Sevärdi aalemin
gözündän saklı, sevärdi bütün canından, sade onun için
yanardı ürecii gecä-gündüz. Sevärdi umutlanmayarak ona eş
olmaa. Yaşardı büünkü günnän, şindiki sevgiylän.
Kosti enikunu urdu sırçaya parmaannan üç kerä.
Domnika hemen açtı kapuyu, sarmaştı Kostinin ensesinä da
6
Kısmetli hem acı kaderlär
çeketti öpmää yanaklarını, gözlerini, yapıştırdı dudaklarını
onun dudaklarına. Kosti aldı karıcıı kucaana da yaklaştı pata,
döşeli biyaz taazä çarşaflan, yastık üzlerinnän. Çabucak soyunup, yattırdı onu yataa...
Yastıkların altında Domnika tutardı taazä feslen, angı sından daalardı yataa gözäl aromat. İçerdä duyulardı kara
naanä hem leuştän kokusu. Domnika hazırlamıştı maasuz
Kostiyä deyni manca kuzu etindän hem gözlemä koyun
piinirinnän bir dä çölmecik boza. Buyurduynan biraz o imek lerdän hem içtiynän birär filcancık boza, genä döndülär
yataa. Bütün gecä onnarı uyku almadı. Kostinin şevkini pek
çok uyandırardı Domnikanın temiz soluu, onun bal gibi tatlı
dudakları, taa uşak emmemiş skulpturada gibi güüslerin
pembä çiidäleri.
– Bän hazırım canımı vermää senin için, Kosticiim.
Bilerim, ani sän bana, dul karıya, evlenmeyecän, ama seni
sevecäm, nekadar yaşayacam bu dünnedä. Bän salt seninnän duydum sevginin haliz dadını, aydın dünnää bana
cennet oldu, – sık-sık soluyarak, fisirdärdi Domnika.
Bu laflar ölä dalgalandırardı Kostiyi, ki o genä, kaçıncı
kerä bu gecä, istediydi sevişmää bu melek gibi gözäl hem
cana yakın karıcıklan. Sabaaya karşı yorgun hem sevgidän
sarfoş gibi gittiydi evinä.
O hatalı gecedä, açan soydular kliseyi, Kosti genä yattıydı Domnikaylan, angısı sabaaya karşı açtıydı ona sekretini:
– Dört yıl yaşadım kocamnan, ama uşacıım olmadı.
Kaynanam beni gözdän çıkarardı, yapardı beni kısır karı. Te
sade üç ay sevişerim seninnän da üklü kaldım taa ilk ayın
içindä. Ama sän raatsız olma. Bän lafettim Paraskiva
babuylan. O kayıl oldu bana düşürmäk yapmaa.
7
Vlad-Demir Karagançu
– Neçin sustun şindiyä kadar? – sordu Kosti.
– Korktum, ani istämeyecän görüşmää benimnän
bundan sora. Bana sensiz kalmaa ölümdän beter, – itraf etti
Domnika.
– Alatlama yapmaa bu iși, düşünecez, nicä yaşamaa ileri
doru, – dedi Kosti. O bütün havezlän, can sıcaklıınnan öptü
Domnikanın dudaklarını da saalıcaklan ayrıldı ondan. O bilmäzdi o anda, ne seremcä bekleer onu tezdä. Onnarın
ilișkilerini bilmärdi hiç biri bilä, hiç kafadarı Daulcu Trifun da.
Cumaa günü Eşekçi Panayot gitmiş primariyaya amazlamaa, ki o bilärmiş, kim soymuş kliseyi:
– Bän geçärdim klisenin yanından, açan çimçirik çaktı,
da kapunun önündä gördüm Avramoglu Kostiyi. Bekim o
soydu kliseyi, – eklemiş o.
Jandarlar osaat gittiydilär tutmaa Kostiyi. O hazırlanardı
anasınnan harmannamaa booday demetlerini, angılarını
getirdiydi ilerki günü arabaylan kırdan. Jandarlar kelepçeledilär ellerini da döndülär onunnan primariyaya.
O bulanık vakıtlarda, açan altı yıl geeri Komratta
olduydu kalkıntı, jandarlar Bucakta karezliydilär. Onnara
büük kuvet verilmitiş. Bölä durumda düştüydü onnarın
ellerinä Avramoglu Kosti. Urädnik Lütıy hemen başladı onu
sorguya çekmää:
– Nereyi sakladın klisedän çaldıın işleri? Çevir onnarı
kendiliindän da ozaman taa ilin ceza kabledecän.
– Bän yapmadım bu fenalıı, – aykırı söledi Kosti.
– Burada var martur, Eșekçi Panayot, angısı görmüş seni
o gecä klisä kapunun önündä! – sertlendi urädnik.
– O yalan söleer, – sorgucunun gözlerinä bakarak, uslu
seslän lafetti kabaatsız çocuk. O istämedi sölemää, ani o
8
Kısmetli hem acı kaderlär
gecä yattı Taşçı Domnikaylan da yoktu nicä bulunsun klisenin
yanında, istämedi laf çıksın küüdä onnarın sevdası için da
gülüntü olsun sevgili Domnikası karıların arasında, babuların
dillerindä, utandırsın onun anasını-bobasını.
– Çözün dilini bu kanırık hırsızın, – buyurdu Lütıy jandarlara, – düyün, zeetleyin itraf edincä kabaatını!
Jandarlar canavarlar gibi atıldılar Avramoglu Kostinin
üstünä, soyundurdular rubalarını, yıktılar erä da başladılar
düümää arapniklärlän, kısa jandar sopalarınnan nereyi
razgelärsä. Zeetleedilär iki gün sabaalendän avşama kadar,
gecä vakıdında sa tutardılar maazada giimni sade
içdonunnan. Kostiyi yoktu nicä tanımaa: bütün güüdesi
kaplıydı kannı ıçırannarlan, üzü, göz kapakları şişmiştilär,
tırnakları morarmıştı kapuylan sıkmaktan...
Kosti annadıydı, ani zeetleyeceklär öldürüncä da aldıydı
üstünä kabaatı. Pazar günü o dedi:
– Bän soydum kliseyi. Çalma işleri sakladım, bir payını
sandıın içinä, rubaların altına, öbür payını da kilerdä, unnan
dolu kadanın dibindä.
Urädnik popazlan David Dronovlan pindiydilär bir
taligaya, jandarlar da Kostiylän ikinci taligaya da gittiydilär
bulmaa çalma işleri, ama boşuna. Taraşladıydılar bütün evi.
Hiç bir erdä bişey bulmadılar. Anası aalayarak, yudarkan
yaşlarını, sorduydu Kostiyä:
– Neçin, oolum, almışın üstünä bu fenalıı, angısını sän
yapmadın?
– Dayanamadım artık zeetlerä, mamu. Butürlü kazandım
bir aralık. Öldüreceklär köpeklär, – yavaşacık, tutnuk seslän
cuvap verdiydi Kosti. O gücülä durardı ayakça.
Domnika, gördüynän aulundan ne halda bulunêr Kosti,
9
Vlad-Demir Karagançu
gitti onun evinä. Girdi içeri, diz çöküp Panaiya ikonasının
önündä, üç kerä yaptı stavrozunu da, korkusuz bakarak
urädniin üzünä, ölä lafetti:
– Bän, Taşçı Domnika, Kıvırcık Petrinin kızı, raametli
Taşçı Yordanın dul karısı, Panaiya ikonasının hem ay bobanın
önündä emin ederim, ani Avramoglu Kosti o gecä, açan
soymuşlar kliseyi, avşamdan sabaaya kadar yattı benimnän
da hiç çıkmadı içerdän. Namuzlu çocuk olarak, o bezbelli
istämedi sölemää Sizä bunu, daalmasın küüdä kötü laflar
benim için deyni. Siz boșuna zeetlemișiniz bu gururlu,
namuzlu, cana yakın, çetin harakterli çocuu.
– Çoktan mı buluşêrsınız? – sordu urädnik Domnikaya,
angısının gözellii büülediyidi onu.
– Kocam buuldu göldä iki yıl geeri. İki yıl yas tuttum ona,
sora sevdim Avramoglu Kostiyi bütün ürektän umutsuz, ki o,
delikannı çocuk, isteyecek bana, dul karıya, eş olmaa, –
çuvap verdiydi Domnika.
Urädnik Lütıy inandı karıyı da buyurdu jandarlara
bollatsınnar Avramoglu Kostiyi.
Koyup ortalaa kendi karı namuzunu, kendi raatlıını bu
diil sıradan insancık ölä kurtardıydı sevgili çocuun canını.
Jandarlar popazlan gittilär taligalarlan, Kostiyi sä braktılar evindä pek yufka halda: o durmamayca üüsürärdi,
gölmää yapışmıştı ıçırannara kuru kannan, güüdesindä saa
er yoktu, teni yanardı koor gibi.
Tezdä toplandıydı kakuları, enișteleri, çiçusu. Kestiydilär
bir koyun da onun taazä sıcak derisinnän sardıydılar çıplak
güüsünü hem arkasını.
Komşular siirettiydilär aul aşırı hepsini, ne olardı
Avramogluların aulunda, evindä. Sabaalen bütün küü bilärdi,
10
Kısmetli hem acı kaderlär
ani Avramoglu Kostiyi kabaatsız zeetlemişlär. Türlü laflar
daalardı haliz hırsızlar için. Maaleci babular sa tutunduydular
bilemää dillerini Domnikaya karşı:
– Ișittiniz mi, mari, dul Tașçı Domnika kendisi açıklamış,
ki yatıp-kalkarmış delikannı çocuklan, Avramoglu Kostiylän?
Ne üzsüz karı!
Urädnik Lütıy şüpelenärdi, ki olabilir Eşekçi Panayot yaptı
bu hırsızlıı da çalıştı doorutmaa onu yannış yola, ama düşünärdi ertesi günü, pazertesi, çekmää onu sorguya.
Gittiydi gecelemää Stanço Todurda. Keflicä olup, sölediydi şüpesini ona. Sabaalen yolladıydı jandarları tutsunnar
Eşekçi Panayotu, ama o yok olmuştu izsiz. Kimsey onu başka
görmediydi. Küüdä lafedilärdi, ani çok para harcamış Stanço
Todur, koyuncaa yola urädnii vazgeçsin bu hırsızlıı aaraştırmaktan.
Lütıy yazdıydı raport pristava, ani kliseyi soymuş Eşekçi
Panayot, angısı kaçmış küüdän da neredäsä saklanêr.
Kostinin saalıı gün-gündän taa beter olardı. Çıplak, suuk
maazada, suuklatmış ak ceerlerini. Üüsek yangından dayma
kendini kaybedärdi. Durmadaan üüsürärdi, innärdi, acıyardı
bütün güüdesi, sızlardı herbir kemicää. Anası artık umutlanmardı, ani oolu alışacek, çıkabilecek bu haldan. Hazır tutardı
mum, günnük, hojma yanardı kandilcik Pananiya ikonanın
sergenciindä. Açan oolu açardı gözlerini, hep sorardı, neçin
yok yanında Domnika.
– Domnikanın var kendi evi, ne aarasın burada? – cuvap
verärdi anası, ama Kosti onu işitmäzdi, genä kapardı
gözlerini.
Domnika Kostinin büük kakusunun kocasınnan, Tuzla
Vasiylän, gittiydilär taligaylan Tumarvaya aaramaa bir doktor,
11
Vlad-Demir Karagançu
angısı kayıl olacek gelmää Yarküüyä da incelemää bir hastayı.
Çok para harcadıydı o sevdalı karıcık bulmaa ölä doktoru.
Doktor verdiydi türlü ilaç, annattıydı, nicä onnarı kulanmaa.
– Çok saa ol, Domnika, çok şükür ederim sana, ani
kurtardın beni o canavarların pançalarından. Te şindi dä
çalışêrsın çıkarmaa beni bu haldan, – yavașacık, ancak
işidilän seslän dediydi Kosti. Domnikanın gözleri dolduydu
yaşlan. Hiç sakınmadaan anasından, doktordan, öptüydü
onun yanaklarını, dudaklarını.
Doktorun ilaçları hem küüyün ilaççı babuların çalışmaları kurtardıydılar küüdä en saygılı çocuu arhangilin
elindän. Yakın iki ay düündüydü Avramoglu Kosti yaşamak
hem geçinmäk arasında da șindi, küçüklüündän kuvetli hem
saalam olarak, Allahın yardımınnan, yavaş-yavaş gelärdi kendinä, makar ki saalıı taa yufkaydı.
Diil sıradan, käämil hem ii kalpli Taşçı Domnika hepsinin
dilindäydi. Çoyu ona maana bulardı, kötülärdi. Geler şaşmaa,
ani Kostinin anası da, kakuları da ona arka olmardılar.
Hepsindän çok çalışardılar kirletmää Domnikanın adını
Stançolar, engellettiydi deyni gerçeklensin onnarın hayın
neetleri.
Diil kolay lafetmäk beklärdi Domnikayı anasınnan hem
bobasınnan:
– Sän yaptın gülüntü küüdä kendini dä, bizi dä, – dedi
mamusu, Kıvırcık Sofi, – neçin baalanmışın delikannı
çocuklan sendän dört yaș taa küçük? Ne, korktuydun, ani
bulmayacan kendinä eș bir genç dul adam mı?
– Siz beni zorlan everdiniz 17 yaşındaykan sıradan
çocaa, Tașçı Yordana, zengin ayledän deyni. Dört yılın içindä
hiç duymadım yaşamanın dadını onunnan. Ev saabisi gibi dä,
12
Kısmetli hem acı kaderlär
koca gibi dä beceriksiz adamdı. Ondan uşacıım olmadı. Anası
çıkarardı gözlerimi bunun için, ikidä-birdä yapardı beni kısır
karı. Sevdaya düştüm Avramoglu Kostiyä ilk bakıştan. Onun
gibi çocuu yok nicä sevmemää. Üç ay görüştüm onunnan da
taa ilk ayın içindä üklü oldum. Te şindi taşıyêrım onun
uşacıını. İstedim yapmaa düşürmäk, ama o kayıl olmadı.
Dedi, ki ikimiz düşünecez, nicä yaşamaa ileri doru. Bilmäzdi,
zavallı, ne seremcä bekleer onu tezdä. Öldürüceydilär kabaatsız çocuu jandarlar, eer bän karışmasaydım, – ölä cuvap
verdi Domnika anasına-bobasına.
Kıvırcık Domnika bitirdiydi iki klas rus devlet șkolasında.
İslää üürenärdi, islääcä lafedärdi rusça. İki yıl geeri geçirdiydi
kendi adına evi hem iki desätina topraa, angılarını ișlärdi
bobasınnan bilä. İki desätinayı, buulduynan kocası, kaynatası
sudlan aldıydı geeri. İstediydi yarım ev için ona Domnika
para ödesin, ama sud kestiydi bütün ev kalsın raametlinin
karısına.
Kosti yavaş-yavaş kuvetleşärdi. Genä bașladıydı dolașmaa Domnikayı, angısı tatlı duygularınnan çalışardı unutsun
o zeetleri, angılarını çekmiş, kabaatsız olarak jandarların
ellerindän.
– Kosticiim, sev beni nicä canın çeker. Bän seninim
fikirlerimnän dä, bütün tenimnän dä, – deyärdi Domnika.
Öpärdi onun dudaklarını, gözlerini, yapışardı ona sıcak teninnän, gercik güüslerinnän.
Kosti annardı, ani bu akıllı, käämil, ona candan baalı
karı, angısı taşıyêr onun uşacıını, olacek onun eşi, ani ona
başka kimsey diil lääzım bu dünnedä. O bir şafk gibi gecä
karanında olduydu ona en aar vakıtta onun yaşamasında,
acımadaan kendisini kurtardı onu ölümnü seremcedän.
13
Vlad-Demir Karagançu
Birkaç gündän sora, aldıynan avşam ekmeeni, o dedi
anasına:
– Domnika geçecek yaşamaa bizdä. Olacek benim eşim.
O yakın üç ay üklü bendän, da bän istämeerim, ki benin uşacıım büüsün bobasız.
– Vay, oolum, ayıp insandan, ki sän, küüdä saygılı delikannı çocuk, evlenäsin dul karıya! – çiledän çıktı Sultana.
– Benim hiç umurumda diil, ne düşünecek aalem. Açan
beni, kabaatsızı, zeetlärdi jandarlar, kimsey acımadı, kimseyin uykusu bozulmadı. Sade Domnika, koyup ortalaa kendi
namuzunu, kendi raatlıını, kurtardı benim canımı, – cuvap
verdi Kosti.
O pek diișildiydi o seremcedän beeri. Șen hem girgin, ilk
delikannı küüdä, şindi olduydu bir kakaval çocuk. Sade sevdalı duyguları Domnikaya derinnenärdi, aliflenärdi güngündän.
Ertesi günü Domnika genä dolaştı anasını-bobasını da
bölä lafetti onnarlan:
– Biz Avramoglu Kostiylän ikimiz karar aldık evlenmää.
Bän geçecäm yașamaa onun evindä. Saa olun, ani adadınz
bana iki desätina toprak düündä ilk kocamnan, hem ani yaptınız bizä onun bobasınnan eni ev. Afedin, ani bu evlenmäk
olmêêr adetlerä görä. Bän dul karıyım, o sa delikannı çocuk.
Yollasın dünürcüleri istemää beni sizdän yakışmêêr. Açan
isteyeceniz bizi açık candan afetmää, biz büük havezlän gelecez. Sora steonoz olacez da yapacez bir konuşka.
Nekadar lafetti Domnika, bobası salt kıvırdardı bıyıklarını, bir laf eklämediydi anası da.
– Kalın saalıcaklan, – dedi Domnika da döndü evinä.
Ertesi pazara karşı Kosti getirdi Domnikayı kendi evinä.
14
Kısmetli hem acı kaderlär
Anası Sultana karşıladı onnarı Panaiya ikonasınnan. Genclär,
diz çöküp, öptülär ikonayı, sora da çocuun anasının elini.
Sultana yaptı üç kerä stavroz onnarın üstünä da ölä lafetti:
– Ko o sevda, ani birleștirmiș sizi, olsun sizinnän bütün
ömürünüzdä!
– Saa ol, mamu, şükür ederim sana, ani annadın beni da
verdin kayıllıını, ki Domnika olsun benim eşim, – dedi Kosti.
– Saa olun, – ekledi Domnika, – hatır güdecäm Sizä, nicä
güderim kendi anama, herzaman sesleyecäm Sizin nasaatınızı!
İki haftadan sora Kıvırcıklar teklif ettillär gençleri
sözlemää. Kasım ayın beşindä, cumertesi günü, delikannı
Avramoglu Kosti hem dul Taşçı Domnika steonoz oldular
klisedä, da o akıllı, gözäl hem geniş cannı karıcık, şindi artık
Avramoglu olup, bulduydu kısmetini bu dünnedä.
Naşa hem saadıç steonozlukta olduydular Kostinin büük
kakusu Kireki hem eniştesi Tuzla Vasi. Steonoz etti gençleri
ay boba Silanti Parfönov.
O avșam, pazara karşı, oldu konuşka. Toplandıydı güveyin Kostinin kakuları, enişteleri, çiçusu, bulüsu; Domnikanın
anası-bobası, iki batüsu karılarınnan hem Daulcu Trifun,
Kostinin kafadarı. Konuşkacılar çok baaşış getirdiydilär gençlerä. Seftä o seremcedän beeri Avramogluların evindä duyulardı şennik.
1913-uncu yılda, gücük ayın 10-uncu günündä Domnika
duudurdu bir çocucak – birä-bir Kosti, sade saçları kıvırcıktı,
nicä Domnikanın saçları. Adını koyduydularlar Vani – vakıtsız
geçinmiş dädusuna anmak. Kırk gündän sora uşacıı vaatiz
etti İvan adınnan genä ay boba Silanti Parfönov. Nuna
olduydu Kostinin kakusu Kireki.
15
Vlad-Demir Karagançu
Ortodoks hristiyan dinin kanonuna görä, uşacıın anası
vaatizliktä bulunmardı. Domnika durardı klisenin kapu önündä. Sora ay boba prost ettiydi onun günaasını, ani sevişlän
ușak duudurmuş deyni.
Haliz hırsızları, angıları soyduydular kliseyi, kimsey başka
aaramadıydı. Kimsey aaramadıydı izsiz yok olan akılsız Eşekçi
Panayotu da. Bobası, Stanço Todurun çıraa, sormuş çorbacısına, bilmeer mi bişey Panayotun kaybelmesi için. Bundan
sora, annaşılmaz durumda, yıkılmıştı üstünä dolu araba,
nedän tezdä öldüydü. Ansızdan hastalandıydı anası da
geçindiydi bir hafta içindä. Ölä süündüydü Eşekçilerin soyu
Yarküüdä.
Beylekçi Lambu vazgectiydi neetindän evermää kızını
Stanço Tanasa. 1913-üncü yılın hederlez ayında Tudora evlendiydi Daulcu Trifunnan.
O işleri, ani kullanılêr klisedä, yardım ettiydilär enidän
edinmää küülülär hem İzmail, Bolgrad, Tumarva kliseleri.
16
Kısmetli hem acı kaderlär
ÜÜSÜZÜN ECELİ
Aydınnanardı. Biri-biri ardından süünärdi yıldızlar. Sade
Sabaa Yıldızı hep taa şen hem gururlu şılardı göktä.
Horozların sesleri ölä hızlı işidilärdi, sansın onnar yarışardılar, angısı taa keskin ötecek. O tarafta, neredä bulunardı Kürkçü Todurun evi, kederli-kederli salardı köpeklär.
Geldiydi yaz. Kırlarda çok iş vardı. Çiftçilär hazırlanardılar gitmää tarlalarına.
Bütün küüyä aaz-aazdan laf etiştiydi, ani bu gecä olmuş
bir büük bela: öldürmüşlär Kürkçü Toduru hem soymuşlar
onun evini. Komşular sabaalen görmüşlär, ani evin önündä,
kan içindä yatarmış kesik gırtlaannan ev saabisi. Eşiktä,
saçlarını yolarak, aalarmış onun karısı Varka. Komşuların
soruşlarına o bişey cuvap etmäzmiş, sade sıralayarak,
sölenärmiş: „Çingenelär, çingenelär…”.
O zamannar Basarabiya bulunardı Romıniya devledindä.
Yarküü girärdi İzmail bölgesinä. Bucaan üülen-batı tarafından küülerin kuvet organnarı (pretura, prokuratura, jandarlık) bulunardılar Tumarvada.
Ani bu gecä öldürmüşlär Kürkçü Toduru, artık bilärdi
küüyün primarı da, Kuyumcu Vani – en zengin çorbacı
Yarküüdä. Onun bobası Kuyumcu Mälçu boyardı bir vakıt.
İrminci asirin irminci yılların başlantısında Yarküüdä
olduydu toprak reforması, nicä bütün Basarabiyada da.
Kuyumcu Mälçunun vardı bin desätinadan zeedä topraa.
Ona iki oolunnan braktıydılarlar 100 desätina, Kalanını
payettiydilär küüyün çiftçilerinä. Kuyumcu Vaniyä düştüydü
50 desätina hem bobasının başka zenginnii.
Primar telefon açtı Tumarvaya – jandarlara hem proku17
Vlad-Demir Karagançu
raturaya. Yardımcısını Burçu Mitiyi bir gardistlän o yolladı
Kürkçü Todurun evinä. Onnara izin verdi kimseyi aul içinä
girmää brakmasınnar hem beklesinnär orada Tumarvadan
jandarları hem sorgu daavacısını.
O yıllar yazın, pazar günneri, küüyün ortasında gençlär
toplanardılar horuya. Delikannı çocuklar tutardılar çalgıcıları
da üülendän sora başlardı horu. Kızlar gelärdilär gözäl
tutmalık fistannarlan, angıların altından görünärdi hasadan
eteklerin gergefleri. Başlarına baalardılar bir batista. Onun
altına, kulaan yanına, koyardılar birär top çölmek çiçää.
Boynularına takardılar altınnarı, birkaç sıra boncuk hem
sedef. Kollarında hem kulaklarında yalap-yalap edärdilär
gümüş bleziklär hem küpelär.
Çocuklar giiyärdilär kara don, kara jiletka hem maavi
gölmek. Başlarında taşıyardılar kara yada maavi paraliya,
ayaklarına giiyärdilär deridän çizmä.
Gençlär görünärdilär biri-birinä pek gözäl, yakışıklı.
Kızlar taa çok mayıl olardılar esmer bıyıklı olannara.
Horuyu düzärdilär ilkin kızlar. Onnar dizilärdilär kol-kola
da yapardılar bir büük çevrä. Sora horuya katılardılar
çocuklar beendii kızların yanına.
Etişmiş kızların ardından gelärdi anaları onnara gözkulak olmaa. Allaa korusun, olmasın bir uygunsuzluk yada
terbiyesizlik çocukların tarafından da gülüntü yapsınnar
onnarın kızlarını!
Gençlär sevärdilär oyunnarı: „düz ava”, „batay”, „sırba”,
„joyan”...Avşama dooru, açan horu yakındı bitmää, herbir
delikannı yollardı kafadarını beendii kıza istesin onun için
çölmek çiçeeni. Açan kız kayıl olardı – sayılardı, ani o beener
bu olanı. Çocuklar kızların çiceklerini takardılar paraliyasına.
18
Kısmetli hem acı kaderlär
Balaban Stoyan pek sevärdi Yanul Varkayı. Horularda
salt onun yanında oynardı, salt onun çiçeeni alardı da
hodullanardı bununnan. Oynarkan yanașık, ya sıkardı elceezini, ya suvazlardı omuzçuunu. Açan karşılaşardı gözleri,
Varka uzun kirpiklerinnän çalışardı saklamaa Stoyandan
onnarı, sakınardı çıkmasın bir kötü laf büük sevdasına. O pek
islää annardı, ani fukaara, çiizsiz kız olarak, az umut eşlensin zengin Stoyannnan.
Balaban Stoyan ayırılardı öbür gençlerdän şen harakterinnän, şeremetliinnän. O bir karagöz, kara bıyıklı hem kıvrak
boylu olandı, görünärdi pek gözäl. Hepsindän islää oynardı
„kadıncayı”, „maramcayı”, pek uygun, becerikli yapardı herbir adımı.
Avşamnen, açan bitärdi horu, delikannılar taa şennenärdilär çırtma sesinä. Öbür çocuklar yapardılar çevrä Stoyanın
dolayında da mayıl olardılar bu yakışıklı hem saygılı çocuun
käämil oyununa.
Yanul Varka üüsüz kızdı, yaşardı lelüsunda, anasının
kakusunda. Onun bobası, Yanul İlişka kaybeldiydi İlk Dünya
Cengindä. Edi yıldan sora hastalandıydı anası da gencecik
öldüydü. Varka ozaman ancak doldurduydu sekiz yaşını. Bu
kızçaazın üstünä düşärdi pek çok aar iş: bakmaa Maşu
lelüsunun küçük uşaanı, doyurmaa kuşları, süpürmää,
toplamaa evin içini – bütün gün hep iş başında. Şkolaya
gezmää, üürenmää okumaa-yazmaa onun hiç aklına da
gelmäzdi. Onun yaşında uşaklarlan buluşmaa, oynamaa
vakıdı etişmärdi. Giidirärdilär Varkayı fukaara. Rubacıkları,
ayak kabı – ne kalmış lelüsunun taa büük kızlarından.
Şindi Varka onsekiz yaşındaydı, etişmiş gözäl simalı kızdı: yanakları – pembä alma, dudakları – iki olmuş kirez, göz 19
Vlad-Demir Karagançu
leri sä – kara üzüm gibi, kaşları – pak iki eni ay. Kalın, kol gibi,
kara pelii pek düzärdi onun incecik, fidancık gibi boyunu.
Bölä käämil kız Yarküüdä başka yoktu. Delikannıların çoyu
beenärdi Varkayı, ama o sevärdi sade Stoyanı.
Ozamannar analar-bobalar everärdilär delikannıları kendi
fikirinä görä. Zenginnär aarardılar oollarına zengin kız: çok
topraa olsun hem çok çiiz getirsin, bir saygılı ayledän olsun.
Bir pazar avşamı Stoyanı çaardı bobası lafa durmaa. O
ölä söz söledi:
– İşittim bän, oolum, ani sän kaybetmişin aklını da
sevmişin Yanul İlişkanın üüsüz kızını. O sana eş olsun uymêêr, – dedi o, sansın kesti.
– Boba, bän Varkayı pek severim, o da beni sever. Biz
zenginiz. Allaa yardım edecek da öla işçi karımnan, nasıl
Varka, fukaara olmayacez, taa çok varlık toplayacez kendi
terimizlän, – bakarak bobasının gözlerinä, dedi Stoyan.
– Bitireces bu boş lafları! – çiledän çıktı bobası. – Gelän
haftaya yollayacez dünürcüleri Yabancı Trifuna. Onun kızını
Katinkayı isteyecez sana gelin olsun. Yabancı üünärdi
kırçmada, ani hazırlamış kızına çok çiiz hem on desätina
toprak var neeti adamaa. Bän dä sana verecäm taa on desätina, yapacez sizä bir büük ev, da ozaman bütün küüdä siz
çok saygılı aylä olacenız.
Stoyan şaş-beş kaldıydı, gözlerinä karannık çöktüydü.
Titireyeräk, peltek dilinnän, tutnuk seslän yalvardı bobasına:
– Boba, Katinka çirkin kız: bacakları incä, güüsü tafta