Murtuts eta bertze - 4

  huna etxekandere xaharra, haurño bat oraino
  biribilkatua urrumakatzen ari duela.
  Mahungak ukondoraino bildurik, motoa
  airean, Gaxuxa koziniersak badu haro. Gau
  guzia emagintzan emanik, xehe-xehea nahi ditu
  denak kondatu: «Hemen berean nintzen, oilaskoak lumatu eta husturik: apailatu nahi nituen,
  noiz-etaere bet-betan pleinu batzu aditzen baititut ganbara hortarik! Jes-eta... zer zitaken,
  banoa lasterka, denak utzirik. Gaixo Mayi! Haurra izaiteko kinkan! Halere hemen bainintzen...».
  Gaxuxa eihera bezala ari delarik atertu gabe,
  horra hor kadira batean bi plegu egina, lurrari so,
  gorri-gorria. Gabriel jaun-esposa, haurraren aita,
  aparantziaz...
  Mayi ez da ageri. Ohean da ganbara handian,
  lo-zorro pisu batek hartua. Bederen ez ditu aditzen, aita xaharrak bultaka derabiltzan erasiak.
  Ez da haratik, ez hunatik gaixtoan da, gaixtoan,
  Errekanbordako nausia; oro ele dorpe, oro
  mehatxu, bai alabaren kontra, bai suhi-beharra-
  
  ren kontra: urde eta urdesaka ari da, bertzeak
  bertze, hitz eztienak baizik ez baititugu hemen
  aipatu nahi.
  Gabriel gaizoak hitzik ez. Dendaria hurbiltzen
  zaio eta ahapeka erraiten dio: «Ken-azu bada
  zure buketa!» Jaun espos dohakabeak halako
  dolu batekin kentzen du bere lore-floka eta sakelan sartzen, hats-beherapen bat ateratzen zaiolarik: «Hau lastima! —Ez zinen zerbaitez jelostua? —Alabainan ba...». Ixtant baten buruan,
  karrosa bat kanpoan aditzearekin mogitu gabe,
  giza-gaizoak erraiten du: «To, ezteiliarrak!».
  Erran bazuen, erra: aita oihuka hasten zaio:
  «Ezteiliarrak? Eta nun ditutzu ezteiak, mutiko
  zozoa? Ala den estatuan elizarat ereman nahi
  duzu?». Eta eskua Mayiren ganbarari buruz keinatua zuen, ikara batean...
  Gabriel ixilik zagon bere onetan.
  Anartean ezteiliarrak heldu ziren. Auzoek
  erranik, orok bazakiten berri; eta ez jakinez zer
  begitarte egin, ez jakinez zer erran, ixil-ixila sartzen ziren hil baten ondoan kurutzearen adoratzeko bezala. Eta zer pena bertzalde! Pesta egitera jinak, eta pesta biper egina. Zer afruntua....
  
  Jendea jin arau, aita xaharraren oihuak handiago, alaba eta suhia ezin aski desohoratuz. Ez
  zen goxo nehorentzat. Azkenean Gaxuxak erran
  zion deplauki: «Ea, Batixta, ez zazula hoinbertze
  erran. Alaba Pazkoz hitz-emana delarik, Omiasaindura gabe ezkondu behar da... Bainan joanak joan, zer probetxu duzu samurturik ere!
  Orizu, denak hemen girenaz geroz, eta bazkaria
  ere agintxea, ez ahal duzu jendea ahoan kurutxe
  etxerat igorriko? Hasian-hasi, zertako ez egin
  bataioko bazkaria? —Aitatxi eta amatxirik gabe?
  —Eta hauk?». Zaliaz erakusten ziozkan kontraesposak ederki apainduak.
  Gaxuxak sendi zuen ezteiliarrak haren alde
  zirela oro, eta nausi xaharra amor emaitera
  zagola. Atrebitu zen erraitera: «Bai, zoazte
  denak haurraren laguntzerat dela Meriarat, dela
  elizarat. Nik mahainak anartean beztituko ditut.
  Xo! Sankristauak berantetsiak zituzte!».
  Hainbertzenarekin elizako ezkilak errepikan
  hasi ziren, zeru guzia inarrosten zutela. Armariotik Mayiren bela xuria hatu zuten haurñoarentzat, eta aintzina...
  Elizarakoan bazela so-egile!
  
  Eliza-aterat eta, hau kinka gaixtoa! Apeza
  nork abisatuko du? «Hik erran behar diok
  Gabriel!». Pusaka-pusaka aldareraino baderamaten. Hor, jaun erretora esposen beha dago,
  barurik, mahain saindu ondoan. Tortxoak piztuak
  dira, esposen kadirak polliki apainduak...
  Jaun erretora bi begiak harmaturik so eta so
  dago: ezteiliar guziak birazka, jaun esposa salbu
  eta emazte bat haurño bat besotan... Balditua,
  galdegiten du: «Eta, eta, nun da andere-esposa?». Orduan Gabrielek haurra erakutsiz: «Horra,
  jaun erretora, bataia zaguzu nexka hau: “Goizetorri” emanen diozu izena!».
  Ez dut erraitearen beharrik jaun erretora poxi
  bat harritu zela. Bataioak lekora, bazkari ederra
  egiten zuten, eta, Mayi ahantzirik, dantza eta
  kantu anjelus arte. Gaixo Mayi, aise pasatuko
  zen hoinbertze harramantzarik gabe. Ondoko
  egunetan ixil-ixila egin zen ezkontza, eta ontsa
  bizi izan baziren, ontsa hil ziren.