Kazetari lanak - 5

  jurado delako orrek nai izan zuen kartzelaren atzaparretarik ateratu, lehen-arestitik. Uts egin zuten
  ordean, baietz erraiterakoan, erdera ez beizuten ongi
  ezautzen. Egia zen Idiakezek irail zuela gizon bat, izan
  zen bañan burua beiratu-bearrez, ta olakoetan, iltze
  bat gertatzen bada, egileari ezaio egotzi bear orren
  errua. Bertsua agitu zitzaikon Idiakezi. Burruka izana
  zuen illarekin eta ola ikusirik, tarte eman zen anaia
  beresi-bearrez. Bertzea gogor agertu zitzaikon, izkilua
  erakutsita. Idiakezek arrisku gaitzean ikusi zuen anaia
  ustez eta bertzea jokatuko zitzaikola. Ontan berak
  zuen langai-burni bat atera ta zizta sartu zion bertzeari. Ez balu ola egin, illak garbituko luke anaia baita ere
  bera ere. Olaxe etsitu zuten juradoek ta azke uzteko
  
  epaia eman nai izan ere. Bañan beren erdera eskasez
  nahasi egin ziren ta baia eman zuten ezetzari ta ezetz
  erran, baiaren orde. Gero maikideak (magistradoak)
  juradoek epaituaren arabera moldatu zuen berena ta
  andik elki zen zuzen-autsi ikaragarria. Gertatuari aitzi
  jaiki ziren lehenik juradoak berak, esanez ezutela nai
  izan inolako zigorpena eman Idiakezi, aitzitik, azke
  uzteko zutela naia. Periodikoak asi ziren gogortara
  utsegin latz aren kontra, ta JEL Alderdiak gain artu
  zuen onen aldezko iardukitzea. Sortu zen oldarteak
  bazterrak inarrosi zituen non eta Tribunal de Garantías delako epaitegira joa izan zen auzia. Anartean,
  Españako gobernuak sartua zen saltsan ikusirik zera
  xuritu nai zuen barkazioa emanez Idiakezi. Abertzaleak iardoki egin ziren orreri. Barkazioa, ez, obengetzat aitortzea baño ta ortarako bearra zen epaikunde
  berria. Ola erabakita, Donostian izan dugu epaiketa
  lengo astean. Bertatik irten du Idiakezen azkatua, olabearra beitzen agertu zenetik juradoen naia.
  Oar gaitezen JEL Alderdiaren indarrari. Gain artu
  ez baleza gure alderdiak zuzen-autsi lazgarri onen
  urratzea, aurrera joko zuen gaizkintzak. Zuzena einera ekarri-bearrez, Españako magistradoak eziren
  andizki grinatzen. Gorago joan baño lehen, jo ginuen
  
  bertokoengana ea zuzenbiderik zuen bidegabekeriak.
  Espantuka artu ginduzten esanez eta, nai ta naiez,
  Idiakez oinbertze urteko zanpatua zela kartzelara. Alaber, Madriden. Zuzen-zain galantak ditugu, Españako
  zenbeit xuxeneko. Ezen, ez zilegi oin zigorpe latzera
  aurdikitzea inongo gizona, ta abertzaleak ez gera oin
  jaukikorrak. Emengo ta ango alabearrekoak gora
  bera, asi ginen azkarki jokatzen non eta ardietsi
  dugun garaitzea. Non dire, ba, aintzin laburreko gizonoik, uste dutenak motz aterako zela auzi au? Ontan
  bezelaxe bertzetan ere, bear bertzetan, emanen baginu emen agertu oldartea, bertze gisan ginukean aberria. Ez gitu, ez, etsaiak mendratzen, gure zabarkeriak
  baño.
  
  BERRI BERRIAK (VIII)
  La Voz de Navarra, 1935-X-30
  Inun den zolda
  Ari da ateratzen egun otan Españako bazterretan.
  Trapala bat ernea, inoiz izan den bizkorkeria erakutsirik, agitz trebatu zen 1934gn urtean ziren zenbeit
  buruzagiekin, Strauss zitzaion, ijito gisakoa, jendiek ez
  dakitela nondik sartua. Orduko artan diru jokoa ezen
  aizu Españan. Gizon onek zakarren aitzakia ezin zilegi. Nai zien buruzagi oieri ziria sartu ea bere gogora
  biltzen zituen. Jokoa nai zuen azke edo libre beraindiko. Katxarro bat omen zuen oso arakoa, kutxa itxurakoa. Iru aldiz jo eskero bertan, bi beintzat jabearen
  alde. Gisa ortan bilduko ziren irabaziak mantxunga
  gaitza zituen arek eta kidekoek. Bañan ortarako bearra zen baimena, buruzagien baia. Okek bañan ezin
  zuten eman, debekua zela garri, legez eta. Ba ordean
  gizaki ok ez dira izaten erabeak eta Strauss delako au,
  are gutiago. Dirua barreiaka asi zen eta purrusta ontara bai sartu ere txipak ausarki. Txipaen ondotik, bar-
  
  boak. Ta gobernuko barbo okek Straussi jokobidea
  zabaldu zioten.
  Jokoa motza
  Ta bapo asi ere jokoa Donostian. Bañan asi ta
  trenka bereala, ez beitzuen utzi iru orduz bertzerik
  jokoa. Gizon bat, polizikoa, agertzen da pistola eskuan
  eta partidua so. Ez omen da yakin zeren aitzakiz. Mihi
  gaiztoek derasate barbo batek ez ote zuen diru puska
  bat itz emanik jokoa as-orduk eta ez baitaturik iru
  ordu pasa ta jokoan. Beti ere so baitaezpadako arek
  negozioa zien airatua ta asi ziren intziriz gogorki
  Strauss ta lagunak. Arrezkero ordean bideak zauden
  gantzak ziraturik eta ordea agertu zen tarrapatan.
  Aizu Baleares delako ugarteko uri batean jokatzea.
  Katxarroa ta lagunak artuta, arara jo zuen Straussek.
  Bai asi ere polliki.
   ptak. sei-zazpi egunez
  Oin diru-biltzaile auta zen Straussen kutxa non eta
  sei-zazpi egunez baitaratu ahal zituen ogei ta amazazpi milla duro. Aisa eman zezakean yuduak inguruko
  taldeari. Bañan an ere, ondikotz, makurtu zitzaion
  zoria. Debekua etorri zitzaion berriz ere, jendiak
  
  gogorki asita jokoaren kontra. Bildurra sartu edo
  zitzaien barboeri norbaitek salatuko zituen. Bañan
  ordurako bazituzten diru purrustak jaso ta xauturik.
  Straussek negozioa ikusirik erreka jota, atzera eskatu
  omen zien dirua, ez beitzuten konpromisua bete. Zerbait altxatu ahal du, gutiz geiena, ordean, or dago trabaturik norbaiten sakelean. Ta beartu zaio Straussi
  lagun presko oien salatzea.
  Barbo salatuak
  Barbo oen artean da Salazar Alonso ministro ospatsu ura, Euskalerriko udaleri inun den laidoa egotxi nai
  izana. Oroitzen zera, irakurlea, Euskalerriko udalak
  edo ayuntamentuak gogorki jarri zitzaizkion ura? Orra,
  oraiko Salazar Alonso ori. Zakurrenak erraten ari
  zitzaigun bitartean, arek ari zuen saltsa lirdinga ortan.
  Ontaz landa badire zenbeit radical delako partido
  orren buruzagiak. Yakiteko ea zenbatekoak diren aren
  erruak eratua da batzorde bat, aldun edo diputaduena. Onek erran du erru susmo larriak badirela ta epaikari edo juezengana yoateko ariekin. Beti ere partido
  radical ori oso kinka txarrean gelditua omen dugu ta
  nekez agertzekoa politikara. Ikusiko Españako polliti-
  
  ka arras bertzea da bertze pollitikakin. Beti ere ez
  sobera larritu gizon ok berberak agertzen badire.
  
  BERRI BERRIAK (IX)
  La Voz de Navarra, 1935-XI-3
   deia
  Orok dakigu diru gabe inora ez dela yoaten eta
  deus ere egiten. Alderdi abertzaleak lanak daramazki,
  eder-ederrak, gutiz geienak euzkara indartzeko. Orai
  baldin badugu euzkera pixkat xuxperturik, ordea dio
  Euskalerriak Jel-Alderdiari. Au ezin ukatuzko egia
  dugu. Euzkeraz eta euzkera-gorakundez ogei badira
  aleginak, emazu amabortz eta geiago direla abertzalgoak piztuak. Ortaz beraz, euskalzale utsak ere maite
  bear du JEL alderdia. Maite au, ordean, ezin da mihizkoa izan soilik. Bear da eginetan erakutsi. Ona, euzkalzale begiko orrek, baduzu leia ori erakusteko sasoi
  aroa. Deia barreatua dugu bazterretan diru-eske,
   zirkinduta. Zeren eske? So oni. Aberri-Ogasuna egin txedez. Zer da Aberri-Ogasuna? Diru bat, gordebearra, tente atxikitzeko JEL alderdia. Erran dugu
  aristian dirua bearra dela denetako, Euzko JEL alderdia aintzinat egiteko ere bai, gero ta geiago, euzkoekintzak beititugu gero ta garrantziago gero ta aritze-
  
  nago. Zuk aizea bear duzun gisa berean, JEL alderdiaren ekintzek dirua dute galda. Ez duzuia emaiten? Or
  konpon, ez erran gero ez eta mogi aitzakiak ere euzkerak erreka jotzen duen itobearra, bizi ezina. JEL
  alderdiak bi ekentzen ditu euzkeraren aldez arrotzen
  diren iru zatirik. Bai emanen? Eldu den abenduko
  1gnean eginen da biltza.
  Egilegor
  Bai edo dakizu eresaldi auta dugula urran, emen
  Iruñako Gayarre antzoki ederrean. 190 lagun abeslari
  bikañak berak, agertuko zaizkigu burrunba batez
  mendietako abots zoragarriain gisan. Nor ote? Olaizola azkarraren taldea. Iruñan betidanik abestu izan da
  goxoenik. Zoazte antzokira 9gnean ta etsituko zerate
  an berpiztua dela gure eres-gogoa ere. Iruñako euzkoabesbatzak du txanda egun ortan. Olaizolaren zotz
  sustagarriak ermanik. Beri xea, egun eta kontziertu
  onena, duzu karriketan barratu orrietan. Bañan guk
  aipu diogu nai bereziki Egilegor zauliari. Onek ere arizanen du sekuleko irri algarak zartarazten. Zein arte
  duen puntzioan? Euzkel erdel naste barregarrizko
  ipuiak kondatzekoa. Egilegor dute ezauna euzkotarrek
  oro. Ezera oroitzen, irakurle, nola arintzen zaizun
  
  gogoa Egileor entzunda? Nor den? Radiora ezera ateraia bein baño geiagotan inun diren okurrentzik entzutera gizon traste batek emanik? Uraxe duzu Egilegor.
  Ta gomazu zuk entzun gauz oiek, diskoak direla bide,
  zaizkizula etorriak? Orai ordean, bera bai bera izanen
  duzu Gayarre antzokian. Balio du beraz lasterketan
  bilatzea txartela.
  
  BERRI BERRIAK (X)
  La Voz de Navarra, 1935-XI-5
  Etxerre bat
  Ez ain berri, amabortz egun duelakoa edo. Bai edo
  duzute aren berri. Etxarri-Aranatzen izana. Zazpi etxe
  erre omen ziren taxakada batez, auzo geiena. Gaua
  zen suak artu orduko, goizeko biak edo. Ain bortitza
  izan zen sua non eta abantxu il ziren etxe-barnetan
  ziren lagunak. Aizea omen zuen lagun suak. Beti ere
  maizterrak gogorki joak izan ziren, sua zela garri. Biarmonean bertze auzoetako etxetera zeuden eramanik
  maizter gaizoak, kupidagarri, soñekoak ere zituztela
  erreak eta etxeko tresnak ere suak kiskalirik. Lenago
  olako naigabe latzean etxerrekoek bilketa bat egiten
  zuten diru-eske, etxea konpondu al izateko baita ere
  poliki biltzen. Luze ez da Auzan ikusi ginuen nola erritarrak etorri zitzaizkion lagun auzokide bateri, onek
  etxea zuen tximistak urratua.
  Etxarri-Aranatzen ordean etxerre-berririk ez da
  edo beintzat lagun-leia itzali, ez baita izan bilketarik
  inguruko errietan. Ona euzko oitura bat ederra, galdu-
  
  rik. Ona erdelkeriaren bertze ondorio bat. Lenago era
  bai edo zen etxerrekoen lagun etortzeko aztura propia, Etxarrin eta Nabarra guzian. Izan balitz orai ere,
  erretako etxeak ordea izanen zuten nonbeitikan.
  Batzuek erranen dute orai seguroak direla-ta, bertzeren dirua ez dela ain bearra. Noski. Bañan olako lazkeria gertatzen deleik, etxez gañerako gauza anitz erretzen dire bai ta ere diruaren bearra izaten da. Ortaz
  beraz lagundu-bearra ez da suntsitu, nai bada bederik
  urkoari urgazi. Ortarako dire etorriak etxarritarrak
  ustez eta inolako etxerre-sari bat aterako zutela
  emen, bañan esku-utsik itzuli bide dire. Gaurgero
  etxeak nai bada ongi zaindu, segurtatu bearko dire.
  Eginbide ortara biltzea dute eginbear ertsia erritarrek
  burua gordetzen zinzo badira. Segurtamena elgarra
  balitz, obe, mutua delako gisa ortan. Onela mozkin
  geldituko litzaken puska eluke inortxok ere altxatuko.
  Oarkabe ilgarria
  Gertari bat itsa izan ginuen atzo Tafallako geldokian. Iruñako auzo bat, ezauna ta ongi etsia, lagun
  ziyoakien senide batzueri, Ameriketaldera egiten beitzuten bide. Tafallarakoan gizona jauster zen noiz eta
  ustekabean agertzen da bultzi bat aldameneko burni-
  
  bidean barna. Gizona jauts eta bela azpiratu zuen bultziak, bere artan lepoa mozturik errotak. Lazki unkitu
  zituen soiliarrak agitu beltzak. Ona erioa non den. Alai
  atera etxetik, inolako grinarik ez eta demendreneko
  ixtantean bizitza galdu. Oxar edo arrandi luzeak ezin
  ditugu ibili ontan ere.
  Oitura bat, erritar-barnea
  Oerakoan etxeko-andrek ekortzen oi dute etxea ta
  ez da geldituko bat ere sail au egin gabe, bear bezalakoa bada beintzat. Zergatik eta zertako? Benaparran ustea dabil Ama Birgina sukaldean barna ibiltzen
  dela gabez ta garbi dagon artan ixtan bat yartzen
  dela. Gipuzkoan eta Bizkayan bertze uste bat da.
  Gabean, oerakoan, sukaldea garbi egoki aingeruak
  dantzan ibiltzen dira, zikin sorginak.
  
  BERRI BERRIAK (XI)
  La Voz de Navarra, 1935-XI-6
  Apezpiku berria
  Etortzer dugu, eldu den igandean. Larunbatean
  jinen da kaputxinoen kobentura, gaua egiteko an.
  Antxe bilduko du agintarien agurra, eldu ta bereala.
  Biaramonean, oitura danez, Done Iñakiren elizara
  amaiketan, eta andik Done Iñaki, Plaza, Txapitela,
  Mercaderes ta Curia barna, Eliz-Nausira. Te Deum
  abestuta, erria dela abesle, predikua apezpiku berriaren gain. Urren, Jauregian, eskumuña. Kalonge-Batzarrak deiak ditu banatuak olakoetan oitura den legez.
  Deituak dira agintariak, parroko edo apezburuak,
  anaidi, elkarte ta lagundiak. Naparrako Madrillerako
  aldunak etorriko omen dira, gorasarreari atxiki-naiak.
  Esanbearrik ez yendea bilduko dela trumilka Eliz-Nausian artzain berriari agur egin gogoz. Neoni, berriketaria, yoanen naiz zerbait konda-bearra an susmatuta.
  Pozak artuak gare gu ere, artzaina dugulakotz lenbizi
  ta erritarra beita urrengoan. Jaunak eutsinen al du,
  ardien onerako! Boazkio gure zorion-nai beroak.
  
  Gogorxu ari du
  Diario-k dakarra Elizondoko apezburu jaunak idatzia. Au da La Voz-n agertu idatziari erantzuna. Ez da
  aise emen biltzea Beltzunegi jaunak erraten duena
  luxea beita. Ea mamizki ematen ahal dugun. Lehenik
  asarrea erakusten du biziki gero nola erran zaion euzkera ez duela maite. Aspaldian saiatua duela apez
  atera ondokoan berean atxiki beitzen aren obe-bearrezko ikaskuntzari. Gero apezgoan euzkeraz da erri
  euzkeldunetan mintzatua beti ta beti. Auxe argi lezaketela Oiz, Oronoz eta Etxelar erriek. Otan prediku bat
  ere ez beitu erderaz emana. Elizondon bertze oinbertze ez badu egin, ez ote da arrazoi bat edo bat? Zein?
  Eliztarrak salbu bordariak (irutik bat egiten beitute
  ok), laur ogeitamarrean erdaraz mintzatzen direla iya
  soilik, berrogei ta amar urtez goragokoak bederik.
  Errian dituen bi urtetan euzkerak duela gaina berreun
  eta geiagoko predikuz, erderaz direno ogeitalau.
  Ortaz beraz ongi etsia ta zaindua dut –dio berak– euzkaldunen artaldea. Itz ematen du engoitik ere saiatuko dela alik obekien beiratzen, erdalduna ere baztertu
  gabe. Ugun eta narda diola eskabidean euzkeraz
  baliatzen delako zaztada orreri. Ta La Voz-en idatzia
  
  dela aitzakia ta sasoi, sekuleko atsegina duela eliztiarrek ekarria. Bi apezek La Voz-eko irakurleak berak,
  asarrea azaldu diotela dio. Bertze eliztiar aunitz izan
  dituela izen-bilketan etxez-etxeko batez abiatzer ez
  duela onetsi oinbertzerañoko leia, aski beitu sasoian
  ikusirik oroen atxikimendua.
  Guk guketz ez dugu erantzuteko andirik, bereziki
  erran ondoan apezburu jaunak artalde euzkalduna
  beiratuko duela. Berak ematen duen aintoari beako
  utsez, aise da ulertzen artalde euzkalduna garrantzi
  dela Elizondon. Ar giten Belzunegi jaunaren kondu
  berbereri. Bordariak dira iruko bat eliztiarretan, gero
  ematen du amarren bat euzkaldun, aez gaineko,
  badugu 43 por 100. Bañan ondarreko 90 por 100 da
  50 urtez beitikoena. Emagun, beraz, multxo bat badela goragokoak ta aisa ateratzen zaigu erdia. Onez
  gañera erdeldunen artean edo obeki errateko, erderaz
  mintzatzen bañan euzkeraz ulertzen ezautzen ditugu
  guk zenbeit, euzkera-naiak bertzalde elizan. Oek guztiok batera artuta gaia da baiki Elizondon inoiz ere ez
  uts egiteko euzkerazko predikuak. Erdaldunek nai
  dutela berena? Eman dakiela, ba, euzkera utzi gabe
  bañan. Pozik bai pozik jabetu gera Elizondon ez dela
  baztertzen euzkera. Agian ola iraunen al du.
  
  BERRI BERRIAK (XII)
  La Voz de Navarra, 1935-XI-8
  Aintzina
  Ona euzkal-geznari edo mandatari propia. Noren
  oyua dakarren? Eskual erritarrena. Ok zer diren? Mendiz araindiko bazterretan JEL-en ahotsa entzun dutenena, tira zaulia asia dugu bertako euzkeldunen
  artean eta okek atera dute ingi bat ederra. Ez uste
  gero izperringi luze bat duziela au, ez, tikia baño ta
  mamitzu, bañan aren idatziak oin ginar dire ta gilikorrak non eta bein asi ezkeroz ezin uko berriz ere irakurtzeari. Denen iyeki edo lumerua asi zenetik daukat
  nik, zintzo-zintzo gorde ere aren sorta. Bein baño
  geiagotan lotzen niz zarren ikertzeari ta sumatzen ere
  zerbeit oargarri. Buru ekartzen dituen idatziak bai dire
  gurintzuak. Luma bipila ta yoria, idazle onena, azkarrenetan buru, noski. Zenbat balio duen? Guti, 10 libera edo franko urtebeteko. Ingia illekaria da. Aren berri
  ematen dute Uztaritzen M. Jean Duboscq baitan.
  Erregetiarrak pozez Grezin
  
  Xoraturik daude bazterrak, errepubilika auxatuta,
  Grezin. Erregiaren gose gorriak omen daude yendiak,
  zoriona jite betean atari zabaletan barna sartuko zaielakoan. Espantuak ibiliak dituzte koplari zenbeitek orai
  txakurrak txistorrakin lotuko direla-ta. Beti ere xorabio
  dabil erria. Ez da aise errien asetzea. Erriak ez du bizi
  bear ongi, ezik ez alai. Erri aseak ez dire, ez, erri laketuak. Azken guda bitartean eta ondokoan diruz okituak ziren erriak, ez omen zeuden aseak. Ogi kurruzko bat gogotik jaten duena zorionez ausarrago da
  diruduna baño. Orra Grezi. Inortxok ere eluke erranen
  erregea izanen den zoriona. Guk uste ezetz, erregea
  ta erregegoa beitira molde utsak. Ta moldea, berez,
  ez da deus ere. Orai bear dugu orea, orea nola opila
  ala. Itxurakoa bada orea, moldeari ongi artuko da ta
  moldeak zera eginen du txairo. Emazu, bañan, zirinegi dela orea ta ezgaitza, biurrituko zaizu kupida gabe,
  azka ta puzka ta egundoko eginala ibilita ere, ara
  berean gogortzen bazaizu, erran naiz nago etsituko
  zerala. Azpako bentara igorririk molde ta orea. Ez gero
  gertatuko bertsua Grezin. Errege-nai gorriak ditugu
  grezitarrak. Oraiko ontan ez ageri zoztorrik. Baditakea
  gisa ortan emendik guti buru? Orreri, aldatzeari ies
  egin bear zaio. Erregeren alderako ixuri ta ixitu onen
  
  ondoko etsimenduak larri ta luze bear luke ondorioak
  karreia. Zer edergarria eta zer aterabidea, ordu artakoa?
  
  EUZKERA, ERRITARREN KUTXA
  Amayur, CLXXVII, 1935-XI-30
  Ona Monzon aldun jaunak esandako itzak. Aldun
  azkar au dugu beti gure elearen aldez zintzo jokatzen.
  Arek bai gogotik ari, bañan belarriak daude sor. Askotan erraiten oi dugu euzkera gabe ez garela yoanen
  inora ere, bañan euzkera segitzen dugu aunitz eta
  aunitzek. Emen Nabarran batez ere zer ari dute yendakiek? Lenagoko urtetan ateratzen zen andik edo
  emendik euzkal-eskola bat, aurten bat ere, emen Iruñan. Bada bai, bat Aldundiak gain duena, bañan ango
  ikasleak oin dire, bertze tokitakoak bezin urri. Exkaxten ari zaigu lentxoago ginuen gogo xuhurra. Aurten
  bat ere. Gisa ontan segitzekotz, eldu den urtean ez da
  izanen susmorik ere. Erreka yo-bearrez gabiltza, eginbidez ez badugu aldatzen. Gure jabetasuna ez dugu
  aterako, gure baita beriztu gabe ta baita au ez da
  beriztuko euzkera gabe. Buruan yosi bear dugu egi
  au. Euzkera dela bide bakarra sartuko zaigu azkatasuna. A! Ta obe da saritzen ez bada orai agertzen dugun
  gogaitze onekin.
  
  Euzkera gabe ez dukegu euzko-gogoa. Ta euzkogogoa gabe ez dugu etsiko azkatasuna zuñen eder
  den eta nola nabaitzen, nola asmatzen den. Azkatasunaren lehen-leheneko eginbearra, auxe. Erroak ari
  bere gogakeran. Ta gogakera berezi au atxikitzen gai
  ez bagera izan, azkatasuna, makaltxu, aulxe, erroa
  barrendu ezina biziko da. Ta ez etsaiek yota, erritarrek
  berek iltzeko zorian yarrita. Nola? Ikusagun. Euzkera
  gabe nior ere ez da euzkotartzen egiz ta benetan,
  beintzat. Euzkelduna izan gabe, barrutiko euzkotarra
  ez osoki. Barrutiko euzkotarra ez da or karriketan
  barna ibiltzen dena gora-goraka. Bai ginberretan eta
  atzeraka. Karriketan barna gora-goraka ibiltzen diren
  oiek ez dira, ez, bene-benetako euzkotarrak, ez euzkel-tayutan oratuak. Gogoa baleukate euzkotar, ez
  lireke emanen oin euzkotar-itxura guti dakartzen oyu
  funsgabeko oeri. Gora-gorakako oiek ez dakite euzkera. Jakin bezate, beraz, oyu alperreko oiek ez direla
  gai aberria azkartzeko. Zugatzak abar sendoak eta
  sano ekartzeko, bear du erroa sakondu. Alaber erriak.
  Azkatasuna dira abarrak eta adarrak. Erroa ez badu
  inongo erriak barnetik artua, kukula ez gai luxe. Olaola sasi-euzkotar oiek, barnea dutela atzerriak janik
  eta exalez parruko, mundua ere yanen dutelako
  
  mehatxutan. Esan dezagun argi ta garbi, euzkalduna
  ez denak ozka bat du larri bere gogoan, atzerriak
  yanik. Egizu eginala, edozein tokitik yota. Ez bazera
  eukalduntzen, etsaia duzu biotza ta adimenari lot.
  Unamunok, badakizu zer erraiten zuen beñola. Entzun
  eta so gogotik arien itzeri: «Mientras los nacionalistas
  griten contra España en erdera, no hay peligro». Ona.
  Ona gora-gorako oiek. Itz oen pilosopia ta zer esana
  edoski bear luteke, ez gora-gorako oiek soilik baizik
  eta euzkotarrak orok.
  Iruñako mutilak, zer ari zerate, induriarik ere ezaizuela gelditu biotzetan, euzkera ikasteko? Ez emen,
  gure batzokietan, ezta Aldundiaren euzkel-ikastolan,
  ez dira agertzen euzkalzaleak, euzkera maite dutenak. Ta euzkera gabe uste al duzute aberriaren gorakunde-bidetan barna ibil zaitezkela? Bai ote? Gaizopuskak zerate uste ortan. Orai ordean, ustea baduzute zintzo ta ganua ustel, ez erran euzkotar zeratela
  ezta abertzale-naiak. Etxean gelditzeko zerate geiago,
  batez ere zuek, ikastunak.
  
  ERDAL KUTSU SARKORRA
  Amayur, CLXXX, 1936-I-4
  Batzuk burua esten dute abertzale, sartuak beitire
  aunitz abertzale xoko-mokora. Utsegin gaitza. Nork
  burua abertzale-izatera biltzen du aberkoitzen
  denean. Aberkoitu zer den? Aberkoi biur, abertzale
  egin biotz-biotzetik. Bertzeak, mihiz bai erran eta biotzetik ez izanak, ez dira fidagarri naiz eta sartuak
  diren milla zokotara. Ez, mutillak, ez. Auxen dugu galgarriena. Erria maitatzen dute ez mihizko maitekariek,
  aren aldez aritzen duena baño. Bazkoz, ez du betetzen, txartela artuta, etxera doayena txairo-txairo, ez
  bear bezala aitor eta jaunartu duenak baño. Gauzok
  badituzu gaizki eginak, ogei txartelak ere ezaitue salbatuko. Ba ordean ongi baduzu egina, txartela ez da
  bear. Orra ogei aberkoi-elgartera sartua izanik ez dizu
  emanen egizko abertzale-izaria. Bear-bearra duzu an
  agindua bete. Abertzale axal oieri erran bear diegu ez
  dutela betetzen ez osotzen ere elgarte oietan ezartzen zaien lehen-agindua. JEL-elgarte guziek agintzen
  dute euzkeraren aldez eginala egiteko. Gure aipatu ok
  
  tirria diote agitz oni. Ezetz? Ea abertzale sartu oietan
  zenbat diren euzkeraren ikasteari lotuak. Einto bat,
  tikia. Geienak ogei urtetan agertzen dire sargarayan
  bezain gogor. Euzkerak ez die xirrintarik, erdara ta
  erdara naiago ordu guzietan. Eleak erriak gaizkatuko
  digun aitzakia ez da gaurkoa, badu urte-multzo bat,
  belarriak ordean daude sor eta gor, entzun nai ez
  dutela.
  Baña errua ez dugu egotzi bear, guziz eta osoki,
  elea ikasi nai ez duen abertzale onen bizkarrera. Onek
  ez du ikasten euzkera, ikusten beitu alderdian ez dela
  eskatzen euzkera deuseko. Zenbat aldiz dugu errana
  asi bear ginuela guk eskatzen, bañan ez ditugu eskatzen euzkaldunak, morroiak edo seiak bear ditugun
  tenorean. Abertzale direnek oitura au artuko balute,
  ataria exteko erdalduneri, bai eginen litzake lan polita. Ez gera oartzen ein oni ta edonor artzen dugu, dela
  edo ez dela euzkaldun. Gero zinak eta minak, euzkera, au ta ori.
  JEL-ek aurreratzen du euzkera gaxoak baño askoz
  geiago. Jeldar aunitz ditugu soraio, onen ulertzen
  gogor, euzkeraganako leia buruan sartzen beranta.
  Olakoekin ez dugu deusik eginen. Makurrena da buru
  kozkor ok ez dutela ulertzen erdara zariotenean, erda-
  
  raren itzea dutela sakon eta barren, zeren eta nor
  bere mintzoaren menpeko bizi da. Badugu areago ere.
  Erdalzale amorru ok gero ditugula nausi dela batzarretan dela aginpidetan. Oartzen gera bein baño geiagotan alderdiak eginetan ez dakarrela euzko-usain andirik. Aisa. Alderdiaren biotz-biotzean dituzie erdalzale
  aek josita. Erdaldun-gisa eskeintzen digute yatorra.
  Erdaldun-gisa, maketo-gisa, naiz eta gurdi bete bat
  solas aberkoi irauli. Españar bat ikusiko baginu, bere
  elea ez dakiena, arrituko litzaiguke bai azkar. Ta ainbertze euzkotar ari gera ikusten euzkera ezyakinak
  eta abertzalien mamiok ere gelditzen gera bizkarrak
  uzkur.
  
  BAI GOZAGARRI
  Amayur, CLXXXI, 1936-I-11
  Pozik bai pozik ematen dugu gaurko berri au, bai
  gozagarri euzkara-autsi-mautsiotan ari giranendako.
  Berriki izanak ditugu JEL-Alderdiaren eranguntzan deitzen ditugun Erki-Batzar Nausiak. Gipuzkokoan ez
  omen da fitsik ere ibili erdaraz, Bizkaikoan euzkalsolasak einto bat polita ardietsia du ere, euneko 60
  bai ta geiago. Naparran, ordean, itz bat ere ez. Betidanik bai gotorki agertzen gu erdalzale min. Abertzaleak
  nola ez abertzaleak. Oro gitu erdal-aier gaistoak. Erranen da ez dela aier gaistoa, zabarkeria baño. Emazu
  bertsu. Ta makurrago, nai baduzu. Aiertuak noizbait
  aira dezake seta gorri ori, erderara eroria, euzkalzale
  bilaka. Seta gaisto-ukaileak gogoa du bederik. Gaizkira jotzen badu gaur, biyar onaldi dagoke. Zabarra
  aldiz il-antza dago. Bizkortzeko bear da apur bat alegin. Seta gaistoa bein-beineko gaitza izan deike.
  Zabarkeria, zenbat aldiz, bizi-bitarteko. Done Paulek
  kistarreri zien amorru gaitza, setarik beltzena. Gogoa
  beitzuen zauli ta azkarra ta xardukia, Jainkoaren
  
  argiak jo zion egun batez. Ala bertsu Done Augustinekin. Gisa berean ainbertze donekin eta gizonekin.
  Zabarrak ukituak dituen ez dakigu.
  Zabarki bizi izan dena, ordean, zabar iltzen da.
  Auxen dugu erio ilgarria, gañera. Ez soinaren ilgarri,
  bai ordean gogoaren. Gogo zabarrak biziari ez dio leia
  denari ugun, orori narda, guzien iges. Erran naiz nago,
  ez Jinkoaren aintzin ez gizakien, zabarrak geienetan
  sendabiderik ez du, ez badu ateratzen bederik egundoko inala ta lerrena. Azken beltzean ere bearreztuko
  zaion Jinkoaren urrikia gaude, gaitzari ies egiteko.
  Zabarra ta abertzalea, oro batera ar, gauza da sinesgaitza ta krozkan errauztekoa. Ezin solastatu gaitz
  onen elmena. Zabarrak barratzen duen kutsua baida
  ilgarria, indura-mota guzien igortzale, beroeneko aleginen epelgarri. Zabarra sortzen denean eta ukakorrazabarra ta ukakorra baita berean ibiltzen dira, oberena litzake belako batez aizatzea inon den urrumera
  bialduz. Elkorra baitu asmoa ta biotza, ustel.
  Itzul giten gure arira. Euzkerari ginion solas. Eginbide prestua, Gipuzko ta Bizkaikoa. Noiz erranen
  gauza bera Naparraz? Noiz izanen bertoko batzarrak,
  euzkeraz? Bizibide ederra deramagu bai ala ere. Aintzinat jo orde, gibelat. Igazko urtetan bazen emen Iru-
  
  ñan aurten baño itxura obea, euzkera-aldeko. Bizkorrago genituen lagunak eta zenbeit, euzkera ikasi nai
  gorriak ere. Aurten, ordean, oro, anu ta uko non eta
  nior ere ez da mugitzen. Abarkeria lotu zaigun susmo.
  Zer nai den ere, ez gira len bezain atxikiak, len bezain
  gozo-ixuriak. Ai gure antsiaren aula! Ez ote oart gauza
  bateri? Ez ote oart euzkera bazterrat emanik JEL ere
  nekezago ibiltzen dela? Nai baduzie JEL-en urratsak
  azkartu, oñarria landatu sendo, joaitea gotortu, eman
  zazie euzkera aurretik. Aziko zaitzuen jelzalgoa zustraia izanen duzie. Gabe, aldiz, kaxkarra ta loka.
  Sudurmenean duzie ikasgarria. Ea zenbat dire joanak,
  JEL-ekin batera euzkera edoski aietarik. Ea zein diren
  alderdian eragilenak. Egun eta eguzkian, abertzale
  garrienak, euzkaldunduak. Ez dezagun eder xuri ta
  xau ezin dena. Euzkera ta euzkera. Euzkalzale nolako,
  abertzale alako. Euzkalzale txarra, abertzale txatarra.
  Ta abertzale txatarrakin erria ez da joanen ez da erdaraz ere. Euzkaldunak direla bide, JEL-ek eginen du
  aurrera. Oil ditzagun urrunat ez ikasten gogortu oiek,
  bereziki gazte izaki. Euzkaldunak bear ditugu, abertzale bezain ainbat. Egia da abertzaleak alde, JEL ez
  dela sartuko erritarren gogora bañan ez gutigoko egia
  da euzko-gogoa ezin dela bazka ta alha, euzkera
  
  gabe. Erdaldunak ez du izari-izarian neurtzen ahal
  euzkotasuna, onen zaina ezbadu, euzkera. Duenak
  erro ta barne asmatzen du abendaren deia. Gabeari,
  ordean, makalduko zaio euzkotasuna, indartu-ustean.
  Nik beinepein ez dut ezautzen abertzale bat euzkera
  ikasia ta guganik alde-egina. Elea dugu, beraz, euzkogogoaren pitz arazle, leiaren indargarri ta JEL-etsiaren
  atxikimendu gakoa. Unagarri naizela ni euzkera-aitzakia-maitzaki otan gogortua? Bai noski bañan ni baino
  unagarriago dire egi au atxiki ta gogortzen direnak, ez
  ausnartu naiak.
  
  KALERANTZAKO BURRUKA
  Amayur, CLXXXIII, 1936-I-25
  Gauza ederra da aritzea ta burrukan aritzea areago. Gudura-gogorik ez duen abertzalea motza dugu.
  Nai ta naiez gudukatu bear dugu egun guzietan. Girina tzarreri aitziko gudua duen gizona ori da ori gizona. Gogoa epelduta, debrua sartzen da bela. Ta gogoa
  epeltzen da gudua ez badago. Gogorra da ta latza
  abertzalek ibiltzen dugun burruka. Azeri artzen bagira
  zintzo, lazten dira indarrak eta obeki iardokitzen bear
  orduan. Ona bertze gudaldi bat, eldu den autaroan.
  JEL gudura doaye berriz ere. Burrukatik kanpo, JEL elitzake JEL. Ekin bear dugu induria lasa gabe. Bi egun
  emaiten badituzu lan gabe, irugarrenean baduzu
  gogoa lazo. Iru badira olga-egunak, lazoago ta gisa
  ortan baitara nai edo bear duzunean gogoa, tarrapatan duzu joana ezin atxikiz.
  Au ez da makurrena ordean. Ez al zera oartu abertzaleak elgarrekin liskartzen eta samurtzen kanporantza ez badute ateratzen indarra? Ni bai beintzat. Ikusazu barneko auziak gertatzen diren sasoia. Eskier
  
  dela gertatzen kanpotik zirikatzen ez gituztelarik.