Burdinen Arteko Herria - 15

  atzera. Burua instintiboki ingurune berrira egokitzen saiatzen da, eta presoak berebiziko ahaleginak
  egiten ditu adaptazioa azkarra izan dadin, bere burua defendatzen ikasteko eta ingurune berrian
  bolada luzea pasako duela ulertzeko. Berehalakoan ulertzen du kaltegarri zaiola kanpora
  begiratzea eta kanpoaren esperoan bizitzea, ametsak mantentzen dituen arren, ez da bizi haien
  esperoan. Baina hau horrela izanik ere, ezin da ukatu egoera politikoaren ezaugarriek eragin handia
  dutela presoaren egoera animikoan. Ekidin ezina da ilusioz bizitzea eta alaitasunez, kalean negoziazio prozesu bat zabaldu bada eta giroa pil-pilean badago. Gure proiektuak garatzeko aukeraren
  ilusioa galduko bagenu, gureak egingo luke. Hortaz, aro errepresiboen gordinean, atxiloketak daudenean, eta nola ez negoziazio prozesu bat zapuztean, egoera animikoan ere eragina izaten du. Hala
  ere, presoak zerbait ezagutu baldin badu, eta batez ere urte luzeak preso daramatzatenek, egoera
  politikoaren gora-beherak eta zikloen joan-etorriak dira. Baditu mekanismoak gauzak ulertzeko eta burua
  kokatzeko, eta ororen gainetik, jarraitzen duen bidea egokia izatearen ziurtasunak ematen dio indarra.
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zazpigarren epealdia 1998-2001
  
  Ataka gogor eta zail hartatik aurrera begira atera ginela esatea ez da funtsa gabeko balentria.
  PNVk eta PSOEk babestu zuten PPren ofentsiba orokorra muturrez aurrera jausi zen, eta beste
  behin ere min izugarria egin ziguten arren, EPPKren lekukoak eskuz esku egin zuen basamortuaren
  zeharkaldia. Euskal Herria genuen itzal bakarra, eta okerrenetan ere harro bizi eta harro borrokatu
  genuen.
  
  SAMINAREN BALANTZE DOILORRA
  
  1998ko ekainaren 22an Jose Mari Maruri
  Barakaldon hil zen auto istripuz, Basauriko
  kartzelara zihoan, preso zegoen Lander semea
  bisitatzera. Mari Karmen Salbide ugaotarra
  hil egin zen auto istripuz, 1999ko apirilaren
  3an, Txetxu Fernandez laguna Logroñoko kartzelan bisitatu eta gero etxerako bueltan zetorrela. 2000ko otsailaren 2an Ruben Gara-
  
  te otxandiotarraren txanda izan zen, Alcala
  Meco kartzelatik bueltan hil zelarik Jose
  Antonio Hernandez Velasco presoari bisita
  egin eta gero etxera zetorrela. 2001eko irailaren 8an Iñaki Saez eta Asier Heriz soraluzetarrak hil ziren Lurdes Txurruka presoa, Brieva,
  Avilako kartzelara bisitatzera zihoazela. Hiru
  urtetan bost aldiz jo zuen hil-kanpaiak.
  
  w
  
  w
  
  Jose Mari Maruri, Ruben Garate, Asier Heriz eta Iñaki Saez.
  
  Txapela buruan ibili munduan
  Hogeibatgarren mende hasieran ezer gutxi aldatu zen estatuen espetxeetan. Nolanahi ere,
  Espainiakoak edo Frantziakoak ez ziren bakarrak izan. Gero eta espetxe gehiagotara zabaldu
  zen Kolektiboa. Gogoz kontra, jakina, baina aurreko mendeko azken txanpan nazioarteko
  
  201
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  202
  
  harremanetan PSOEk zein PPk harilkatutako hitzarmen berezien ondorioz, hamarka euskaldunek
  ezagutu zuten Europa eta Amerikako katzela sarea.
  Mexiko, Alemania, AEB, Uruguay, Kanada, Britainia Handia, Portugal, Italia, Belgika, Herbeherak,
  Costa Rica, Argentina eta Suitza izan dira gatibuen destinu berri-zaharrak, eta kartzelaratuen
  bizi baldintzak kontinenteen araberako zertzeladak eduki zituzten: isolamendu gogorra pairatu
  zuten "zibilizazioen seaska" omen den Europa zaharreko gotorlekuetan, eta tokian tokiko espetxe
  sistema kaotikoaren daunbaden menpe bizi behar izan zuten Hegoamerikakoetan. AEBan eta
  Kanadan, bestalde, bertoko sekuritate-doktrinaren neurriko zorrozkeriak agintzen du.
  
  Euskal preso politikoak, Mexiko D.F.ko presondegian.
  
  Uruguayen eta Argentinan espetxeak ezagutu dituen Josu Lariz altzolarrak Atlantiko ozeanoa
  erdibitzen duen mugaz gaindiko espetxeratzeaz hitz egin zuen Berria egunkariarentzat:
  Espetxe guztiak pertsonak ezabatzeko daude eginak, nahiz eta batzuen eta besteen artean alderik
  badagoen. Uruguay-ko Libertad kartzelan, esaterako, inoiz ikusi dudan txarrena da. Ez zegoen
  pertsonentzako egina. Argentinan tratua ezberdina izan da. Esan behar dut nire lurretik 15.000
  kilometro baino gehiagora preso egon naizen denbora honetan guztian behin ere ez naizela
  bakarrik sentitu. Lagun handiak egin ditut kartzelaren barruan, eta Uruguaiko eta Argentinako
  herrien elkartasuna izan dut une oro nirekin. Behin ere ez naiz arrotz sentitu bi herrialde horietan.
  
  Izan ere, distantziaren kontrako txertoa elkartasuna dela frogatuta utzi dute euskal preso politikoek
  ziren lekutan zeudela. Dela Holloway edo Libertad espetxeetan, dela Munich edo Vughteko kar-
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zazpigarren epealdia 1998-2001
  
  tzeleetako bakardadean, euskal preso politikoen soslaia eta Kolektiboarekiko lotura politikoafektiboa ez dira sekula akitu. Arlo honetan ere guztitz kamutsa izan da "terrorismoaren aurkako"
  doktrina ofizialaren nazioarteko adarra.
  
  Josu Lariz, Hebe de Bonafinerekin batera.
  
  Aro zaila kartzeletan, baina indakeriazko ziklo
  horrek jipoiek utzitako orbainak besterik ez zituen
  utzi Kolektiboaren soinean. Jesus Mari Puy, Igor
  Solana, Iñaki Herran, Jorge Garzia eta beste kide
  askok larrutik ordaindu zuten estatuen plangintza
  kriminalari aurre egin izana, eta jipoiak, bortxaketak edota hiltzeko saiakerak jasan behar izan
  zituzten. Eskubideak direla ez direla, Iñaki Herrani
  egin zizkiotenak adibide gisa ekarri nahi izan ditugu orriotara:
  
  w
  
  w
  
  1999ko urriaren 1ean geundela, Parisko epaitegi batera eraman behar zuten euskal preso hau, eta
  kartzelan beti egin ohi dutenez, birritan miatu zuten. Lehendabiziko miaketa presondegiko zaindariek
  (Fleury Merogis) egin zioten. Bigarrena, aldiz, epaitegira eraman behar zuten jendarmeek egin
  zioten, eta miaketa honetan izan zen sexu erasoa. Herran biluzik zegoela, barrabilak altxatzeko
  galdegin zion jendarme batek. Euskal presoak ez zuen agindua onartu, eta poliziak haserretu ziren
  (...) Geroxeago, jendarmeen arduradunak lurrean etzateko agindu zion euskal presoari. Jarraian,
  bospasei jendarmeren artean hartu, lurrera bota, eta batek eskua ahoan ipini zion bitartean, besoak
  bizkarrean lotu zizkion beste batek. Denen artean eutsita, behatza sartu zioten ipurditik. Ondoren
  polizien furgoian sartu eta epaitegira eraman zuten.
  
  203
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  Zortzigarren epealdia
  
  1998-2001
  
  No es aceptable que un
  terrorista salga después
  de pasar un tiempo en
  prisión y pueda volver a
  pasearse por su pueblo
  Jose Maria Aznar,
  
  Espainiako presidentea
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Aldaketa garaiak
  Amnistiaren aldeko Mugimendua, alde batetik, eta EPPK bera ere, bestetik, sendotze eta argitze
  prozesuan murgildu ziren, eta 2001ko amaieran ikusgai geratu ziren norabide horretan egindako
  ahaleginak. Hasteko eta behin, preso eta iheslarien ahaideak biltzen zituzten Senideak eta
  Gureak antolakundeak batu ziren, Etxerat izeneko elkarte berria sortuz. Gasteizen aurkeztu zen
  Etxerat, 2001ko abenduaren 2an, eta Euskal Herriaren zatiketa politiko-administratiboa gainditzeko
  probetxua eta egokitasuna azpimarratzeko ideia nagusia zera izan zen: "elkar gaitezen, indar
  gaitezen". Elkartze hark indarra emango ziela jakitun, jendarteari argitasuna emateko bokazioarekin kriseilu bat aukeratu zuten ikur gisa.
  
  Bi aste beranduxeago, Amnistiaren aldeko eta errepresioaren aurkako Askatasuna antolakunde
  nazionala abian jarri zuen Donostiako Kursaal aretoan bilduriko amnistiaren aldeko mugimenduaren nazio biltzarrak. Tresnen egokitzapena eta, bide batez, funtzionamoldeen hobetzea
  "panorama gorri berriari" aurre egiteko ezinbesteko urratsak zirela-eta, estatu espainiar eta
  frantziarraren jarduera errepresibo ororen ondorioak salatzeko eta herri mugimenduaren eragite esparruak zabaltzeko bideak irekitzeari ekin zion, lehen egunetik, Askatasuna-k.
  Nahiz eta egun gutxi batzuk geroago Garzonek jadanik existitzen ez ziren Amnistiaren aldeko
  Gestorak legez kanpo utzi zituen, errepresaliatuekiko elkartasuna eta eskubideen defentsan jardungo zuen jende-harresi sendoa altxatu zen Donostian. Aurrerantzean nazio ikuspegi bakar
  batetik urte luzeetako euskal usadioari jarraipena emango zion antolakundeak lan eta xede
  berrituak jarri zizkion bere buruari.
  
  207
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  208
  
  Hausnarketa luze eta, batzutan, korapilatsu baten amaieran, Kolektiboak bere eztabaidaren
  ondorioak aurkeztu zituen 2003ko ekainean. Sakabanaketak eztabaidari pipiak egurrari bezainbeste kalte egiten zion arren, zailtasunak gainditu ziren, eta konklusioak lau haizetara zabaldu
  ziren. Besteak beste, Euskal Preso Politikoen Kolektiboak bere eragile papera aldarrikatu zuen.
  Zertaz ari ziren galdetuta, Olatz Caminosek azaldu digu lehen ondorio horren esanahia:
  EPPKan emandako eztabaidaren ondorioetako bat izan zen Kolektiboaren erreferentzialtasuna
  berreskuratu behar zela, eta gatazkaren konponketan zuen papera jokatzeko Kolektiboaren ahotsa
  indartzea beharrezkoa zela. Estatuek aurrera zeramaten ukazioaren estrategiaren ataletako bat
  Kolektiboaren beraren esistentzia ukatzean zetzan (eta datza oraindik ere), preso politikoen
  esistentzia bera ukatuz eta Kolektiboa kriminalizatuz. Ezker abertzalearen apartheid-aren beste
  faktore bat zen, noski, Kolektiboaren apartheid-a, berau gatazkaren ondorio gisa bakarrik aurkeztuz.
  Eztabaidaren ondorioz EPPK-ak bere burua subjektu politikotzat aurkeztu zuen.
  
  Ildo horri helduz eta borroka bateratuei ekinez,
  urte bereko irailean Baldintzapeko Askatasuna
  eskuratu beharko luketen burkideen aldeko baraua eta bi asteetako txapeo orokor bati ekingo
  dio Kolektiboak, komunikazio greba burutuz.
  Kolektiboaren antolaketa eta koordinazioan
  pausu berriak ematea erabaki zen. Pausu
  horiek Kolektiboaren izaera politikoa eta eragiletza artikulatzeko xedea zeukaten. Emeki gauzatu zen prozesu baten garapena jada ikusgai
  zen. Gainera, geure burua identifikatzeko logo
  bat aukeratu zen, espetxeetatik jasotako ekarpen guztien artean. Gauza txikietan ere, auzolana, elkarlana zen lan-filosofia.
  Ondoko orrialdeetan ikus daitekeenez, ugari izan
  ziren jasotako ekarpenak, nahiz eta, azkenean,
  ezaguna egin den logoa aukeratu zen.
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  209
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  w
  
  w
  
  210
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Kolektiboaren noranzkoa
  Eguneroko borroka dinamikaren zer-nolakoak ulertzeko klabe iraunkorrean jarri beharko genuke
  geure burua, alegia, protestaldi kanpainetan baino erresistentzia iraunkorreko dinamikan baitago
  murgilduta EPPK aspalditik. Desobedientzia jarraikorrak pisu handia hartu du euskal preso politikoen
  egunerokotasunean, espetxe sistema pitzatzeko eta gure izaera politikoa une oro agertzeko ezin
  aproposagoa da-eta. Nolanahi ere, ardatz gehiago dago egunean eguneango zereginetan.
  Joseba Garmendia urretxuarrak azaltzen zuenez:
  Hiru esparru ezberdinetan sailka ditzakegu. Alde batetik, eguneroko borroka txikiak funtzionarioekin.
  Gimnasioa edo eskola zabaldu dezaten. Telefono deien bost minutuko bitartea errespetatu dezaten.
  Ganadu edo ume bezala tratatu ez gaitzaten. Miaketetan biluztea eskatzen digutenean gure
  intimitate fisikoa errespetatua izateko bata ez gardena ekar diezaguten. Ziegako miaketan present
  egoteko eskubidea betearazten. Edozein arbitrarietateri aurre egiten. Bigarrenik, gure bizi-baldintzen
  okertzeari aurre egiteko borrokak daude. Hauek denboran luzatzen dira eta sakrifizio pertsonalak
  eskatzen dituzte: baraualdiak, ziegan egun osoa igarotzea suposatzen duten txapeoak,
  desobedientzia ekimenak, etab. Alor honetan kokatzen dira isolamenduko zigor ziegetan zazpi
  hilabete eman zuten lagunak bertatik ateratzeko borroka, edota ziegetan bakarka egoteko
  eskubidea defendatzeko borroka. Azkenik, elkartasun ekimenak ditugu. Esaterako, senitartekoek eta
  lagunek gu bisitatzerakoan izan ohi dituzten istripuak eta heriotzak salatzeko; gaixotasun larriak
  dituzten presoei -Barandalla, Azkarate kasu- egindako bidegabekeriak salatzeko. Ekimen ia guztiek
  bere zigorra izan ohi dute. Txapeo egun bakoitzak ordaina du: asteburu bat zigor ziegetan; eta
  behin bost minutuko enkarteladarengatik bost eguneko isolatze zigorra ezartzera ere iritsi ziren. Esan
  beharra dago lehen epaitegian zigor hauek leuntzen zirela zigorrak erabat desproportzionatuak
  baitziren. Orain, aldiz, Auzitegi Nazionaleko epaitegi penitentziari berriarekin jai dugu. Epaile berria
  Galindori askatasuna ematen saiatu saiatuko da, baina guri ezta egunon ere.
  
  Gudu domestikoak, desobedientzia dinamika eta, azkenik, elkartasun ekimenak. Ondo uztartu
  beharreko ibilbideak, elkarren kontra jo ez eta jardunbide orekatua eta sostengarria ahalbidetzeko
  modukoa. Askotan ez da zaila izaten, etsaiak gure itomena bilatzen baitu bere ildotik. Dena dela,
  asko ikasi dugulakoan gaude, tokian tokiko borrokaldietan antzeman den zuhurtzia/irmotasun bektoreak erdi-erdian jo baitio xedeari.
  Errepresioak, bestalde, nazioarte mailako jauzi erraldoia ezagutu zuen 2001ko irailaren 11an,
  New Yorkeko Word Center-eko eta Pentagonoko eraikinen kontrako ekintza armatuen haritik.
  Eratorritako giro antiterrorista zabaldu zen mundu osora, eta honek eragina izan zuen gurean,
  baita Kolektiboaren gorabeheretan ere.
  Abagune ezin egokiagoa baliatu zuen PPk, PSOE eta PNVren erabateko laguntzarekin, euskal
  preso politiko eta, orobat, ezker abertzale osoaren kontrako neurri bereziak ezartzeko. Izan ere,
  legedia beren eromen faxistaren zerbitzura jarri zuten, mundu zabalean pil-pilean zegoen doktrina
  
  211
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  212
  
  Brievan 2003. urtean egindako argazkia. Ezkerreko abertzaletasunaren mosaiko koloretsua:
  Euskal Herriaren alde borrokatzeagatik, denak gaizkile.
  
  antiterroristaren itzalean. Lehenagotik nazioarteko standarretatik urrun zeuden hainbat jardun errepresibo bazeuden ere (antolakundeen ilegalizazioa eta jazarpena, zigor eta espetxe politika
  maneatuta), beste buelta bat eman zioten torlojuari, EPPK, senideak eta baita amnistiaren aldeko mugimendua ere estu hartuz.
  Besteak beste, ardatz berri hauen inguruan harilkatu zen euskal preso politikoen kontrako
  oldartzea:
  · Mendekuan oinarrituta, eskubide guztiak hankapean hartzen zuen errepresioa.
  · Errepresioaren esanetara moldaturiko legegintza-aldaketak. Indefentsioa.
  · Berrogei urteko zigorraldiaren ezartzea.
  · Espetxe barruko bizi baldintzen gogortze etengabea: komunikazioen murrizketak, EHUn
  ikasketak burtzeko debekua, espetxez kanpoko medikuen bazterketa eta abar.
  · Baldintzapeko askatasuna eskuratzeko lege-ezintasuna
  · Tokian tokiko zaintza epaitegien desagerketa. Horien ordez, Zaintza Epaitegi Zentrala sortu
  zen Auzitegi Nazionalean, euskal preso politikoen kontrol zuzena bere gain hartu zuena.
  · Euskal Herritik urrunen zeuden presondegietara lekualdatze masiboak eman ziren.
  · Isolamenduzko erregimenaren zabaltzea
  · Jadanik libre zeuden preso ohien atxilo eta espetxeratze agindu berriak (Manu Azkarate,
  Enrike Letona)
  · Borroketan parte hartzeagatik, grado gibelamenduak.
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Hau guztia ez da ematen eszenatoki aseptiko batean, azken batean, euskal nazioa edota kutsu
  independentista zuen edozer hondatu nahi zuen errepresioak, Udalbiltza, Egunkaria, ikastolak,
  Elkar, AEK ere jopuntuan zeudelarik. Izua nonahi, gezurra ari zuen.
  Une gogorrak eta, aldi berean, gogoangarriak, izan ere, Lizarra-Garazikoa bezalako aukera
  historiko baten zapuzketatik irten berriak, egon zitezkeen sentimendu kontrajarrien edota etsipenaren txingar-hautsaren gainean erortzen baitzen egoeraren ankertzea. Halere, errotak
  jarraitzen zuen gari-bihia xehakatzen.
  "Ataramiñe", euskal errepresaliatu politikoen literatura koadernoak lehen aldiz agertu ziren
  2002ko abenduan, Durangoko azokan. Bertan jasotzen ziren euskal preso zein iheslari politikoen
  idazlanak, eta arrakasta lortu zuten. Orduz geroztik, neguro egon dira eskura erakustazokan, eta
  presoen gogoetak, poesiak, narrazio labur zein luzeak, denek izan dute tartetxo bat gure literaturaren emarian.
  Gezurra bazirudien ere, porlanezko hobietan itxitako pertsonek idazten zuten bere egoeraz,
  bai, baina baita aspaldi ikusten edo sentitzen ez zituzten egoera eta gauzei buruz ere.
  
  Sartu berri,
  bakardadea aurkitu nuen espetxean
  eta izutu egin ninduen.
  Txiki erraldoia, oso berea eta
  zuriz jantzita zegoen.
  Zaratatsua ni,
  hain isila bera,
  aldatuz joan ginen biok.
  Berak dizkit orain istorioak kontatzen
  adi entzuten diodalarik nik.
  Belauniko begiratzen nion lehen
  lepotik helduta goaz orain.
  Eta behin baino gehiagotan,
  elkarrekin dantzatu dugu
  gau ilargitsuetan.
  Enrike Letona Biteri, 2002
  
  213
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  214
  
  Fleury Merogiseko balada
  Apirilean izan zen, 2002ko udaberri hartan, Fleury Merogiseko kartzelan zeuden euskal preso
  politikoen senideek Baionan prentsaurrekoa eman zutela. Aurreko hilabetetik aurrera haien ahaideak zigor zeldetan zeudela iragartzeko egin zuten agerpena, baina beste zerbait gehiago ere
  esan zuten, oso garrantzitsua, indarraz ez ezik egundoko adimenez ere jarduten zutela erakusten
  baitzuen: zigor moduan bururatu zuten mitard bera, borroka tresna bihurtu zuten Pariseko kartzela
  destinu zuten euskal presoek.
  Beste toki askotan, zuzendaritzaren asmoen zer-nolakoek eramaten gintuzten
  erantzutera Fleuryn, Frantziako gobernuak
  errepresio eskemak eta moldeak Espainiatik
  ekarritako burni-bidean enkajatu zituenetik.
  Izan ere, berezko interesa izanik ere,
  frantziar espetxe administrazioak inportatu
  zituen Espainiatik sakabanaketa, isolamendua eta bortizkeria fisikoa. Hiruoineko
  horren gainean oinarritu zuten espetxe
  politika. Gotzon Kortazar gasteiztarrak
  lehen lerrotik bizi zuen Fleuryko liskar luzea;
  memoriaren zirrikituak astinduz, lehen
  hurbilketa hau egin digu egoera perspektibaz kokatzeko:
  
  Fleury Merogis-eko zaintza dorretxoa. Kartzela
  honetako euskal preso politikoek lortu zuten
  mende berriko lehen garaipen handia.
  
  Urte luzetan, espetxe bakoitzeko edota
  egoera pertsonalen araberako dinamiketan ehuntzen ziren Frantziako borrokak.
  Paris inguruko kartzeletan batik bat,
  elkartasunak gidatzen gintuen, baina
  nahasmendua nagusitzen zen. Nolabait
  esateko, ez zegoen koordinazio edota
  borroka estrategia jakin bat garatzeko
  oinarririk. Fleury-ko borrokaldi entzutesua
  zela medio (2002-2003) dinamika ordenatu, elkartasunaren irizpideak parametro
  tasagarrietan neurtu eta, azken batean,
  tokian tokiko markoak aintzat hartuta
  ere, EPPKren interbentzio politikoaren
  hiru mailak elkarren artean orekatzeko
  orubea finkatu zen.
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Honek, jarraitzen du Kortazarrek, borroka parametro eraginkorrak finkatzeko balio izan zuen:
  Geroztiko dinamikak erreibindikazio taulak eta plangintzak konbinatu zituen, tokian tokiko baldintzak
  eta aukera errealak zeintzuk ziren ahaztu gabe. Itsumustuka aritu beharrean, indarrak neurtuta,
  helburuak erdietsi genituen kartzela gehienetan, inprobisazioarengatik bi asteetan indarge edota
  erre eginda bukatzeko arriskua alboratuz. Oso lan txukuna egin zen, eta gogoeta hark izugarri
  lagundu gintuen. Osny, La Santé edota Fleury-ko egoera objektiboa ezberdina zela jakinda, geure
  estatus eta bizi-baldintzak kartzela bakoitzeko hobekuntza eta berme-marjinaren arabera doitu
  genituen.
  
  Borrokaren zioak bi ziren. Lehena, D5 moduloan zeuden kideak bertatik ateratzea. Teorian,
  behin-behineko egonaldi laburrak egitekoa zen modulo hartan egonaldi luzeak egin behar zituzten euskal preso politikoek (ordurako Jose Luis Turrillasek eta Didier Agerrek hilabete asko zeramaten), nahiz eta bizi baldintzak tamalgarriak ziren. Horrekin batera, gainerako kideak -hogeita
  hiru guztira- bi moduotan elkartzea zen erreibindikazio nagusia. Bigarren zioa bisiten iraupena
  zen, ordubetekoak izatea lortu nahi zen-eta.
  Esan bezala, borrokaldi bateratua izan zen, eta kide askok hartu zuen parte. Ainhoa Mujika
  egiatarrak antzerako klabetan hauteman zuen Fleuryko aurrez aurrea:
  (Ainhoaren testigantza)
  
  215
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  216
  
  w
  
  w
  
  Eta borrokaren mataza askatzeko modu ezberdinak daudela frogatzeko edo, La Santé-tik ihes
  egin zuen Ismael Berasategi kideak 2002ko abuztuan. Sargoriak lagunduta edo, bere anaia
  bikiak hartu zuen Ismaelen tokia parleur-eko bisita amaitzean, eta gisa hartan kaleraino joan
  zen. Alain Jégo, espetxeko zuzendariak ahoa bete hortz geratu zen bi egun beranduago,
  Joxean Berasategik idazki bat helarazi eta trukaketaren berri eman zionenan. Seguritate goreneko makinariak ezin du mugatu anaiartekotasuna.
  
  Gorrotoa lege, bat
  Espainiar eta frantziar estatuek epaitegien zentralizatzeak eta lege aldaketak burutu dituzte
  azken urteotan. Zehazkiago, 1996. urtean Espainian eta beranduago Frantzian egin ziren moldaketa legalek izugarri murriztu dute euskal preso politikoen eskubideen esparrua. Kode Penal
  berriak onetsi zirenetik, apurka apurka sortu da zigor-doktrina berria, unean uneko alderdi-interesei lotutako gorrotobidea ireki eta janzkera legala erdietsi duena.
  Lege aldaketei dagokienez, 1996. urtetik aurrera, espainiar poliziek atxilotutako euskaldunek
  ordura artean indarrean zegoen 1973ko zigor kodearekin ezartzen zizkien zigorrak baino luzeagoak pairatzen hasi ziren. Halaber, espetxe zigorraldi gogorrena hogeita hamar urtetan mantentzen bada ere, kode berri honekin zigortuek erredentzioak lortzeko aukerak galdu zituzten.
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Itun antiterroristaren beroan, 1996an onartutako zigor kodeari erreforma berriak egin zizkioten
  2003. urtean. Ondorioz, espetxeratutakoen gehienezko zigorraldia hogeita hamarretik berrogei
  urtera igo zuten. Nahikorik ez, eta zigorren 3/4ak edo 2/3ak espetxe zigorraldi osotik, hau da,
  ezarritako zigor guztietatik kalkulatzen hasten dira, eta, baldintzapean kaleratzeko ordurarteko
  baldintzei, damutu eta salatzaile bilakatu behar izatearena gaineratu zioten.
  Espetxe politikaren arloan, Espainian, esaterako, euskal preso politikoen Kolektiboaren aurkako
  neurri guztien kontrol osoa gobernuen esku egoteko zentralizatu dituzte epaitegiak, eta gisa guztitako eskubide urraketa berriak burutu ahal izateko aldatu dituzte legeak. Xede horrekin,
  Auzitegi Nazionalean zentralizatutako Espetxe Zaintza Epaitegia sortu zuten 2003an. Beraz,
  euskal preso politikoen eskubideen inguruan erabakiak probintzietako zaintza epaitegiek hartu
  beharrean, auzitegi berri horren esku geratu ziren. Esan beharrik ez dago, geroztik jarritako helegite eta salaketa guztiei entzungor egin dizkietela. Arta lodia jarri zioten eskubideen jarioari.
  Hala ere, aldaketa hauek ezin zizkieten zigor kode zaharrekin kondenatutakoei aplikatu, eta,
  kaleratzear ziren euskal preso politikoak ere bizi osorako zigortzeko neurri berriak hartu zituzten:
  jarduerak bi denboraldi ezberdinetan banatzea zigorra bikoizteko, espetxe zigorra bete eta
  kaleratu ondoren espetxeratu aurretiko sumario berriak irekitzea, aspaldiko ekintzak kode penal
  berriarekin zigortu nahian hastea, erredentzioen aplikapenak onartzen zituzten behin behineko
  ebazpen juridikoak indargabetzea, asmakizun juridiko berriak egitea...
  
  Goia inoiz jotzen ez duen erasoen zerrenda
  Gobernuek espetxeetan etengabean egiten zuten oldarraldiei buruz galdetutua, argibide interesgarriak eman zituen Argi Perurenak, Berria egunkarian egindako elkarrizketa batean. Kolektiboaren mintzakideak alderatzen zituen errepresioaren helburuak eta euskal preso politikoen
  erantzuna:
  Gure dinamika apaldu nahi izan dute zigorrak aplikatuz, dela komunikazioak kenduz, dela diru jasoera ukatuz, dela mitarrekin zigortuz nola isolamenduarekin... Espetxeek, hots, gobernuek, amarru guztiak baliatu dituzte beti Kolektiboa zanpatzen saiatzeko. Ahalegin guztiak egin dituzte horretan eta
  egingo ere, euskal preso politikook, borrokan, bizirik eta sendo jarraitzen dugun heinean. Zein baldintzatan egiten ari garen? Baldintzak ezberdinak dira estatu eta espetxe ezberdinetan. Alabaina,
  txalotzekoa da zenbait kidek, bakartasun osoan egonik, urteetan isolamendua ezagutuz edota aitzineko borroketako ondorio eta zamarekin bizkarrean, daramatela borrokaldia aurrera.
  
  Frantziako eta Espainiako espetxeetako funtzionario eta arduradunen aldetik diferentziarik ba ote
  
  217
  Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren historia
  
  218
  
  dagoen galdetuta, horren esanahia termino politikoetan zedarritzen zuen:
  Ezberdintasunak egon badaude, espetxe sistema ezberdinak eta araudi ezberdinak dituzten aldetik.
  Itxialdia adibidetzat hartuz, ziegatik ateratzea derrigorrezkoa da espainiar estatuko espetxeetan eta
  ondorioz desobedientzia moduan kontsideratzen du espetxe administrazioak. Frantses estatuko
  kartzeletan, aldiz, araudiak ziegan gelditzeko aukera baimentzen dio presoari. Hortaz,
  borrokamolde berdina baliatuz, guztion esfortzu eta konpromisoa oinarrian berdintsua izanagatik ere,
  ezberdin kontsideratua da estatu bietan, eta ezberdin zigortua ere. Hori da funtsezko
  ezberdintasuna. Honez gain, eskutik ederki dabiltza gobernu lagun biak. Sakabanaketa,
  komunikazioan murrizketak, bakartasuna, isolamendua, torturatuak izateko kideen entregak... dira,
  batean zein bestean, guretzat egunero ogi, eta parekideak dira zanpaketan tematzen direnean,
  bereziki, kartzeletan bakar-bakarrik dituzten burkideak zigortuz. Kartzelariaren jantzi koloreak
  funtsean ez du axola, uniformedunak dira guztiak.
  
  Edozelan ere, ohiko jokamoldeetan badira nabarmendu daitezkeen paradoxak, Gotzon Kortazarrek gomutara ekartzen digunez:
  Azpimarratzekoa delako, esango nuke geure erreibindikazioekiko Frantziako espetxeetako
  zuzendari zein matoien aldetik badagoela Espainiako kartzeleroen artean antzematen ez den beste
  begirune mota bat. Gure bozeramale eta ordezkariekin, behintzat, halaxe izan da. Adibidez,
  Fleuryko borrokaldiari konponbidea ematerakoan, geure bozeramale orokorrak eta zuzendariak
  batera, dibisio guztietatik bira bat eman zuten, eta banan banan dibisio-ordezkariekin elkarrizketatu
  ziren. Gu harritu gintuen hala gertatzeak, baina matoiak zur eta lur zeuden. Geure izaera politikoa
  ukatzerik ez zegoen. Dena dela, espetxe askotan erabiltzen zuten kontraoldarraldia oso sibilinoa
  zen. Ez ikusi egiten ziguten. Gure eskakizunen aurrean, ez entzunarena. Geure plante eta
  protestaldiei, entzungor. Existituko ez bagina bezala. Ez zelan ere, erantzunik ez. Hori ere gogorra
  da. Dena dela, batzuk eta besteak bereizten dituen elementu nagusia gatazkaren parte sentitzea
  edo ez sentitzea da, izan ere, guztiak jendaila arriskutsua izanda ere, daukaten pertzepzio
  ezberdinak moldatzen du beren jardunbidea.
  
  Abagune hartan, muturreko egoeraraino eraman zituzten euskal preso politiko asko. Horren
  muturreraino, non, hainbat kasutan, neurri bereko erantzun dinamikekin odola gatzatu zitzaion
  Euskal Herriari. Geratera haietako bat Jesus Mari Etxeberria Oreretako euskal preso politikoak
  2003ko apirilaren bukaeran hasi zuen gose greba luzea izan zen. Bera eta Bittor Goñi kidea
  jipoituak izan ziren Valdemoron, eta egoerari aurre egiteko zein isolamenduzko modulotik ateratzeko abiatu zuten protestaldia berrogeita hamargarren egunaz goiti eraman zuen
  Etxeberriak.
  Valdemoroko zigor moduloan egonik, apirilaren 7an Etxeberriak eta Goñik garbiketa protesta
  bati ekin zioten beraien isolamendu egoera salatzeko. Baina probokazio eta jipoiak ez ziren
  amaitu, eta horrela Goñik sufritutako jipoi bati erantzunez, apirilaren 23an garbiketa grebari
  gose eta egarri greba gehitzea erabaki zuten bi kideek. Hurrengo egunean Valdemoroko
  
  Burnien arteko herria
  
  IV. Euskal preso politikoen historia
  Zortzigarren epealdia 2002-2004
  
  Jesus Mari Etxeberria GOIERRI eta elkartasunezko mobilizazio bat.
  
  espetxean zeuden beste presoak ere borrokari lotu zitzaizkion. Elkartasunaren eztanda modulo
  guztietara zabaldu zen:
  Gose eta egarri greba:
  Gotzon Aranburu (Hernani), Juani Lizaso (Donostia), Gorka Martínez (Urduliz), Gotzon Beloki
  (Durango), Mikel Jauregi (Deustua), Gorka Lupiañez (Durango), Jorge Olaitz (Iruñea), Mikel
  Aiensa (Aitzoain), Patxi Ruiz (Burlata).
  Gose greba: