🕙 26-minute read
Gure memoria, gure historia - 1
Total number of words is 3430
Total number of unique words is 1967
25.4 of words are in the 2000 most common words
39.1 of words are in the 5000 most common words
46.7 of words are in the 8000 most common words
Gure memoria,
gure historia
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
EUSKAL ERREPRESALIATU POLITIKOEN
LITERATURA KOADERNOAK
EGILEA:
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
Centro Penitenciario Córdoba
14015 Córdoba
Ibon Muñoa 2000ko urrian atxilotu zuten.
Harrez gero preso daukate: Valdermoro,
Kordoba, Burgos, Langraitz, Puerto I eta,
2014ko martxotik hona, Kordoban.
AZALEKO IRUDIA:
Mikel Zarrabe Elkoroiribe
COPYLEFT
Publikazio hau copyleft erakoa da. Beraz, bere edukiak zabaldu, aipatu eta hitzez hitz kopiatu
daitezke, osorik zein zatika, edozein medio erabiliz eta edozein helburu lortzeko, ohar hau mantentzen eta jatorria aipatzen den bitartean.
LEGE GORDAILUA. DEPÓSITO LEGAL. DÉPOT LÉGAL:
Gure memoria,
gure historia
EUSKAL ERREPRESALIATU POLITIKOEN
LITERATURA KOADERNOAK
Iñigo eta Mariani.
Paul eta Marisoli.
Emi Aiastui eta Julen Ereñagari... eta Juanita Goikoetxeari.
Amaia eta Matile Isasi-Isasmendi eta Marisa Guillermori.
Presoak bisitatzen dituztenei.
Presoei idazten dizkietenei.
Gure aldeko manifetara joaten direnei.
Hitzaurrea
Espetxean idazten duen presoa, kaiolan kantari
ari den txoriarekin parekatu izan du batek baino
gehiagok. Arrazonamendu horri jarraituz gero,
paretsuago litzateke preso dagoenak idazten
duena bertsoa edo poesia denean, bai bata eta
bai bestea direlako kantura molda daitezkeenak.
Bertsoa kantatuz errezitatzen delako eta asmo
horretarako egiten delako. Kantuz egiten den narrazioa da, nolabait esateko. Eta kaiolako txoriak
zergatik kantatzen ote duen ez digu berak esango, baina haren balizko interpreteek esango dute
txoria tristurak daramala kantura... Eta presoa,
zerk eramaten du idaztera, doinu baten neurrirako idatziak egitera?
Batzuek, ez dakit erdi txantxetan edo benetan,
esango dute espetxean artista, idazle... bihurtzen direla euskal presoak. Beste batzuek esan
dezakete aurretik zirela artista edo idazle eta
kartzelan dohain hori garatu baizik ez dutela egin.
Korapilo nahasi samarra iruditzen zait eta ez naiz
ausartuko hori askatzen hastera. Esperientziaz
dakidana da presoak espetxeko hormetatik harago begiratu nahi duela beti, irudimenarekin eta
itxaropenarekin; egon nahi ez duen lekuan dago
Espetxean asko idatzi izan da, bertsotan eta prosan. Hau ez da espetxeko literaturaren tradizioa
eta ibili osoa aztertzeko lekua, jakina. Baina, Ibon
Muñoaren jarduna espetxeko literaturaren tradizioan tradizionala izan den generoan kokatzen
da, bertsogintzan alegia, eta poesian. Horretan
erreparatzea merezi duela iruditzen zait.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
presoa, eta ez dagoen lekuan egon nahi du. Irudimenarekin soilik lor dezake nahi duen lekuan
egotea, nahi duen lekuan atsedena bilatzea, bere
espiritua sendatzea eta sendotzea.
Eta maitasunarena egiten zuen Iztuetak. Zenbaiten ustez euskarazko maitasun bertso ederrenak
omen direnak Logroñoko espetxean idatzi zituen Juan Inazio Iztuetak 1806an. “Kontxesirenak”
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Espetxeko literatura Bernart Etxepareren bertso eta poesiarekin hasten da, duela ia bostehun
urte, 1545ean, eta bide batez esan behar da euskal literatura bera ere hortxe hasten dela, bere
Linguae Vasconum Primitiae liburuarekin. Nork ez
ditu entzun haren “Kontrapas” eta “Sautrela”?
Euskararen aldarria egiten zuen Etxeparek.
izenburuarekin idatzi zizkion bertso horiek bere
maiteari, eta “Ogeita lau leguaz nago aparte, Bitartean ba dauzkat milloi bat ate”, zioen bertso
batean. “Esperantzetan bizi, maite gozoa, noizbait
kunplituko da gure plazoa” idazten zuen hurrengoan. Urruntasuna, herrimina, itxaropena eta maitearekiko ametsa... ez dira gaurko kontuak.
1936-39ko gerrako preso batzuek ere bertsoak
idatzi zituzten espetxetik, El Duesotik, Puerto de
Santa Mariatik... Ezinezkoa da guztien aipamena
egitea, baina garai honetako Luis Rezola Tximela
tolosarra aipatu nahi nuke. Duesoko espetxearen aipamenak, eta Puerto de Santa Mariarenak,
ugariak, xehetasunetan aberatsak eta benetan
ederrak dira haren bertsoetan:
Astera nua kantuan
Santa Mariko Puertuan,
onela ditut penak aztutzen
etxe giltzatuan.
Gordetzen badet buruan,
ezta jakingo munduan
ogei ta iru urte ederrekin
gaur nola naguan.
Euskal presoak talde handi samarretan egon diren espetxeetan, 1980ko hamarkadan batez ere,
hainbat preso beren artean bertso paperak
eginez eta trukatuz, elkarri erakutsiz eta ikasiz,
praktikatuz... aritu izan dira. Bertso paper lehiaketetan sariak lortu ere bai batzuek, Jon Tapiak
esaterako. Bertsolari aldizkariak atera zuen zen-
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kartzelak sormen leku izan dira eta dira, lehen
eta orain, eta presoek, euskal preso politikoek,
sormen lan oparoa egin dute. 1970ko hamarkadan Zamorako konkordatu espetxean Xabier
Amurizak bertsogintzan eta bertsogintzaren
teorizazioan egindako lana egundokoa izan zen.
Ordutik gaur arterakoan espetxean egon izan
garen askok eta askok eskuliburu gisa erabili izan
dugu momentu batean edo bestean Amurizaren
“Zu ere bertsolari” liburua, eta espetxean ez ezik
kalean ere bertso eskoletako ikasleentzat oinarri
izan dira haren lanak.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Garai haietako espetxeak nolakoak ziren, presoak
nola bizi ziren, zer sentipen, beldur eta lazeria zituzten erakusten digute bertso hauek. Kronika
bikaina dira alde horretatik.
baki bat duela urte mordoxka bertsolari eta
bertsozale presoen lanekin; bertsoz osatutako
banakako liburuak atera dituzte preso batzuek...
Bertsogintza oparoa eman du espetxeak, eta
gaietan ere oparoa da espetxeko bertsogintza.
Kartzela, dena dela, ez da leku ona inorentzat;
sufrimendu lekua da, eta ez dut uste sufrimendua
ona denik ezertarako, are gutxiago sormenerako.
Espetxeak bakardadea dakar, zeure gizartearekiko urruntasuna, eta zeure etxe, herri eta komunitatearekiko oroimina, haiei maitasuna adierazi
nahia, haiekin elkartuko zaren momentuarekiko
ametsa, gero hobe baten itxaropena... Sentipen
horiek konstanteak dira espetxean, horiekin bizi
zara eta horiek bizi zaituzte, eta, galtzen badituzu, bizitzeko motiboak dira galtzen dituzunak.
Espetxetik edo erbestetik etxekoei eskutitz bat
idatzi beharrean suertatzen zarenean, bertsoa
izan da euskal herritar askoren komunikatzeko
formatua, ez garelako izan prosa idatzian etxekoekin komunikatzeko joerakoak. Paper zuriaren
aurrean mutu geratzen gara eta errazagoa-edo
Hau guztia ongi ikusten da Ibon Muñoaren bertso eta poesiagintzan, eta ongi ikusten da “Gure
historia, gure memoria” liburuan. Ama-Lurra sarritan du aipagai Ibonek, eta Ama Lur horretako
leku zehatzak, memoriako mapan zehatz kokatzen dituenak, Kalamua, Eibar, Arrate... izendatzen ditu, eta “Kalamua, desiren eremua...” ateratzen zaio hasperen bat bezala. Asaben kabiari
kantatzen dio, utopiari... “Negu gorriaren gau luzeetan udaberria ametsa da” dio. Baina badaki
non dagoen, eta Kordoba edo beste edozein espetxetako ziegan agertzen diren labezomorroei
kantatzen die ironiaz.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Eskutitz arrunt bateko prosan ez bezala, bertso
idatzietan komunikazioaz gain edertasuna ere
bilatzen du egileak. Bertsoak ematen du “teatralizaziorako” aukera ere, gauzak ironiaz esateko, garratza denari gozotasuna emateko, prosan
edo aurrez aurreko elkarrizketa batean esango
ez genituzkeen gauzak esateko, esateko moduan
zenbait lizentzia erabiltzeko...
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
izan zaigu, eskutitza idazten hasita, bertso batzuk
egitea.
19 urteko espetxealdiak zernahitarako denbora
ematen du; ez da herrimina soilik, ez da etxemina soilik. Borroka ere bada, kide hilen oroimena,
espetxean hil direnekiko urradura. Gogoan ditu
adinean aurrera, zahartzaroan sartuta, espetxean jarraitzen duten kideak... Eta presente ditu
gai sozial eta politikoak, hurbilekoak eta urrunekoak diruditenak, oraingoak eta etorkizunekoak.
Lekuz kanpo bizi baita presoa, baina ez garaiz
kanpo, eta bere garaiko kezkek kezkatzen dute,
bere garaiagatik eta etorkizunagatik borrokatzen
du presoak. Bere garaiak bizi du Ibon, eta etorkizuna du amets.
Espetxeko bertsogintza, espetxeko kronika ere
bada, gizartetik ezkutatzen saiatzen diren mundu
baten kronika. Kronikagintza ahalik eta laburrena
opa diot, dena dela, Iboni, eta ahalik bizkorren
itzul dadila bere lurretara, bere bidezidor zaharretara, Kalamuara, Arratera, Eibarrera... berarekin batera itzuliko delako hor zehar sakabanatua
dabilen gure espirituaren zatitxo bat ere.
Jokin Urain Larrañaga
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Gure memoria, gure historia Ibon Muñoaren seigarren
liburua dugu. Aurretik argitaratuak ditu:
Ametsen txokoan bizi naiz (2011),
Ainarak herrira itzuliko dira (2014),
Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin (2016),
Udaberrian biziko gara (2017) eta
Hamaika desio utopiarako (2018).
Haien ildoari eta orden kronologikoari jarraitzen diete
liburu honetako bertsoek ere.
Hartara, lehen bertsoak 722. zenbakia darama;
azkenak, Guztira, 141 bertso berri,
2018ko apirilaren 1etik 2019ko ekainaren 23ra artean
Kordobako espetxean idatziak.
Kordoba
Egia iraultzailea delako
Sorbaldan tink bermatu dut
aizkoraren kirtena,
gezurraren totemari
mozteko ahalmena,
arbola hori delako
munduan ustelena,
halaber, boterearen
haberik zaharrena.Kemenez erabili dut
egiaren aizkora,
kolpe-kolpez iritsi naiz
gezurraren lepora,
harro zegoen begira
beldurrik gabe gora,
intzirika erori da
basoaren hondora.
Otarrean banan-banan
ezpalak ditut bildu,
egiak zorrozki ditzan
ahanzturan maspildu,
bakea egunsentian
ez dadila kikildu,
hantusteen arrabotsa
diezagula isildu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gezurraren adar motzak
zolan ditut txikitu,
sustrai ankerrak ondoren
erauzita ezgaitu,
Historiaren eskerra
ariman dut sentitu,
ekintzarekin delako
utopia lilitu.
Jaunek, beltzak esklabotu
zituzten gezurrekin,
indiarrak menderatu
amarru itzelekin,
beharginak ohi dituzte
lokartzen promesekin,
bozak erraz eskuratzen
ustezko asmorekin.Gezurrekin hedatzen da
bizkor arrazismoa,
sarri ziplo hasten dira
gerrak ta gorrotoa,
Gaztelak horrela zuen
zanpatu Nafarroa,
Hitler, Franco lez, egin zen
Balberen borreroa.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Plazetan laga ditugu
biluztuta gezurrak,
eurekin dirutu ziren
inperio lapurrak,
orain klarki dakigunez
zeinek diren makurrak,
itzul diezazkigutela,
etikaren gailurrak.Gezur barik jendartea
zuzen dugu onduko,
elkartasunaz erabat
pobrezia gainduko
egia noizbait dugunez
batera errotuko,
asaben bazterrak dira
ederki ñirñirtuko.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 1ean
(
Gurekin biziko den Xabier Rey Urmenetari
Antxo, enarekin abiatu zinen
atseden hartzeko Euskal Herrira,
iskin egiteko kinka bortitzari,
hormatzarrak berriz ez ikusteko,
Donibanen zaude aspaldiko partez
auzoan zutunik zurekin gaude.
Espetxeak zizun bizitza estutu
estresak gogoa atsekabetu,
“bengantzak hil zaitu, sakabanaketak”,
zeure gorpuari beha diogu,
tortura hitz latza ahoskatu dugu
baita urruntasun krudela ere.
Arnasa zitzaigun bat batean eten
albistea entzun genuenean,
irriak negarra ordezka dezala
tristura kemena bihur dadila,
sentierak dira gozoro hunkitu
oroituta zure samurtasuna.
2018ko apirilaren1ean
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Iruñean gaua hedatzen ari da
zeru oskorriak agurtu zaitu,
geure pilpiretan biziko zarenez
sentituko duzu udaberria,
hego haizearen une sorginetan
Orhin hegatuko gara zurekin.
Dantzari adina langile prestua
militante eta ikasle fina,
oraina delako dir-dir ostadarra
ereingo ditugu zure desirak,
krabelin gorrien hostoak laztanduz
maitez diotsugu, gu zu garela.
Antxo, ametsetan dantzatuko zara
ñir-ñir direnean izarrak hasten,
goiztiriak dira ederrak izango
berde, zuri, gorri eta moreak,
joan ziren minekin dastatuko duzu
askatasunaren lurrin freskoa.
Azeri bati
Azeriak darama
kulunka buztana,
gustatzen zaiolako
haritzen oihana,
belarriak tente, du
gaitzesten porlana,
natura suntsitzeko
daukagun afana.Buru-zabala du ta
zorrotza muturra,
baserrietan deitzen
diote lapurra,
ehizatzeko unean
omen da zuhurra,
bildots ta oiloekin
goserik makurra.
Ilaje gorria du
azeri lotiak
truku guztiak ondo
dakizki aztiak,
gauean erraz ditu
gainditzen hesiak,
oiloak diezazkion
ken aharrausiak.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Haragijalea da
azeri deslaia,
zoritxarrez guretzat
edonon etsaia,
irrikaz hobesten du
bizitza salbaia,
liluraz begiratzen
ilargi arraia.
Oinazez intzirika
dantzut azeria,
arte batek baitio
egin aberia,
horregatik erabat
dago eroria,
bertan nagoelako
izan du zoria.
Azeria tentuz dut
artetik libratu,
izaki hau behar den
bezala tratatu,
zauria gero diot
poliki osatu
esker onez eskuak
dizkit mihizkatu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Azeria badoa
herrenka zulora,
onik ailegatu da
kumeen albora,
jaten emango diot
ez dadin hondora,
izan dezan lehengo
sasoia gerora.Azeri dotorea
omen da suspertu,
hanka mindua diot
gaur berriz aztertu,
nahiz ezin dudan bere
sen basa ulertu,
zelaian bare gaude
lagunak lez gertu.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 8an
Pederastak eta pedofiloak
Pederastek beste pedofiloek,
haurren bizinahia hondatzen dute,
irritsaren mende dagoelako
ankerrak biktimak larrutzen ditu,
irribarre asko itzali dira
harrapari lizun horien hobenez
gure inguruan hamaika dago
kalean, elizan....mozorrotuta.
Pederasten lera mutilak dira,
pedofiloena neska-mutilak,
interneten ziren aspaldi sartu
edonongo haurrak gutiziatzeko,
oporrak eratzen omen dituzte
merke jarduteko sexu zingiran,
arrangura barik ehizatzen dute
babesik ez duen haur behartsua.
2018ko apirilaren 8an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Pederasten kontra mintzatzen gara
deitoratzen dugu pedofilia,
elizak bereak estaltzen ditu,
edozein epailek espetxeratzen,
atakak gordinki darrai, ordea,
zigorrak ezin du gai hau konpondu,
agian gaixoak izango dira,
psikiatrikoak euren auziak.
Mamutzarrak dira gizonezkoak,
matxismoak dauzka estolda franko,
sexuaren lurra zikintzen dute
haurrei diete xarma lurruntzen,
jendartean dugu sarri galdetzen,
nola dezakegu bortxa hau gaindu?
Feminismoa da ihardespena
haur xaloak libre bizi daitezen.
Heriotza zigorrari, “EZ” esan diezaiogun
Heriotza zigorrari
“Ez!!”, diotso zentzuak,
mina hazten duelako
Hamurabi arauak,
maiz ezartzen dute Txinak
ta Estatu Batuak,
ez dezala mana barru
ilunetan izuak.Zigor bidegabekoak
gatibua du hiltzen,
baina kriminala ez da
horregatik kikiltzen,
gorrotoa ez dutenez
jendartean isiltzen,
tinko dituzte heriotz
esparruan amiltzen.
Jujeek ez dezatela
heriotza agindu,
berdin senide minduek
malezia astindu,
elkartasunaz dezagun
txarkeria erkindu
monarken oinordekotza
etikaz zuzen gaindu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Borreroa itxuraz da
psikopata samarra,
boterearentzat sorgor
dagi betebeharra,
patriarkatzari lehor
diezaiogun zuztarra,
desager dadin munduan
ofizio takarra.
Aldarrikatzen dabiltza
heriotza zigorra,
krimen bat izan delako
zinez arras gogorra,
jendea masa denean
bihurtzen da elkorra,
mendekuak indartzen du
eskuindarren malkorra.
Haur baten hilketak ohi du
haserrea hedatzen,
amorruak herritarren
sentiera xaxatzen,
urkamendiak ordea
ez gaitu kontsolatzen,
soilik digu basatiak
garela gogoratzen.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Heriotza eskatzea
delako faxismoa,
gizatasunaz dezagun
elikatu gogoa,
ez dadila muga izan
zapalkuntza eroa,
baizik giza eskubide
denen protokoloa.Demokrazia ez dadin
zigor gaitzaz zatartu,
justizia ez dezagun
Balberekin uztartu,
iritzia dezatela
estatuek hitzartu
gatibuari dakion
ontasuna atzartu.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 15ean
Euskara jalgi hadi dantzara
On Etxepare erretorea
kantari askok ondratu dute,
bere desira sarri dantzugu
doinu ederrez txukun jantzita,
“euskara jalgi hadi plazara”
behenafarrak idatzi zuen,
geroztik ia pasatu dira
bostehun urte gozo-garratzak,
ez dugulako xedea bete
hainbat herritan galdu delako.
Bi estatuek bortizki zuten
txantxangorria kaiolan sartu,
historiak du drama islatzen,
monarken herra garbi salatzen,
forurik gabe hondoratu zen,
gero iraultza frantsesaz mutu,
Franco ankerrak lurpetu zuen,
jakobinoak hankaperatu,
nekez diogu eutsi goiari
geure hizkuntza ontzen darraigu.
2018ko apirilaren 15ean
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Ikastolan zen gorpuzten hasi,
herri askotan berriz suspertzen,
euskaltzaleek aupatzen dute
Korrikan helduz lekuko mina,
kulturak maitez laguntzen dio
ez dadin amil ezerezean,
nahiz zinez garen ahalegintzen
lege batzuek zigortzen dute,
hola ezin da mardulik bizi
erdarek ura kentzen diote.
Bere itxura eskasa denez
bihotzak naro erein ditugu,
mihiak oro lora daitezen
lurrinak goza ditzan karrikak,
legeak alde zuzen jarrita
edonon dugu berba egingo,
esan dezagun, “euskara gara
denon etxea lur hau delako”,
Etxepareren nahia zer dadin
plazetan haurrek ospa dezaten.
( -
Aizkora eta Arbola
Barruan nekez duzu
izaten patxada,
sentitzeko ariman
pozaren taupada,
eskerrak daukagula
aldiro parada,
entzuteko herriko
hurkoen hegada.Zenbat gorabehera
nire animoan,
etsitzen naizenean
hotzaren aroan,
babesa topatzen dut
kideen alboan,
gure herriak zuzen
daraman ildoan.
Lur jota egon baino
hobe bizinahia,
musua horrela dut
izango alaia,
dir-dir irits dadila
behingoz ostargia,
gure hazkurria den
gutarren egia.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kinkak darraien arren,
izaten gogorra,
esperantza ez dago
sekula lehorra,
oldozten dudanean
ni ohi naiz baikorra,
auzolana delako
gurean altxorra.
Nahiz sarri dagitzagun
bidean akatsak,
guk kemenez darraigu
ematen urratsak,
herra berriz ari da
borratzen oinatzak,
baina ezin dizkigu
ebaki behatzak.
Lotu duzuelako
nahieza motzean,
karriketatik kanpo
zoko laiotzean,
esnatzen naizenean
goizik leotzean,
ilusioa dabil
pil-pil bihotzean.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Udan dena dakusat
barruan urdina,
neguan zait ordea
gailentzen samina,
herrian dagoenez
ametsen erpina,
hara begira nago
uzteko osina.Egun luzeak dira
duda barik ditxa,
dena dirudi aldiz
laburretan gaitza,
Baionan dutelako
landatu Zuhaitza,
Aizkorak oro digu
onduko bizitza.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 22an
Maiatzaren Lehenean solidaritatea bakea da
Maiatzaren Lehenean sentierak taupaka
Untzagako giroan pil-pil bihotz gorriak,
ukabilak jasota hasi gara kantuan
“Gudarien” himnoa Internazionalagaz,
“pobrezia gainditu”, kontzientziak diosku,
“langabeen ataka borrokatuz eztitu”.
Zinez gura dugunez konpartitu onura
“Solidaritateaz genezake gauzatu”
Euskal Herri berrian libre bizi gaitezen
bankarien mozkinak sozializa ditzagun,
hazkundea ez dadin izan denon kaltean
prozedurak Ama-Lur zentzuz hobets dezala.
2018ko apirilaren 22an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Untzagatik manifa jendetsua irten da
jendartea nahi dugu klase barik eraiki,
ikurrinak xedeak gerizatzen dizkigu
krabelinen lurrinak airea du gozatzen,
beharginok natural hitz dagigu euskaraz
samurtasunarena darabilgu munduan.
Kaleetan desirak ari gara ereiten
feminismo morea mardul dadin lilitu,
oligarken zingira oro lehor dezagun
ez gaitezen burgesen gerretan hil muturka,
Maiatzaren Lehena utopia hel dadin
nonahi sustrai dezagun bakearen iraultza.
Abauntzagan umeak eta zapaburuak
Abauntzaga partean ezuste bitxia
errekatxo garbian hainbat zapaburu,
ume batzuk han daude eurei begira
jakin barik ze diren izaki zapalak,
igo dira bertara Eibarko kaskotik,
Milaflores auzotik Arrajolan barna.
Jada mende erdi da ordutik pasatu
gu aisian mendira sarri joaten ginen,
igarrita geneukan jakin-min sanoa,
gurasoek atseginez ase ziguten.
2018ko apirilaren 22an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Anfibio anuru hauen larbak dira
seinalatu ziguten entziklopedian,
sortzez hanka bakoak eta isatsdunak
ziur aski izango dira aporena,
brankiekin arnasa hartzen dutelako
arren, zuek bakean laga itzazue.
Hurrengoan begira miraz egon ginen
ez genuen aporik ikusi, ordea,
aholkua ederki bete genuenez
harrezkero Ama-Lur maitez zaindu dugu.
Harrerak eta agurrak ez direlako hobenak
Ahal Dugunen
praktika delako motza,
“epelkeriak diogu”, dakar
“errepresio zorrotza”,
PPren mantra ostera ohi da
bengantzaren harrabotsa,
gure kideen harreren kontra
bota dutenez gorotza,
isil dezagun bortxaren alde
ari direnen ostotsa.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Oro gaituzte guardia zibil
harroxkoek asaldatu,
borrokalari maitagarriak
dituztelako hertsatu,
hobena izan da Belen zena
genuela ohoratu,
hola dabiltza gura dutenek
konponketa izorratu,
Euskal Herriak ez ditzan inoiz
bere xedeak gauzatu.
PPk ilundu zuen Antxori
egin genion agurra,
Urkulluk eta Barkosek dute
babestu jardun makurra,
ezin diogu eman, ordea,
sentimenduari lurra,
elkarbizitza bilaka dadin
baketzearen gailurra,
ken diezaiogun gorrotoari
sua pizteko egurra.Ahaleginak zakar egiten
ari dira arraioak,
itzul daitezen berriz eurentzat
ziren garai erosoak,
ez dezan irits asmo krudela
pentsamendu sadikoak,
izan gaitezen bakea landuz
artisau igeltseroak,
ez dakizkigun eror altxatzen
ari garen desioak.
Eskuindar gaitzen hipokresiak
dakarkigunez tamala,
bakoitzak behar duen moduan
biktimak oroit ditzala,
demokraziak horretarako
bidea eman dezala,
gudazaleek laga dezaten
behingoz lubaki zitala,
zabaldu dadin hesirik gabe
ongiaren lurrazala.
2018ko apirilaren 29an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kaltetu asko daude geurean
ez dira eurak bakarrak,
Francoren erruz etorri ziren
ekaitzak ta kazkabarrak,
batera tinko itzal ditzagun
samintzen gaituzten garrak,
egiak suntsi ditzan erabat
gezurrontzien piltzarrak,
begiruneaz susper daitezen
geure sentimen iharrak.
(
Iñaki Saez eta Asier Herizen 17. urteurrenean
Kaixo Asier eta Iñaki zintzoak
sua ez da inoiz amatatuko,
zerua ilun zein oskarbi esnatu
zuekin pozarren elkartzen gara,
senti ezazue adore sanoa,
oraingo gazteen samurtasuna.
Irailak zortzi hunkitzeko data
zuen ereduak gogoan dirau,
bihotza musu-truk eskaini zenuten
barrura joateko irribarretsu,
Ama-Lurren baitan ernai zaudetenez
hegoak zaituzte maiz ferekatzen.
Iretargia lez gau argitsuetan
izarrak zuekin mintzatzen dira,
gure sentieran bizi zaretenez
goiztiriak zinez maite ditugu,
zuek bildutako fruitu mardulekin
zertzen ari gara elkarbizitza.
2018ko apirilaren 29an
HAMAIKA
GURE MEMORIA,
DESIO UTOPIARAKO
GURE HISTORIA
IBON
IBON
MUÑOA
MUÑOAARIZMENDIARRIETA
ARIZMENDIARRIETA
Hamazazpi urte joan dira ordutik
Tamalez, ataka ez dugu gaindu,
sakabanaketa maltzurraren erruz
gure bizinahia izoztu baitzen,
tink diotsuegu hautsiko dugula
loratuta giza eskubideak.
Herra ta bengantza urtuko ditugu
ospa dezazuen garai zuzena,
zuentzat zirraraz kantatuko dute
erbestean dauden kideko minak,
dena ari gara jatorki ematen
plazetan libre pausa daitezen.
Oi, gure Iñaki eta Asier duinak
Karakaten gaude zuen aurrean,
atseginez eta grinaz esateko
biziko garela udaberrian,
laster datorrela egun dirdaitsua
merezi duzuen gorazarrea.
Plazak hartu
Gogoak esan dit ametsetan,
“plazan zaitezte batzartu”,
eguzkiaren printzekin gero
hunkituta naiz itzartu,
arren, xedeak erdiesteko
behingoz gaitezen ausartu,
preso gaixoen askatasunaz
soak daitezen izartu.Presoak eta iheslariak
itzul daitezen geurera,
aldarazten has gaitezen tinko
bi estatuen jarrera,
zentzuz erabil ditzagun plazak
iraultzeko egoera,
horrela behar diezaiekegu
mendekua baztertzera.
Abaguneak dioskulako
plazetan gara batuko,
auzolanean ez-demokratak
txit ditugu bezatuko,
zuk polizia ez duzu inoiz
ekimena geratuko,
egiarekin Arbolak dizu
sen bortitza sendatuko.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kaleak hartu bizkortu dadin
demokrazia herrena,
euskaldunoi irits dakigun
aukeratzeko orena,
boterearen morroi harroek
senti dezaten eztena,
txoko xumean hur dagoela
zapalkuntzaren azkena.
Ongizatea lor dezakegu
plazan zintzo mintzatuta,
guztiona den eskubidea
eserita eskatuta,
baitan ditugun bihotz taupadak
batera baliatuta,
gure desira zuzenak ikus
ditzakegu gauzatuta.
Plazetan ari gara denontzat
berdintasuna eratzen,
halaber gogoz elkartasuna
ederkiro elikatzen,
inposaketa Euskal Herrian
zinez gabiltza higatzen,
gaur hemen legez segi dezagun
etxe anitza altxatzen.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Atzoko plazak borroka ziren,
amnistiaren habeak,
berdin erabat injustiziak
grinaz urtzeko labeak,
laster mardulik haziko dira
atseginaren loreak,
lurrin freskoaz goza ditzaten
joan zirenek ohoreak.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gaur plazan gara pozarren bildu
dastatzeko goiztiria,
gazte batek du geuri begira
deklamatu agiria,
“topa dezagun ideiak landuz
utopiaren haria,
bake morea egonkortzea
izan dadin emaria”
Muñoa Zabaleta eraikinari
“Maite zaitut”, diotsut asaben habia,
zenbat egun zoritsu zure barrenean,
jaiotetxe gogoan maiz agertzen zara
sentiera hegatzen hasten zaidanean,
harremana kartzelak moztu zigun arte
izan zinen atseden eta beharleku.
Heriotza zurekin ezagutu nuen,
bizitzaren azkena negarrez ulertu,
ohean hil zenean amama Tomasa,
berdin gero aitxitxa Roman gizajoa,
harrezkero Gabon gau zoragarrietan
poza eta tristura sentitu nituen.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gurasoak gaixotu ziren denboratik
hiru aldiz ikusi zintudan zaharra,
hamar urte beteko dira joan zirela
horregatik ez gara berriro elkartu,
telefonoz astero deitzen nienean
zu zin-zinez hizpide izaten ohi zinen.
Nik ez dakit zaitudan noizbait ikusiko
zu ahuldu zarela anaiek dioste,
nahiz ni legez ez zaren betiko izango
ametsetan ederki aterpetzen nauzu,
oi, aitxitxa Julian, amama Mariaz
hasi zinen bihurtzen gure ondarea.
Esperantzarekin aurrera darraigu
Esperantza iluntzen zaidanean diot,
“azkenean dena pikutara joan da”,
nahiz ez garen oraindik heldu helmugara
atzo lez aurrera darraigu kantari,
Herri sena gurekin ez da bukatuko
hori joan zirenek ederki zekiten,
horregatik ziguten oinordetzan laga
lurra lilitzeko hamaika balio,
“borroka da bidea”, zintzo zioskuten,
“udaberriak du herria onduko”.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Etengabe bizitza borroka delako
geurean plazetan usu egin dugu,
hola gara aritu gu eusten goiari
lur honen arnasak luze iraun dezan.
Taktika bat eskatzen du garai bakoitzak
gaurkoa garbi da eraikuntzarena,
horregatik batera zirraraz diogu,
“konbentzituz dugu ataka gainduko”,
gazteei mezua idatzi diegu
zer ditzagun izar gorrien ametsak.
Mola eta Sanjurjo Franco bezain hiltzaileak
Sanjurjo eta Mola
bikote ankerra,
agintzen lortu zuten
hiltzaile masterra,
kamustuta estatu
kolpearen zerra,
gure historia
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
EUSKAL ERREPRESALIATU POLITIKOEN
LITERATURA KOADERNOAK
EGILEA:
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
Centro Penitenciario Córdoba
14015 Córdoba
Ibon Muñoa 2000ko urrian atxilotu zuten.
Harrez gero preso daukate: Valdermoro,
Kordoba, Burgos, Langraitz, Puerto I eta,
2014ko martxotik hona, Kordoban.
AZALEKO IRUDIA:
Mikel Zarrabe Elkoroiribe
COPYLEFT
Publikazio hau copyleft erakoa da. Beraz, bere edukiak zabaldu, aipatu eta hitzez hitz kopiatu
daitezke, osorik zein zatika, edozein medio erabiliz eta edozein helburu lortzeko, ohar hau mantentzen eta jatorria aipatzen den bitartean.
LEGE GORDAILUA. DEPÓSITO LEGAL. DÉPOT LÉGAL:
Gure memoria,
gure historia
EUSKAL ERREPRESALIATU POLITIKOEN
LITERATURA KOADERNOAK
Iñigo eta Mariani.
Paul eta Marisoli.
Emi Aiastui eta Julen Ereñagari... eta Juanita Goikoetxeari.
Amaia eta Matile Isasi-Isasmendi eta Marisa Guillermori.
Presoak bisitatzen dituztenei.
Presoei idazten dizkietenei.
Gure aldeko manifetara joaten direnei.
Hitzaurrea
Espetxean idazten duen presoa, kaiolan kantari
ari den txoriarekin parekatu izan du batek baino
gehiagok. Arrazonamendu horri jarraituz gero,
paretsuago litzateke preso dagoenak idazten
duena bertsoa edo poesia denean, bai bata eta
bai bestea direlako kantura molda daitezkeenak.
Bertsoa kantatuz errezitatzen delako eta asmo
horretarako egiten delako. Kantuz egiten den narrazioa da, nolabait esateko. Eta kaiolako txoriak
zergatik kantatzen ote duen ez digu berak esango, baina haren balizko interpreteek esango dute
txoria tristurak daramala kantura... Eta presoa,
zerk eramaten du idaztera, doinu baten neurrirako idatziak egitera?
Batzuek, ez dakit erdi txantxetan edo benetan,
esango dute espetxean artista, idazle... bihurtzen direla euskal presoak. Beste batzuek esan
dezakete aurretik zirela artista edo idazle eta
kartzelan dohain hori garatu baizik ez dutela egin.
Korapilo nahasi samarra iruditzen zait eta ez naiz
ausartuko hori askatzen hastera. Esperientziaz
dakidana da presoak espetxeko hormetatik harago begiratu nahi duela beti, irudimenarekin eta
itxaropenarekin; egon nahi ez duen lekuan dago
Espetxean asko idatzi izan da, bertsotan eta prosan. Hau ez da espetxeko literaturaren tradizioa
eta ibili osoa aztertzeko lekua, jakina. Baina, Ibon
Muñoaren jarduna espetxeko literaturaren tradizioan tradizionala izan den generoan kokatzen
da, bertsogintzan alegia, eta poesian. Horretan
erreparatzea merezi duela iruditzen zait.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
presoa, eta ez dagoen lekuan egon nahi du. Irudimenarekin soilik lor dezake nahi duen lekuan
egotea, nahi duen lekuan atsedena bilatzea, bere
espiritua sendatzea eta sendotzea.
Eta maitasunarena egiten zuen Iztuetak. Zenbaiten ustez euskarazko maitasun bertso ederrenak
omen direnak Logroñoko espetxean idatzi zituen Juan Inazio Iztuetak 1806an. “Kontxesirenak”
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Espetxeko literatura Bernart Etxepareren bertso eta poesiarekin hasten da, duela ia bostehun
urte, 1545ean, eta bide batez esan behar da euskal literatura bera ere hortxe hasten dela, bere
Linguae Vasconum Primitiae liburuarekin. Nork ez
ditu entzun haren “Kontrapas” eta “Sautrela”?
Euskararen aldarria egiten zuen Etxeparek.
izenburuarekin idatzi zizkion bertso horiek bere
maiteari, eta “Ogeita lau leguaz nago aparte, Bitartean ba dauzkat milloi bat ate”, zioen bertso
batean. “Esperantzetan bizi, maite gozoa, noizbait
kunplituko da gure plazoa” idazten zuen hurrengoan. Urruntasuna, herrimina, itxaropena eta maitearekiko ametsa... ez dira gaurko kontuak.
1936-39ko gerrako preso batzuek ere bertsoak
idatzi zituzten espetxetik, El Duesotik, Puerto de
Santa Mariatik... Ezinezkoa da guztien aipamena
egitea, baina garai honetako Luis Rezola Tximela
tolosarra aipatu nahi nuke. Duesoko espetxearen aipamenak, eta Puerto de Santa Mariarenak,
ugariak, xehetasunetan aberatsak eta benetan
ederrak dira haren bertsoetan:
Astera nua kantuan
Santa Mariko Puertuan,
onela ditut penak aztutzen
etxe giltzatuan.
Gordetzen badet buruan,
ezta jakingo munduan
ogei ta iru urte ederrekin
gaur nola naguan.
Euskal presoak talde handi samarretan egon diren espetxeetan, 1980ko hamarkadan batez ere,
hainbat preso beren artean bertso paperak
eginez eta trukatuz, elkarri erakutsiz eta ikasiz,
praktikatuz... aritu izan dira. Bertso paper lehiaketetan sariak lortu ere bai batzuek, Jon Tapiak
esaterako. Bertsolari aldizkariak atera zuen zen-
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kartzelak sormen leku izan dira eta dira, lehen
eta orain, eta presoek, euskal preso politikoek,
sormen lan oparoa egin dute. 1970ko hamarkadan Zamorako konkordatu espetxean Xabier
Amurizak bertsogintzan eta bertsogintzaren
teorizazioan egindako lana egundokoa izan zen.
Ordutik gaur arterakoan espetxean egon izan
garen askok eta askok eskuliburu gisa erabili izan
dugu momentu batean edo bestean Amurizaren
“Zu ere bertsolari” liburua, eta espetxean ez ezik
kalean ere bertso eskoletako ikasleentzat oinarri
izan dira haren lanak.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Garai haietako espetxeak nolakoak ziren, presoak
nola bizi ziren, zer sentipen, beldur eta lazeria zituzten erakusten digute bertso hauek. Kronika
bikaina dira alde horretatik.
baki bat duela urte mordoxka bertsolari eta
bertsozale presoen lanekin; bertsoz osatutako
banakako liburuak atera dituzte preso batzuek...
Bertsogintza oparoa eman du espetxeak, eta
gaietan ere oparoa da espetxeko bertsogintza.
Kartzela, dena dela, ez da leku ona inorentzat;
sufrimendu lekua da, eta ez dut uste sufrimendua
ona denik ezertarako, are gutxiago sormenerako.
Espetxeak bakardadea dakar, zeure gizartearekiko urruntasuna, eta zeure etxe, herri eta komunitatearekiko oroimina, haiei maitasuna adierazi
nahia, haiekin elkartuko zaren momentuarekiko
ametsa, gero hobe baten itxaropena... Sentipen
horiek konstanteak dira espetxean, horiekin bizi
zara eta horiek bizi zaituzte, eta, galtzen badituzu, bizitzeko motiboak dira galtzen dituzunak.
Espetxetik edo erbestetik etxekoei eskutitz bat
idatzi beharrean suertatzen zarenean, bertsoa
izan da euskal herritar askoren komunikatzeko
formatua, ez garelako izan prosa idatzian etxekoekin komunikatzeko joerakoak. Paper zuriaren
aurrean mutu geratzen gara eta errazagoa-edo
Hau guztia ongi ikusten da Ibon Muñoaren bertso eta poesiagintzan, eta ongi ikusten da “Gure
historia, gure memoria” liburuan. Ama-Lurra sarritan du aipagai Ibonek, eta Ama Lur horretako
leku zehatzak, memoriako mapan zehatz kokatzen dituenak, Kalamua, Eibar, Arrate... izendatzen ditu, eta “Kalamua, desiren eremua...” ateratzen zaio hasperen bat bezala. Asaben kabiari
kantatzen dio, utopiari... “Negu gorriaren gau luzeetan udaberria ametsa da” dio. Baina badaki
non dagoen, eta Kordoba edo beste edozein espetxetako ziegan agertzen diren labezomorroei
kantatzen die ironiaz.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Eskutitz arrunt bateko prosan ez bezala, bertso
idatzietan komunikazioaz gain edertasuna ere
bilatzen du egileak. Bertsoak ematen du “teatralizaziorako” aukera ere, gauzak ironiaz esateko, garratza denari gozotasuna emateko, prosan
edo aurrez aurreko elkarrizketa batean esango
ez genituzkeen gauzak esateko, esateko moduan
zenbait lizentzia erabiltzeko...
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
izan zaigu, eskutitza idazten hasita, bertso batzuk
egitea.
19 urteko espetxealdiak zernahitarako denbora
ematen du; ez da herrimina soilik, ez da etxemina soilik. Borroka ere bada, kide hilen oroimena,
espetxean hil direnekiko urradura. Gogoan ditu
adinean aurrera, zahartzaroan sartuta, espetxean jarraitzen duten kideak... Eta presente ditu
gai sozial eta politikoak, hurbilekoak eta urrunekoak diruditenak, oraingoak eta etorkizunekoak.
Lekuz kanpo bizi baita presoa, baina ez garaiz
kanpo, eta bere garaiko kezkek kezkatzen dute,
bere garaiagatik eta etorkizunagatik borrokatzen
du presoak. Bere garaiak bizi du Ibon, eta etorkizuna du amets.
Espetxeko bertsogintza, espetxeko kronika ere
bada, gizartetik ezkutatzen saiatzen diren mundu
baten kronika. Kronikagintza ahalik eta laburrena
opa diot, dena dela, Iboni, eta ahalik bizkorren
itzul dadila bere lurretara, bere bidezidor zaharretara, Kalamuara, Arratera, Eibarrera... berarekin batera itzuliko delako hor zehar sakabanatua
dabilen gure espirituaren zatitxo bat ere.
Jokin Urain Larrañaga
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Gure memoria, gure historia Ibon Muñoaren seigarren
liburua dugu. Aurretik argitaratuak ditu:
Ametsen txokoan bizi naiz (2011),
Ainarak herrira itzuliko dira (2014),
Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin (2016),
Udaberrian biziko gara (2017) eta
Hamaika desio utopiarako (2018).
Haien ildoari eta orden kronologikoari jarraitzen diete
liburu honetako bertsoek ere.
Hartara, lehen bertsoak 722. zenbakia darama;
azkenak, Guztira, 141 bertso berri,
2018ko apirilaren 1etik 2019ko ekainaren 23ra artean
Kordobako espetxean idatziak.
Kordoba
Egia iraultzailea delako
Sorbaldan tink bermatu dut
aizkoraren kirtena,
gezurraren totemari
mozteko ahalmena,
arbola hori delako
munduan ustelena,
halaber, boterearen
haberik zaharrena.Kemenez erabili dut
egiaren aizkora,
kolpe-kolpez iritsi naiz
gezurraren lepora,
harro zegoen begira
beldurrik gabe gora,
intzirika erori da
basoaren hondora.
Otarrean banan-banan
ezpalak ditut bildu,
egiak zorrozki ditzan
ahanzturan maspildu,
bakea egunsentian
ez dadila kikildu,
hantusteen arrabotsa
diezagula isildu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gezurraren adar motzak
zolan ditut txikitu,
sustrai ankerrak ondoren
erauzita ezgaitu,
Historiaren eskerra
ariman dut sentitu,
ekintzarekin delako
utopia lilitu.
Jaunek, beltzak esklabotu
zituzten gezurrekin,
indiarrak menderatu
amarru itzelekin,
beharginak ohi dituzte
lokartzen promesekin,
bozak erraz eskuratzen
ustezko asmorekin.Gezurrekin hedatzen da
bizkor arrazismoa,
sarri ziplo hasten dira
gerrak ta gorrotoa,
Gaztelak horrela zuen
zanpatu Nafarroa,
Hitler, Franco lez, egin zen
Balberen borreroa.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Plazetan laga ditugu
biluztuta gezurrak,
eurekin dirutu ziren
inperio lapurrak,
orain klarki dakigunez
zeinek diren makurrak,
itzul diezazkigutela,
etikaren gailurrak.Gezur barik jendartea
zuzen dugu onduko,
elkartasunaz erabat
pobrezia gainduko
egia noizbait dugunez
batera errotuko,
asaben bazterrak dira
ederki ñirñirtuko.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 1ean
(
Gurekin biziko den Xabier Rey Urmenetari
Antxo, enarekin abiatu zinen
atseden hartzeko Euskal Herrira,
iskin egiteko kinka bortitzari,
hormatzarrak berriz ez ikusteko,
Donibanen zaude aspaldiko partez
auzoan zutunik zurekin gaude.
Espetxeak zizun bizitza estutu
estresak gogoa atsekabetu,
“bengantzak hil zaitu, sakabanaketak”,
zeure gorpuari beha diogu,
tortura hitz latza ahoskatu dugu
baita urruntasun krudela ere.
Arnasa zitzaigun bat batean eten
albistea entzun genuenean,
irriak negarra ordezka dezala
tristura kemena bihur dadila,
sentierak dira gozoro hunkitu
oroituta zure samurtasuna.
2018ko apirilaren1ean
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Iruñean gaua hedatzen ari da
zeru oskorriak agurtu zaitu,
geure pilpiretan biziko zarenez
sentituko duzu udaberria,
hego haizearen une sorginetan
Orhin hegatuko gara zurekin.
Dantzari adina langile prestua
militante eta ikasle fina,
oraina delako dir-dir ostadarra
ereingo ditugu zure desirak,
krabelin gorrien hostoak laztanduz
maitez diotsugu, gu zu garela.
Antxo, ametsetan dantzatuko zara
ñir-ñir direnean izarrak hasten,
goiztiriak dira ederrak izango
berde, zuri, gorri eta moreak,
joan ziren minekin dastatuko duzu
askatasunaren lurrin freskoa.
Azeri bati
Azeriak darama
kulunka buztana,
gustatzen zaiolako
haritzen oihana,
belarriak tente, du
gaitzesten porlana,
natura suntsitzeko
daukagun afana.Buru-zabala du ta
zorrotza muturra,
baserrietan deitzen
diote lapurra,
ehizatzeko unean
omen da zuhurra,
bildots ta oiloekin
goserik makurra.
Ilaje gorria du
azeri lotiak
truku guztiak ondo
dakizki aztiak,
gauean erraz ditu
gainditzen hesiak,
oiloak diezazkion
ken aharrausiak.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Haragijalea da
azeri deslaia,
zoritxarrez guretzat
edonon etsaia,
irrikaz hobesten du
bizitza salbaia,
liluraz begiratzen
ilargi arraia.
Oinazez intzirika
dantzut azeria,
arte batek baitio
egin aberia,
horregatik erabat
dago eroria,
bertan nagoelako
izan du zoria.
Azeria tentuz dut
artetik libratu,
izaki hau behar den
bezala tratatu,
zauria gero diot
poliki osatu
esker onez eskuak
dizkit mihizkatu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Azeria badoa
herrenka zulora,
onik ailegatu da
kumeen albora,
jaten emango diot
ez dadin hondora,
izan dezan lehengo
sasoia gerora.Azeri dotorea
omen da suspertu,
hanka mindua diot
gaur berriz aztertu,
nahiz ezin dudan bere
sen basa ulertu,
zelaian bare gaude
lagunak lez gertu.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 8an
Pederastak eta pedofiloak
Pederastek beste pedofiloek,
haurren bizinahia hondatzen dute,
irritsaren mende dagoelako
ankerrak biktimak larrutzen ditu,
irribarre asko itzali dira
harrapari lizun horien hobenez
gure inguruan hamaika dago
kalean, elizan....mozorrotuta.
Pederasten lera mutilak dira,
pedofiloena neska-mutilak,
interneten ziren aspaldi sartu
edonongo haurrak gutiziatzeko,
oporrak eratzen omen dituzte
merke jarduteko sexu zingiran,
arrangura barik ehizatzen dute
babesik ez duen haur behartsua.
2018ko apirilaren 8an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Pederasten kontra mintzatzen gara
deitoratzen dugu pedofilia,
elizak bereak estaltzen ditu,
edozein epailek espetxeratzen,
atakak gordinki darrai, ordea,
zigorrak ezin du gai hau konpondu,
agian gaixoak izango dira,
psikiatrikoak euren auziak.
Mamutzarrak dira gizonezkoak,
matxismoak dauzka estolda franko,
sexuaren lurra zikintzen dute
haurrei diete xarma lurruntzen,
jendartean dugu sarri galdetzen,
nola dezakegu bortxa hau gaindu?
Feminismoa da ihardespena
haur xaloak libre bizi daitezen.
Heriotza zigorrari, “EZ” esan diezaiogun
Heriotza zigorrari
“Ez!!”, diotso zentzuak,
mina hazten duelako
Hamurabi arauak,
maiz ezartzen dute Txinak
ta Estatu Batuak,
ez dezala mana barru
ilunetan izuak.Zigor bidegabekoak
gatibua du hiltzen,
baina kriminala ez da
horregatik kikiltzen,
gorrotoa ez dutenez
jendartean isiltzen,
tinko dituzte heriotz
esparruan amiltzen.
Jujeek ez dezatela
heriotza agindu,
berdin senide minduek
malezia astindu,
elkartasunaz dezagun
txarkeria erkindu
monarken oinordekotza
etikaz zuzen gaindu.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Borreroa itxuraz da
psikopata samarra,
boterearentzat sorgor
dagi betebeharra,
patriarkatzari lehor
diezaiogun zuztarra,
desager dadin munduan
ofizio takarra.
Aldarrikatzen dabiltza
heriotza zigorra,
krimen bat izan delako
zinez arras gogorra,
jendea masa denean
bihurtzen da elkorra,
mendekuak indartzen du
eskuindarren malkorra.
Haur baten hilketak ohi du
haserrea hedatzen,
amorruak herritarren
sentiera xaxatzen,
urkamendiak ordea
ez gaitu kontsolatzen,
soilik digu basatiak
garela gogoratzen.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Heriotza eskatzea
delako faxismoa,
gizatasunaz dezagun
elikatu gogoa,
ez dadila muga izan
zapalkuntza eroa,
baizik giza eskubide
denen protokoloa.Demokrazia ez dadin
zigor gaitzaz zatartu,
justizia ez dezagun
Balberekin uztartu,
iritzia dezatela
estatuek hitzartu
gatibuari dakion
ontasuna atzartu.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 15ean
Euskara jalgi hadi dantzara
On Etxepare erretorea
kantari askok ondratu dute,
bere desira sarri dantzugu
doinu ederrez txukun jantzita,
“euskara jalgi hadi plazara”
behenafarrak idatzi zuen,
geroztik ia pasatu dira
bostehun urte gozo-garratzak,
ez dugulako xedea bete
hainbat herritan galdu delako.
Bi estatuek bortizki zuten
txantxangorria kaiolan sartu,
historiak du drama islatzen,
monarken herra garbi salatzen,
forurik gabe hondoratu zen,
gero iraultza frantsesaz mutu,
Franco ankerrak lurpetu zuen,
jakobinoak hankaperatu,
nekez diogu eutsi goiari
geure hizkuntza ontzen darraigu.
2018ko apirilaren 15ean
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Ikastolan zen gorpuzten hasi,
herri askotan berriz suspertzen,
euskaltzaleek aupatzen dute
Korrikan helduz lekuko mina,
kulturak maitez laguntzen dio
ez dadin amil ezerezean,
nahiz zinez garen ahalegintzen
lege batzuek zigortzen dute,
hola ezin da mardulik bizi
erdarek ura kentzen diote.
Bere itxura eskasa denez
bihotzak naro erein ditugu,
mihiak oro lora daitezen
lurrinak goza ditzan karrikak,
legeak alde zuzen jarrita
edonon dugu berba egingo,
esan dezagun, “euskara gara
denon etxea lur hau delako”,
Etxepareren nahia zer dadin
plazetan haurrek ospa dezaten.
( -
Aizkora eta Arbola
Barruan nekez duzu
izaten patxada,
sentitzeko ariman
pozaren taupada,
eskerrak daukagula
aldiro parada,
entzuteko herriko
hurkoen hegada.Zenbat gorabehera
nire animoan,
etsitzen naizenean
hotzaren aroan,
babesa topatzen dut
kideen alboan,
gure herriak zuzen
daraman ildoan.
Lur jota egon baino
hobe bizinahia,
musua horrela dut
izango alaia,
dir-dir irits dadila
behingoz ostargia,
gure hazkurria den
gutarren egia.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kinkak darraien arren,
izaten gogorra,
esperantza ez dago
sekula lehorra,
oldozten dudanean
ni ohi naiz baikorra,
auzolana delako
gurean altxorra.
Nahiz sarri dagitzagun
bidean akatsak,
guk kemenez darraigu
ematen urratsak,
herra berriz ari da
borratzen oinatzak,
baina ezin dizkigu
ebaki behatzak.
Lotu duzuelako
nahieza motzean,
karriketatik kanpo
zoko laiotzean,
esnatzen naizenean
goizik leotzean,
ilusioa dabil
pil-pil bihotzean.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Udan dena dakusat
barruan urdina,
neguan zait ordea
gailentzen samina,
herrian dagoenez
ametsen erpina,
hara begira nago
uzteko osina.Egun luzeak dira
duda barik ditxa,
dena dirudi aldiz
laburretan gaitza,
Baionan dutelako
landatu Zuhaitza,
Aizkorak oro digu
onduko bizitza.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
2018ko apirilaren 22an
Maiatzaren Lehenean solidaritatea bakea da
Maiatzaren Lehenean sentierak taupaka
Untzagako giroan pil-pil bihotz gorriak,
ukabilak jasota hasi gara kantuan
“Gudarien” himnoa Internazionalagaz,
“pobrezia gainditu”, kontzientziak diosku,
“langabeen ataka borrokatuz eztitu”.
Zinez gura dugunez konpartitu onura
“Solidaritateaz genezake gauzatu”
Euskal Herri berrian libre bizi gaitezen
bankarien mozkinak sozializa ditzagun,
hazkundea ez dadin izan denon kaltean
prozedurak Ama-Lur zentzuz hobets dezala.
2018ko apirilaren 22an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Untzagatik manifa jendetsua irten da
jendartea nahi dugu klase barik eraiki,
ikurrinak xedeak gerizatzen dizkigu
krabelinen lurrinak airea du gozatzen,
beharginok natural hitz dagigu euskaraz
samurtasunarena darabilgu munduan.
Kaleetan desirak ari gara ereiten
feminismo morea mardul dadin lilitu,
oligarken zingira oro lehor dezagun
ez gaitezen burgesen gerretan hil muturka,
Maiatzaren Lehena utopia hel dadin
nonahi sustrai dezagun bakearen iraultza.
Abauntzagan umeak eta zapaburuak
Abauntzaga partean ezuste bitxia
errekatxo garbian hainbat zapaburu,
ume batzuk han daude eurei begira
jakin barik ze diren izaki zapalak,
igo dira bertara Eibarko kaskotik,
Milaflores auzotik Arrajolan barna.
Jada mende erdi da ordutik pasatu
gu aisian mendira sarri joaten ginen,
igarrita geneukan jakin-min sanoa,
gurasoek atseginez ase ziguten.
2018ko apirilaren 22an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Anfibio anuru hauen larbak dira
seinalatu ziguten entziklopedian,
sortzez hanka bakoak eta isatsdunak
ziur aski izango dira aporena,
brankiekin arnasa hartzen dutelako
arren, zuek bakean laga itzazue.
Hurrengoan begira miraz egon ginen
ez genuen aporik ikusi, ordea,
aholkua ederki bete genuenez
harrezkero Ama-Lur maitez zaindu dugu.
Harrerak eta agurrak ez direlako hobenak
Ahal Dugunen
praktika delako motza,
“epelkeriak diogu”, dakar
“errepresio zorrotza”,
PPren mantra ostera ohi da
bengantzaren harrabotsa,
gure kideen harreren kontra
bota dutenez gorotza,
isil dezagun bortxaren alde
ari direnen ostotsa.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Oro gaituzte guardia zibil
harroxkoek asaldatu,
borrokalari maitagarriak
dituztelako hertsatu,
hobena izan da Belen zena
genuela ohoratu,
hola dabiltza gura dutenek
konponketa izorratu,
Euskal Herriak ez ditzan inoiz
bere xedeak gauzatu.
PPk ilundu zuen Antxori
egin genion agurra,
Urkulluk eta Barkosek dute
babestu jardun makurra,
ezin diogu eman, ordea,
sentimenduari lurra,
elkarbizitza bilaka dadin
baketzearen gailurra,
ken diezaiogun gorrotoari
sua pizteko egurra.Ahaleginak zakar egiten
ari dira arraioak,
itzul daitezen berriz eurentzat
ziren garai erosoak,
ez dezan irits asmo krudela
pentsamendu sadikoak,
izan gaitezen bakea landuz
artisau igeltseroak,
ez dakizkigun eror altxatzen
ari garen desioak.
Eskuindar gaitzen hipokresiak
dakarkigunez tamala,
bakoitzak behar duen moduan
biktimak oroit ditzala,
demokraziak horretarako
bidea eman dezala,
gudazaleek laga dezaten
behingoz lubaki zitala,
zabaldu dadin hesirik gabe
ongiaren lurrazala.
2018ko apirilaren 29an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kaltetu asko daude geurean
ez dira eurak bakarrak,
Francoren erruz etorri ziren
ekaitzak ta kazkabarrak,
batera tinko itzal ditzagun
samintzen gaituzten garrak,
egiak suntsi ditzan erabat
gezurrontzien piltzarrak,
begiruneaz susper daitezen
geure sentimen iharrak.
(
Iñaki Saez eta Asier Herizen 17. urteurrenean
Kaixo Asier eta Iñaki zintzoak
sua ez da inoiz amatatuko,
zerua ilun zein oskarbi esnatu
zuekin pozarren elkartzen gara,
senti ezazue adore sanoa,
oraingo gazteen samurtasuna.
Irailak zortzi hunkitzeko data
zuen ereduak gogoan dirau,
bihotza musu-truk eskaini zenuten
barrura joateko irribarretsu,
Ama-Lurren baitan ernai zaudetenez
hegoak zaituzte maiz ferekatzen.
Iretargia lez gau argitsuetan
izarrak zuekin mintzatzen dira,
gure sentieran bizi zaretenez
goiztiriak zinez maite ditugu,
zuek bildutako fruitu mardulekin
zertzen ari gara elkarbizitza.
2018ko apirilaren 29an
HAMAIKA
GURE MEMORIA,
DESIO UTOPIARAKO
GURE HISTORIA
IBON
IBON
MUÑOA
MUÑOAARIZMENDIARRIETA
ARIZMENDIARRIETA
Hamazazpi urte joan dira ordutik
Tamalez, ataka ez dugu gaindu,
sakabanaketa maltzurraren erruz
gure bizinahia izoztu baitzen,
tink diotsuegu hautsiko dugula
loratuta giza eskubideak.
Herra ta bengantza urtuko ditugu
ospa dezazuen garai zuzena,
zuentzat zirraraz kantatuko dute
erbestean dauden kideko minak,
dena ari gara jatorki ematen
plazetan libre pausa daitezen.
Oi, gure Iñaki eta Asier duinak
Karakaten gaude zuen aurrean,
atseginez eta grinaz esateko
biziko garela udaberrian,
laster datorrela egun dirdaitsua
merezi duzuen gorazarrea.
Plazak hartu
Gogoak esan dit ametsetan,
“plazan zaitezte batzartu”,
eguzkiaren printzekin gero
hunkituta naiz itzartu,
arren, xedeak erdiesteko
behingoz gaitezen ausartu,
preso gaixoen askatasunaz
soak daitezen izartu.Presoak eta iheslariak
itzul daitezen geurera,
aldarazten has gaitezen tinko
bi estatuen jarrera,
zentzuz erabil ditzagun plazak
iraultzeko egoera,
horrela behar diezaiekegu
mendekua baztertzera.
Abaguneak dioskulako
plazetan gara batuko,
auzolanean ez-demokratak
txit ditugu bezatuko,
zuk polizia ez duzu inoiz
ekimena geratuko,
egiarekin Arbolak dizu
sen bortitza sendatuko.
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Kaleak hartu bizkortu dadin
demokrazia herrena,
euskaldunoi irits dakigun
aukeratzeko orena,
boterearen morroi harroek
senti dezaten eztena,
txoko xumean hur dagoela
zapalkuntzaren azkena.
Ongizatea lor dezakegu
plazan zintzo mintzatuta,
guztiona den eskubidea
eserita eskatuta,
baitan ditugun bihotz taupadak
batera baliatuta,
gure desira zuzenak ikus
ditzakegu gauzatuta.
Plazetan ari gara denontzat
berdintasuna eratzen,
halaber gogoz elkartasuna
ederkiro elikatzen,
inposaketa Euskal Herrian
zinez gabiltza higatzen,
gaur hemen legez segi dezagun
etxe anitza altxatzen.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
Atzoko plazak borroka ziren,
amnistiaren habeak,
berdin erabat injustiziak
grinaz urtzeko labeak,
laster mardulik haziko dira
atseginaren loreak,
lurrin freskoaz goza ditzaten
joan zirenek ohoreak.
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gaur plazan gara pozarren bildu
dastatzeko goiztiria,
gazte batek du geuri begira
deklamatu agiria,
“topa dezagun ideiak landuz
utopiaren haria,
bake morea egonkortzea
izan dadin emaria”
Muñoa Zabaleta eraikinari
“Maite zaitut”, diotsut asaben habia,
zenbat egun zoritsu zure barrenean,
jaiotetxe gogoan maiz agertzen zara
sentiera hegatzen hasten zaidanean,
harremana kartzelak moztu zigun arte
izan zinen atseden eta beharleku.
Heriotza zurekin ezagutu nuen,
bizitzaren azkena negarrez ulertu,
ohean hil zenean amama Tomasa,
berdin gero aitxitxa Roman gizajoa,
harrezkero Gabon gau zoragarrietan
poza eta tristura sentitu nituen.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Gurasoak gaixotu ziren denboratik
hiru aldiz ikusi zintudan zaharra,
hamar urte beteko dira joan zirela
horregatik ez gara berriro elkartu,
telefonoz astero deitzen nienean
zu zin-zinez hizpide izaten ohi zinen.
Nik ez dakit zaitudan noizbait ikusiko
zu ahuldu zarela anaiek dioste,
nahiz ni legez ez zaren betiko izango
ametsetan ederki aterpetzen nauzu,
oi, aitxitxa Julian, amama Mariaz
hasi zinen bihurtzen gure ondarea.
Esperantzarekin aurrera darraigu
Esperantza iluntzen zaidanean diot,
“azkenean dena pikutara joan da”,
nahiz ez garen oraindik heldu helmugara
atzo lez aurrera darraigu kantari,
Herri sena gurekin ez da bukatuko
hori joan zirenek ederki zekiten,
horregatik ziguten oinordetzan laga
lurra lilitzeko hamaika balio,
“borroka da bidea”, zintzo zioskuten,
“udaberriak du herria onduko”.
2018ko maiatzaren 6an
GURE MEMORIA, GURE HISTORIA
IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA
Etengabe bizitza borroka delako
geurean plazetan usu egin dugu,
hola gara aritu gu eusten goiari
lur honen arnasak luze iraun dezan.
Taktika bat eskatzen du garai bakoitzak
gaurkoa garbi da eraikuntzarena,
horregatik batera zirraraz diogu,
“konbentzituz dugu ataka gainduko”,
gazteei mezua idatzi diegu
zer ditzagun izar gorrien ametsak.
Mola eta Sanjurjo Franco bezain hiltzaileak
Sanjurjo eta Mola
bikote ankerra,
agintzen lortu zuten
hiltzaile masterra,
kamustuta estatu
kolpearen zerra,
You have read 1 text from Basque literature.