Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 15
me entienden y se quedan
sin decirles que se queden
sin decirles lo que pasa
no me preguntan nada
entienden por que,
mojan mi cara.
Han huido
se han cansado
de ver dolor
sin remedio
se han cansado
de caer por
el sufrimiento
de fabricarse
para ello
de existir para ello.
No lloro de dolor
no lloro de alegría
no lloro de sueño
no lloro, no puedo
siento pero no expreso,
no tengo lágrimas
se marcharon
de mis ojos sin fondo
de mi mirada vacía.
Se escaparon,
me alegro por ellas
se rebelaron
viendo su pasado
arriesgaron el presente
por un futuro diferente.
Unas se habrán secado
otras se habrán derramado
pero todas lo han intentado
y alguna será libre
por que quiso serlo
lo intento y lo consiguió.
A todas esas gotas que viven para luchar!
154
155
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
1.
Tengo la mirada desgastada
de mirar siempre lo mismo
de ver lo que me dejan ver
lo que para mi es nada.
Mi mirada está vacía
mis ojos secos
no encuentran lágrimas,
se escaparon y ahora
se han juntado
con otras lágrimas
fugitivas del pasado
y en el patio se encontraron
formando charcos salados
intentando no desaparecer
con el calor del día
o en pisadas enemigas.
Igual son las últimas
gotas del grifo
que nadie utiliza
ni tan siquiera las mira
y van a caer al
desagüe del olvido
donde se duermen solas
y caen en el vacio.
Igual no están tan lejos
y se han convertido
en gotas de sudor,
las que me acompañan
en la noche,
me entienden y se quedan
sin decirles que se queden
sin decirles lo que pasa
no me preguntan nada
entienden por que,
mojan mi cara.
Han huido
se han cansado
de ver dolor
sin remedio
se han cansado
de caer por
el sufrimiento
de fabricarse
para ello
de existir para ello.
No lloro de dolor
no lloro de alegría
no lloro de sueño
no lloro, no puedo
siento pero no expreso,
no tengo lágrimas
se marcharon
de mis ojos sin fondo
de mi mirada vacía.
Se escaparon,
me alegro por ellas
se rebelaron
viendo su pasado
arriesgaron el presente
por un futuro diferente.
Unas se habrán secado
otras se habrán derramado
pero todas lo han intentado
y alguna será libre
por que quiso serlo
lo intento y lo consiguió.
A todas esas gotas que viven para luchar!
154
155
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
2.
3.
Dormir con el frio
besar la noche
bailar con la soledad
nadar entre recuerdos
llorar en la sombra
hablar con el silencio,
sentir hasta morir
amar con locura
vivir con pasion,cerrar los ojos
abrir el corazon
soñar libre
y sin rejas,
a tu lado
ver salir el sol.
Maite zaitut
zarena zarelako
ta ez zarena
ez zarelako
ere maite zaitut.
Maite zaitut
hotz kartzelaratu honetan,
ta zure presentearen berotasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
munduaren aurrean,
ta bere barneko munduan
ere maite zaitut.
Maite zaitut
oinekin lurran,
ta hodeiei igota
ere maite zaitut.
156
Maite zaitut
dudan guztiarekin
ta ez dudanarekin
ere maita zaitut.
Maite zaitut
errealitate gordinean,
ta ametsik zoragarrienean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
negarraren bakarkadean
ta pozaren zabaltasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
nere askatasunean,
ta beraien espetxean
ere MAITE ZAITUT!!
157
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
2.
3.
Dormir con el frio
besar la noche
bailar con la soledad
nadar entre recuerdos
llorar en la sombra
hablar con el silencio,
sentir hasta morir
amar con locura
vivir con pasion,cerrar los ojos
abrir el corazon
soñar libre
y sin rejas,
a tu lado
ver salir el sol.
Maite zaitut
zarena zarelako
ta ez zarena
ez zarelako
ere maite zaitut.
Maite zaitut
hotz kartzelaratu honetan,
ta zure presentearen berotasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
munduaren aurrean,
ta bere barneko munduan
ere maite zaitut.
Maite zaitut
oinekin lurran,
ta hodeiei igota
ere maite zaitut.
156
Maite zaitut
dudan guztiarekin
ta ez dudanarekin
ere maita zaitut.
Maite zaitut
errealitate gordinean,
ta ametsik zoragarrienean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
negarraren bakarkadean
ta pozaren zabaltasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
nere askatasunean,
ta beraien espetxean
ere MAITE ZAITUT!!
157
4.
Laberinto sin salida
miseria en todas
sus esquinas
caminos desgastados
de no ir a ningún lado
desgracias que pesan
demasiado.
Puertas sin salida,
a la imaginación
compañera de la vida,
soledad que llena
sus vidas vacías.
Con el sur perdido
y sin norte fijo
la calle es su cárcel
la cárcel es su vida.
Basura para un@s
personas para otr@s
a patadas van
de un lado a otro,
luchan por sobrevivir
donde todos quieren,
que vivan muertos,
que vivan para morir.
Espetxeak apurtu!
158
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
1982
Portugalete
1996. urtean atxilotu eta espetxeratu zuten.
C. P. Herrera de La Mancha
Apdo. 77
13200 Manzanares
Ciudad Real
4.
Laberinto sin salida
miseria en todas
sus esquinas
caminos desgastados
de no ir a ningún lado
desgracias que pesan
demasiado.
Puertas sin salida,
a la imaginación
compañera de la vida,
soledad que llena
sus vidas vacías.
Con el sur perdido
y sin norte fijo
la calle es su cárcel
la cárcel es su vida.
Basura para un@s
personas para otr@s
a patadas van
de un lado a otro,
luchan por sobrevivir
donde todos quieren,
que vivan muertos,
que vivan para morir.
Espetxeak apurtu!
158
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
1982
Portugalete
1996. urtean atxilotu eta espetxeratu zuten.
C. P. Herrera de La Mancha
Apdo. 77
13200 Manzanares
Ciudad Real
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gaubeilako berbamiñek
Hitz hegalariz
Hotza hats haitza hots
otu hitza otoitza
otsoak lez jun atsoak lez jin
mintza mintzo barik
Ataramintzari
da atara eik mine
Ataramiñe
Gudari Maorixek lez
Egin leku argiari
at ilun ar ilar
dala su dala izar
at ilun ar ilar
izan laino izan zohart
Atara ta atara min
hire baitan dadin
larraren berde
Ortziaren urdin
Hi haz hi Ataramiñari
Hi haiz hi de hi hasi
de hik hazi de ikasi
Ari mintzari
Hi egi egarti erdi negarti
ekin lanari ta ixil hadi
entzun kantari lurraren arimari
i eta a, a eta i
(ondo ondo ibili ta bueltak amari)
Mintza banedi
Entzungo bazenit
Ahal banintz mintza hitz hegalariz
Hel banedi hitzen hegalez
nola heltzen diren txamanaren gezitxuek horrek gezitxuek lez
Sar banedi zure gogoan zart
zeure bixotzan erdian zirt
zauzela amets argiz
ta ni hitz hegalariz
Aizkolari, albokari, txistulari eta ataramiñari guztiei bereiziki eskainia
160
Maitasun txikitxo bat gura dot geuretzat
inork topauko ez dauen lekuen
zeu ta bixontzako izengo dana eta beste inontzako bez
neure ederrori zeuri nagotsunez
Halako maitasun ikaragarrixe deukotsut neure txikiñe
neure andregaixe neure erregine
Sar baneza maitasun itzel hori orratz baten begitxuen
izengo zan unien
munduen akabera eta jaiotza barrixe
Infinitorako joera deukien arraixa paraleluek be
gurutzatuko direz puntutxo baten
edur kixi baten
ispiluzko anfora sortuko dan gunien
nun gorde leikeguzen bideko txintxartxuek
Ai ene enetxo maite
ene enetxo neurie
Geurie oso maitasun zaharra dalako
ondinoko jaio ez dan arren
aintzineko sasoi batetik dau hemen
da hemen bizi naiz hemen
zeure zai nauen abagunien
maitasun txikitxo baten biherrien
hitzegalariz otoitz dagitsudan moduen.
161
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gaubeilako berbamiñek
Hitz hegalariz
Hotza hats haitza hots
otu hitza otoitza
otsoak lez jun atsoak lez jin
mintza mintzo barik
Ataramintzari
da atara eik mine
Ataramiñe
Gudari Maorixek lez
Egin leku argiari
at ilun ar ilar
dala su dala izar
at ilun ar ilar
izan laino izan zohart
Atara ta atara min
hire baitan dadin
larraren berde
Ortziaren urdin
Hi haz hi Ataramiñari
Hi haiz hi de hi hasi
de hik hazi de ikasi
Ari mintzari
Hi egi egarti erdi negarti
ekin lanari ta ixil hadi
entzun kantari lurraren arimari
i eta a, a eta i
(ondo ondo ibili ta bueltak amari)
Mintza banedi
Entzungo bazenit
Ahal banintz mintza hitz hegalariz
Hel banedi hitzen hegalez
nola heltzen diren txamanaren gezitxuek horrek gezitxuek lez
Sar banedi zure gogoan zart
zeure bixotzan erdian zirt
zauzela amets argiz
ta ni hitz hegalariz
Aizkolari, albokari, txistulari eta ataramiñari guztiei bereiziki eskainia
160
Maitasun txikitxo bat gura dot geuretzat
inork topauko ez dauen lekuen
zeu ta bixontzako izengo dana eta beste inontzako bez
neure ederrori zeuri nagotsunez
Halako maitasun ikaragarrixe deukotsut neure txikiñe
neure andregaixe neure erregine
Sar baneza maitasun itzel hori orratz baten begitxuen
izengo zan unien
munduen akabera eta jaiotza barrixe
Infinitorako joera deukien arraixa paraleluek be
gurutzatuko direz puntutxo baten
edur kixi baten
ispiluzko anfora sortuko dan gunien
nun gorde leikeguzen bideko txintxartxuek
Ai ene enetxo maite
ene enetxo neurie
Geurie oso maitasun zaharra dalako
ondinoko jaio ez dan arren
aintzineko sasoi batetik dau hemen
da hemen bizi naiz hemen
zeure zai nauen abagunien
maitasun txikitxo baten biherrien
hitzegalariz otoitz dagitsudan moduen.
161
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gazta baten trukean
Benetazko gertaeretan oinarritutako ipuina
Eta horrela ziren kontuak Villenan sasoi hartan.
Geroago gertatuko zirenak jakiteke zeuden gure protagonistak artean.
2005. urtearen inguruan, Alicanteko Villena herrian eztabaida sutsua piztu
da. Arrazoia? Primateak jagoteko gune bat eraikitzeko asmoa du udalak.
Ideia nondik sortu ote den batek daki, auskalo! baina horrelaxe da. Eta
jadanik udal batzako komisio batek txangoa egina du Herbehereetako
Haga hirira (Nazioarteko Justizi Auzitegiaren egoitza dena hain zuzen),
bertan badelako horrelako aterpe bat primateen zainketarako, orain
Villenan sortu nahi dutenaren berdina edo. Eta hura eredu hartuta joan
ziren bertara gauza nola den ikasteko asmoz. Baita pozik itzuli ere, irratian udalbatzako ordezkari bati entzun nionez.
Eta bitartean herria zatiturik, baietza ala ezetza, ez da bitartekorik.
Aldekoek diotenez, herriari aberastasuna ekar liezaioke proiektu honek;
erakargarri izan liteke tximuen aterpe delako hori; jendea letorke kanpotik gure herritxoan sosak uztera, eta jaun-andreok, hori da hemen ardura
duen bakarrak. Eta gainera tximu gaixoek ez al dute merezi mundu honetan babesleku bat ala? Desagertzear diren arraza; edo hainbat lekutatik
jasotako animali gaixoak, horientzat ere izango baita eritetxea; eta bizitzeko leku duina izango dute guztiek. Azken baten, Alicanteko seme jatorrak,
eta jatorretan jatorrenak Villenatarrok, animalien eta naturaren maitale
gara. Etabar, etabar.
Aurka diren herritarrek ez dute batere argi ikusten diru-iturria izango
ote den tximino-parke hori. Agian dirugalera ere... Beste hainbat premia
baditu herriak, atzerriko tximinoetan diruak xahutzen hasteko ere.
Beldur dira tximinoekin batera letozkeen arriskuez, izan ere gaixotutako
animaliak ere ekarriko dituztela aipatu da... Baina, auzi guzti haren inguruan argien mintzatu zena lehengoan SER-Villena irratira deitu zuen atso
bat izan zen: “Aski da! Nahikoa jasan dugu. Beti guri sartu behar al digute ziria? Beti guri ekarri beste inork nahi ez dituen hondakinak? Lehenik
kartzela jarri ziguten herrian, eta orain tximuen toki hori ere... Eta hori
gutxi balitz gaixorik dauden tximuak ekarri gainera, eta badakigu, ondo
jakin ere, HIES-aren errua ere tximinoek dutela, zientzilari amerikarrek
ederki frogatu zuten hori...”. Etabar, etabar.
162
“...Tira ba ... ordue badok onezkero ta ... nun ete xabizek nire txikiñek ...”
Ziega txukun txukuna dut. Ni neu ere ispilu aurrean dotore jantzi eta
orraztu egin naiz. Urduri nago, osteguneroko hitzorduaren zain. Bisita egiten hasi zitzaizkidanetik bizimodua airostu didate. Egunerokotasunari
bizigarri pixka bat gehitu. Alaitasuna dakarkidate nire bizitza ahitzen dihoan amaraun honetara, bere kopla eta kontuekin hurbiltzen hasi zaizkidanetik.
Mahaia atondurik dago: erdian gazta, ondoan kartak eta tantoak platertxoan. Tira, platertxoan... “Cola-Cao tapa gorrixen”. Baina kartoizko
kutxa bati mahaia deitu badiogu, Cola-Cao tapari platertxo deitzea ere
zilegi bekigu. Ez da zaila isolamenduko ziega bat txukun mantentzea, han
gauza gutxi edukitzen uzten baitigute. Bo, garbi izan nahi duenak, batzuk
txapelketan ibiltzen direlako, txerriena nor ote. Eta hala ere eztakit zertarako hainbeste ahalegin, gero nire gonbidatu txikiek bazter guztiak
kakaztuta uzten badizkidate. Baina “neure aman semie mutiko kuriosue
dok, eta ikusi deiziela, inguruek garbi-garbi eukiten badakitela.” Jakin
dezatela denok ez garela beraiek bezain txerriak.
Joan den astetik, udan garen aitxakian, espetxeko ekonomatoak ez du
gazta gehiagorik saltzen; ez esnerik ezta beste hainbat jaki mota ere
(eskeintzen dizkiguten apurretatik); beroa den bitartean laster alperrik
galtzen diren kontuaz, eta udazken alde arte ez dituzte berriz salmentan
jarriko. Eskerrak esne litro bat neukala erosita, eta horrekin egin ahal izan
dut gaztatxo bat. Bo, gazta, gazta... horri ere gazta deitzea gehiegi litzateke
ziurrenik, baina kartoia eta Cola-Caoaren teoriari jarraituz... Biguntxo
horietakoa da, “Philadelphia” horren klasekoa. Gatza lortzerik ez dut izan,
trapitxeoak egiteko sasoi txarra da, oraingoz behintzat. nahikoa meritu
badut kartoizko kutxa bat edukitzean. Baina tira, kakahuete pakete batzuk
banituen eta, arrantxuan ematen dizkiguten “lursagar prijiduek” beti gatzez gainezka datoz, antzinako arrantza lez, eta, lortu dut nola edo hala
gatza biltzea gaztari gehitzeko.Tira, gaztaren fabrikazio prozedura nola den
163
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gazta baten trukean
Benetazko gertaeretan oinarritutako ipuina
Eta horrela ziren kontuak Villenan sasoi hartan.
Geroago gertatuko zirenak jakiteke zeuden gure protagonistak artean.
2005. urtearen inguruan, Alicanteko Villena herrian eztabaida sutsua piztu
da. Arrazoia? Primateak jagoteko gune bat eraikitzeko asmoa du udalak.
Ideia nondik sortu ote den batek daki, auskalo! baina horrelaxe da. Eta
jadanik udal batzako komisio batek txangoa egina du Herbehereetako
Haga hirira (Nazioarteko Justizi Auzitegiaren egoitza dena hain zuzen),
bertan badelako horrelako aterpe bat primateen zainketarako, orain
Villenan sortu nahi dutenaren berdina edo. Eta hura eredu hartuta joan
ziren bertara gauza nola den ikasteko asmoz. Baita pozik itzuli ere, irratian udalbatzako ordezkari bati entzun nionez.
Eta bitartean herria zatiturik, baietza ala ezetza, ez da bitartekorik.
Aldekoek diotenez, herriari aberastasuna ekar liezaioke proiektu honek;
erakargarri izan liteke tximuen aterpe delako hori; jendea letorke kanpotik gure herritxoan sosak uztera, eta jaun-andreok, hori da hemen ardura
duen bakarrak. Eta gainera tximu gaixoek ez al dute merezi mundu honetan babesleku bat ala? Desagertzear diren arraza; edo hainbat lekutatik
jasotako animali gaixoak, horientzat ere izango baita eritetxea; eta bizitzeko leku duina izango dute guztiek. Azken baten, Alicanteko seme jatorrak,
eta jatorretan jatorrenak Villenatarrok, animalien eta naturaren maitale
gara. Etabar, etabar.
Aurka diren herritarrek ez dute batere argi ikusten diru-iturria izango
ote den tximino-parke hori. Agian dirugalera ere... Beste hainbat premia
baditu herriak, atzerriko tximinoetan diruak xahutzen hasteko ere.
Beldur dira tximinoekin batera letozkeen arriskuez, izan ere gaixotutako
animaliak ere ekarriko dituztela aipatu da... Baina, auzi guzti haren inguruan argien mintzatu zena lehengoan SER-Villena irratira deitu zuen atso
bat izan zen: “Aski da! Nahikoa jasan dugu. Beti guri sartu behar al digute ziria? Beti guri ekarri beste inork nahi ez dituen hondakinak? Lehenik
kartzela jarri ziguten herrian, eta orain tximuen toki hori ere... Eta hori
gutxi balitz gaixorik dauden tximuak ekarri gainera, eta badakigu, ondo
jakin ere, HIES-aren errua ere tximinoek dutela, zientzilari amerikarrek
ederki frogatu zuten hori...”. Etabar, etabar.
162
“...Tira ba ... ordue badok onezkero ta ... nun ete xabizek nire txikiñek ...”
Ziega txukun txukuna dut. Ni neu ere ispilu aurrean dotore jantzi eta
orraztu egin naiz. Urduri nago, osteguneroko hitzorduaren zain. Bisita egiten hasi zitzaizkidanetik bizimodua airostu didate. Egunerokotasunari
bizigarri pixka bat gehitu. Alaitasuna dakarkidate nire bizitza ahitzen dihoan amaraun honetara, bere kopla eta kontuekin hurbiltzen hasi zaizkidanetik.
Mahaia atondurik dago: erdian gazta, ondoan kartak eta tantoak platertxoan. Tira, platertxoan... “Cola-Cao tapa gorrixen”. Baina kartoizko
kutxa bati mahaia deitu badiogu, Cola-Cao tapari platertxo deitzea ere
zilegi bekigu. Ez da zaila isolamenduko ziega bat txukun mantentzea, han
gauza gutxi edukitzen uzten baitigute. Bo, garbi izan nahi duenak, batzuk
txapelketan ibiltzen direlako, txerriena nor ote. Eta hala ere eztakit zertarako hainbeste ahalegin, gero nire gonbidatu txikiek bazter guztiak
kakaztuta uzten badizkidate. Baina “neure aman semie mutiko kuriosue
dok, eta ikusi deiziela, inguruek garbi-garbi eukiten badakitela.” Jakin
dezatela denok ez garela beraiek bezain txerriak.
Joan den astetik, udan garen aitxakian, espetxeko ekonomatoak ez du
gazta gehiagorik saltzen; ez esnerik ezta beste hainbat jaki mota ere
(eskeintzen dizkiguten apurretatik); beroa den bitartean laster alperrik
galtzen diren kontuaz, eta udazken alde arte ez dituzte berriz salmentan
jarriko. Eskerrak esne litro bat neukala erosita, eta horrekin egin ahal izan
dut gaztatxo bat. Bo, gazta, gazta... horri ere gazta deitzea gehiegi litzateke
ziurrenik, baina kartoia eta Cola-Caoaren teoriari jarraituz... Biguntxo
horietakoa da, “Philadelphia” horren klasekoa. Gatza lortzerik ez dut izan,
trapitxeoak egiteko sasoi txarra da, oraingoz behintzat. nahikoa meritu
badut kartoizko kutxa bat edukitzean. Baina tira, kakahuete pakete batzuk
banituen eta, arrantxuan ematen dizkiguten “lursagar prijiduek” beti gatzez gainezka datoz, antzinako arrantza lez, eta, lortu dut nola edo hala
gatza biltzea gaztari gehitzeko.Tira, gaztaren fabrikazio prozedura nola den
163
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
ez naiz azaltzen hasiko orain. “Gaztaixe eitten ikasi gure dauenak doiela
mendire, artzai bordara bizitzen. Edo datorrela hona, porlanezko oihanera.”. Baina gatzak badu bere garrantzia gaztan, ondo ikasi hori gero!
“Baina hi gerran ibilita hago, Maikel?” galdetu nion behin.
Ba, horixe, espero dezagun mahai gainean Piladelpia plastako hori ikusita
ez daitezela gehiegi haserretu nire gonbidatutxoak. Izan ere Willyk halako gustu refinatuak ditu eta. Beste biak ez, beste horiek basapizti hutsak
dira. “Ai, neure hiru trukutxuok! Horrek pai gatza ta piperra!”. Gustatu
zaiela ez zidaten sekulan onartuko, baina, behintzat ez dezatela eskandalu lar handirik atara. Edo duela aste pare batekoa ez dadila errepikatu
behintzat. Maikel sasikume halako hori... hara non ez didan ba gazta gainean kaka egiten!... non eta gazta gainean! Une batez deskuidatu nintzen
eta, konturatu orduko... “Madarikatuoi!” Basapiztiak. Nik badakit hemen
saltzen digutena ez dela Urbiako artzaiena, edo Idiazabalgoa, ezta
Erronkarikoa ere. Hemen saltzen digutena, egia esan, “satsa puta dok”,
simaurra, behi esnez eginiko halako gazta bat, nahiz eta biltzeko dakarren
plastikoan txerri baten irudia atera... susmagarria inondik inora. Bo, ez
dela nire piladelpia hori baino hobea alegia. Baina, ez dago gainean kaka
egin beharrik ere.
“Non baina?”
Gehienean, edo ia-ia beti, lasaia baino lasaiagoa da Maikel. Beste biek,
adarra jotzeko edo, Jakson deitzen diote, Maikel Jakson, alajaina. Dantzari
trebea omen delako, diotenez. Nik oraindik ez dut sekulan dantzan egiten ikusi. Eta nago, Jakson deitze hori, dantzan egiteagaitik baino, geratzen
ari zaion kakakoloreagatik dela gehiago. Metadona hartzen hasi zenetik
gero eta zurbilago ikusten dudalako nere laguna astetik astera. Begitarte
triste hori ere... Baina lasai-lasaia da izatez. Beti begiak erdi itxirik eta, leun
leun hitzegiten du. Hitzegiten duenean, gehienean beste planeta baten
egoten delako. Baina bereziki marmarrean ibiltzen da, ahapeka, edo besteok esaten ditugun hitzak errepikatzen, bere baitarako bezala.
Metadonaren eragina omen da aldarte berezi hori. “Trixtura uxatzeko”,
esaten dit. “Gerrako izugarriak ezabatzeko”.
“Horixe nagoela”
“Kongon”
“Kongon? Baina zein sasoitan? Zein gerratan?”
“Zein gerratan galdetzen didak? Baina nola zein gerratan? Zeinetan izango duk ba? GERRAN! Kongoko gerran! Beti zegok gerra Kongon. Beti!”
Dirudienez txinpantzeak erabiltzen zituzten gerran, minak desaktibatzeko eta, horrelakoxe lantxoak egiteko. Eta Maikelek ikusiak ditu aita, ama,
anai bi, bere lehengusiña bat eta beste hainbat senide airetik salto egiten
mila zatitan lehertuta. Maikel gaixoa. Orain txupitoa hartzen du goizero,
lozorroan egoteko, pozik egoteko modu bakarra duela dino. Poztasun
artifiziala omen da egun eskura dezakeen bakarra. Kaila kantuz ibiltzen da
sarri, horixe du gutuko, eta beti errepikatzen duen leloa “eztakienak
erran lezake ni alagera nizala, hortzetan deizüt irria eta bi begietan nigarra...” Bihotz handia dauka Maikel gureak, handi handia, baita urratua ere
alderik aldera. Lasai-lasaia da, beti, baina, inoiz baditu bere haserraldiak
ere, eta orduan hobe tximu horrengandik urruti jartzea.
Baina... “nun sartu ete dittuk? Illuntziko hamarrak eta hamar eta honek
agertu barik...” Aste osoan gazta mamitzen (kailatzen esan liteke?) hartu
dudan lanak hartuta... Gainera, hileko paketean txapela sartzeko eskatu
nien etxekoei,“lagun bati oparixe ein gure otset, ama.” Eta hementxe dut
txapela, Silverrentzat. Ilusioa egingo diolakoan. Beti ari baita bera euskalduna dela, eta bere aitatxi Donibane Lohitzunekoa zela, eta bere amatxi
Otsagabiakoa, eta horrelako kontuekin.
“Baina hi ez haiz ba Gibraltargo Makako arrazakoa, ala?”, bota nion bere
euskalduntasuna aldarrikatzen hasi zen hamaigarren aldian.
164
165
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
ez naiz azaltzen hasiko orain. “Gaztaixe eitten ikasi gure dauenak doiela
mendire, artzai bordara bizitzen. Edo datorrela hona, porlanezko oihanera.”. Baina gatzak badu bere garrantzia gaztan, ondo ikasi hori gero!
“Baina hi gerran ibilita hago, Maikel?” galdetu nion behin.
Ba, horixe, espero dezagun mahai gainean Piladelpia plastako hori ikusita
ez daitezela gehiegi haserretu nire gonbidatutxoak. Izan ere Willyk halako gustu refinatuak ditu eta. Beste biak ez, beste horiek basapizti hutsak
dira. “Ai, neure hiru trukutxuok! Horrek pai gatza ta piperra!”. Gustatu
zaiela ez zidaten sekulan onartuko, baina, behintzat ez dezatela eskandalu lar handirik atara. Edo duela aste pare batekoa ez dadila errepikatu
behintzat. Maikel sasikume halako hori... hara non ez didan ba gazta gainean kaka egiten!... non eta gazta gainean! Une batez deskuidatu nintzen
eta, konturatu orduko... “Madarikatuoi!” Basapiztiak. Nik badakit hemen
saltzen digutena ez dela Urbiako artzaiena, edo Idiazabalgoa, ezta
Erronkarikoa ere. Hemen saltzen digutena, egia esan, “satsa puta dok”,
simaurra, behi esnez eginiko halako gazta bat, nahiz eta biltzeko dakarren
plastikoan txerri baten irudia atera... susmagarria inondik inora. Bo, ez
dela nire piladelpia hori baino hobea alegia. Baina, ez dago gainean kaka
egin beharrik ere.
“Non baina?”
Gehienean, edo ia-ia beti, lasaia baino lasaiagoa da Maikel. Beste biek,
adarra jotzeko edo, Jakson deitzen diote, Maikel Jakson, alajaina. Dantzari
trebea omen delako, diotenez. Nik oraindik ez dut sekulan dantzan egiten ikusi. Eta nago, Jakson deitze hori, dantzan egiteagaitik baino, geratzen
ari zaion kakakoloreagatik dela gehiago. Metadona hartzen hasi zenetik
gero eta zurbilago ikusten dudalako nere laguna astetik astera. Begitarte
triste hori ere... Baina lasai-lasaia da izatez. Beti begiak erdi itxirik eta, leun
leun hitzegiten du. Hitzegiten duenean, gehienean beste planeta baten
egoten delako. Baina bereziki marmarrean ibiltzen da, ahapeka, edo besteok esaten ditugun hitzak errepikatzen, bere baitarako bezala.
Metadonaren eragina omen da aldarte berezi hori. “Trixtura uxatzeko”,
esaten dit. “Gerrako izugarriak ezabatzeko”.
“Horixe nagoela”
“Kongon”
“Kongon? Baina zein sasoitan? Zein gerratan?”
“Zein gerratan galdetzen didak? Baina nola zein gerratan? Zeinetan izango duk ba? GERRAN! Kongoko gerran! Beti zegok gerra Kongon. Beti!”
Dirudienez txinpantzeak erabiltzen zituzten gerran, minak desaktibatzeko eta, horrelakoxe lantxoak egiteko. Eta Maikelek ikusiak ditu aita, ama,
anai bi, bere lehengusiña bat eta beste hainbat senide airetik salto egiten
mila zatitan lehertuta. Maikel gaixoa. Orain txupitoa hartzen du goizero,
lozorroan egoteko, pozik egoteko modu bakarra duela dino. Poztasun
artifiziala omen da egun eskura dezakeen bakarra. Kaila kantuz ibiltzen da
sarri, horixe du gutuko, eta beti errepikatzen duen leloa “eztakienak
erran lezake ni alagera nizala, hortzetan deizüt irria eta bi begietan nigarra...” Bihotz handia dauka Maikel gureak, handi handia, baita urratua ere
alderik aldera. Lasai-lasaia da, beti, baina, inoiz baditu bere haserraldiak
ere, eta orduan hobe tximu horrengandik urruti jartzea.
Baina... “nun sartu ete dittuk? Illuntziko hamarrak eta hamar eta honek
agertu barik...” Aste osoan gazta mamitzen (kailatzen esan liteke?) hartu
dudan lanak hartuta... Gainera, hileko paketean txapela sartzeko eskatu
nien etxekoei,“lagun bati oparixe ein gure otset, ama.” Eta hementxe dut
txapela, Silverrentzat. Ilusioa egingo diolakoan. Beti ari baita bera euskalduna dela, eta bere aitatxi Donibane Lohitzunekoa zela, eta bere amatxi
Otsagabiakoa, eta horrelako kontuekin.
“Baina hi ez haiz ba Gibraltargo Makako arrazakoa, ala?”, bota nion bere
euskalduntasuna aldarrikatzen hasi zen hamaigarren aldian.
164
165
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
“Baina hi zozua hiz, vasko! Eta zer kristo ajola dio ni Gibraltargo Makakoa
izatea, euskalduna izan edo ez izateko? Agian pentsatuko duk hemen hi
haizela munduko vasko bakarra, eta vaskorik vaskoena. Edo zer uste duk,
nire aitatxi eta amatxiren kantu horiek koplak direla? Bai, aitatxi koplakaria zuan, hortaz zalantzik ez, horrela maitemindu zian amatxi geurea.
Baina hi zozua hiz... Hik ez duk esaten beti mendian ibilten hintzela, eta
mendia gora eta mendia behera, eta mendizalea hintzela?”
“Bai ba! Horixe nintzela mendizalea! Baina, zer ikusteko zeukak horrek
hire aitatxi ta amatxirekin?”
“Tximukorotza! Ixil hadi... Hi zein menditan hago ibilita, hire Bizkai aldeko mendimuino horietan, ala benetazko mendietan, nere jaioterri inguruan diren mendietan?”
“Hi, errespetu pittin bat Silver, Auñamendiak ederrak dituk, baina
Anboton zeukean bizilekua Marik eta, kontuz gero!”
“Kakitzat, eta kaka Mari horrentzat ere. Hik ba al dakik nor den Gaztarri?”
“Ze-harri?”
“Gaztarri! Ezagutuko duk behintzat Orhi, ezta? Eta Kartxela, ezta? Ba, bien
artean zegok Gaztarri, Orhi menditik Kartxelarako bidea eginik aurkituko duk Gaztarri. Erostak mapa bat nahi baduk. Inkulto halakoa. Esziofilo
hori!”
“Hi kontuz gero zer esaten doken! Etxakiat esziofilo horrek zer esan
nahiko duen, baina bada ezpaga hire amaputa izango duk hori, eta ez
eidak azaldu ere egin, hire buztan luze horrekin korbata bat egitea nahi
ezpaduk”.
sin decirles que se queden
sin decirles lo que pasa
no me preguntan nada
entienden por que,
mojan mi cara.
Han huido
se han cansado
de ver dolor
sin remedio
se han cansado
de caer por
el sufrimiento
de fabricarse
para ello
de existir para ello.
No lloro de dolor
no lloro de alegría
no lloro de sueño
no lloro, no puedo
siento pero no expreso,
no tengo lágrimas
se marcharon
de mis ojos sin fondo
de mi mirada vacía.
Se escaparon,
me alegro por ellas
se rebelaron
viendo su pasado
arriesgaron el presente
por un futuro diferente.
Unas se habrán secado
otras se habrán derramado
pero todas lo han intentado
y alguna será libre
por que quiso serlo
lo intento y lo consiguió.
A todas esas gotas que viven para luchar!
154
155
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
1.
Tengo la mirada desgastada
de mirar siempre lo mismo
de ver lo que me dejan ver
lo que para mi es nada.
Mi mirada está vacía
mis ojos secos
no encuentran lágrimas,
se escaparon y ahora
se han juntado
con otras lágrimas
fugitivas del pasado
y en el patio se encontraron
formando charcos salados
intentando no desaparecer
con el calor del día
o en pisadas enemigas.
Igual son las últimas
gotas del grifo
que nadie utiliza
ni tan siquiera las mira
y van a caer al
desagüe del olvido
donde se duermen solas
y caen en el vacio.
Igual no están tan lejos
y se han convertido
en gotas de sudor,
las que me acompañan
en la noche,
me entienden y se quedan
sin decirles que se queden
sin decirles lo que pasa
no me preguntan nada
entienden por que,
mojan mi cara.
Han huido
se han cansado
de ver dolor
sin remedio
se han cansado
de caer por
el sufrimiento
de fabricarse
para ello
de existir para ello.
No lloro de dolor
no lloro de alegría
no lloro de sueño
no lloro, no puedo
siento pero no expreso,
no tengo lágrimas
se marcharon
de mis ojos sin fondo
de mi mirada vacía.
Se escaparon,
me alegro por ellas
se rebelaron
viendo su pasado
arriesgaron el presente
por un futuro diferente.
Unas se habrán secado
otras se habrán derramado
pero todas lo han intentado
y alguna será libre
por que quiso serlo
lo intento y lo consiguió.
A todas esas gotas que viven para luchar!
154
155
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
2.
3.
Dormir con el frio
besar la noche
bailar con la soledad
nadar entre recuerdos
llorar en la sombra
hablar con el silencio,
sentir hasta morir
amar con locura
vivir con pasion,cerrar los ojos
abrir el corazon
soñar libre
y sin rejas,
a tu lado
ver salir el sol.
Maite zaitut
zarena zarelako
ta ez zarena
ez zarelako
ere maite zaitut.
Maite zaitut
hotz kartzelaratu honetan,
ta zure presentearen berotasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
munduaren aurrean,
ta bere barneko munduan
ere maite zaitut.
Maite zaitut
oinekin lurran,
ta hodeiei igota
ere maite zaitut.
156
Maite zaitut
dudan guztiarekin
ta ez dudanarekin
ere maita zaitut.
Maite zaitut
errealitate gordinean,
ta ametsik zoragarrienean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
negarraren bakarkadean
ta pozaren zabaltasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
nere askatasunean,
ta beraien espetxean
ere MAITE ZAITUT!!
157
Naiara Mallabia Sanchez
Poemak
2.
3.
Dormir con el frio
besar la noche
bailar con la soledad
nadar entre recuerdos
llorar en la sombra
hablar con el silencio,
sentir hasta morir
amar con locura
vivir con pasion,cerrar los ojos
abrir el corazon
soñar libre
y sin rejas,
a tu lado
ver salir el sol.
Maite zaitut
zarena zarelako
ta ez zarena
ez zarelako
ere maite zaitut.
Maite zaitut
hotz kartzelaratu honetan,
ta zure presentearen berotasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
munduaren aurrean,
ta bere barneko munduan
ere maite zaitut.
Maite zaitut
oinekin lurran,
ta hodeiei igota
ere maite zaitut.
156
Maite zaitut
dudan guztiarekin
ta ez dudanarekin
ere maita zaitut.
Maite zaitut
errealitate gordinean,
ta ametsik zoragarrienean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
negarraren bakarkadean
ta pozaren zabaltasunean
ere maite zaitut.
Maite zaitut
nere askatasunean,
ta beraien espetxean
ere MAITE ZAITUT!!
157
4.
Laberinto sin salida
miseria en todas
sus esquinas
caminos desgastados
de no ir a ningún lado
desgracias que pesan
demasiado.
Puertas sin salida,
a la imaginación
compañera de la vida,
soledad que llena
sus vidas vacías.
Con el sur perdido
y sin norte fijo
la calle es su cárcel
la cárcel es su vida.
Basura para un@s
personas para otr@s
a patadas van
de un lado a otro,
luchan por sobrevivir
donde todos quieren,
que vivan muertos,
que vivan para morir.
Espetxeak apurtu!
158
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
1982
Portugalete
1996. urtean atxilotu eta espetxeratu zuten.
C. P. Herrera de La Mancha
Apdo. 77
13200 Manzanares
Ciudad Real
4.
Laberinto sin salida
miseria en todas
sus esquinas
caminos desgastados
de no ir a ningún lado
desgracias que pesan
demasiado.
Puertas sin salida,
a la imaginación
compañera de la vida,
soledad que llena
sus vidas vacías.
Con el sur perdido
y sin norte fijo
la calle es su cárcel
la cárcel es su vida.
Basura para un@s
personas para otr@s
a patadas van
de un lado a otro,
luchan por sobrevivir
donde todos quieren,
que vivan muertos,
que vivan para morir.
Espetxeak apurtu!
158
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
1982
Portugalete
1996. urtean atxilotu eta espetxeratu zuten.
C. P. Herrera de La Mancha
Apdo. 77
13200 Manzanares
Ciudad Real
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gaubeilako berbamiñek
Hitz hegalariz
Hotza hats haitza hots
otu hitza otoitza
otsoak lez jun atsoak lez jin
mintza mintzo barik
Ataramintzari
da atara eik mine
Ataramiñe
Gudari Maorixek lez
Egin leku argiari
at ilun ar ilar
dala su dala izar
at ilun ar ilar
izan laino izan zohart
Atara ta atara min
hire baitan dadin
larraren berde
Ortziaren urdin
Hi haz hi Ataramiñari
Hi haiz hi de hi hasi
de hik hazi de ikasi
Ari mintzari
Hi egi egarti erdi negarti
ekin lanari ta ixil hadi
entzun kantari lurraren arimari
i eta a, a eta i
(ondo ondo ibili ta bueltak amari)
Mintza banedi
Entzungo bazenit
Ahal banintz mintza hitz hegalariz
Hel banedi hitzen hegalez
nola heltzen diren txamanaren gezitxuek horrek gezitxuek lez
Sar banedi zure gogoan zart
zeure bixotzan erdian zirt
zauzela amets argiz
ta ni hitz hegalariz
Aizkolari, albokari, txistulari eta ataramiñari guztiei bereiziki eskainia
160
Maitasun txikitxo bat gura dot geuretzat
inork topauko ez dauen lekuen
zeu ta bixontzako izengo dana eta beste inontzako bez
neure ederrori zeuri nagotsunez
Halako maitasun ikaragarrixe deukotsut neure txikiñe
neure andregaixe neure erregine
Sar baneza maitasun itzel hori orratz baten begitxuen
izengo zan unien
munduen akabera eta jaiotza barrixe
Infinitorako joera deukien arraixa paraleluek be
gurutzatuko direz puntutxo baten
edur kixi baten
ispiluzko anfora sortuko dan gunien
nun gorde leikeguzen bideko txintxartxuek
Ai ene enetxo maite
ene enetxo neurie
Geurie oso maitasun zaharra dalako
ondinoko jaio ez dan arren
aintzineko sasoi batetik dau hemen
da hemen bizi naiz hemen
zeure zai nauen abagunien
maitasun txikitxo baten biherrien
hitzegalariz otoitz dagitsudan moduen.
161
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gaubeilako berbamiñek
Hitz hegalariz
Hotza hats haitza hots
otu hitza otoitza
otsoak lez jun atsoak lez jin
mintza mintzo barik
Ataramintzari
da atara eik mine
Ataramiñe
Gudari Maorixek lez
Egin leku argiari
at ilun ar ilar
dala su dala izar
at ilun ar ilar
izan laino izan zohart
Atara ta atara min
hire baitan dadin
larraren berde
Ortziaren urdin
Hi haz hi Ataramiñari
Hi haiz hi de hi hasi
de hik hazi de ikasi
Ari mintzari
Hi egi egarti erdi negarti
ekin lanari ta ixil hadi
entzun kantari lurraren arimari
i eta a, a eta i
(ondo ondo ibili ta bueltak amari)
Mintza banedi
Entzungo bazenit
Ahal banintz mintza hitz hegalariz
Hel banedi hitzen hegalez
nola heltzen diren txamanaren gezitxuek horrek gezitxuek lez
Sar banedi zure gogoan zart
zeure bixotzan erdian zirt
zauzela amets argiz
ta ni hitz hegalariz
Aizkolari, albokari, txistulari eta ataramiñari guztiei bereiziki eskainia
160
Maitasun txikitxo bat gura dot geuretzat
inork topauko ez dauen lekuen
zeu ta bixontzako izengo dana eta beste inontzako bez
neure ederrori zeuri nagotsunez
Halako maitasun ikaragarrixe deukotsut neure txikiñe
neure andregaixe neure erregine
Sar baneza maitasun itzel hori orratz baten begitxuen
izengo zan unien
munduen akabera eta jaiotza barrixe
Infinitorako joera deukien arraixa paraleluek be
gurutzatuko direz puntutxo baten
edur kixi baten
ispiluzko anfora sortuko dan gunien
nun gorde leikeguzen bideko txintxartxuek
Ai ene enetxo maite
ene enetxo neurie
Geurie oso maitasun zaharra dalako
ondinoko jaio ez dan arren
aintzineko sasoi batetik dau hemen
da hemen bizi naiz hemen
zeure zai nauen abagunien
maitasun txikitxo baten biherrien
hitzegalariz otoitz dagitsudan moduen.
161
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gazta baten trukean
Benetazko gertaeretan oinarritutako ipuina
Eta horrela ziren kontuak Villenan sasoi hartan.
Geroago gertatuko zirenak jakiteke zeuden gure protagonistak artean.
2005. urtearen inguruan, Alicanteko Villena herrian eztabaida sutsua piztu
da. Arrazoia? Primateak jagoteko gune bat eraikitzeko asmoa du udalak.
Ideia nondik sortu ote den batek daki, auskalo! baina horrelaxe da. Eta
jadanik udal batzako komisio batek txangoa egina du Herbehereetako
Haga hirira (Nazioarteko Justizi Auzitegiaren egoitza dena hain zuzen),
bertan badelako horrelako aterpe bat primateen zainketarako, orain
Villenan sortu nahi dutenaren berdina edo. Eta hura eredu hartuta joan
ziren bertara gauza nola den ikasteko asmoz. Baita pozik itzuli ere, irratian udalbatzako ordezkari bati entzun nionez.
Eta bitartean herria zatiturik, baietza ala ezetza, ez da bitartekorik.
Aldekoek diotenez, herriari aberastasuna ekar liezaioke proiektu honek;
erakargarri izan liteke tximuen aterpe delako hori; jendea letorke kanpotik gure herritxoan sosak uztera, eta jaun-andreok, hori da hemen ardura
duen bakarrak. Eta gainera tximu gaixoek ez al dute merezi mundu honetan babesleku bat ala? Desagertzear diren arraza; edo hainbat lekutatik
jasotako animali gaixoak, horientzat ere izango baita eritetxea; eta bizitzeko leku duina izango dute guztiek. Azken baten, Alicanteko seme jatorrak,
eta jatorretan jatorrenak Villenatarrok, animalien eta naturaren maitale
gara. Etabar, etabar.
Aurka diren herritarrek ez dute batere argi ikusten diru-iturria izango
ote den tximino-parke hori. Agian dirugalera ere... Beste hainbat premia
baditu herriak, atzerriko tximinoetan diruak xahutzen hasteko ere.
Beldur dira tximinoekin batera letozkeen arriskuez, izan ere gaixotutako
animaliak ere ekarriko dituztela aipatu da... Baina, auzi guzti haren inguruan argien mintzatu zena lehengoan SER-Villena irratira deitu zuen atso
bat izan zen: “Aski da! Nahikoa jasan dugu. Beti guri sartu behar al digute ziria? Beti guri ekarri beste inork nahi ez dituen hondakinak? Lehenik
kartzela jarri ziguten herrian, eta orain tximuen toki hori ere... Eta hori
gutxi balitz gaixorik dauden tximuak ekarri gainera, eta badakigu, ondo
jakin ere, HIES-aren errua ere tximinoek dutela, zientzilari amerikarrek
ederki frogatu zuten hori...”. Etabar, etabar.
162
“...Tira ba ... ordue badok onezkero ta ... nun ete xabizek nire txikiñek ...”
Ziega txukun txukuna dut. Ni neu ere ispilu aurrean dotore jantzi eta
orraztu egin naiz. Urduri nago, osteguneroko hitzorduaren zain. Bisita egiten hasi zitzaizkidanetik bizimodua airostu didate. Egunerokotasunari
bizigarri pixka bat gehitu. Alaitasuna dakarkidate nire bizitza ahitzen dihoan amaraun honetara, bere kopla eta kontuekin hurbiltzen hasi zaizkidanetik.
Mahaia atondurik dago: erdian gazta, ondoan kartak eta tantoak platertxoan. Tira, platertxoan... “Cola-Cao tapa gorrixen”. Baina kartoizko
kutxa bati mahaia deitu badiogu, Cola-Cao tapari platertxo deitzea ere
zilegi bekigu. Ez da zaila isolamenduko ziega bat txukun mantentzea, han
gauza gutxi edukitzen uzten baitigute. Bo, garbi izan nahi duenak, batzuk
txapelketan ibiltzen direlako, txerriena nor ote. Eta hala ere eztakit zertarako hainbeste ahalegin, gero nire gonbidatu txikiek bazter guztiak
kakaztuta uzten badizkidate. Baina “neure aman semie mutiko kuriosue
dok, eta ikusi deiziela, inguruek garbi-garbi eukiten badakitela.” Jakin
dezatela denok ez garela beraiek bezain txerriak.
Joan den astetik, udan garen aitxakian, espetxeko ekonomatoak ez du
gazta gehiagorik saltzen; ez esnerik ezta beste hainbat jaki mota ere
(eskeintzen dizkiguten apurretatik); beroa den bitartean laster alperrik
galtzen diren kontuaz, eta udazken alde arte ez dituzte berriz salmentan
jarriko. Eskerrak esne litro bat neukala erosita, eta horrekin egin ahal izan
dut gaztatxo bat. Bo, gazta, gazta... horri ere gazta deitzea gehiegi litzateke
ziurrenik, baina kartoia eta Cola-Caoaren teoriari jarraituz... Biguntxo
horietakoa da, “Philadelphia” horren klasekoa. Gatza lortzerik ez dut izan,
trapitxeoak egiteko sasoi txarra da, oraingoz behintzat. nahikoa meritu
badut kartoizko kutxa bat edukitzean. Baina tira, kakahuete pakete batzuk
banituen eta, arrantxuan ematen dizkiguten “lursagar prijiduek” beti gatzez gainezka datoz, antzinako arrantza lez, eta, lortu dut nola edo hala
gatza biltzea gaztari gehitzeko.Tira, gaztaren fabrikazio prozedura nola den
163
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
Gazta baten trukean
Benetazko gertaeretan oinarritutako ipuina
Eta horrela ziren kontuak Villenan sasoi hartan.
Geroago gertatuko zirenak jakiteke zeuden gure protagonistak artean.
2005. urtearen inguruan, Alicanteko Villena herrian eztabaida sutsua piztu
da. Arrazoia? Primateak jagoteko gune bat eraikitzeko asmoa du udalak.
Ideia nondik sortu ote den batek daki, auskalo! baina horrelaxe da. Eta
jadanik udal batzako komisio batek txangoa egina du Herbehereetako
Haga hirira (Nazioarteko Justizi Auzitegiaren egoitza dena hain zuzen),
bertan badelako horrelako aterpe bat primateen zainketarako, orain
Villenan sortu nahi dutenaren berdina edo. Eta hura eredu hartuta joan
ziren bertara gauza nola den ikasteko asmoz. Baita pozik itzuli ere, irratian udalbatzako ordezkari bati entzun nionez.
Eta bitartean herria zatiturik, baietza ala ezetza, ez da bitartekorik.
Aldekoek diotenez, herriari aberastasuna ekar liezaioke proiektu honek;
erakargarri izan liteke tximuen aterpe delako hori; jendea letorke kanpotik gure herritxoan sosak uztera, eta jaun-andreok, hori da hemen ardura
duen bakarrak. Eta gainera tximu gaixoek ez al dute merezi mundu honetan babesleku bat ala? Desagertzear diren arraza; edo hainbat lekutatik
jasotako animali gaixoak, horientzat ere izango baita eritetxea; eta bizitzeko leku duina izango dute guztiek. Azken baten, Alicanteko seme jatorrak,
eta jatorretan jatorrenak Villenatarrok, animalien eta naturaren maitale
gara. Etabar, etabar.
Aurka diren herritarrek ez dute batere argi ikusten diru-iturria izango
ote den tximino-parke hori. Agian dirugalera ere... Beste hainbat premia
baditu herriak, atzerriko tximinoetan diruak xahutzen hasteko ere.
Beldur dira tximinoekin batera letozkeen arriskuez, izan ere gaixotutako
animaliak ere ekarriko dituztela aipatu da... Baina, auzi guzti haren inguruan argien mintzatu zena lehengoan SER-Villena irratira deitu zuen atso
bat izan zen: “Aski da! Nahikoa jasan dugu. Beti guri sartu behar al digute ziria? Beti guri ekarri beste inork nahi ez dituen hondakinak? Lehenik
kartzela jarri ziguten herrian, eta orain tximuen toki hori ere... Eta hori
gutxi balitz gaixorik dauden tximuak ekarri gainera, eta badakigu, ondo
jakin ere, HIES-aren errua ere tximinoek dutela, zientzilari amerikarrek
ederki frogatu zuten hori...”. Etabar, etabar.
162
“...Tira ba ... ordue badok onezkero ta ... nun ete xabizek nire txikiñek ...”
Ziega txukun txukuna dut. Ni neu ere ispilu aurrean dotore jantzi eta
orraztu egin naiz. Urduri nago, osteguneroko hitzorduaren zain. Bisita egiten hasi zitzaizkidanetik bizimodua airostu didate. Egunerokotasunari
bizigarri pixka bat gehitu. Alaitasuna dakarkidate nire bizitza ahitzen dihoan amaraun honetara, bere kopla eta kontuekin hurbiltzen hasi zaizkidanetik.
Mahaia atondurik dago: erdian gazta, ondoan kartak eta tantoak platertxoan. Tira, platertxoan... “Cola-Cao tapa gorrixen”. Baina kartoizko
kutxa bati mahaia deitu badiogu, Cola-Cao tapari platertxo deitzea ere
zilegi bekigu. Ez da zaila isolamenduko ziega bat txukun mantentzea, han
gauza gutxi edukitzen uzten baitigute. Bo, garbi izan nahi duenak, batzuk
txapelketan ibiltzen direlako, txerriena nor ote. Eta hala ere eztakit zertarako hainbeste ahalegin, gero nire gonbidatu txikiek bazter guztiak
kakaztuta uzten badizkidate. Baina “neure aman semie mutiko kuriosue
dok, eta ikusi deiziela, inguruek garbi-garbi eukiten badakitela.” Jakin
dezatela denok ez garela beraiek bezain txerriak.
Joan den astetik, udan garen aitxakian, espetxeko ekonomatoak ez du
gazta gehiagorik saltzen; ez esnerik ezta beste hainbat jaki mota ere
(eskeintzen dizkiguten apurretatik); beroa den bitartean laster alperrik
galtzen diren kontuaz, eta udazken alde arte ez dituzte berriz salmentan
jarriko. Eskerrak esne litro bat neukala erosita, eta horrekin egin ahal izan
dut gaztatxo bat. Bo, gazta, gazta... horri ere gazta deitzea gehiegi litzateke
ziurrenik, baina kartoia eta Cola-Caoaren teoriari jarraituz... Biguntxo
horietakoa da, “Philadelphia” horren klasekoa. Gatza lortzerik ez dut izan,
trapitxeoak egiteko sasoi txarra da, oraingoz behintzat. nahikoa meritu
badut kartoizko kutxa bat edukitzean. Baina tira, kakahuete pakete batzuk
banituen eta, arrantxuan ematen dizkiguten “lursagar prijiduek” beti gatzez gainezka datoz, antzinako arrantza lez, eta, lortu dut nola edo hala
gatza biltzea gaztari gehitzeko.Tira, gaztaren fabrikazio prozedura nola den
163
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
ez naiz azaltzen hasiko orain. “Gaztaixe eitten ikasi gure dauenak doiela
mendire, artzai bordara bizitzen. Edo datorrela hona, porlanezko oihanera.”. Baina gatzak badu bere garrantzia gaztan, ondo ikasi hori gero!
“Baina hi gerran ibilita hago, Maikel?” galdetu nion behin.
Ba, horixe, espero dezagun mahai gainean Piladelpia plastako hori ikusita
ez daitezela gehiegi haserretu nire gonbidatutxoak. Izan ere Willyk halako gustu refinatuak ditu eta. Beste biak ez, beste horiek basapizti hutsak
dira. “Ai, neure hiru trukutxuok! Horrek pai gatza ta piperra!”. Gustatu
zaiela ez zidaten sekulan onartuko, baina, behintzat ez dezatela eskandalu lar handirik atara. Edo duela aste pare batekoa ez dadila errepikatu
behintzat. Maikel sasikume halako hori... hara non ez didan ba gazta gainean kaka egiten!... non eta gazta gainean! Une batez deskuidatu nintzen
eta, konturatu orduko... “Madarikatuoi!” Basapiztiak. Nik badakit hemen
saltzen digutena ez dela Urbiako artzaiena, edo Idiazabalgoa, ezta
Erronkarikoa ere. Hemen saltzen digutena, egia esan, “satsa puta dok”,
simaurra, behi esnez eginiko halako gazta bat, nahiz eta biltzeko dakarren
plastikoan txerri baten irudia atera... susmagarria inondik inora. Bo, ez
dela nire piladelpia hori baino hobea alegia. Baina, ez dago gainean kaka
egin beharrik ere.
“Non baina?”
Gehienean, edo ia-ia beti, lasaia baino lasaiagoa da Maikel. Beste biek,
adarra jotzeko edo, Jakson deitzen diote, Maikel Jakson, alajaina. Dantzari
trebea omen delako, diotenez. Nik oraindik ez dut sekulan dantzan egiten ikusi. Eta nago, Jakson deitze hori, dantzan egiteagaitik baino, geratzen
ari zaion kakakoloreagatik dela gehiago. Metadona hartzen hasi zenetik
gero eta zurbilago ikusten dudalako nere laguna astetik astera. Begitarte
triste hori ere... Baina lasai-lasaia da izatez. Beti begiak erdi itxirik eta, leun
leun hitzegiten du. Hitzegiten duenean, gehienean beste planeta baten
egoten delako. Baina bereziki marmarrean ibiltzen da, ahapeka, edo besteok esaten ditugun hitzak errepikatzen, bere baitarako bezala.
Metadonaren eragina omen da aldarte berezi hori. “Trixtura uxatzeko”,
esaten dit. “Gerrako izugarriak ezabatzeko”.
“Horixe nagoela”
“Kongon”
“Kongon? Baina zein sasoitan? Zein gerratan?”
“Zein gerratan galdetzen didak? Baina nola zein gerratan? Zeinetan izango duk ba? GERRAN! Kongoko gerran! Beti zegok gerra Kongon. Beti!”
Dirudienez txinpantzeak erabiltzen zituzten gerran, minak desaktibatzeko eta, horrelakoxe lantxoak egiteko. Eta Maikelek ikusiak ditu aita, ama,
anai bi, bere lehengusiña bat eta beste hainbat senide airetik salto egiten
mila zatitan lehertuta. Maikel gaixoa. Orain txupitoa hartzen du goizero,
lozorroan egoteko, pozik egoteko modu bakarra duela dino. Poztasun
artifiziala omen da egun eskura dezakeen bakarra. Kaila kantuz ibiltzen da
sarri, horixe du gutuko, eta beti errepikatzen duen leloa “eztakienak
erran lezake ni alagera nizala, hortzetan deizüt irria eta bi begietan nigarra...” Bihotz handia dauka Maikel gureak, handi handia, baita urratua ere
alderik aldera. Lasai-lasaia da, beti, baina, inoiz baditu bere haserraldiak
ere, eta orduan hobe tximu horrengandik urruti jartzea.
Baina... “nun sartu ete dittuk? Illuntziko hamarrak eta hamar eta honek
agertu barik...” Aste osoan gazta mamitzen (kailatzen esan liteke?) hartu
dudan lanak hartuta... Gainera, hileko paketean txapela sartzeko eskatu
nien etxekoei,“lagun bati oparixe ein gure otset, ama.” Eta hementxe dut
txapela, Silverrentzat. Ilusioa egingo diolakoan. Beti ari baita bera euskalduna dela, eta bere aitatxi Donibane Lohitzunekoa zela, eta bere amatxi
Otsagabiakoa, eta horrelako kontuekin.
“Baina hi ez haiz ba Gibraltargo Makako arrazakoa, ala?”, bota nion bere
euskalduntasuna aldarrikatzen hasi zen hamaigarren aldian.
164
165
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
ez naiz azaltzen hasiko orain. “Gaztaixe eitten ikasi gure dauenak doiela
mendire, artzai bordara bizitzen. Edo datorrela hona, porlanezko oihanera.”. Baina gatzak badu bere garrantzia gaztan, ondo ikasi hori gero!
“Baina hi gerran ibilita hago, Maikel?” galdetu nion behin.
Ba, horixe, espero dezagun mahai gainean Piladelpia plastako hori ikusita
ez daitezela gehiegi haserretu nire gonbidatutxoak. Izan ere Willyk halako gustu refinatuak ditu eta. Beste biak ez, beste horiek basapizti hutsak
dira. “Ai, neure hiru trukutxuok! Horrek pai gatza ta piperra!”. Gustatu
zaiela ez zidaten sekulan onartuko, baina, behintzat ez dezatela eskandalu lar handirik atara. Edo duela aste pare batekoa ez dadila errepikatu
behintzat. Maikel sasikume halako hori... hara non ez didan ba gazta gainean kaka egiten!... non eta gazta gainean! Une batez deskuidatu nintzen
eta, konturatu orduko... “Madarikatuoi!” Basapiztiak. Nik badakit hemen
saltzen digutena ez dela Urbiako artzaiena, edo Idiazabalgoa, ezta
Erronkarikoa ere. Hemen saltzen digutena, egia esan, “satsa puta dok”,
simaurra, behi esnez eginiko halako gazta bat, nahiz eta biltzeko dakarren
plastikoan txerri baten irudia atera... susmagarria inondik inora. Bo, ez
dela nire piladelpia hori baino hobea alegia. Baina, ez dago gainean kaka
egin beharrik ere.
“Non baina?”
Gehienean, edo ia-ia beti, lasaia baino lasaiagoa da Maikel. Beste biek,
adarra jotzeko edo, Jakson deitzen diote, Maikel Jakson, alajaina. Dantzari
trebea omen delako, diotenez. Nik oraindik ez dut sekulan dantzan egiten ikusi. Eta nago, Jakson deitze hori, dantzan egiteagaitik baino, geratzen
ari zaion kakakoloreagatik dela gehiago. Metadona hartzen hasi zenetik
gero eta zurbilago ikusten dudalako nere laguna astetik astera. Begitarte
triste hori ere... Baina lasai-lasaia da izatez. Beti begiak erdi itxirik eta, leun
leun hitzegiten du. Hitzegiten duenean, gehienean beste planeta baten
egoten delako. Baina bereziki marmarrean ibiltzen da, ahapeka, edo besteok esaten ditugun hitzak errepikatzen, bere baitarako bezala.
Metadonaren eragina omen da aldarte berezi hori. “Trixtura uxatzeko”,
esaten dit. “Gerrako izugarriak ezabatzeko”.
“Horixe nagoela”
“Kongon”
“Kongon? Baina zein sasoitan? Zein gerratan?”
“Zein gerratan galdetzen didak? Baina nola zein gerratan? Zeinetan izango duk ba? GERRAN! Kongoko gerran! Beti zegok gerra Kongon. Beti!”
Dirudienez txinpantzeak erabiltzen zituzten gerran, minak desaktibatzeko eta, horrelakoxe lantxoak egiteko. Eta Maikelek ikusiak ditu aita, ama,
anai bi, bere lehengusiña bat eta beste hainbat senide airetik salto egiten
mila zatitan lehertuta. Maikel gaixoa. Orain txupitoa hartzen du goizero,
lozorroan egoteko, pozik egoteko modu bakarra duela dino. Poztasun
artifiziala omen da egun eskura dezakeen bakarra. Kaila kantuz ibiltzen da
sarri, horixe du gutuko, eta beti errepikatzen duen leloa “eztakienak
erran lezake ni alagera nizala, hortzetan deizüt irria eta bi begietan nigarra...” Bihotz handia dauka Maikel gureak, handi handia, baita urratua ere
alderik aldera. Lasai-lasaia da, beti, baina, inoiz baditu bere haserraldiak
ere, eta orduan hobe tximu horrengandik urruti jartzea.
Baina... “nun sartu ete dittuk? Illuntziko hamarrak eta hamar eta honek
agertu barik...” Aste osoan gazta mamitzen (kailatzen esan liteke?) hartu
dudan lanak hartuta... Gainera, hileko paketean txapela sartzeko eskatu
nien etxekoei,“lagun bati oparixe ein gure otset, ama.” Eta hementxe dut
txapela, Silverrentzat. Ilusioa egingo diolakoan. Beti ari baita bera euskalduna dela, eta bere aitatxi Donibane Lohitzunekoa zela, eta bere amatxi
Otsagabiakoa, eta horrelako kontuekin.
“Baina hi ez haiz ba Gibraltargo Makako arrazakoa, ala?”, bota nion bere
euskalduntasuna aldarrikatzen hasi zen hamaigarren aldian.
164
165
Aitor Fresnedo Gerrikabeitia
Poemak eta “Gazta baten truke”
“Baina hi zozua hiz, vasko! Eta zer kristo ajola dio ni Gibraltargo Makakoa
izatea, euskalduna izan edo ez izateko? Agian pentsatuko duk hemen hi
haizela munduko vasko bakarra, eta vaskorik vaskoena. Edo zer uste duk,
nire aitatxi eta amatxiren kantu horiek koplak direla? Bai, aitatxi koplakaria zuan, hortaz zalantzik ez, horrela maitemindu zian amatxi geurea.
Baina hi zozua hiz... Hik ez duk esaten beti mendian ibilten hintzela, eta
mendia gora eta mendia behera, eta mendizalea hintzela?”
“Bai ba! Horixe nintzela mendizalea! Baina, zer ikusteko zeukak horrek
hire aitatxi ta amatxirekin?”
“Tximukorotza! Ixil hadi... Hi zein menditan hago ibilita, hire Bizkai aldeko mendimuino horietan, ala benetazko mendietan, nere jaioterri inguruan diren mendietan?”
“Hi, errespetu pittin bat Silver, Auñamendiak ederrak dituk, baina
Anboton zeukean bizilekua Marik eta, kontuz gero!”
“Kakitzat, eta kaka Mari horrentzat ere. Hik ba al dakik nor den Gaztarri?”
“Ze-harri?”
“Gaztarri! Ezagutuko duk behintzat Orhi, ezta? Eta Kartxela, ezta? Ba, bien
artean zegok Gaztarri, Orhi menditik Kartxelarako bidea eginik aurkituko duk Gaztarri. Erostak mapa bat nahi baduk. Inkulto halakoa. Esziofilo
hori!”
“Hi kontuz gero zer esaten doken! Etxakiat esziofilo horrek zer esan
nahiko duen, baina bada ezpaga hire amaputa izango duk hori, eta ez
eidak azaldu ere egin, hire buztan luze horrekin korbata bat egitea nahi
ezpaduk”.
- Parts
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 01
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 02
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 03
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 04
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 05
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 06
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 07
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 08
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 09
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 10
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 11
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 12
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 13
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 14
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 15
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 16
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 17
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 18
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 19
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 20
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 21
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 22
- Ataramiñe'05 Euskal Errepresaliatu Politikoen Literatura Koadernoak - 23