Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 16

zenaren borda zaharra.Tximukumetxo nintzela hantxe eman nituen nire
sasorik zoriontsuenaK edo sasoi zoriontsu bakarrak esan beharko
nikek...”
Silvester alua. Beti dauka harrituko nauen zerbait. Silver goitizena du,
baina izena Silvestre, ezin egokiago jarria. Gaztarri ez zidan esan ba?
Gaztarri deitu behar ere... Eta egia da, mapan begiratu bainuen gero. Ez
bainaiz batere fido tximinoetaz, Gibraltargo Makako arrazakoez are gutxiago. Orhitik Kartxelarako bidean Gaztarri... Silver madarikatu hori! ...
“Orhiko xoria Orhin laket”.
“Ni euskaldun jatorra nauk, vasko. Zer uste duk ba primo vasko?
Gibraltargo Makakoa naizelako Afrikatik etorria naizela? Pateran zeharkatu niala nik ere itsasartea? Ba jakin ezak, bizkotxo uger horrek, ni hi
baino euskaldunagoa naizela. Eta ez hori bakarrik, ni Europar jatorra
nauk, peto-petoa, eta ez hi bezala, batek dakiela nondik ekarri hauten.
Noski egun Asia eta Afrikan baino ez dituzula Makakoak. Bo, eta Gibraltar
harkaitzean, noski. Baina nik sekulan ez diat Europaz kanporako muga
zeharkatu, ez nik ezta nire arbasoek ere. Hik entzungo huen esaldi hori,
erromatarren garaian Iberiar Penintsula zuhaitzez zuhaitz zeharka zitekeela lurra ikutu gabe? Eta nork uste duk zeharkatzen ziala ba? Hi bezelako tximu-humano baldarrek? Nire arbasoek, hoiexek zeharkatzen ziaten!
Makakoek!”.
“Arraioa! Makakoek beraz... Nik pentsatzen nian katagorriek egiten zutela zeharkatu abarrez abar herrialde osoa”.
“Ze katagorri ta ze prakagorri! Nire arbasoek esaten diat! Makako zaharrek Europako basoak populatzen zituztenean katagorriak lurretik ibiltzen
hituan. Baita kontu handiz ibili ere...”
“Kontxo Silver, bai gauza mordoa ikasten dudala hirekin”.

“Xomorro gixarajoa... uztak pakean ama, amak guztiak dituk santuak, eta
etzakela berriro ahotan hartu edo hire mutur zikin hori txikituko diat.
Nik ez nian nire ama ezagutu, baina hik hire aita nor den ez duk sekula
jakingo...Tira, Gaztarrin egongo duk oraindik ere borda bat, gure amatxi

166

“Baina alperrik duk. Hi kaikua haizelako, motza haiz, garunbera horrek ez
dik inongo irakaspenik gordetzen ahal. Ez zegok hirekin zertan nekerik
hartu beharrik, sekulan ez duk ikasiko eta...”

167

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

“Baina hi zozua hiz, vasko! Eta zer kristo ajola dio ni Gibraltargo Makakoa
izatea, euskalduna izan edo ez izateko? Agian pentsatuko duk hemen hi
haizela munduko vasko bakarra, eta vaskorik vaskoena. Edo zer uste duk,
nire aitatxi eta amatxiren kantu horiek koplak direla? Bai, aitatxi koplakaria zuan, hortaz zalantzik ez, horrela maitemindu zian amatxi geurea.
Baina hi zozua hiz... Hik ez duk esaten beti mendian ibilten hintzela, eta
mendia gora eta mendia behera, eta mendizalea hintzela?”
“Bai ba! Horixe nintzela mendizalea! Baina, zer ikusteko zeukak horrek
hire aitatxi ta amatxirekin?”
“Tximukorotza! Ixil hadi... Hi zein menditan hago ibilita, hire Bizkai aldeko mendimuino horietan, ala benetazko mendietan, nere jaioterri inguruan diren mendietan?”
“Hi, errespetu pittin bat Silver, Auñamendiak ederrak dituk, baina
Anboton zeukean bizilekua Marik eta, kontuz gero!”
“Kakitzat, eta kaka Mari horrentzat ere. Hik ba al dakik nor den Gaztarri?”
“Ze-harri?”
“Gaztarri! Ezagutuko duk behintzat Orhi, ezta? Eta Kartxela, ezta? Ba, bien
artean zegok Gaztarri, Orhi menditik Kartxelarako bidea eginik aurkituko duk Gaztarri. Erostak mapa bat nahi baduk. Inkulto halakoa. Esziofilo
hori!”
“Hi kontuz gero zer esaten doken! Etxakiat esziofilo horrek zer esan
nahiko duen, baina bada ezpaga hire amaputa izango duk hori, eta ez
eidak azaldu ere egin, hire buztan luze horrekin korbata bat egitea nahi
ezpaduk”.

zenaren borda zaharra.Tximukumetxo nintzela hantxe eman nituen nire
sasorik zoriontsuenaK edo sasoi zoriontsu bakarrak esan beharko
nikek...”
Silvester alua. Beti dauka harrituko nauen zerbait. Silver goitizena du,
baina izena Silvestre, ezin egokiago jarria. Gaztarri ez zidan esan ba?
Gaztarri deitu behar ere... Eta egia da, mapan begiratu bainuen gero. Ez
bainaiz batere fido tximinoetaz, Gibraltargo Makako arrazakoez are gutxiago. Orhitik Kartxelarako bidean Gaztarri... Silver madarikatu hori! ...
“Orhiko xoria Orhin laket”.
“Ni euskaldun jatorra nauk, vasko. Zer uste duk ba primo vasko?
Gibraltargo Makakoa naizelako Afrikatik etorria naizela? Pateran zeharkatu niala nik ere itsasartea? Ba jakin ezak, bizkotxo uger horrek, ni hi
baino euskaldunagoa naizela. Eta ez hori bakarrik, ni Europar jatorra
nauk, peto-petoa, eta ez hi bezala, batek dakiela nondik ekarri hauten.
Noski egun Asia eta Afrikan baino ez dituzula Makakoak. Bo, eta Gibraltar
harkaitzean, noski. Baina nik sekulan ez diat Europaz kanporako muga
zeharkatu, ez nik ezta nire arbasoek ere. Hik entzungo huen esaldi hori,
erromatarren garaian Iberiar Penintsula zuhaitzez zuhaitz zeharka zitekeela lurra ikutu gabe? Eta nork uste duk zeharkatzen ziala ba? Hi bezelako tximu-humano baldarrek? Nire arbasoek, hoiexek zeharkatzen ziaten!
Makakoek!”.
“Arraioa! Makakoek beraz... Nik pentsatzen nian katagorriek egiten zutela zeharkatu abarrez abar herrialde osoa”.
“Ze katagorri ta ze prakagorri! Nire arbasoek esaten diat! Makako zaharrek Europako basoak populatzen zituztenean katagorriak lurretik ibiltzen
hituan. Baita kontu handiz ibili ere...”
“Kontxo Silver, bai gauza mordoa ikasten dudala hirekin”.

“Xomorro gixarajoa... uztak pakean ama, amak guztiak dituk santuak, eta
etzakela berriro ahotan hartu edo hire mutur zikin hori txikituko diat.
Nik ez nian nire ama ezagutu, baina hik hire aita nor den ez duk sekula
jakingo...Tira, Gaztarrin egongo duk oraindik ere borda bat, gure amatxi

166

“Baina alperrik duk. Hi kaikua haizelako, motza haiz, garunbera horrek ez
dik inongo irakaspenik gordetzen ahal. Ez zegok hirekin zertan nekerik
hartu beharrik, sekulan ez duk ikasiko eta...”

167

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

Harroa duk Silver. Silvestre madarikatu hori. Badauka harrokeri puntu bat
bai. Baina azkarra da, azeria, sugegorria. Nahiz eta ez den William bezalakoa. William bestelakoa da. Tximu elegantea goitik behera. Goitik beherako tarte hori laister ibiltzen den arren bere kasuan, hain tamaina txikikoa baita... Badauka halako aristokrata aire bat gure txikerrak. Den txikian
handia ematen du. Horregaitik deitzen diogu Gullyber. Bere harro izatea
ez da batere agerikoa, Silverrena bezalakoa, nabardura txikiz ostatukoa
baino. Harrotasuna harrokeria barik. Silverrek beti ekartzen dit atsotitza
gogora: tximuago gorago, uzkia ageriago.
“Bo, ia gabeko hamaikak. Honezkero argi xak zeozer txarra gertatu dala.”
Ez da normala hain berandu ibiltzea. Ostegunero hemen egoten dira
gaueko hamarrak aldera. Beraiei zenbaketa hamarrak hogei gutxitan egiten diete eta, zenbaketa igaro eta berehala alde egiten dute, kaiolatik
irten eta honantza lasterka abiatuz. Baina gaur zerbait gertatu zaiela dirudi, hau ez delako batere normala. espero dezagun ezetz, ez izatea ezer
ere. Baina urduritzen hasia nago. Diren gaizto eta bihurriekin eta, hala
ere, hain gogoko ditut ostegun gauetako egotaldiak. Hiru trukuak. Beraiek
baitira oraindik gezur hutsez jositako egiak esaten dizkidaten bakarrak.
Ziega hankaz gora uzten didate, bai; dena mugituko dute lekuz; dena
zikindu; dena utziko tximukaka eta tximutxiz-usainez; dena nahastuko
didate. Eta gazta ez dute probatuko ere, dastatzeko ahaleginik egingo
ere. Usaindu bai akaso, usainduko dute. Eta gero bota leihotik behera;
edo hormaren kontra (baietz bota gaur Silverrek edo Maikelek hormaren kontra nire Piladelpiatxoa...); edo gainean kaka egin, azkenengoz
Maikelek egin bezala; edo ezta ikutu ere egin, ezta begitu ere, egongo
ezpalitz bezala. A! Baina falta dadila gazta... falta dadila egun bakar baten,
eta ikusiko duk zer den ona!! Orduan ezagutuko duk zer den tximino bat
haserre, edo hiru tximinu haserre. Orduan jakingo duk king-kongen berri.
Ederki astindu zidaten larrua bai, aldi hartan, hirurak batera, abusoi halakoak, lan koordinatua eta txukuna eginez, erabat eragingarria; dinbidanba! dinbi-danba! “Narruko ederrak hartu naixoazen bai...”
Eta nik ez dakit nondik datorren gaztaren ohitura hori, noiztik hartu
genuen, are gutxiago zer dela eta... Baina gazta egon ezik ez ziren etorriko.

168

“Han! ... Zer dok hori? ... Baxatozek”. Hotsak kanpoan. Atezuan nago leihoan, zelatari. Hor dira azkenik, nire laguntxoak. Hauxe poza! Horma haizuki saltatu dute. Oraindik sasoian dira. Bo, Willy aguretxoa da honezkero, baina Maikelek eramaten ohi du bizkarrean eta...
“Ireki ezak vasko! Ez diguk sartzen utzi behar ala?”. Maikelek bere mozkorti abotsarekin.
“Iheska datozen hiru tximurentzat ez daukak izkutalekurik ala?”, Silverrek
ziria sartuz beti bezala.
“Nola ez diat izango ba? Sartu-sartu agudo! Sartu behingoan. Badakizue
nire leotzeko ateak beti irekiak direla zuentzat”.
“Ez geniean besterik behar! Gainera, Maikelek dio gu ere zuen kolektibo
horretako partaide garela, ez duk hala Maikel?”
“Ez, ez, nik ez diat hori esan. Nik esaten diat pekoagoak garela. Eta ez
lukeela horrela izan beharko, baldin eta gu bagaituk aurrenekoak, gizakia
tximinotik datorrenez gero, edo horixe esan ohi da... Baina guk pe bat
gehiago zeukeagu, menpekoagoak beraz, eta horixe da nik diodana”.
“Ba primeran Maikel, baina ez baduk argiago azaltzen...”, esan diot. Baina
Maikelek honezkero begirada urruti jarria dauka, eta ez du nire galdera
entzun ere egin. Baina berorren bizkarretik jeitsi den Willyk eman dit
arrapostu.
“Maikelek esan nahi duena da, zuena EPPK dela, Euskal Preso Politikoen
Kolektiboa alegia. Eta gurea Primate Preso Politikoen Kolektiboa. Ez duk
hala Maikel?”
“Euskal kolektiboa!” Silverrek ihardetsi. Eta orduan Maikeli begiratu dio,
eta ikusirik bere saltsan ari dela (nire alkandora bat janzten ari da
momentu horretan, baina praka, edo gona gisa) eta kolektiboaren inguruan daukagun eztabaidari eta gu geuri ere jaramonik egin gabe dabilela
ikusirik, Silverrek esan du “Houston-Houston! Arazoak zeuzkeagu!”, eta
Maikeli nire txankleta bat jaurti dio burura.

169

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

Harroa duk Silver. Silvestre madarikatu hori. Badauka harrokeri puntu bat
bai. Baina azkarra da, azeria, sugegorria. Nahiz eta ez den William bezalakoa. William bestelakoa da. Tximu elegantea goitik behera. Goitik beherako tarte hori laister ibiltzen den arren bere kasuan, hain tamaina txikikoa baita... Badauka halako aristokrata aire bat gure txikerrak. Den txikian
handia ematen du. Horregaitik deitzen diogu Gullyber. Bere harro izatea
ez da batere agerikoa, Silverrena bezalakoa, nabardura txikiz ostatukoa
baino. Harrotasuna harrokeria barik. Silverrek beti ekartzen dit atsotitza
gogora: tximuago gorago, uzkia ageriago.
“Bo, ia gabeko hamaikak. Honezkero argi xak zeozer txarra gertatu dala.”
Ez da normala hain berandu ibiltzea. Ostegunero hemen egoten dira
gaueko hamarrak aldera. Beraiei zenbaketa hamarrak hogei gutxitan egiten diete eta, zenbaketa igaro eta berehala alde egiten dute, kaiolatik
irten eta honantza lasterka abiatuz. Baina gaur zerbait gertatu zaiela dirudi, hau ez delako batere normala. espero dezagun ezetz, ez izatea ezer
ere. Baina urduritzen hasia nago. Diren gaizto eta bihurriekin eta, hala
ere, hain gogoko ditut ostegun gauetako egotaldiak. Hiru trukuak. Beraiek
baitira oraindik gezur hutsez jositako egiak esaten dizkidaten bakarrak.
Ziega hankaz gora uzten didate, bai; dena mugituko dute lekuz; dena
zikindu; dena utziko tximukaka eta tximutxiz-usainez; dena nahastuko
didate. Eta gazta ez dute probatuko ere, dastatzeko ahaleginik egingo
ere. Usaindu bai akaso, usainduko dute. Eta gero bota leihotik behera;
edo hormaren kontra (baietz bota gaur Silverrek edo Maikelek hormaren kontra nire Piladelpiatxoa...); edo gainean kaka egin, azkenengoz
Maikelek egin bezala; edo ezta ikutu ere egin, ezta begitu ere, egongo
ezpalitz bezala. A! Baina falta dadila gazta... falta dadila egun bakar baten,
eta ikusiko duk zer den ona!! Orduan ezagutuko duk zer den tximino bat
haserre, edo hiru tximinu haserre. Orduan jakingo duk king-kongen berri.
Ederki astindu zidaten larrua bai, aldi hartan, hirurak batera, abusoi halakoak, lan koordinatua eta txukuna eginez, erabat eragingarria; dinbidanba! dinbi-danba! “Narruko ederrak hartu naixoazen bai...”
Eta nik ez dakit nondik datorren gaztaren ohitura hori, noiztik hartu
genuen, are gutxiago zer dela eta... Baina gazta egon ezik ez ziren etorriko.

168

“Han! ... Zer dok hori? ... Baxatozek”. Hotsak kanpoan. Atezuan nago leihoan, zelatari. Hor dira azkenik, nire laguntxoak. Hauxe poza! Horma haizuki saltatu dute. Oraindik sasoian dira. Bo, Willy aguretxoa da honezkero, baina Maikelek eramaten ohi du bizkarrean eta...
“Ireki ezak vasko! Ez diguk sartzen utzi behar ala?”. Maikelek bere mozkorti abotsarekin.
“Iheska datozen hiru tximurentzat ez daukak izkutalekurik ala?”, Silverrek
ziria sartuz beti bezala.
“Nola ez diat izango ba? Sartu-sartu agudo! Sartu behingoan. Badakizue
nire leotzeko ateak beti irekiak direla zuentzat”.
“Ez geniean besterik behar! Gainera, Maikelek dio gu ere zuen kolektibo
horretako partaide garela, ez duk hala Maikel?”
“Ez, ez, nik ez diat hori esan. Nik esaten diat pekoagoak garela. Eta ez
lukeela horrela izan beharko, baldin eta gu bagaituk aurrenekoak, gizakia
tximinotik datorrenez gero, edo horixe esan ohi da... Baina guk pe bat
gehiago zeukeagu, menpekoagoak beraz, eta horixe da nik diodana”.
“Ba primeran Maikel, baina ez baduk argiago azaltzen...”, esan diot. Baina
Maikelek honezkero begirada urruti jarria dauka, eta ez du nire galdera
entzun ere egin. Baina berorren bizkarretik jeitsi den Willyk eman dit
arrapostu.
“Maikelek esan nahi duena da, zuena EPPK dela, Euskal Preso Politikoen
Kolektiboa alegia. Eta gurea Primate Preso Politikoen Kolektiboa. Ez duk
hala Maikel?”
“Euskal kolektiboa!” Silverrek ihardetsi. Eta orduan Maikeli begiratu dio,
eta ikusirik bere saltsan ari dela (nire alkandora bat janzten ari da
momentu horretan, baina praka, edo gona gisa) eta kolektiboaren inguruan daukagun eztabaidari eta gu geuri ere jaramonik egin gabe dabilela
ikusirik, Silverrek esan du “Houston-Houston! Arazoak zeuzkeagu!”, eta
Maikeli nire txankleta bat jaurti dio burura.

169

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

“Zer? A, bai... Primate Preso Politikoen Euskal Kolektibo hori bai... Hik zer
uste duk primo?”
“Ba etzakiat Maikel”, erantzun diot.“Hausnartuko diat horretaz, zin dagit”.
“Ez eik hainbeste zin egin”, bota dit Silverrek “zinauste halakoa! Non
zegok nire txapela?”
“Eta nork esan dik nik txapela daukatela hiretzat?”
Baina une horretantxe bertan Silverrek nire Piladelpiatxoari erreparatu
dio. Eta begitartean jarri zaion irria oso txikia eta oso maltxurra izan da.
“Baña zer duk zirin bola hori, primo?”, esan eta oinpean zapaldu du nire
gaztatxoa, jarraian leotzetik ibiltzen hasi delarik, bere oinaren aztarna
ziega osoko lurretik zehar inprimatuz. Maikelek oin-arrasto horietako
batera makurtu da, usaindu du, berriz usaindu, eta berehala bizkarra
igurtzi eta igurtzi hasi da gazta-patinaje era berri bat asmatuz nire leotzeko lurrean; eta irrifartsu dago, gustora ari da perfumatzen antza denez.
“Tira mutilok, suposatzen da nik gazta ekartzen dudala, eta gero kartetan jokatzen dugula, eta galtzaileak gazta ordaindu egin behar duela... Eta
izatez, berez, gazta lauron artean jateko dela suposatzen da”, eta “jateko”
azpimarratu dut indar bereziz ahoskatzerakoan.
Silverrek puzkarra bota du, usainik ez zeukana baina Ritcher eskalan zazpitik gora ziur. Maikelek zortziko batekin erantzun dio. Eta hiru tximuak
barre algaraka. Nire argudioei eman behar dioten erantzun bakarra hori
da antza.
“Egin dezagun jokoan”, dio Willyk, “jesar gaitezen mahai inguruan”. Une
batez pentsakor geratu naiz, neure baitarako esanez “jokoan... jokoan...
gaztaixe etzakixat zetako erosten dun bez, baña kartena... hori bai etxoatela ulertzen. Suposatzen da kartetan, txin-txonien, jokatu bidugule, edo
bierko geunkela, gaztaixe nork ordaindu bidauen jakiteko. Baña gaztaixe
beti nik ordaintzen xoat eta beste iñopez. Eta ez da kartetan galtzaile iza-

170

ten naizelako, presisamente... Kartetan jokatzien kontu hori bai etxoatela ulertzen. Ta eskerrak, hasikeran okerraue zalako kontue. Aurreneko
aldixetan jokuen hasi gintzuazenien, kartak behatzekin hartzen behartute neuen. Pentsaik! Behatzakaz hi... atara kontuek... Nik barajie nahastu,
banatu eta ikusten naixoan eurek oinekin jasotzen ebiezela, baina, tximinuek izenda gauzarik naturalena iruditu xatan. Zegokiona. Baina orduntxik ohartu eusten Silverrek:
“Errespetu apur bat hi! Kartak goiko eskuekin hartzea ere... Hik eztaukak
inongo begirunerik gero! Kartak anketako eskuekin hartu behar dituk
motel. Goiko eskuak purua edo porrua edo nahi dukana erretzeko eta
wiskya edateko dituk eta ez kartei heltzeko. Halakorik gero... Zertarako
zeudek arauak ba? Kartak beheko eskuekin txotxo!”.
Da holantxik esaosten Silvestrek; eta holantxik ekin geuntsen aldi batez.
Da eskerrak nik umetatik euki dotela trebezia oinetan eta, behatzakaz
edozer harrapetako gai nintzuan, makurtzen ibili barik. Baña nik baxakiat
horrek tximinuok zergaitik eittostien oinekin jokatzen behartu. Ez eskuekin ezer manejetan ibilteko (zoritxarrez nire ziegan ez da sekulan puru
edo wiskyrik egoten...), baina bai tranpetan neuri eitteko, azpijokuen ibilteko, hor mahaipien sekulako karta trukie ibilten ebelako.Tranpati galantok. Ez jokatu sekulan tximinuekaz kartetan. Amarruz beteta xazek. Dana
dala, jokatzeko era hori historiara igaro zuan aspaldi. Gaur egun eskuekaz ebatzen duz kartiek. Nahiz ete, egixe esateko, inoz ez dogun partida
bat osorik jokatu. Hasi bai, baina amaitu... sekulan bez. Ezinezkue dok. Ez
egin jokuen inoz tximiñuekaz. Zoratu eingo zaitue.”
Nere gogoeta horietatik aterata, esan egin diet:
“Aizue, guk zertan jokatzen dugu?”, galdetu diet kartak mahai gainean
brau! jaurtitzearekin batera.
“Zertan jokatu?, ba txin-txonean, beti bezala”.
“Baina adixkideok, txin-txonean jokatu egiten duk zazpi karta bananduta
bakoitzari, eta gero arau batzuk jarraituta. Baina guk ez diagu inongo

171

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

“Zer? A, bai... Primate Preso Politikoen Euskal Kolektibo hori bai... Hik zer
uste duk primo?”
“Ba etzakiat Maikel”, erantzun diot.“Hausnartuko diat horretaz, zin dagit”.
“Ez eik hainbeste zin egin”, bota dit Silverrek “zinauste halakoa! Non
zegok nire txapela?”
“Eta nork esan dik nik txapela daukatela hiretzat?”
Baina une horretantxe bertan Silverrek nire Piladelpiatxoari erreparatu
dio. Eta begitartean jarri zaion irria oso txikia eta oso maltxurra izan da.
“Baña zer duk zirin bola hori, primo?”, esan eta oinpean zapaldu du nire
gaztatxoa, jarraian leotzetik ibiltzen hasi delarik, bere oinaren aztarna
ziega osoko lurretik zehar inprimatuz. Maikelek oin-arrasto horietako
batera makurtu da, usaindu du, berriz usaindu, eta berehala bizkarra
igurtzi eta igurtzi hasi da gazta-patinaje era berri bat asmatuz nire leotzeko lurrean; eta irrifartsu dago, gustora ari da perfumatzen antza denez.
“Tira mutilok, suposatzen da nik gazta ekartzen dudala, eta gero kartetan jokatzen dugula, eta galtzaileak gazta ordaindu egin behar duela... Eta
izatez, berez, gazta lauron artean jateko dela suposatzen da”, eta “jateko”
azpimarratu dut indar bereziz ahoskatzerakoan.
Silverrek puzkarra bota du, usainik ez zeukana baina Ritcher eskalan zazpitik gora ziur. Maikelek zortziko batekin erantzun dio. Eta hiru tximuak
barre algaraka. Nire argudioei eman behar dioten erantzun bakarra hori
da antza.
“Egin dezagun jokoan”, dio Willyk, “jesar gaitezen mahai inguruan”. Une
batez pentsakor geratu naiz, neure baitarako esanez “jokoan... jokoan...
gaztaixe etzakixat zetako erosten dun bez, baña kartena... hori bai etxoatela ulertzen. Suposatzen da kartetan, txin-txonien, jokatu bidugule, edo
bierko geunkela, gaztaixe nork ordaindu bidauen jakiteko. Baña gaztaixe
beti nik ordaintzen xoat eta beste iñopez. Eta ez da kartetan galtzaile iza-

170

ten naizelako, presisamente... Kartetan jokatzien kontu hori bai etxoatela ulertzen. Ta eskerrak, hasikeran okerraue zalako kontue. Aurreneko
aldixetan jokuen hasi gintzuazenien, kartak behatzekin hartzen behartute neuen. Pentsaik! Behatzakaz hi... atara kontuek... Nik barajie nahastu,
banatu eta ikusten naixoan eurek oinekin jasotzen ebiezela, baina, tximinuek izenda gauzarik naturalena iruditu xatan. Zegokiona. Baina orduntxik ohartu eusten Silverrek:
“Errespetu apur bat hi! Kartak goiko eskuekin hartzea ere... Hik eztaukak
inongo begirunerik gero! Kartak anketako eskuekin hartu behar dituk
motel. Goiko eskuak purua edo porrua edo nahi dukana erretzeko eta
wiskya edateko dituk eta ez kartei heltzeko. Halakorik gero... Zertarako
zeudek arauak ba? Kartak beheko eskuekin txotxo!”.
Da holantxik esaosten Silvestrek; eta holantxik ekin geuntsen aldi batez.
Da eskerrak nik umetatik euki dotela trebezia oinetan eta, behatzakaz
edozer harrapetako gai nintzuan, makurtzen ibili barik. Baña nik baxakiat
horrek tximinuok zergaitik eittostien oinekin jokatzen behartu. Ez eskuekin ezer manejetan ibilteko (zoritxarrez nire ziegan ez da sekulan puru
edo wiskyrik egoten...), baina bai tranpetan neuri eitteko, azpijokuen ibilteko, hor mahaipien sekulako karta trukie ibilten ebelako.Tranpati galantok. Ez jokatu sekulan tximinuekaz kartetan. Amarruz beteta xazek. Dana
dala, jokatzeko era hori historiara igaro zuan aspaldi. Gaur egun eskuekaz ebatzen duz kartiek. Nahiz ete, egixe esateko, inoz ez dogun partida
bat osorik jokatu. Hasi bai, baina amaitu... sekulan bez. Ezinezkue dok. Ez
egin jokuen inoz tximiñuekaz. Zoratu eingo zaitue.”
Nere gogoeta horietatik aterata, esan egin diet:
“Aizue, guk zertan jokatzen dugu?”, galdetu diet kartak mahai gainean
brau! jaurtitzearekin batera.
“Zertan jokatu?, ba txin-txonean, beti bezala”.
“Baina adixkideok, txin-txonean jokatu egiten duk zazpi karta bananduta
bakoitzari, eta gero arau batzuk jarraituta. Baina guk ez diagu inongo

171

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

araurik sekula santan errespetatzen joder! Nik zazpi kartak banatu, eta
hortik aurrera ez zegok txintxonarekin zerikusirik duen ezer; hortik
aurrera dena duk katxondeoa putekeria eta azpijokua. Egun hartan bezala, hasarretuta karta guztiak jaso eta zenbatu egin nizkiala, eta 87 karta hi!
Eta nik dakidanez nire barajak 40 baino ez zeuzkak. Hemengo marrajoak baino okerragoak zarete gero!”

“Ez dik entzun ere egin”, esan dit Willyk. “Nik etzakiat, orduan
N.A.S.A.koak-eta, espazioa esploratzen hasi hittuanean, zertan bidali
zituzten tximu haiek eta Laika harra gora, koittaduek, Maikeli galdetzea
zioten, eta diru mordoa aurreztuko ziaten”. Eta orduan Maikel jan aleak
bukatuta dar-dar deritzon dantzak menpe hartua daukala ikusirik, Willyk
abesteari ekin dio:

“Baina vasko, txintxona txintxona duk, motel...”, esan dit Maikelek. Eta
beste tximu biak lasai asko geratu dira bere ahaideak emaniko azalpenarekin. Baina nire mozolo aurpegiari erreparatuta, konturatu dira ez diodala zentzurik hartu Maikelen ateraldiari.

“Bonbolontena ene laztana, ez egin lorik basoan, azeritxoak koxk egingo
hau, haizelako bere ondoan. Bonbolontena ene laztana, ez egin lorik hondartzan, karramarroak koxk egingo hau, haizelako bere ondoan.”

“Txin-txaun, motel, txin-txaun!”, esan du Maikelek ume bat besotan seaskatzeko keinua sutsuki eginez.
“A! Sasikumiok! Os estais columpiando conmigo, no? Neri bazilatzen?
Horixe duk beraz... sasikume aluok...”
Eta Silverrek kokoteko bat jo dit, eta burua jiratu dudanean Maikelek
zaplaztekoa kopetan. Di-da! Esteroan hi...

Eta orduan bapatean Maikelek itzartuta, “gose nauk primo”, esan dit,
mozkor abotsez, “ez diat ganoraz afaldu”.
“Garbantxuen ostean gazta pittin bat jan dezakek, hortik lurretik zehar
hormetatik eta inguru guztietatik zabalduta zegok... “
“Xaguei bakarrik ez, xaguzaharrei ere gustatzen zaie gazta”, esan du
Maikelek berriz begirada guztiz lausotu aurretik.
“Zer izan duzue afaltzeko ba, Silver?”, galdetu dut afariaren gaiari tiraka.

“Txin-txauna edo, hire herrian ahoskatzen duten bezala, txin-txona”,
esan du Willyk. “Ekialdeko kultura horiek ere ez al dute yin-yang esaten
ba?”

“Betikoa txotxo: fruta eta barazkia. Baina tira, hori fruta eta barazkia
baduk ni Klaudia Txifer nauk”.

“Baina etzakiat horrek zerikusirik duen Willy.”

“Txifer-txifer...”, Maikelek bere kolkorako esanez.

Txikia da zarata gutxien ateratzen duena beti, geldiago dagoena, ixilik eta
bere tokian. Begi-belarri egoten duk, adi-adi. Beti pentsatzen dut berak
manejatzen dituela beste biak,Yoda maisu txiki bat lez.

“Botika gustua zeukak gaur egungo fruta eta barazkiak, ez ala?; esan dut,
Silverrekin hasitako berriketaldiari eutsiz.

“Baina Maikel! Horiek tantoak dituk, kristo!”
Txinpantzea Cola-Cao tapako txitxirioak jaten harrapatu dut (garbantzuek arrantxutik, duela hiru hillabete erreskatatu nituen, bandejatik, ostiraletako cocidotik; egosiak omen... ), baina, nire oihuari jaramonik egin
gabe, Maikel txitxirioak bata bestearen atzetik jaten ari da.

172

“Gustua dinok? Etzeukak ezeren gusturik. Edo hik diñokena, botika gustua. Edo kakaputarena. Hori bai, itxura apartekoa, galanta, kanpotik begiratuta ematen ditek Paradisuko fruituak. Baina ahoan sartu eta tximukorotza”.

173

Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”

araurik sekula santan errespetatzen joder! Nik zazpi kartak banatu, eta
hortik aurrera ez zegok txintxonarekin zerikusirik duen ezer; hortik
aurrera dena duk katxondeoa putekeria eta azpijokua. Egun hartan bezala, hasarretuta karta guztiak jaso eta zenbatu egin nizkiala, eta 87 karta hi!
Eta nik dakidanez nire barajak 40 baino ez zeuzkak. Hemengo marrajoak baino okerragoak zarete gero!”

“Ez dik entzun ere egin”, esan dit Willyk. “Nik etzakiat, orduan
N.A.S.A.koak-eta, espazioa esploratzen hasi hittuanean, zertan bidali
zituzten tximu haiek eta Laika harra gora, koittaduek, Maikeli galdetzea
zioten, eta diru mordoa aurreztuko ziaten”. Eta orduan Maikel jan aleak
bukatuta dar-dar deritzon dantzak menpe hartua daukala ikusirik, Willyk
abesteari ekin dio:

“Baina vasko, txintxona txintxona duk, motel...”, esan dit Maikelek. Eta
beste tximu biak lasai asko geratu dira bere ahaideak emaniko azalpenarekin. Baina nire mozolo aurpegiari erreparatuta, konturatu dira ez diodala zentzurik hartu Maikelen ateraldiari.

“Bonbolontena ene laztana, ez egin lorik basoan, azeritxoak koxk egingo
hau, haizelako bere ondoan. Bonbolontena ene laztana, ez egin lorik hondartzan, karramarroak koxk egingo hau, haizelako bere ondoan.”

“Txin-txaun, motel, txin-txaun!”, esan du Maikelek ume bat besotan seaskatzeko keinua sutsuki eginez.
“A! Sasikumiok! Os estais columpiando conmigo, no? Neri bazilatzen?
Horixe duk beraz... sasikume aluok...”
Eta Silverrek kokoteko bat jo dit, eta burua jiratu dudanean Maikelek
zaplaztekoa kopetan. Di-da! Esteroan hi...

Eta orduan bapatean Maikelek itzartuta, “gose nauk primo”, esan dit,
mozkor abotsez, “ez diat ganoraz afaldu”.
“Garbantxuen ostean gazta pittin bat jan dezakek, hortik lurretik zehar
hormetatik eta inguru guztietatik zabalduta zegok... “
“Xaguei bakarrik ez, xaguzaharrei ere gustatzen zaie gazta”, esan du
Maikelek berriz begirada guztiz lausotu aurretik.
“Zer izan duzue afaltzeko ba, Silver?”, galdetu dut afariaren gaiari tiraka.

“Txin-txauna edo, hire herrian ahoskatzen duten bezala, txin-txona”,
esan du Willyk. “Ekialdeko kultura horiek ere ez al dute yin-yang esaten
ba?”

“Betikoa txotxo: fruta eta barazkia. Baina tira, hori fruta eta barazkia
baduk ni Klaudia Txifer nauk”.

“Baina etzakiat horrek zerikusirik duen Willy.”

“Txifer-txifer...”, Maikelek bere kolkorako esanez.

Txikia da zarata gutxien ateratzen duena beti, geldiago dagoena, ixilik eta
bere tokian. Begi-belarri egoten duk, adi-adi. Beti pentsatzen dut berak
manejatzen dituela beste biak,Yoda maisu txiki bat lez.

“Botika gustua zeukak gaur egungo fruta eta barazkiak, ez ala?; esan dut,
Silverrekin hasitako berriketaldiari eutsiz.

“Baina Maikel! Horiek tantoak dituk, kristo!”