Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 15
etxe txuri apaleko herrixkako postal argazkiak zakartzen zuena eta, halarik ere, postal guztietan agertzen zena. Irain bat zen Arsenioren begietan,
zirikatzen zion erronka haren gogoetan.
Italian aste batzuk baizik ez zeramatzan. Barnealdean negozio on pare
bat burutu eta kostaldera jotzea deliberatu zuen. Holako batean motorra gelditu zitzaion, ohi lez. Lokan jarri eta aldapan behera egin zuen
herrixka honetara ailegatu arte. Motorra konpontzeari ekin eta geroago
osteratxoa eman zuen herritik. Gustatu zitzaion lekua, biziki gustatu.
Haren kale estuak, portu txikiko giro alaia, itsasoaren usaina…bere umezaroko akorduak ekarri zizkion herrixkak eta egun batzuk bertan geratzea erabaki zuen. Baina han zegoen hotela, hotel handitzar hura, herriko
xarma eta bere gaztaroko oroitzapenen sekuentzia aldiro puskatzen
zuena. Gustu onerako iraina, begietarako mina, probokazio hutsa zen
hotela. Kaia, taberna, plaza eta ostatuko logelatik, edozein lekutik ikus zitekeen eraikin arraio hura herriko goialdean paratua, aitzinean herriak kontrolpean ukaiteko gazteluak paratzen zituzten bezala. Jasanezina. Benaz
gogaiturik handik alde egitea erabaki zuen, eraikin horrek beharturik;
baina alde egin aurretik mendekua hartuko zuen. Arropa kuriosoenak
jantzi eta hara joan zen, mendeku gose.
Eta orain aldiz polizia-etxean zegoen. Lasaiturik poliziek erraldoiaren
besarkadatik libratu zutelako eta polizien eskuetan erortzean lasai eta
salbu sentitu behar izanagatik bere buruarekin haserre. Galderei auto-
175
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
Ustekabean, korridoreko atea ireki zen eta kanpoko argitasunak bete
zuen gela. Emakumezko bat agertu zen bertan. Emakume txiki eta
mehea, akaso zentimetro batzuk irabazteko orrazkera altu eta xelebrea
zeramana. Hasieran han geratu zen, atearen orpoan giltza eskuan eta
ulertu ezinik. Ateko zenbakiari eta jarraian Arseniori begiratzen zien, aldika. Halako batean honek eskuan hedaturik zeukan alkandoran erreparatu eta orduan bai, orduan hasi zen garrasika. Danbateko batez atea itxi
eta ihesari ekin zion, haren garrasiak korridorean aurrera ahulduz entzuten zituela Arseniok. Bere begiek iluntasunari ostera ohitzeko astirik izan
gabe, beste argitasun berriak bete zuen gela. Burua biratu eta han ikusi
zuen alkandora erraldoiko alimaleko jabea. Kolosala. Bainugelatik atera
ahal izateko bizkarra makurtu behar izan zuen. Bere atzetik txorrotaren
hotsa aditzen zen oraindik, lotsariak toaila txiki batekin estaltzeko besterik ez zuen denborarik izan. Gorputz bustiari distira zerion, edozein
umetxoaren amesgaizto latzenetako munstro ikaragarria zirudien.
Ilegorri eta azal txuri-txuriko sumo borrokalari bat bezalaxe. Zeharka
ikusi zuenean Arsenioren lehenengo erreakzioa, ikarak bultzaturik, ohera
igotzea izan zen, burkoaren aldean paretaren kontra jarria. Erraldoia oinkada batez oheraino hurreratu zen, oin aldean geratuz.
Han zeuden biak; erraldoiak eraso ez, lehenbiziko kolpean huts egitekotan Arseniok ihes egingo zitzaiola bazekielako; Arseniok ihes egiten saiatuz gero erraldoiak mugimendu txikiaz bai korridereko ihesbidea bai balkoiarena itxi ziezaiokeela zekien bezalaxe. Bata alde batera mugitzen
bazen, bestea beste horrenbeste; batek zango batean nerbio-tika jasaten
bazuen, besteak ere. Ispilu desitxuragile baten aurreko dantza bitxi bat
lez. Eta horrela ibili ziren tarte amaigabeaz, zentzugabeko jolasean, erraldoiak zenbat eta haserreago, Arsenio gero eta izutuago.
Bere onerako, polizia minutu gutxi batzuetan agertu zen eta erraldoia
otzandu ostean, atxilo eraman zuten.
Emakumearen garrasiek hotel osoa jarri zuten ernai. Beheko igogailutik
irtetean, lehenengo zurrumurru etengabea desagertua zen, baita kanpo-
174
ko musika eta iskanbila ere, denak isil eta bereri adi, haien begirada gogor
eta isilune sakonaren bidez gaitzespena eta mespretxua eskaintzen ziotela. Gutxi axola zitzaion baina Arseniori jendeak berari buruz pentsatu
edo esango zuena.
Arseniok nomada garaikidetzat zeukan bere burua. Atzo han, gaur
hemen eta bihar auskalo non. Motorra, motxila eta bidean aurrera.
Presarik gabe, aldez aurretik ezarritako norabiderik gabe; errepidea edo,
hobe esanda, motor kaxkarrak eramango zueneraino.
Hiru egun zeramatzan itsasertzeko herrixkan eta ikusia zuen hotela, lar
ikusia. Inguru horietako hotel bakarra, handia. Handiegia inguruetarako,
etxe txuri apaleko herrixkako postal argazkiak zakartzen zuena eta, halarik ere, postal guztietan agertzen zena. Irain bat zen Arsenioren begietan,
zirikatzen zion erronka haren gogoetan.
Italian aste batzuk baizik ez zeramatzan. Barnealdean negozio on pare
bat burutu eta kostaldera jotzea deliberatu zuen. Holako batean motorra gelditu zitzaion, ohi lez. Lokan jarri eta aldapan behera egin zuen
herrixka honetara ailegatu arte. Motorra konpontzeari ekin eta geroago
osteratxoa eman zuen herritik. Gustatu zitzaion lekua, biziki gustatu.
Haren kale estuak, portu txikiko giro alaia, itsasoaren usaina…bere umezaroko akorduak ekarri zizkion herrixkak eta egun batzuk bertan geratzea erabaki zuen. Baina han zegoen hotela, hotel handitzar hura, herriko
xarma eta bere gaztaroko oroitzapenen sekuentzia aldiro puskatzen
zuena. Gustu onerako iraina, begietarako mina, probokazio hutsa zen
hotela. Kaia, taberna, plaza eta ostatuko logelatik, edozein lekutik ikus zitekeen eraikin arraio hura herriko goialdean paratua, aitzinean herriak kontrolpean ukaiteko gazteluak paratzen zituzten bezala. Jasanezina. Benaz
gogaiturik handik alde egitea erabaki zuen, eraikin horrek beharturik;
baina alde egin aurretik mendekua hartuko zuen. Arropa kuriosoenak
jantzi eta hara joan zen, mendeku gose.
Eta orain aldiz polizia-etxean zegoen. Lasaiturik poliziek erraldoiaren
besarkadatik libratu zutelako eta polizien eskuetan erortzean lasai eta
salbu sentitu behar izanagatik bere buruarekin haserre. Galderei auto-
175
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
matikoki ihardesten zien, italieraz apur bat bai baitzekien, ez poliziak
haren bizkarrera egiten ari ziren txantxak eta algarak ulertzeko modukoa, baina bai horrelako galderei erantzuteko nahikoa.
Halako batean erraldoia eta bere lagun nanoa polizia-etxean agertu
ziren, salaketa gauzatzera. Jantzirik are erraldoiago zirudien. Arsenio ikustean haserretu zen atzera eta biraoka zein mehatxuka hasi zitzaion.
Poliziek, berriro Arsenioren salbamendura, tartean jarri eta gizona baretzeko Arsenio hortik lekutzea deliberatu zuten. Burdinak ipinita, gela txiki
batera eraman eta han gorde zuten behin-behinean.
Gela karratua zen, hitsa, altzari eta dekorazio bakartzat plastikozko aulki
bi zituena. Pareta baten gainaldean leiho txikia zegoen, kristala zabalik eta
kanpoko aldean sare-maila herdoilduaz itxita. Arsenioari ezinezkoa iruditu zitzaion, sinestezina; dena dela, aulki bat leiho azpira hurbildu, igo eta
bi ukabilekin batera takateko bat jo zuen. Bere harridurarako, sare-maila
askatu zen, izkina batetik zintzilik geratuz. Jauzi batez kanpora egin zuen.
Lurra hartzean jasan zuen minari jaramonik egin gabe korrika aldendu
zen, itzalgaizka. Motorra ezkutaturik utzia zuen tokira ailegatu, han geratzen zitzaizkion erremintekin burdinak askatu eta herritik ospa egin zuen.
Ordu t´erdi beranduago ehun bat kilometrora zegoen beste herrira
heldu zen, haraino eraman baitzuen makina traketsak azkenaurreko arnasa eman aurretik. Herriko sarreran itxita zegoen gasolindegiko aparkalekuan motorra geratu eta sasien artean gorde zen lo egiteko.
Biharamunean, estreinako argi izpiekin batera itzarri, motorra konpondu
eta bere bidea jarraitu baino lehen zegoeneko zabalik ageri gasolindegiko tabernan gosaltzea deliberatu zuen. Sartzean baina, mahi batean
eskualde hartako egunkari bat zetzan azala ikusgai. Eta han, bestelako
berrien artean honako titularra irakurri ahal izan zuen:
Titularrak sutan jarri zuen Arsenio. Odola bor-bor, berehala sumindurik
zegoen, oso. Onartezina zen hori. Jasanezina! Goseaz, bertan egoteko
arrazoiaz eta gainontzeko denaz ahantzirik, tabernatik irtenda motorrera igo eta aurreko gauean heldu zen bidetik egin zuen gibelera.
Motorra zarata ezezaguna sortzen hasi berria zenean, herrixkara heldu
zen. Polizia-etxeraino hurbildu eta motorra bere aurrean aparkatu zuen.
Atean zegoen polizia ez zen apenas beregan erreparatu. Polizia-etxea
oinez inguratu eta leihatila azpiraino ailegatu zen. Jauzi batez barruratu,
artez edo moldez sare-maila lekuan berkokatu eta aulkian jesarri zen
pazientki.
Hortik zehaztu ezinezko denbora batera polizia bat agertu zen gelan.
Arsenio ikustean berehala ezagutu eta ahoa bete hortz geratu zen.
Leihoari eta jarraian Arsenioari begiratzen zion, aldika, konprenitu ezinik.
Arsenio aulkitik jaso zen pausatuki, lasai asko, poliziarengana patxadatsu
hurreratu eta honela esan zion, haren eite bare nasaiarekin bat ez zetorren doinu mindu ozenarekin:
- Il cretino spagnolo?...Io non sono spagnolo!!!
Biharamuneko eguerdian, eguneko kazetak gartzelara ailegatu zirenean
Arsenio patioan gora-beherako osterea gelditu eta bezperazkoa baino
letra aski handiagoez idatzirik zetorren titularra irakurri ahal izan zuen,
bere irriño mozolo ezaguna berragerrarazi ziona:
“Il cretino vasco ritoma in questura dalla finestra”.
“Il cretino spagnolo si butta dalla finestra della questura”
- Baina ze…? Il cretino…!!!
176
177
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
matikoki ihardesten zien, italieraz apur bat bai baitzekien, ez poliziak
haren bizkarrera egiten ari ziren txantxak eta algarak ulertzeko modukoa, baina bai horrelako galderei erantzuteko nahikoa.
Halako batean erraldoia eta bere lagun nanoa polizia-etxean agertu
ziren, salaketa gauzatzera. Jantzirik are erraldoiago zirudien. Arsenio ikustean haserretu zen atzera eta biraoka zein mehatxuka hasi zitzaion.
Poliziek, berriro Arsenioren salbamendura, tartean jarri eta gizona baretzeko Arsenio hortik lekutzea deliberatu zuten. Burdinak ipinita, gela txiki
batera eraman eta han gorde zuten behin-behinean.
Gela karratua zen, hitsa, altzari eta dekorazio bakartzat plastikozko aulki
bi zituena. Pareta baten gainaldean leiho txikia zegoen, kristala zabalik eta
kanpoko aldean sare-maila herdoilduaz itxita. Arsenioari ezinezkoa iruditu zitzaion, sinestezina; dena dela, aulki bat leiho azpira hurbildu, igo eta
bi ukabilekin batera takateko bat jo zuen. Bere harridurarako, sare-maila
askatu zen, izkina batetik zintzilik geratuz. Jauzi batez kanpora egin zuen.
Lurra hartzean jasan zuen minari jaramonik egin gabe korrika aldendu
zen, itzalgaizka. Motorra ezkutaturik utzia zuen tokira ailegatu, han geratzen zitzaizkion erremintekin burdinak askatu eta herritik ospa egin zuen.
Ordu t´erdi beranduago ehun bat kilometrora zegoen beste herrira
heldu zen, haraino eraman baitzuen makina traketsak azkenaurreko arnasa eman aurretik. Herriko sarreran itxita zegoen gasolindegiko aparkalekuan motorra geratu eta sasien artean gorde zen lo egiteko.
Biharamunean, estreinako argi izpiekin batera itzarri, motorra konpondu
eta bere bidea jarraitu baino lehen zegoeneko zabalik ageri gasolindegiko tabernan gosaltzea deliberatu zuen. Sartzean baina, mahi batean
eskualde hartako egunkari bat zetzan azala ikusgai. Eta han, bestelako
berrien artean honako titularra irakurri ahal izan zuen:
Titularrak sutan jarri zuen Arsenio. Odola bor-bor, berehala sumindurik
zegoen, oso. Onartezina zen hori. Jasanezina! Goseaz, bertan egoteko
arrazoiaz eta gainontzeko denaz ahantzirik, tabernatik irtenda motorrera igo eta aurreko gauean heldu zen bidetik egin zuen gibelera.
Motorra zarata ezezaguna sortzen hasi berria zenean, herrixkara heldu
zen. Polizia-etxeraino hurbildu eta motorra bere aurrean aparkatu zuen.
Atean zegoen polizia ez zen apenas beregan erreparatu. Polizia-etxea
oinez inguratu eta leihatila azpiraino ailegatu zen. Jauzi batez barruratu,
artez edo moldez sare-maila lekuan berkokatu eta aulkian jesarri zen
pazientki.
Hortik zehaztu ezinezko denbora batera polizia bat agertu zen gelan.
Arsenio ikustean berehala ezagutu eta ahoa bete hortz geratu zen.
Leihoari eta jarraian Arsenioari begiratzen zion, aldika, konprenitu ezinik.
Arsenio aulkitik jaso zen pausatuki, lasai asko, poliziarengana patxadatsu
hurreratu eta honela esan zion, haren eite bare nasaiarekin bat ez zetorren doinu mindu ozenarekin:
- Il cretino spagnolo?...Io non sono spagnolo!!!
Biharamuneko eguerdian, eguneko kazetak gartzelara ailegatu zirenean
Arsenio patioan gora-beherako osterea gelditu eta bezperazkoa baino
letra aski handiagoez idatzirik zetorren titularra irakurri ahal izan zuen,
bere irriño mozolo ezaguna berragerrarazi ziona:
“Il cretino vasco ritoma in questura dalla finestra”.
“Il cretino spagnolo si butta dalla finestra della questura”
- Baina ze…? Il cretino…!!!
176
177
Jokin Urain Larrañaga
1959
Mendaro
1986an atxilotu zuten.
C. P. La Moraleja
34.210 Dueñas
Palencia
178
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Galduen ostatukoak
-Uriberenak-Labirintuak dira trenbideak, eta gu, trenetako bidaiariok, labirintuetako
begiraleak gara –esan zion Joxe Txurtxak Uriberi-. Sogileak gara leiho
hauetatik. Zuk, etorkizunari begiratzen diozu eserita zauden leku horretatik; geroa nola datorren ikusten duzu. Nik, berriz, iragana nola urruntzen den ikusten dut hemendik.
Barre-aire handiarekin erantzun zion Uribek, “asko gara bidean galduak
edo trabatuak” eginez berekiko.
Denbora da Joxe Txurtxaren aztarnen bila zebilela kontalari hau, eta
pozgarri zaio haren berri izatea, Galduen Ostatura itzultzeko modua ere
badelako. Eta, nor ez dabil itzulera bila!?
Hondoraino lotuta dagoen torlojua ateratzeko jira-bira jakin batzuk
behar diren bezalaxe, trenbideen labirintutik behin betiko askatu ahal izateko denborak bere itzuliak osatu behar zituela pentsatzen zuen Uribek,
harik eta denboraren itzulietako bat berari zegokion lekuarekin egokitu
arte. Esan liteke denborak eta espazioak beregan zuten armonia galdu
edo nahastu egin ziotela Uriberi eta, hura berreskuratu arte, geltoki
batean edo bestean jaitsiz, hiri handi edo herri txikietan bila ibiliz, ostera
trenera igo eta bidaia jarraitzera kondenatua zegoela.
Horrela zihoan Uribe, leihoaren ondoan eserita, abiadura bizian agertzen
zitzaion paisaiari begira, guk asma ditzakegun eta imajinatzen ez ditugun
burutaziok eginez, bere aurreko aulkian eseri eta Joxe Txurtxa zela esan
zionean gizonezko zarpaildu hark. Modu dotore airosoan aurkeztu zen
gizonezkoa, buru keinu maiestatikoan makurtuz.
Bekera irribarretsuz erantzun zion Uribek.
“Itzulera, ai itzulera!”, egingo luke Joxe Txurtxak kontalari honen burutazioak ezagutuko balitu.
Zaputz kutsu bat erantsi digu harekin aurrez aurre topo egin ez izanak,
baina kontalariak aitortzen du bereziki gozo zaiola Uriberen bitartez jakitea Joxe Txurtxaren kontu eta pausoen berri. Egia ezkutatuko genuke
dena aitortu ezean, eta egia ezkutatzea, txerrikume jaio berria titirik gabe
uztea da, nola bizi ez dakiela.
Uribe entzule zen ordea kontalari baino. Izaera horrek erosoago egiten
zion agian trenetako bidaia amaiezin hura.
Tartean tartean, geltoki batean edo bestean jaitsi egiten zen trenbide
labirintuari irteeraren bat aurkitu nahian; geltokitik abiatuta ibilaldiak egiten zituen hiri handi edo herri txikietan, eta ostera geltokira itzultzen zen,
begirada oinetara erorita, hurrengo trena hartzeko. Burua leihoaren kontra ipiniz eseriko zen han, etorkizunari begiratzeko edo parean esertzen
zitzaionaren berriketari armonia egiteko…
Alboko aulkiren batetik begira zegokeen edonork esango zukeen gustura hartu zuela gizonezko heldu berriaren konpainia.
“Alaba izango da”, pentsatu zuen beharbada bidaiariren batek; “etxetik
bidalitako osaba sobrantea, eskale dabilena”, begitandu zitzaion ziur aski
norbaiti.
Guk badakigu ordea ez direla bidezkoak irudipen horiek, Joxe Txurtxa ez
delako ez Uriberen aita eta ez inork etxetik bidalitako osaba sobrantea.
Ez genuke, gainera, horrelako zurrumurrurik haizatu behar. Bestela, bataren ahotan putzu zuloko apotxo karrankari dena, bestearenean laster
izan daiteke basatzako apote kurrinkari.
-Leihoa ikusten dut batzutan- esan zion Joxe Txurtxak-. Begiratu eta
begiak kliskatzen dizkit, eta isatsa astindu ondoren bidean aurrera abiatzen da, itsuaurrekoa legez.
-Kar kar kar – Uribek.
Labirintuan barrena zihoan horrela.
180
181
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Galduen ostatukoak
-Uriberenak-Labirintuak dira trenbideak, eta gu, trenetako bidaiariok, labirintuetako
begiraleak gara –esan zion Joxe Txurtxak Uriberi-. Sogileak gara leiho
hauetatik. Zuk, etorkizunari begiratzen diozu eserita zauden leku horretatik; geroa nola datorren ikusten duzu. Nik, berriz, iragana nola urruntzen den ikusten dut hemendik.
Barre-aire handiarekin erantzun zion Uribek, “asko gara bidean galduak
edo trabatuak” eginez berekiko.
Denbora da Joxe Txurtxaren aztarnen bila zebilela kontalari hau, eta
pozgarri zaio haren berri izatea, Galduen Ostatura itzultzeko modua ere
badelako. Eta, nor ez dabil itzulera bila!?
Hondoraino lotuta dagoen torlojua ateratzeko jira-bira jakin batzuk
behar diren bezalaxe, trenbideen labirintutik behin betiko askatu ahal izateko denborak bere itzuliak osatu behar zituela pentsatzen zuen Uribek,
harik eta denboraren itzulietako bat berari zegokion lekuarekin egokitu
arte. Esan liteke denborak eta espazioak beregan zuten armonia galdu
edo nahastu egin ziotela Uriberi eta, hura berreskuratu arte, geltoki
batean edo bestean jaitsiz, hiri handi edo herri txikietan bila ibiliz, ostera
trenera igo eta bidaia jarraitzera kondenatua zegoela.
Horrela zihoan Uribe, leihoaren ondoan eserita, abiadura bizian agertzen
zitzaion paisaiari begira, guk asma ditzakegun eta imajinatzen ez ditugun
burutaziok eginez, bere aurreko aulkian eseri eta Joxe Txurtxa zela esan
zionean gizonezko zarpaildu hark. Modu dotore airosoan aurkeztu zen
gizonezkoa, buru keinu maiestatikoan makurtuz.
Bekera irribarretsuz erantzun zion Uribek.
“Itzulera, ai itzulera!”, egingo luke Joxe Txurtxak kontalari honen burutazioak ezagutuko balitu.
Zaputz kutsu bat erantsi digu harekin aurrez aurre topo egin ez izanak,
baina kontalariak aitortzen du bereziki gozo zaiola Uriberen bitartez jakitea Joxe Txurtxaren kontu eta pausoen berri. Egia ezkutatuko genuke
dena aitortu ezean, eta egia ezkutatzea, txerrikume jaio berria titirik gabe
uztea da, nola bizi ez dakiela.
Uribe entzule zen ordea kontalari baino. Izaera horrek erosoago egiten
zion agian trenetako bidaia amaiezin hura.
Tartean tartean, geltoki batean edo bestean jaitsi egiten zen trenbide
labirintuari irteeraren bat aurkitu nahian; geltokitik abiatuta ibilaldiak egiten zituen hiri handi edo herri txikietan, eta ostera geltokira itzultzen zen,
begirada oinetara erorita, hurrengo trena hartzeko. Burua leihoaren kontra ipiniz eseriko zen han, etorkizunari begiratzeko edo parean esertzen
zitzaionaren berriketari armonia egiteko…
Alboko aulkiren batetik begira zegokeen edonork esango zukeen gustura hartu zuela gizonezko heldu berriaren konpainia.
“Alaba izango da”, pentsatu zuen beharbada bidaiariren batek; “etxetik
bidalitako osaba sobrantea, eskale dabilena”, begitandu zitzaion ziur aski
norbaiti.
Guk badakigu ordea ez direla bidezkoak irudipen horiek, Joxe Txurtxa ez
delako ez Uriberen aita eta ez inork etxetik bidalitako osaba sobrantea.
Ez genuke, gainera, horrelako zurrumurrurik haizatu behar. Bestela, bataren ahotan putzu zuloko apotxo karrankari dena, bestearenean laster
izan daiteke basatzako apote kurrinkari.
-Leihoa ikusten dut batzutan- esan zion Joxe Txurtxak-. Begiratu eta
begiak kliskatzen dizkit, eta isatsa astindu ondoren bidean aurrera abiatzen da, itsuaurrekoa legez.
-Kar kar kar – Uribek.
Labirintuan barrena zihoan horrela.
180
181
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
-Galduen Ostatua atzera laga eta trena hartu nuen, lehoia lehen aldiz
agertu zitzaidanean. Hemen nabil ordutik. Ametsetan agertzen zait ordea
lehoia, eta ez da erraza ametsetan ikusten diren bideak egun argitan
zuzen bereiztea. Itsasoak bizkor ezabatzen du ubera.
“Ez da patua hara eraman edo hona ekartzen gaituena”, pentsatu zuen
Uribek Joxe Txurtxari begira. “Ez, ez da patua, aukeratzen dugun bidea
baizik. Aukerak kendutakoan geratzen zaigun bidea”, zehaztu zuen berekiko, treneko bagoi hartara nola iritsi zen gogoratuz. “Urazala urratu
duen ubera hori, aurrean joan denak egina da; geurea ez dugu ikusten
atzera begiratu arte”.
Leihotik paisaia zuriari begira zihoan Uribe, Joxe Txurtxa berriketaldian
etena egin eta bere lekutik jaikitzen sumatu zuenean. Larriren batek hartuta, alde batera eta bestera begiratu zuen. Bagoiaren alde bateko ateraino joan zen, baina hura ireki gabe itzuli ostera eta beste aldeko atera
abiatu zen, parean igarotzean Uriberi keinu eginez.
“Berehalaxe etorriko naiz”, ulertu zion.
Trena makaltzen ari zen. Geratzera zihoan.
Bagoiak estutu egiten zuela sentitu zuen; itolarria zekarkiola trenaren
triki-traka triki-traka hark ere. Leihotik zetorkion paisaiak ezin zuen baretu.
Behinola Joxe Txurtxa trenera igo zen geltoki hartan jaitsi zen Uribe. Aire
hotza sakon arnastu, inguruari begiratzeko geralditxoa egin, eta herriko
kaleetara abiatu zen eskuak beroki handiaren sakeletan sartuta.
Kaleetan barrena, Galduen Ostatuko atera iritsi zen. Atearen albo batera, espaloian, Artzubi zegoen salmahai txiki baten atzean.
Uribek ez zekien, noski, gizonezko hura Artzubi zenik, baina laster jakingo du. Ez gaitu harritu behar historia bateko hainbat pertsonaiak elkarren
berri aurre aurrez ez jakiteak. Oraingoan geuk esango diogu belarrira,
inor ohartzeke: “Hori Artzubi da”.
Txima nahasiak eta belaunetatik behera luzatzen zitzaion gabardina zeuzkan Artzubik. Ondoan, esku batekin haren gabardina barrenari heldu eta
kokoriko jarrita, gizonezko beltxaran bat zegoen.
Gizonezko biei aurrena eta salmahai txikiari ondoren begiratu zien
Uribek, harrituta seguru asko.
Geltokia, trenbidearen inguruak… elurte handiak estalita zegoen guztia.
“Agur-Arin”, irakurri zuen geltokiko errotulua, eta Joxe Txurta ikusi zuen
bagoitik jaitsi eta elur gainean bost-sei pausu urruntzen.
-Behar al dituzu? –galdetu zion Artzubik salmahai gaineko generoa eskainiz.
Keratxoaren ondoren berriro abiatu zen trena, eta leihotik ikusi zuen
Joxe Txurtxa ez zela ohartu. Hots egin zion…
Barrea gozatu zitzaion Uriberi, eta barreak berak zeraman erantzuna.
-Ez, bistan da ezetz –etsi zuen Artzubik.
Berriketariaren falta sumatu zuen Uribek, hainbat alditan legez.
“Ezinbestekoa da bide luzea daramanak bakardadea izatea lagunik leialena”, kontsolatu nahi izan zuen bere burua. “Zakurra bezain leiala da
bakardadea, izaina bezain bizkarroia, borreroa bezain zikoitza”.
Ez zen mindu hala ere. Aisa antzeman zion Uriberi berezkoa zuela barre
eder hura, baina nekez igarri ziezaiokeen noraino zuen berezko.
Irribarrez jaio baitzen Uribe; irribarre egin zion emaginari, haurrek lehen
negar larria egiten duten une horretan.
Barreari ere arnasa jaten dio bakardadeak, eta barrea berezkoa bezain
beharrezkoa zuen Uribek. Loreak udan ihintza bezain beharrezkoa.
182
183
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
-Galduen Ostatua atzera laga eta trena hartu nuen, lehoia lehen aldiz
agertu zitzaidanean. Hemen nabil ordutik. Ametsetan agertzen zait ordea
lehoia, eta ez da erraza ametsetan ikusten diren bideak egun argitan
zuzen bereiztea. Itsasoak bizkor ezabatzen du ubera.
“Ez da patua hara eraman edo hona ekartzen gaituena”, pentsatu zuen
Uribek Joxe Txurtxari begira. “Ez, ez da patua, aukeratzen dugun bidea
baizik. Aukerak kendutakoan geratzen zaigun bidea”, zehaztu zuen berekiko, treneko bagoi hartara nola iritsi zen gogoratuz. “Urazala urratu
duen ubera hori, aurrean joan denak egina da; geurea ez dugu ikusten
atzera begiratu arte”.
Leihotik paisaia zuriari begira zihoan Uribe, Joxe Txurtxa berriketaldian
etena egin eta bere lekutik jaikitzen sumatu zuenean. Larriren batek hartuta, alde batera eta bestera begiratu zuen. Bagoiaren alde bateko ateraino joan zen, baina hura ireki gabe itzuli ostera eta beste aldeko atera
abiatu zen, parean igarotzean Uriberi keinu eginez.
“Berehalaxe etorriko naiz”, ulertu zion.
Trena makaltzen ari zen. Geratzera zihoan.
Bagoiak estutu egiten zuela sentitu zuen; itolarria zekarkiola trenaren
triki-traka triki-traka hark ere. Leihotik zetorkion paisaiak ezin zuen baretu.
Behinola Joxe Txurtxa trenera igo zen geltoki hartan jaitsi zen Uribe. Aire
hotza sakon arnastu, inguruari begiratzeko geralditxoa egin, eta herriko
kaleetara abiatu zen eskuak beroki handiaren sakeletan sartuta.
Kaleetan barrena, Galduen Ostatuko atera iritsi zen. Atearen albo batera, espaloian, Artzubi zegoen salmahai txiki baten atzean.
Uribek ez zekien, noski, gizonezko hura Artzubi zenik, baina laster jakingo du. Ez gaitu harritu behar historia bateko hainbat pertsonaiak elkarren
berri aurre aurrez ez jakiteak. Oraingoan geuk esango diogu belarrira,
inor ohartzeke: “Hori Artzubi da”.
Txima nahasiak eta belaunetatik behera luzatzen zitzaion gabardina zeuzkan Artzubik. Ondoan, esku batekin haren gabardina barrenari heldu eta
kokoriko jarrita, gizonezko beltxaran bat zegoen.
Gizonezko biei aurrena eta salmahai txikiari ondoren begiratu zien
Uribek, harrituta seguru asko.
Geltokia, trenbidearen inguruak… elurte handiak estalita zegoen guztia.
“Agur-Arin”, irakurri zuen geltokiko errotulua, eta Joxe Txurta ikusi zuen
bagoitik jaitsi eta elur gainean bost-sei pausu urruntzen.
-Behar al dituzu? –galdetu zion Artzubik salmahai gaineko generoa eskainiz.
Keratxoaren ondoren berriro abiatu zen trena, eta leihotik ikusi zuen
Joxe Txurtxa ez zela ohartu. Hots egin zion…
Barrea gozatu zitzaion Uriberi, eta barreak berak zeraman erantzuna.
-Ez, bistan da ezetz –etsi zuen Artzubik.
Berriketariaren falta sumatu zuen Uribek, hainbat alditan legez.
“Ezinbestekoa da bide luzea daramanak bakardadea izatea lagunik leialena”, kontsolatu nahi izan zuen bere burua. “Zakurra bezain leiala da
bakardadea, izaina bezain bizkarroia, borreroa bezain zikoitza”.
Ez zen mindu hala ere. Aisa antzeman zion Uriberi berezkoa zuela barre
eder hura, baina nekez igarri ziezaiokeen noraino zuen berezko.
Irribarrez jaio baitzen Uribe; irribarre egin zion emaginari, haurrek lehen
negar larria egiten duten une horretan.
Barreari ere arnasa jaten dio bakardadeak, eta barrea berezkoa bezain
beharrezkoa zuen Uribek. Loreak udan ihintza bezain beharrezkoa.
182
183
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Esan liteke jaiotzatik bertatik hasi zela munduari beste modu batean
begiratzen.
gabe zebiltzanek nekez izango zuten haiek erosteko adina ondasun.
Garestitxoak ziren.
-Beharrean egonda ere, batzuek ez dituzte alokatu nahi izaten. Jende
mizkina dabil asko –esan zion Artzubik etenaren ondoren.
Hasiera batean errezeloz begiratzen zioten batzuek, herabe antzean besteak, baina laster hasi zen jendea poliki poliki hurbiltzen. Bazkaritarako
edo afalorduan alokatzen zizkioten gehienek. Gosaritarako apenas inor
hurbiltzen zitzaion haien bila.
Salmahaian lerroz-lerro ipinita zeuzkan hortzeriak banan banan zapitxoetan bildu eta zurezko kaxara jasotzen hasi zen.
-Bolizko hauek alokatzen dizkidate agure zaharrenek. Emakumeek nahiago izaten dituzte portzelanazkoak –jarraitu zuen azalpenak ematen
mahaitxo gainean zeukan hortzeriarik zurienetako bat erakutsiz-.
Dotoreak dira ikusten duzunez.
Artzubiren berriketa eta keinuei arreta handiz begiratzen zien haren
oinetan kokorikatuta zegoen gizon beltxaranak, baina Uriberen barreari
erreparatzen zion batezere. Artzubiren gabardina barrenari tinko helduz,
Uriberen barre-hotsarekin makurtuago eginez, ikusezin bihurtzeko ahaleginetan ari zela zirudien. Kezka nabarmentzen zitzaion bekeran; izua
agian.
-Hau Balu da –aurkeztu zion Artzubik, Uriberen begirada galdera zela
ulertuta-. Besteok legez, zerbait galdu ondoren iritsi zen Galduen
Ostatura. Elkarri konpainia egiten diogu ordutik.
-Neuk egiten ditut –jarraitu zuen Artzubik, Uriberen irribarreak hartara
gonbidatzen zuela iritzita-. Sagar eder bat jan nahi bazenu, edo madari
urtsua, edo okaran zuri biguna, esate baterako, bolizko hauexek dituzu
onenak. Baina okela jatun petoek altzairuzkoak nahi izaten dituzte.
zirikatzen zion erronka haren gogoetan.
Italian aste batzuk baizik ez zeramatzan. Barnealdean negozio on pare
bat burutu eta kostaldera jotzea deliberatu zuen. Holako batean motorra gelditu zitzaion, ohi lez. Lokan jarri eta aldapan behera egin zuen
herrixka honetara ailegatu arte. Motorra konpontzeari ekin eta geroago
osteratxoa eman zuen herritik. Gustatu zitzaion lekua, biziki gustatu.
Haren kale estuak, portu txikiko giro alaia, itsasoaren usaina…bere umezaroko akorduak ekarri zizkion herrixkak eta egun batzuk bertan geratzea erabaki zuen. Baina han zegoen hotela, hotel handitzar hura, herriko
xarma eta bere gaztaroko oroitzapenen sekuentzia aldiro puskatzen
zuena. Gustu onerako iraina, begietarako mina, probokazio hutsa zen
hotela. Kaia, taberna, plaza eta ostatuko logelatik, edozein lekutik ikus zitekeen eraikin arraio hura herriko goialdean paratua, aitzinean herriak kontrolpean ukaiteko gazteluak paratzen zituzten bezala. Jasanezina. Benaz
gogaiturik handik alde egitea erabaki zuen, eraikin horrek beharturik;
baina alde egin aurretik mendekua hartuko zuen. Arropa kuriosoenak
jantzi eta hara joan zen, mendeku gose.
Eta orain aldiz polizia-etxean zegoen. Lasaiturik poliziek erraldoiaren
besarkadatik libratu zutelako eta polizien eskuetan erortzean lasai eta
salbu sentitu behar izanagatik bere buruarekin haserre. Galderei auto-
175
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
Ustekabean, korridoreko atea ireki zen eta kanpoko argitasunak bete
zuen gela. Emakumezko bat agertu zen bertan. Emakume txiki eta
mehea, akaso zentimetro batzuk irabazteko orrazkera altu eta xelebrea
zeramana. Hasieran han geratu zen, atearen orpoan giltza eskuan eta
ulertu ezinik. Ateko zenbakiari eta jarraian Arseniori begiratzen zien, aldika. Halako batean honek eskuan hedaturik zeukan alkandoran erreparatu eta orduan bai, orduan hasi zen garrasika. Danbateko batez atea itxi
eta ihesari ekin zion, haren garrasiak korridorean aurrera ahulduz entzuten zituela Arseniok. Bere begiek iluntasunari ostera ohitzeko astirik izan
gabe, beste argitasun berriak bete zuen gela. Burua biratu eta han ikusi
zuen alkandora erraldoiko alimaleko jabea. Kolosala. Bainugelatik atera
ahal izateko bizkarra makurtu behar izan zuen. Bere atzetik txorrotaren
hotsa aditzen zen oraindik, lotsariak toaila txiki batekin estaltzeko besterik ez zuen denborarik izan. Gorputz bustiari distira zerion, edozein
umetxoaren amesgaizto latzenetako munstro ikaragarria zirudien.
Ilegorri eta azal txuri-txuriko sumo borrokalari bat bezalaxe. Zeharka
ikusi zuenean Arsenioren lehenengo erreakzioa, ikarak bultzaturik, ohera
igotzea izan zen, burkoaren aldean paretaren kontra jarria. Erraldoia oinkada batez oheraino hurreratu zen, oin aldean geratuz.
Han zeuden biak; erraldoiak eraso ez, lehenbiziko kolpean huts egitekotan Arseniok ihes egingo zitzaiola bazekielako; Arseniok ihes egiten saiatuz gero erraldoiak mugimendu txikiaz bai korridereko ihesbidea bai balkoiarena itxi ziezaiokeela zekien bezalaxe. Bata alde batera mugitzen
bazen, bestea beste horrenbeste; batek zango batean nerbio-tika jasaten
bazuen, besteak ere. Ispilu desitxuragile baten aurreko dantza bitxi bat
lez. Eta horrela ibili ziren tarte amaigabeaz, zentzugabeko jolasean, erraldoiak zenbat eta haserreago, Arsenio gero eta izutuago.
Bere onerako, polizia minutu gutxi batzuetan agertu zen eta erraldoia
otzandu ostean, atxilo eraman zuten.
Emakumearen garrasiek hotel osoa jarri zuten ernai. Beheko igogailutik
irtetean, lehenengo zurrumurru etengabea desagertua zen, baita kanpo-
174
ko musika eta iskanbila ere, denak isil eta bereri adi, haien begirada gogor
eta isilune sakonaren bidez gaitzespena eta mespretxua eskaintzen ziotela. Gutxi axola zitzaion baina Arseniori jendeak berari buruz pentsatu
edo esango zuena.
Arseniok nomada garaikidetzat zeukan bere burua. Atzo han, gaur
hemen eta bihar auskalo non. Motorra, motxila eta bidean aurrera.
Presarik gabe, aldez aurretik ezarritako norabiderik gabe; errepidea edo,
hobe esanda, motor kaxkarrak eramango zueneraino.
Hiru egun zeramatzan itsasertzeko herrixkan eta ikusia zuen hotela, lar
ikusia. Inguru horietako hotel bakarra, handia. Handiegia inguruetarako,
etxe txuri apaleko herrixkako postal argazkiak zakartzen zuena eta, halarik ere, postal guztietan agertzen zena. Irain bat zen Arsenioren begietan,
zirikatzen zion erronka haren gogoetan.
Italian aste batzuk baizik ez zeramatzan. Barnealdean negozio on pare
bat burutu eta kostaldera jotzea deliberatu zuen. Holako batean motorra gelditu zitzaion, ohi lez. Lokan jarri eta aldapan behera egin zuen
herrixka honetara ailegatu arte. Motorra konpontzeari ekin eta geroago
osteratxoa eman zuen herritik. Gustatu zitzaion lekua, biziki gustatu.
Haren kale estuak, portu txikiko giro alaia, itsasoaren usaina…bere umezaroko akorduak ekarri zizkion herrixkak eta egun batzuk bertan geratzea erabaki zuen. Baina han zegoen hotela, hotel handitzar hura, herriko
xarma eta bere gaztaroko oroitzapenen sekuentzia aldiro puskatzen
zuena. Gustu onerako iraina, begietarako mina, probokazio hutsa zen
hotela. Kaia, taberna, plaza eta ostatuko logelatik, edozein lekutik ikus zitekeen eraikin arraio hura herriko goialdean paratua, aitzinean herriak kontrolpean ukaiteko gazteluak paratzen zituzten bezala. Jasanezina. Benaz
gogaiturik handik alde egitea erabaki zuen, eraikin horrek beharturik;
baina alde egin aurretik mendekua hartuko zuen. Arropa kuriosoenak
jantzi eta hara joan zen, mendeku gose.
Eta orain aldiz polizia-etxean zegoen. Lasaiturik poliziek erraldoiaren
besarkadatik libratu zutelako eta polizien eskuetan erortzean lasai eta
salbu sentitu behar izanagatik bere buruarekin haserre. Galderei auto-
175
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
matikoki ihardesten zien, italieraz apur bat bai baitzekien, ez poliziak
haren bizkarrera egiten ari ziren txantxak eta algarak ulertzeko modukoa, baina bai horrelako galderei erantzuteko nahikoa.
Halako batean erraldoia eta bere lagun nanoa polizia-etxean agertu
ziren, salaketa gauzatzera. Jantzirik are erraldoiago zirudien. Arsenio ikustean haserretu zen atzera eta biraoka zein mehatxuka hasi zitzaion.
Poliziek, berriro Arsenioren salbamendura, tartean jarri eta gizona baretzeko Arsenio hortik lekutzea deliberatu zuten. Burdinak ipinita, gela txiki
batera eraman eta han gorde zuten behin-behinean.
Gela karratua zen, hitsa, altzari eta dekorazio bakartzat plastikozko aulki
bi zituena. Pareta baten gainaldean leiho txikia zegoen, kristala zabalik eta
kanpoko aldean sare-maila herdoilduaz itxita. Arsenioari ezinezkoa iruditu zitzaion, sinestezina; dena dela, aulki bat leiho azpira hurbildu, igo eta
bi ukabilekin batera takateko bat jo zuen. Bere harridurarako, sare-maila
askatu zen, izkina batetik zintzilik geratuz. Jauzi batez kanpora egin zuen.
Lurra hartzean jasan zuen minari jaramonik egin gabe korrika aldendu
zen, itzalgaizka. Motorra ezkutaturik utzia zuen tokira ailegatu, han geratzen zitzaizkion erremintekin burdinak askatu eta herritik ospa egin zuen.
Ordu t´erdi beranduago ehun bat kilometrora zegoen beste herrira
heldu zen, haraino eraman baitzuen makina traketsak azkenaurreko arnasa eman aurretik. Herriko sarreran itxita zegoen gasolindegiko aparkalekuan motorra geratu eta sasien artean gorde zen lo egiteko.
Biharamunean, estreinako argi izpiekin batera itzarri, motorra konpondu
eta bere bidea jarraitu baino lehen zegoeneko zabalik ageri gasolindegiko tabernan gosaltzea deliberatu zuen. Sartzean baina, mahi batean
eskualde hartako egunkari bat zetzan azala ikusgai. Eta han, bestelako
berrien artean honako titularra irakurri ahal izan zuen:
Titularrak sutan jarri zuen Arsenio. Odola bor-bor, berehala sumindurik
zegoen, oso. Onartezina zen hori. Jasanezina! Goseaz, bertan egoteko
arrazoiaz eta gainontzeko denaz ahantzirik, tabernatik irtenda motorrera igo eta aurreko gauean heldu zen bidetik egin zuen gibelera.
Motorra zarata ezezaguna sortzen hasi berria zenean, herrixkara heldu
zen. Polizia-etxeraino hurbildu eta motorra bere aurrean aparkatu zuen.
Atean zegoen polizia ez zen apenas beregan erreparatu. Polizia-etxea
oinez inguratu eta leihatila azpiraino ailegatu zen. Jauzi batez barruratu,
artez edo moldez sare-maila lekuan berkokatu eta aulkian jesarri zen
pazientki.
Hortik zehaztu ezinezko denbora batera polizia bat agertu zen gelan.
Arsenio ikustean berehala ezagutu eta ahoa bete hortz geratu zen.
Leihoari eta jarraian Arsenioari begiratzen zion, aldika, konprenitu ezinik.
Arsenio aulkitik jaso zen pausatuki, lasai asko, poliziarengana patxadatsu
hurreratu eta honela esan zion, haren eite bare nasaiarekin bat ez zetorren doinu mindu ozenarekin:
- Il cretino spagnolo?...Io non sono spagnolo!!!
Biharamuneko eguerdian, eguneko kazetak gartzelara ailegatu zirenean
Arsenio patioan gora-beherako osterea gelditu eta bezperazkoa baino
letra aski handiagoez idatzirik zetorren titularra irakurri ahal izan zuen,
bere irriño mozolo ezaguna berragerrarazi ziona:
“Il cretino vasco ritoma in questura dalla finestra”.
“Il cretino spagnolo si butta dalla finestra della questura”
- Baina ze…? Il cretino…!!!
176
177
Oskar Barreras Diaz
“Arsenio Loperena”
matikoki ihardesten zien, italieraz apur bat bai baitzekien, ez poliziak
haren bizkarrera egiten ari ziren txantxak eta algarak ulertzeko modukoa, baina bai horrelako galderei erantzuteko nahikoa.
Halako batean erraldoia eta bere lagun nanoa polizia-etxean agertu
ziren, salaketa gauzatzera. Jantzirik are erraldoiago zirudien. Arsenio ikustean haserretu zen atzera eta biraoka zein mehatxuka hasi zitzaion.
Poliziek, berriro Arsenioren salbamendura, tartean jarri eta gizona baretzeko Arsenio hortik lekutzea deliberatu zuten. Burdinak ipinita, gela txiki
batera eraman eta han gorde zuten behin-behinean.
Gela karratua zen, hitsa, altzari eta dekorazio bakartzat plastikozko aulki
bi zituena. Pareta baten gainaldean leiho txikia zegoen, kristala zabalik eta
kanpoko aldean sare-maila herdoilduaz itxita. Arsenioari ezinezkoa iruditu zitzaion, sinestezina; dena dela, aulki bat leiho azpira hurbildu, igo eta
bi ukabilekin batera takateko bat jo zuen. Bere harridurarako, sare-maila
askatu zen, izkina batetik zintzilik geratuz. Jauzi batez kanpora egin zuen.
Lurra hartzean jasan zuen minari jaramonik egin gabe korrika aldendu
zen, itzalgaizka. Motorra ezkutaturik utzia zuen tokira ailegatu, han geratzen zitzaizkion erremintekin burdinak askatu eta herritik ospa egin zuen.
Ordu t´erdi beranduago ehun bat kilometrora zegoen beste herrira
heldu zen, haraino eraman baitzuen makina traketsak azkenaurreko arnasa eman aurretik. Herriko sarreran itxita zegoen gasolindegiko aparkalekuan motorra geratu eta sasien artean gorde zen lo egiteko.
Biharamunean, estreinako argi izpiekin batera itzarri, motorra konpondu
eta bere bidea jarraitu baino lehen zegoeneko zabalik ageri gasolindegiko tabernan gosaltzea deliberatu zuen. Sartzean baina, mahi batean
eskualde hartako egunkari bat zetzan azala ikusgai. Eta han, bestelako
berrien artean honako titularra irakurri ahal izan zuen:
Titularrak sutan jarri zuen Arsenio. Odola bor-bor, berehala sumindurik
zegoen, oso. Onartezina zen hori. Jasanezina! Goseaz, bertan egoteko
arrazoiaz eta gainontzeko denaz ahantzirik, tabernatik irtenda motorrera igo eta aurreko gauean heldu zen bidetik egin zuen gibelera.
Motorra zarata ezezaguna sortzen hasi berria zenean, herrixkara heldu
zen. Polizia-etxeraino hurbildu eta motorra bere aurrean aparkatu zuen.
Atean zegoen polizia ez zen apenas beregan erreparatu. Polizia-etxea
oinez inguratu eta leihatila azpiraino ailegatu zen. Jauzi batez barruratu,
artez edo moldez sare-maila lekuan berkokatu eta aulkian jesarri zen
pazientki.
Hortik zehaztu ezinezko denbora batera polizia bat agertu zen gelan.
Arsenio ikustean berehala ezagutu eta ahoa bete hortz geratu zen.
Leihoari eta jarraian Arsenioari begiratzen zion, aldika, konprenitu ezinik.
Arsenio aulkitik jaso zen pausatuki, lasai asko, poliziarengana patxadatsu
hurreratu eta honela esan zion, haren eite bare nasaiarekin bat ez zetorren doinu mindu ozenarekin:
- Il cretino spagnolo?...Io non sono spagnolo!!!
Biharamuneko eguerdian, eguneko kazetak gartzelara ailegatu zirenean
Arsenio patioan gora-beherako osterea gelditu eta bezperazkoa baino
letra aski handiagoez idatzirik zetorren titularra irakurri ahal izan zuen,
bere irriño mozolo ezaguna berragerrarazi ziona:
“Il cretino vasco ritoma in questura dalla finestra”.
“Il cretino spagnolo si butta dalla finestra della questura”
- Baina ze…? Il cretino…!!!
176
177
Jokin Urain Larrañaga
1959
Mendaro
1986an atxilotu zuten.
C. P. La Moraleja
34.210 Dueñas
Palencia
178
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Galduen ostatukoak
-Uriberenak-Labirintuak dira trenbideak, eta gu, trenetako bidaiariok, labirintuetako
begiraleak gara –esan zion Joxe Txurtxak Uriberi-. Sogileak gara leiho
hauetatik. Zuk, etorkizunari begiratzen diozu eserita zauden leku horretatik; geroa nola datorren ikusten duzu. Nik, berriz, iragana nola urruntzen den ikusten dut hemendik.
Barre-aire handiarekin erantzun zion Uribek, “asko gara bidean galduak
edo trabatuak” eginez berekiko.
Denbora da Joxe Txurtxaren aztarnen bila zebilela kontalari hau, eta
pozgarri zaio haren berri izatea, Galduen Ostatura itzultzeko modua ere
badelako. Eta, nor ez dabil itzulera bila!?
Hondoraino lotuta dagoen torlojua ateratzeko jira-bira jakin batzuk
behar diren bezalaxe, trenbideen labirintutik behin betiko askatu ahal izateko denborak bere itzuliak osatu behar zituela pentsatzen zuen Uribek,
harik eta denboraren itzulietako bat berari zegokion lekuarekin egokitu
arte. Esan liteke denborak eta espazioak beregan zuten armonia galdu
edo nahastu egin ziotela Uriberi eta, hura berreskuratu arte, geltoki
batean edo bestean jaitsiz, hiri handi edo herri txikietan bila ibiliz, ostera
trenera igo eta bidaia jarraitzera kondenatua zegoela.
Horrela zihoan Uribe, leihoaren ondoan eserita, abiadura bizian agertzen
zitzaion paisaiari begira, guk asma ditzakegun eta imajinatzen ez ditugun
burutaziok eginez, bere aurreko aulkian eseri eta Joxe Txurtxa zela esan
zionean gizonezko zarpaildu hark. Modu dotore airosoan aurkeztu zen
gizonezkoa, buru keinu maiestatikoan makurtuz.
Bekera irribarretsuz erantzun zion Uribek.
“Itzulera, ai itzulera!”, egingo luke Joxe Txurtxak kontalari honen burutazioak ezagutuko balitu.
Zaputz kutsu bat erantsi digu harekin aurrez aurre topo egin ez izanak,
baina kontalariak aitortzen du bereziki gozo zaiola Uriberen bitartez jakitea Joxe Txurtxaren kontu eta pausoen berri. Egia ezkutatuko genuke
dena aitortu ezean, eta egia ezkutatzea, txerrikume jaio berria titirik gabe
uztea da, nola bizi ez dakiela.
Uribe entzule zen ordea kontalari baino. Izaera horrek erosoago egiten
zion agian trenetako bidaia amaiezin hura.
Tartean tartean, geltoki batean edo bestean jaitsi egiten zen trenbide
labirintuari irteeraren bat aurkitu nahian; geltokitik abiatuta ibilaldiak egiten zituen hiri handi edo herri txikietan, eta ostera geltokira itzultzen zen,
begirada oinetara erorita, hurrengo trena hartzeko. Burua leihoaren kontra ipiniz eseriko zen han, etorkizunari begiratzeko edo parean esertzen
zitzaionaren berriketari armonia egiteko…
Alboko aulkiren batetik begira zegokeen edonork esango zukeen gustura hartu zuela gizonezko heldu berriaren konpainia.
“Alaba izango da”, pentsatu zuen beharbada bidaiariren batek; “etxetik
bidalitako osaba sobrantea, eskale dabilena”, begitandu zitzaion ziur aski
norbaiti.
Guk badakigu ordea ez direla bidezkoak irudipen horiek, Joxe Txurtxa ez
delako ez Uriberen aita eta ez inork etxetik bidalitako osaba sobrantea.
Ez genuke, gainera, horrelako zurrumurrurik haizatu behar. Bestela, bataren ahotan putzu zuloko apotxo karrankari dena, bestearenean laster
izan daiteke basatzako apote kurrinkari.
-Leihoa ikusten dut batzutan- esan zion Joxe Txurtxak-. Begiratu eta
begiak kliskatzen dizkit, eta isatsa astindu ondoren bidean aurrera abiatzen da, itsuaurrekoa legez.
-Kar kar kar – Uribek.
Labirintuan barrena zihoan horrela.
180
181
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Galduen ostatukoak
-Uriberenak-Labirintuak dira trenbideak, eta gu, trenetako bidaiariok, labirintuetako
begiraleak gara –esan zion Joxe Txurtxak Uriberi-. Sogileak gara leiho
hauetatik. Zuk, etorkizunari begiratzen diozu eserita zauden leku horretatik; geroa nola datorren ikusten duzu. Nik, berriz, iragana nola urruntzen den ikusten dut hemendik.
Barre-aire handiarekin erantzun zion Uribek, “asko gara bidean galduak
edo trabatuak” eginez berekiko.
Denbora da Joxe Txurtxaren aztarnen bila zebilela kontalari hau, eta
pozgarri zaio haren berri izatea, Galduen Ostatura itzultzeko modua ere
badelako. Eta, nor ez dabil itzulera bila!?
Hondoraino lotuta dagoen torlojua ateratzeko jira-bira jakin batzuk
behar diren bezalaxe, trenbideen labirintutik behin betiko askatu ahal izateko denborak bere itzuliak osatu behar zituela pentsatzen zuen Uribek,
harik eta denboraren itzulietako bat berari zegokion lekuarekin egokitu
arte. Esan liteke denborak eta espazioak beregan zuten armonia galdu
edo nahastu egin ziotela Uriberi eta, hura berreskuratu arte, geltoki
batean edo bestean jaitsiz, hiri handi edo herri txikietan bila ibiliz, ostera
trenera igo eta bidaia jarraitzera kondenatua zegoela.
Horrela zihoan Uribe, leihoaren ondoan eserita, abiadura bizian agertzen
zitzaion paisaiari begira, guk asma ditzakegun eta imajinatzen ez ditugun
burutaziok eginez, bere aurreko aulkian eseri eta Joxe Txurtxa zela esan
zionean gizonezko zarpaildu hark. Modu dotore airosoan aurkeztu zen
gizonezkoa, buru keinu maiestatikoan makurtuz.
Bekera irribarretsuz erantzun zion Uribek.
“Itzulera, ai itzulera!”, egingo luke Joxe Txurtxak kontalari honen burutazioak ezagutuko balitu.
Zaputz kutsu bat erantsi digu harekin aurrez aurre topo egin ez izanak,
baina kontalariak aitortzen du bereziki gozo zaiola Uriberen bitartez jakitea Joxe Txurtxaren kontu eta pausoen berri. Egia ezkutatuko genuke
dena aitortu ezean, eta egia ezkutatzea, txerrikume jaio berria titirik gabe
uztea da, nola bizi ez dakiela.
Uribe entzule zen ordea kontalari baino. Izaera horrek erosoago egiten
zion agian trenetako bidaia amaiezin hura.
Tartean tartean, geltoki batean edo bestean jaitsi egiten zen trenbide
labirintuari irteeraren bat aurkitu nahian; geltokitik abiatuta ibilaldiak egiten zituen hiri handi edo herri txikietan, eta ostera geltokira itzultzen zen,
begirada oinetara erorita, hurrengo trena hartzeko. Burua leihoaren kontra ipiniz eseriko zen han, etorkizunari begiratzeko edo parean esertzen
zitzaionaren berriketari armonia egiteko…
Alboko aulkiren batetik begira zegokeen edonork esango zukeen gustura hartu zuela gizonezko heldu berriaren konpainia.
“Alaba izango da”, pentsatu zuen beharbada bidaiariren batek; “etxetik
bidalitako osaba sobrantea, eskale dabilena”, begitandu zitzaion ziur aski
norbaiti.
Guk badakigu ordea ez direla bidezkoak irudipen horiek, Joxe Txurtxa ez
delako ez Uriberen aita eta ez inork etxetik bidalitako osaba sobrantea.
Ez genuke, gainera, horrelako zurrumurrurik haizatu behar. Bestela, bataren ahotan putzu zuloko apotxo karrankari dena, bestearenean laster
izan daiteke basatzako apote kurrinkari.
-Leihoa ikusten dut batzutan- esan zion Joxe Txurtxak-. Begiratu eta
begiak kliskatzen dizkit, eta isatsa astindu ondoren bidean aurrera abiatzen da, itsuaurrekoa legez.
-Kar kar kar – Uribek.
Labirintuan barrena zihoan horrela.
180
181
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
-Galduen Ostatua atzera laga eta trena hartu nuen, lehoia lehen aldiz
agertu zitzaidanean. Hemen nabil ordutik. Ametsetan agertzen zait ordea
lehoia, eta ez da erraza ametsetan ikusten diren bideak egun argitan
zuzen bereiztea. Itsasoak bizkor ezabatzen du ubera.
“Ez da patua hara eraman edo hona ekartzen gaituena”, pentsatu zuen
Uribek Joxe Txurtxari begira. “Ez, ez da patua, aukeratzen dugun bidea
baizik. Aukerak kendutakoan geratzen zaigun bidea”, zehaztu zuen berekiko, treneko bagoi hartara nola iritsi zen gogoratuz. “Urazala urratu
duen ubera hori, aurrean joan denak egina da; geurea ez dugu ikusten
atzera begiratu arte”.
Leihotik paisaia zuriari begira zihoan Uribe, Joxe Txurtxa berriketaldian
etena egin eta bere lekutik jaikitzen sumatu zuenean. Larriren batek hartuta, alde batera eta bestera begiratu zuen. Bagoiaren alde bateko ateraino joan zen, baina hura ireki gabe itzuli ostera eta beste aldeko atera
abiatu zen, parean igarotzean Uriberi keinu eginez.
“Berehalaxe etorriko naiz”, ulertu zion.
Trena makaltzen ari zen. Geratzera zihoan.
Bagoiak estutu egiten zuela sentitu zuen; itolarria zekarkiola trenaren
triki-traka triki-traka hark ere. Leihotik zetorkion paisaiak ezin zuen baretu.
Behinola Joxe Txurtxa trenera igo zen geltoki hartan jaitsi zen Uribe. Aire
hotza sakon arnastu, inguruari begiratzeko geralditxoa egin, eta herriko
kaleetara abiatu zen eskuak beroki handiaren sakeletan sartuta.
Kaleetan barrena, Galduen Ostatuko atera iritsi zen. Atearen albo batera, espaloian, Artzubi zegoen salmahai txiki baten atzean.
Uribek ez zekien, noski, gizonezko hura Artzubi zenik, baina laster jakingo du. Ez gaitu harritu behar historia bateko hainbat pertsonaiak elkarren
berri aurre aurrez ez jakiteak. Oraingoan geuk esango diogu belarrira,
inor ohartzeke: “Hori Artzubi da”.
Txima nahasiak eta belaunetatik behera luzatzen zitzaion gabardina zeuzkan Artzubik. Ondoan, esku batekin haren gabardina barrenari heldu eta
kokoriko jarrita, gizonezko beltxaran bat zegoen.
Gizonezko biei aurrena eta salmahai txikiari ondoren begiratu zien
Uribek, harrituta seguru asko.
Geltokia, trenbidearen inguruak… elurte handiak estalita zegoen guztia.
“Agur-Arin”, irakurri zuen geltokiko errotulua, eta Joxe Txurta ikusi zuen
bagoitik jaitsi eta elur gainean bost-sei pausu urruntzen.
-Behar al dituzu? –galdetu zion Artzubik salmahai gaineko generoa eskainiz.
Keratxoaren ondoren berriro abiatu zen trena, eta leihotik ikusi zuen
Joxe Txurtxa ez zela ohartu. Hots egin zion…
Barrea gozatu zitzaion Uriberi, eta barreak berak zeraman erantzuna.
-Ez, bistan da ezetz –etsi zuen Artzubik.
Berriketariaren falta sumatu zuen Uribek, hainbat alditan legez.
“Ezinbestekoa da bide luzea daramanak bakardadea izatea lagunik leialena”, kontsolatu nahi izan zuen bere burua. “Zakurra bezain leiala da
bakardadea, izaina bezain bizkarroia, borreroa bezain zikoitza”.
Ez zen mindu hala ere. Aisa antzeman zion Uriberi berezkoa zuela barre
eder hura, baina nekez igarri ziezaiokeen noraino zuen berezko.
Irribarrez jaio baitzen Uribe; irribarre egin zion emaginari, haurrek lehen
negar larria egiten duten une horretan.
Barreari ere arnasa jaten dio bakardadeak, eta barrea berezkoa bezain
beharrezkoa zuen Uribek. Loreak udan ihintza bezain beharrezkoa.
182
183
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
-Galduen Ostatua atzera laga eta trena hartu nuen, lehoia lehen aldiz
agertu zitzaidanean. Hemen nabil ordutik. Ametsetan agertzen zait ordea
lehoia, eta ez da erraza ametsetan ikusten diren bideak egun argitan
zuzen bereiztea. Itsasoak bizkor ezabatzen du ubera.
“Ez da patua hara eraman edo hona ekartzen gaituena”, pentsatu zuen
Uribek Joxe Txurtxari begira. “Ez, ez da patua, aukeratzen dugun bidea
baizik. Aukerak kendutakoan geratzen zaigun bidea”, zehaztu zuen berekiko, treneko bagoi hartara nola iritsi zen gogoratuz. “Urazala urratu
duen ubera hori, aurrean joan denak egina da; geurea ez dugu ikusten
atzera begiratu arte”.
Leihotik paisaia zuriari begira zihoan Uribe, Joxe Txurtxa berriketaldian
etena egin eta bere lekutik jaikitzen sumatu zuenean. Larriren batek hartuta, alde batera eta bestera begiratu zuen. Bagoiaren alde bateko ateraino joan zen, baina hura ireki gabe itzuli ostera eta beste aldeko atera
abiatu zen, parean igarotzean Uriberi keinu eginez.
“Berehalaxe etorriko naiz”, ulertu zion.
Trena makaltzen ari zen. Geratzera zihoan.
Bagoiak estutu egiten zuela sentitu zuen; itolarria zekarkiola trenaren
triki-traka triki-traka hark ere. Leihotik zetorkion paisaiak ezin zuen baretu.
Behinola Joxe Txurtxa trenera igo zen geltoki hartan jaitsi zen Uribe. Aire
hotza sakon arnastu, inguruari begiratzeko geralditxoa egin, eta herriko
kaleetara abiatu zen eskuak beroki handiaren sakeletan sartuta.
Kaleetan barrena, Galduen Ostatuko atera iritsi zen. Atearen albo batera, espaloian, Artzubi zegoen salmahai txiki baten atzean.
Uribek ez zekien, noski, gizonezko hura Artzubi zenik, baina laster jakingo du. Ez gaitu harritu behar historia bateko hainbat pertsonaiak elkarren
berri aurre aurrez ez jakiteak. Oraingoan geuk esango diogu belarrira,
inor ohartzeke: “Hori Artzubi da”.
Txima nahasiak eta belaunetatik behera luzatzen zitzaion gabardina zeuzkan Artzubik. Ondoan, esku batekin haren gabardina barrenari heldu eta
kokoriko jarrita, gizonezko beltxaran bat zegoen.
Gizonezko biei aurrena eta salmahai txikiari ondoren begiratu zien
Uribek, harrituta seguru asko.
Geltokia, trenbidearen inguruak… elurte handiak estalita zegoen guztia.
“Agur-Arin”, irakurri zuen geltokiko errotulua, eta Joxe Txurta ikusi zuen
bagoitik jaitsi eta elur gainean bost-sei pausu urruntzen.
-Behar al dituzu? –galdetu zion Artzubik salmahai gaineko generoa eskainiz.
Keratxoaren ondoren berriro abiatu zen trena, eta leihotik ikusi zuen
Joxe Txurtxa ez zela ohartu. Hots egin zion…
Barrea gozatu zitzaion Uriberi, eta barreak berak zeraman erantzuna.
-Ez, bistan da ezetz –etsi zuen Artzubik.
Berriketariaren falta sumatu zuen Uribek, hainbat alditan legez.
“Ezinbestekoa da bide luzea daramanak bakardadea izatea lagunik leialena”, kontsolatu nahi izan zuen bere burua. “Zakurra bezain leiala da
bakardadea, izaina bezain bizkarroia, borreroa bezain zikoitza”.
Ez zen mindu hala ere. Aisa antzeman zion Uriberi berezkoa zuela barre
eder hura, baina nekez igarri ziezaiokeen noraino zuen berezko.
Irribarrez jaio baitzen Uribe; irribarre egin zion emaginari, haurrek lehen
negar larria egiten duten une horretan.
Barreari ere arnasa jaten dio bakardadeak, eta barrea berezkoa bezain
beharrezkoa zuen Uribek. Loreak udan ihintza bezain beharrezkoa.
182
183
Jokin Urain Larrañaga
“Galduen ostatukoak. Uriberenak”
Esan liteke jaiotzatik bertatik hasi zela munduari beste modu batean
begiratzen.
gabe zebiltzanek nekez izango zuten haiek erosteko adina ondasun.
Garestitxoak ziren.
-Beharrean egonda ere, batzuek ez dituzte alokatu nahi izaten. Jende
mizkina dabil asko –esan zion Artzubik etenaren ondoren.
Hasiera batean errezeloz begiratzen zioten batzuek, herabe antzean besteak, baina laster hasi zen jendea poliki poliki hurbiltzen. Bazkaritarako
edo afalorduan alokatzen zizkioten gehienek. Gosaritarako apenas inor
hurbiltzen zitzaion haien bila.
Salmahaian lerroz-lerro ipinita zeuzkan hortzeriak banan banan zapitxoetan bildu eta zurezko kaxara jasotzen hasi zen.
-Bolizko hauek alokatzen dizkidate agure zaharrenek. Emakumeek nahiago izaten dituzte portzelanazkoak –jarraitu zuen azalpenak ematen
mahaitxo gainean zeukan hortzeriarik zurienetako bat erakutsiz-.
Dotoreak dira ikusten duzunez.
Artzubiren berriketa eta keinuei arreta handiz begiratzen zien haren
oinetan kokorikatuta zegoen gizon beltxaranak, baina Uriberen barreari
erreparatzen zion batezere. Artzubiren gabardina barrenari tinko helduz,
Uriberen barre-hotsarekin makurtuago eginez, ikusezin bihurtzeko ahaleginetan ari zela zirudien. Kezka nabarmentzen zitzaion bekeran; izua
agian.
-Hau Balu da –aurkeztu zion Artzubik, Uriberen begirada galdera zela
ulertuta-. Besteok legez, zerbait galdu ondoren iritsi zen Galduen
Ostatura. Elkarri konpainia egiten diogu ordutik.
-Neuk egiten ditut –jarraitu zuen Artzubik, Uriberen irribarreak hartara
gonbidatzen zuela iritzita-. Sagar eder bat jan nahi bazenu, edo madari
urtsua, edo okaran zuri biguna, esate baterako, bolizko hauexek dituzu
onenak. Baina okela jatun petoek altzairuzkoak nahi izaten dituzte.
- Parts
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 01
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 02
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 03
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 04
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 05
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 06
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 07
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 08
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 09
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 10
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 11
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 12
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 13
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 14
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 15
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 16
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 17
- Ataramiñe'06 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 18