Ainarak herrira itzuliko dira - 2
presoak izan dira partaide
ospakizunetan.
5
Heldu zaigu gozamena
bete delako nahimena,
bilduta dugu auzolanean
gure ahalmena,
eserita goramena,
iritsi da zoramena,
bozgorailutik esan digute
“kito pairamena”.
7
Zaharrentzat ohorea
guztiontzat kolorea,
matazak bilduz fin ehuntzeko
herri dotorea,
buka dadin dolorea,
askatzeko umorea,
udaberrian ikus dezagun
poz otalorea.
58
8
Haur jostarien erara
xaloki zutitu gara,
bizipenekin edertu zaigu
gozoro ganbara,
bihar txioen algara,
harraparien ikara,
bildu garenok sentitu dugu
presoen zirrara.
2011ko maiatzaren 22an
3
Bidaiaren xedea
euren kontaketa,
presoei ekarri
gure arnasketa,
autobusak eskaintzen
digu hurbilketa,
gozoro senideen
arteko hizketa,
esperantzak hazteko
arimen gehiketa.
2
Autobusean gara
Gasteiztik atera,
maitagarriak dauden
kartzelen aldera,
harantz doa bihotza
guztiz alegera,
goratzeko beraien
jarrera onbera,
konpartitzeko amets
ederrak batera.
4
Autobusean doa
espearen ama,
umorez uxatzen du
tristuraren zama,
semeak deitzen dio
Anbotoko Dama,
dakarkio herriko
kaleen arrama,
bidean jasotako
koloreen gama.
1
Hor dator abegikor
Puertorako busa,
astero dezakegu
erosoki usa,
ideia zoragarri
ugariren musa,
euskal presoentzat da
gaitzen errefusa,
berari esker zaie
urtzen malerusa.
179
Puertorako autobusa
5
Haurrak penintsula du
lotan zeharkatu,
autobusa ohitura
zaio bilakatu,
ohi duen eran dio
aitxari eskatu,
“kartzelan gura nuke
ama musukatu,
bere larru leuna
goxo ferekatu”.
60
6
Neguan eta udan
gertu aisietan,
autobus barrenean
ordu luzeetan,
politika kriminal
baten erpeetan,
txalaparta zarete
ziega urrunetan,
goizeko zohardia
une ilunetan.
2011ko maiatzaren 29an
1
Lizunkoi anker bat da
Dominique Strauss-Kahn,
hankartea beti du
aisian irrikan,
etxetik kanpo neskak
dihardu zirikan,
hobe jardungo balitz
korrikan karrikan.
3
Hiru mila euroko
gelan da itzarri,
bainugelatik irten
basati net txarri,
brasta langile bat du
irritsaz jazarri,
neskaren izen ona
biluzik ezarri.
180
Dominique lizunkoi anker bat
2
Strauss-Kahnek omen du
neska bat bortxatu,
hotelean sendia
larriki lotsatu,
New Yorken poliziek
bart dute giltzatu,
Europan eguna da
haserre altxatu.
4
Nazioarteko den
Diru Funts horretan,
aritzen zen Dominique
jaunen mesedetan,
agintaritza zaio
zapuztu grinetan,
ar senak eseri du
epaitegietan.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
61
62
5
Strauss-Kahn sozialista
eta aberatsa,
bere baitan darama
astunki akatsa,
ez du konpartitu nahi
diruen baratza,
langileari dio
eskaini lokatza.
7
Frantzian hurbil zeukan
lehendakaritza,
sozialistentzat klar zen
euren esperantza,
bilatu duelako
maltzurki triskantza,
oilar gandorra zaio
bihurtu arantza.
6
Estatu txiroekin
zorrotz du jokatu,
euren etorkizuna
gaitz hipotekatu,
bankarien bizkarrak
ditu ferekatu,
beraien gutiziak
ongi elikatu.
8
Dominique bat antzera
ari zarenean,
ama iraintzen duzu
bihotz barrenean,
emakumeak tinko
“Ez”, dioenean,
arkeria desegin
adeitasunean.
2011ko ekainaren 3an
181
Krabelin amets zoragarrietan zaude
3
Landare, naro zara
hazi zelaietan,
hostoak prest dauzkazu
gure bazterretan,
sarri ikusten zaitut
hur bizipenetan,
hor zaude paparretan
maiatz lehenetan,
gudari eguneko
63
oroigarrietan.
2
Jaso zintudan leun
esku ahurretan,
petaloa zeneukan
zimel azkenetan,
zurtoina zartatuta
joan zen haizeetan,
lore, bizirik zaude
lo liburuetan,
iluntzetako amets
zoragarrietan.
4
Gauez sumatzen zaitut
triste bilduago,
goiz-argiaren eske
larri motelago,
eguzkitara zaude
lili alaiago,
ihintzaren jantziaz
dir-dir ederrago,
lorea duzu heze
mardul tenteago.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
1
Krabelin zeuri beha
nengoen mendian,
arrats sargori hartan
Udako aldian,
tximisten menpe zeunden
arrisku handian,
ekaitz basatiaren
azken zohardian,
erori zinen ziplo
zure belardian.
5
Maite zaitut krabelin
poztu nauzulako,
lurrina goxo-goxo
hedatu delako,
gorri zelai berdean
polit zaudelako,
zurekin sorginduta
bizi naizelako,
txoriak txiruliru
hasi direlako.
64
6
Erleak gozatu du
ezti krabelina,
tximeletak laztandu
hegan lagun mina,
urrian itzali da
harreman bikaina,
natura gero zaigu
berpiztuko baina,
hala gerta dadila
Ama-Lur liraina.
2011ko ekainaren 12an
182
Futbola, Euskal Jaixa eta alkatea
1
Zuretzat eta niretzat
futbola denbora-pasa,
aisian ez aspertzeko
tabernetako solasa,
berak dakarkigu baina
menpekotasun demasa,
sarritan bihurtzen gaitu
zale beharrean masa,
horren erruz baloi horrek
darabil txanponen kaxa,
erraz eskuratzen ditu
hurra eta mahaspasa,
kulturari zaildu dio
diru laguntzen arnasa,
zelairik gabe bakarrik
erabil dezake basa.
– Habanera –
66
2
Euskararen lurra dugu
ohituren ingurunea,
Munduan eraiki dute
futbolaren auzunea,
telebistak jarri dio
aldeko abagunea,
jokoan dagoenean
gogoen isilunea,
euskal kulturak behar du
guztion begirunea,
eta ez orain tamalez
bizi duen hutsunea,
bertan daukagu hemengo
nortasunaren gunea,
ekar diezaiogun naro
pizkundearen unea.
3
Euskal Jaixakoak daude
kaltetu dietelako.
Karparen antolaketa,
alkatearen hautuak
ekarri du aldaketa,
futbolari utzi dio
plazaren erabilketa,
armeroek garaitzeko
aukera zutela eta,
dantzaren ikuskizunak
jasan zuen bazterketa,
azkenean ez zen egin
futbolarien olgeta,
eragin zion ordea
jaiari eragozketa.
Eibarren oso erreta
68
4
Futbolak Munduan dauka
geroa ziurtatuta,
Euskal Herri barik ere
jarraituko du puztuta,
kulturarik gabe berriz
euskalduna pitzatuta,
aberriaren zentzua
geratuko da hustuta,
Alkate, gure dantzekin
senti zaitez hunkituta,
Eibarren hurrengokoan
aritu arduratuta,
maiatzean jar ezazu
Euskal Jaixa goratuta,
Larrain dantzari txalotu
golari bezain poztuta.
2011ko ekainaren 19an
1
Kartzela eta kirola
hemen hitz ezagunak,
tamalez euren arteko
harremanak aizunak,
porlanak lagatzen ditu
giharrak net zurrunak,
janariaren koipeak
gorputzak lar astunak
3
Izerdiarekin doaz
etsipen sakonenak,
estresak eragindako
ondoez larri denak,
kirolak urtzen dizkigu
aise kezka gehienak,
zuekin egin ditzagun
amets atseginenak.
183
Kirola kartzelan
2
Kirolaren helburu bat
erre umore txarrak,
atzean utzi lasterka
pentsamendu kaskarrak,
biraka zabiltzanean
gogoan herritarrak,
itzuliko dira noizbait
antzinako aparrak.
4
Bihotza eroso dabil
arnasa neurtuta,
hobeto doaz zangoak
taupadekin batuta,
saioa bukatuko dut
pixka bat nekatuta,
berehala suspertzeko
maitea oroituta.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
69
70
5
Kiroldegian pilotan
dihardugu hormetan
besoak eta gerriak
astinduz partidetan,
herria sentitzen dugu
hurbil halakoetan,
hauspotzen zaigu punpaka
nortasuna zainetan.
7
Kirola dagigu gogoz
osoro bizitzeko,
osasuna zaintzen dugu
geroa laztantzeko,
askatasunaren nahia
naro elikatzeko,
Euskal Herria zugana
ganoraz itzultzeko.
6
Gorputz ariketak dira
guztiz beharrezkoak,
giltzadurak gozatzeko
zinez egundokoak,
kartzelak baldar nahi gaitu
harri antzerakoak,
aberriak aldiz malgu
ihi tankerakoak.
8
Egun handian ditugu
ateak birrinduko,
ziegako mamu zitalak
betiko aldenduko,
espetxetik lerden gara
korrika urrunduko,
arrats gorrian garaile
besoetan bilduko.
2011ko ekainaren 26an
1
Stephan Hessel zahar gazte bat
jendartea zirikatzen,
utopiaren bide luzean
laño sartzeko eskatzen,
politikari ustel guztien
trapu zikinak astintzen,
pobretasuna hazi delako
bankariak maiseatzen.
184
Haserretuta
2
Etorri zara haserretuta
ukabilak estututa,
langabeziak utzi dizkizu
esperantzak txikituta,
bakarrik baino hobe zenuke
borrokatu elkartuta,
kapitalisten oldarren kontra
kaleak hartu batuta.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
71
3
Sumin dakusat Gazako ama
min du bere erraietan,
etxeko ume zoragarriak
dautza zurbil odoletan,
guda-zaleek darabiltzate
armak herri txiroetan,
gudei esker bikoizten dira
kapitalak bankuetan.
72
4
Haserre zaitez, haran bat dute
indusmakinek urratu,
garapenaren arrazoipean
baserriak izorratu,
Ama-Lurrari kotxeak sarri
geroa dio zerratu,
gutxi batzuen handinahiak du
ekologia zurratu.
6
Hiratu gara ele txikiak
ari direlako galtzen,
gure munduko edertasuna
dabiltza nahita lurpetzen,
Inperioen hegemoniak
kultura du inposatzen,
gau eta egun dabil herrien
aniztasuna zapaltzen.
5
Sututa daude bihotz onberak
goseaz dago Afrika,
handik kontsumo oparoari
aritzen dira kirika,
lagundu baino nonahi ditugu
hesiak jaso korrika,
Europan bizi nahi dutelako
datoz ia igerika.
7
“Engaia zaitez!”, oihukatu du
liburua goratuta,
Hesselen deiak aspaldi dauzka
gogoak inguratuta,
aldarri hori haizean dabil
mugarriak gaindituta,
munduan ongi biziko gara
ondasunak banatuta.
74
8
Enparantzetan dabiltza tinko
haserre dauden jendeak,
kartzelan ozen entzun ditugu
aurkeztutako galdeak,
Euskal Herria busti dezala
elkartasun uholdeak,
gure lurralde hau askatzeko
lerrotu zuen moldeak.
2011ko uztailaren 3an
1
Errauskailu bat nahi dute
ezarri zubietan,
Donostiako lurretan
Usurbilgo mugetan,
zaramak gura dituzte
kiskali labeetan,
birziklatu beharrean
zaramategietan.
185
Erraustegirik ez
2
Lurra txikia delako
ingurumena zaindu,
birziklatzen duenari
zergak kentzen ordaindu,
argindarra dela eta
auzo hau ez iraindu,
zubietarrak maite du
loraldia usaindu.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
75
3
Txoko eder bat urratu
betiko zatartzeko,
dirudunen handi nahia
porlanaz asetzeko,
mendialde bat suntsitu
zakarra erretzeko,
osasuna egunero
arriskuan jartzeko.
76
4
Kontsumismoaren erruz
zorroak metatuta,
jendartean aspalditik
gabiltza kezkatuta,
baserriko ekoizkinak
zentzuz kontsumituta,
ikusiko genituzke
zaborrak murriztuta.
6
Zaramak sukaldeetan
bereizita prestatu,
atez-ateko ontziak
arduratsu hautatu,
bizimodua ontzeko
ekimena sustatu,
errauts zaleari hola
jostailua zartatu.
5
Zakarra bihurtu dute
irabazkin erretzen,
horrela dirutu dena
harro dabil kutsatzen,
gaurko kontsumo ohiturek
lar gaituzte kaltetzen,
guztiak izango gara
garaile birziklatzen.
7
Berrerabili zaborrak
ongarritu larrainak,
ez ditzala alferrikan
erre labe zikinak,
gezur eskas asko dio
txanponaren mingainak,
keak zoritxarrez ditu
hazten soinean minak.
78
8
Suak sosez beteko du
berekoien kolkoa,
astinduko hustu arte
udalen poltsikoa,
erraustu baino nahiago
biriken aldekoa,
izan dadin Zubieta
txorien gogokoa.
2011ko uztailaren 10ean
186
Neskatoa erditu da
2
Arkeriaren erpetan
eror zaitezke jai gauetan,
lizunkoiaren grinetan,
uxatu azkar ezezaguna
mozkorren inguruetan,
ez zaitez ito drogetan,
ezta ere arriskuetan
adinduen lokatzetan.
1
Motel dabil oharketa
sexu arloko heziketa,
merezi du hausnarketa,
gazte ugari urduri dago
gertu dute ernalketa,
txar eginda ariketa,
axolagabe uztarketa
kondoien erabilketa.
– Bertsuak jartzen naiz hasi. Afrikako Gerra. Paulo Yantzi –
3
Gazte batek du limurtu
bizipoza dio lapurtu,
haurdun utzita agurtu,
hamabi urte baino ez dauzka
neskatoa da beldurtu,
urdaia zaio uzkurtu,
begirada oro muturtu
gaztetasuna laburtu.
80
4
Abortua baztertuta
sinesmenak debekatuta,
etxekoek ukatuta,
eskolan ez da bihar sartuko
haurduntzeak behartuta,
harrabotsaz nazkatuta,
lagunik gabe tristatuta
malkotan dago hustuta.
6
Erditu zen pinpirina
oihukatuz barneko mina,
zartatuta larru fina,
gorputz argalak jasan zituen
kizkurduren eragina,
izuduraren usaina,
zesarearen ebakina
eta buruko samina.
5
Amatxo eta nerabe
aurrerantzean gogo gabe,
sentimena du herabe,
agur jolasak eta desirak
ezinean atsekabe,
haurra bere nahien jabe,
izango da zama nahigabe
egoera dohakabe.
7
Neskatoa ametsetan
urrun dabil zorionetan,
balizko bizipenetan,
ilargiak du zaintzen ohean
liluraren taupadetan,
biziko da izarretan,
haurra jasota besoetan
kantuaren laztanetan.
82
8
Irten dira argitara
jaitsi gure karriketara,
begi gehienen bistara,
plazan neskatxa eta umea
gozoro eguzkitara,
hurbildu gara bertara,
xuxurlatuz bien baitara
“zatozte bihotzetara”.
2011ko uztailaren 17an
1
Pikutara mendeku
hotz eta krudela,
giza eskubideen
haustaile itzela,
haizatu behar dugu
egurats umela,
etor dadin dirdirka
goiz-argi epela.
3
Begia begi truke
da euren arrantza,
esperantza nahi dute
bihurtu lokatza,
mendeku zaleena
bizimodu latza,
ezin zuzendu barik
herraren akatsa.
187
Mendekua pikutara
2
Mendekua ekintza
madarikatua,
estutzeko gehiago
herri zanpatua,
inperioen tresna
malapartatua,
barreiatzen du hemen
eta han lantua.
4
Boterea izan zen
saien aitzakia,
konkistatzeko erraz
lurralde txikia,
defendatu zelako
hango jendakia,
mendekatzen ari da
gaizto handikia.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
83
84
5
Espainian eskumak
nahi du mendekua,
bakeari ez dio
eskaintzen eskua,
gerran dabil aiseki
kriminal zakua,
bortizki jabetu zen
habiaz kukua.
7
Mendekua bultzatu
gogoak mintzeko,
askatasunen nahia
gogor itotzeko...,
borrokan jarraituko
dugu bizitzeko,
demokrazia hona
mardul ekartzeko.
6
Mendekuaren ordez
landu konponketa,
poliziak ostendu
utzi jazarketa,
sasiak ebakita
bihar hurbilketa,
geuretzat beharrezko
den elkarrizketa.
8
Haizeak ekarri du
goxo xaramela,
euskaldunen garaia
dio datorrela,
euskararen lurrean
biziko garela,
ahantziko dugula
espeok kartzela.
2011ko uztailaren 24an
188
Borrokatu bizitzaren alde
2
Gaur argitu zait auzia
gorputzaren ahulezia,
min handiaren hazia,
garden esan dit sendagileak,
“hortxe duzu minbizia”,
bihurtuko da hesia,
osasunaren luizia,
heriotzaren gezia.
1
Minbizi bere izena
hilgarri omen abizena,
gauzarik malerusena,
egon ez balitz bezala jardun
jarrerarik eskasena,
onartuko dut naizena,
larru, hezur, ur eta sena,
hori da hautu zuzena.
– Bertsuak jartzen naiz hasi –
3
Minbiziak nau lotuko
bere sarean estutuko,
geroa dit mugatuko,
arindu izan banu estresa
ez ninduke kaltetuko,
egia dut jarraituko,
denbora aprobetxatuko,
ikaspena eskertuko.
86
4
Ohetik jaiki orduko
erabakia dut hartuko,
esperantza bultzatuko,
minbiziaren aurkari baino
maiteak ditut poztuko,
alaiki naiz dutxatuko,
bizizale bilakatuko,
izadian uztartuko.
6
Eroriko zait ilea
hasiko da goragalea,
naiz kimio hartzailea,
barnean dabil bere indarra
tximista laguntzailea,
gaur nire suspertzailea,
minbiziaren haustailea,
zelulen zuzentzailea.
5
Ehunak zart inbaditu
zelula anormalen itu,
gogorki naute jipoitu,
azkar garatu da tumorea
gorputza tak zait eritu,
babes edo zirrikitu,
maitasunean dut aurkitu,
umorea dit bizitu.
7
Marihuanaren sugarra
onurarentzat deiadarra,
lokartu dit har zakarra,
ilusioa dabil gogoan
aurpegian irrifarra,
morfina beste adarra,
ahitzen du minen zuztarra,
ekaitzaren ostadarra.
88
8
Agurtu nahi dut ibarra
azkenez ikusi alorra,
gozatu usain sarkorra,
lagun nazazu, eraman, arren!
Zain dauzkat goiko tontorra,
eta aurreko altxorra,
gure Kantauri hilezkorra,
nire errautsen atorra.
2011ko uztailaren 31n
3
Bata bestetik hurbil
biak Debakoak,
Mendata, Sakoneta
udako txokoak,
maitaleentzat zinez
paregabekoak,
orduko bizipenak
ditut gogokoak,
zuekin batzen nintzen
garai hartakoak.
2
Itsasoa etsita
mendiak malkotan,
Basajaun gorpu zetzan
goizean Mendatan,
Bilbon zuten bahitu
eta utzi bertan,
hilketa oroitzen du
zelaiak urtetan,
geroztik datza goxo
euskal bihotzetan.
4
Itzuliko naiz noizbait
aske haranera,
Kantauri itsasoko
zuen bazterrera,
olatuen xuxurla
lasai entzutera,
belardian etzanda
amets egitera,
zuekin atsegina
bor-bor sentitzera.
1
Antzina lez dotore
uhinen aparra,
Sakonetak ekidin
zuen ezbeharra,
kalan jaso nahi zuten
zentral nuklearra,
baztertu zen betiko
asmo net kaskarra,
kontra zegoelako
euskal herritarra.
189
Mendata Sakoneta
5
Kaioek dagitzate
garrasi nagiak,
itsaslabar grisetan
muino orlegiak,
beheko hondartzetan
hondar beilegiak,
harkaitzen inguruan
naro itsaskiak,
babes ditzala jator
gure jendakiak.
90
6
Ekik hedatu ditu
gogoz errainuak,
zuen lurretan barna
dantzuzkit soinuak,
natura joriaren
kantuen doinuak,
irudikatu ditut
biharko leinuak,
kalaz kala zintzoki
zaintzen domeinuak.
2011ko abuztuaren 7an
1
Preso batek beste bati
bihotza dio hustu,
huskeria batengatik
bizitza zart zapuztu,
hilotz datzanari zaio
etorkizuna haustu,
aurkariari ordea
esperantza erraustu.
190
Presoak topeka
2
Espe batzuk dira bortitz
espearen etsaiak,
tarteka dakuskit ero
topeka ahariak,
hola metatzen dituzte
kartzela eskariak,
ahantzita zain daudela
etxean familiak.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
91
3
Tigre deritzote hemen
borroken tokiari,
patioetan dagoen
komun inguruari,
elkar jotzen dute bertan
men eginez herrari,
arrak direla esanez
ozenki munduari.
92
4
Isolamenduan dute
liskartiek amaitzen,
zigor-gela zikinetan
dituzte tak zanpatzen,
oldarkortasuna zaie
orduan amatatzen,
hasteko zozo zauriak
banan-banan zenbatzen.
6
Drogen mende bizi dena
izaten da galtzaile,
zorra hazi bezain azkar
jipoien jasotzaile,
hobeto izango balitz
kulturaren hartzaile,
eta ez heroinaren
hauts gaitzen erretzaile.
5
Presoa muturka dabil
egoa hauspotzeko,
eta oharturik gabe
porlana gotortzeko,
kartzelak baliatzen du
guda gu miatzeko,
eremuan diziplina
gogorki ezartzeko.
7
Ez du merezi alferrik
joka eri bukatu,
kartzelan eskubideen
alde fin borrokatu,
jendartean uztartzeko
burua elikatu,
garai pozgarrien deia
gogoan harilkatu.
94
8
Apaldu gizonkeria
liskarrak uxatzeko,
aprobetxatu denbora
kartzela laburtzeko,
atera drogen zulotik
bizitza laztantzeko,
etxekoen maitasuna
osorik jasotzeko.
2011ko abuztuaren 14an
191
1110000111
lekurik narrasenean.
2
Ez bat baizik eta hamar
digitu edo atzamar,
bilaka zaitezen zamar,
zu erabiltzen ari direnez
bizi zara sorgor samar,
esan kartzelari marmar,
“nire grazia da Aimar,
eta baserria Zumar”.
1
Zenbaki bat zarenean
kartzelaren barrenean,
soa duzu porlanean,
murru grisean ezerezean
diziplinaren menean,
zabiltza hits aienean,
lur jota etsipenean,
– Ikusten duzu goizean –
3
Kartzela oro da putza
burmuinarentzat bisutsa,
sute txar baten errautsa,
pot zaudenean belztura latza
galernak dakarren hautsa,
zabaldu iraultzen kutxa,
zuzendu trebe barautsa,
pitzatu zenbaki hutsa.
96
4
Zenbaki bat da kartzela
horixe ziren Mandela,
eta bere zigor-gela,
hamar digitu ditu zeureak
gogoratzeko zarela,
zikoinen zolan igela,
zurtz galduta urmaela,
kateen mende mengela.
6
Behatu xalo zerua
sendatu zure burua,
baztertuz estakurua,
kendu gogotik zenbaki hotza
eta bere ingurua,
aldatu gaur asturua,
ukitzeko helburua,
askatasunen zorua.
5
Zenbakia da kodea
zu zapaltzeko moldea,
deituren izenordea,
espe bihurtu zinen urtea
gizentzeko artaldea,
Mandelak zuen ordea,
militanteen fedea,
Hegoafrikan xedea.
7
Izan zinena oroitu
ziegan amestuz berritu,
hola kartzela gainditu,
zenbakiari ertzak higatuz
mamu gaiztoa garaitu,
kideen kantak aditu,
euren babesa sentitu,
esperantzak konpartitu.
98
8
Bisaian dabil irria
maiteminaren zirria,
osatzeko gaitz larria,
zuk ere duzu sostengu on bat
deitzen da Euskal Herria,
larrua eta harria,
geroaren oinarria,
arimaren pizgarria.
2011ko abuztuaren 21ean
1
Aitxa Santu omen den
zahar setatsua,
gazte kristauentzat da
artzain ahaltsua,
Madrilen batu dira
bilkura dontsua,
berresteko otoiztuz
fede gihartsua.
3
Apaiz atzerakoia
gor Vatikanoan,
eskumatarren alde
sermoi barrokoan,
aurrerakoia dabil
lanean auzoan,
jendeari laguntzen
beharren ildoan.
192
Zerua munduan
2
Benediktok klar dio
Josu zale dela,
berea da ordea
eredu motela,
txiroentzat darabil
berbaldi epela,
bankarientzat txintxin
dirutza itzela.
4
Eliza pobrea du
xede abadeak,
urre barik daitezen
egon aldareak,
uxatzeko Mundutik
behingoz gudateak,
bidegabekeriak
eta goseteak.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
99
100
5
Bakerik ez du lortu
Elizak mendeetan,
txar ibili delako
guda krudeletan,
Josuk “maita zaitezte”,
zioen plazetan,
egia zabaltzeko
xalo herrietan.
7
Elkartasuna behar
dugu gizenago,
berekoien sabela
aldiz argalago,
gurutze gutxiago
maitasun gehiago,
Mundua izan dadin
hola hobeago.
6
Jainkoaren omenez
hola edo hala,
kristau herriak armak
ekoitz ez ditzala,
eguzkia denontzat
doan den bezala,
gizakiak onura
konparti dezala.
8
Gatazken infernuan
bizi beharrean,
ezagutu nahi nuke
Zerua Lurrean,
haurrak ase Hegoan
eta Iparrean,
alaiki jolasean
izarren larrean.
2011ko abuztuaren 28an
1
Soldata on baten truke
hemendik zoaz hara,
axolarik gabe duzu
aldatu alkandora,
itsasoan galtzen den lez
ontziaren uhara,
erraz desagertu zaizu
utopien zirrara.
193
Jardun euskal herriaren alde
2
Ideologiak dira
asmoak gorpuzteko,
txarrak eta onak daude
jendartean hazteko,
gure herriak behar du
biziraun izateko,
“bil gaitezen”, dioena
bihar aske pizteko.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
101
3
Putz bultzatu dugulako
euren Estatuena,
zoru hau da Espainia
eta Frantziarena,
euskalduna izan dadin
berak gura duena,
herri honen geroa da
ehundu behar dena.
102
4
Orain arte politikan
ez zara inplikatu,
gaur entzun duzu eskaintza
eta ezin ukatu,
alderdi horri sekulaz
ez diozu bozkatu,
Euskal Herriaren kontra
delako borrokatu.
6
Udalean ari zara
aurpegi gogorrekin,
erabakitzeko hitza
ukatzen dutenekin,
zabiltza mendiak jaten
aberats berriekin,
euskarari lurra zital
kentzen dabiltzanekin.
5
Zure hautuak du gugan
eragin lurrikara,
leihoan zeneukalako
zirt presoen izara,
euskaldunak arinegi
txar inguratzen gara,
herraz itotzen gaituzten
jauntxoren gortetara.
7
“Nire lana da”, diozu
jarrera zuritzeko,
ispiluaren aurrean
lotsaz ez gorritzeko,
zuretzat aukera bat da
egoa aupatzeko,
eta neurri berean
bizitza hobetzeko.
104
8
Diru zaleekin baino
zatoz jator gurekin,
jendarte solidario bat
jaso nahi dugunekin,
alkandora zintzo jantzi
lanean hasi ekin,
etorkizunaren alde
Euskal Herriarekin.
2011ko irailaren 4an
194
Utikan genero-bortxa
2
Aizto zorrotz bat hartuta
abiatu da oilartuta,
sen matxistak gidatuta,
emazte ohia du sor sastatu
hor datza odolustuta,
koldar jomuga lortuta,
aurkitu dute urkatuta,
umeak zurtz izututa.
1
Hau bai mintzagai larria
genero-bortxa hilgarria,
ez gaitzala gaitz narria,
edonon dantzut albiste txarra
“bart andre bat jazarria”,
ozen dabil aldarria,
“kaletik at ar mingarria,
utikan nazkagarria”.
– Bertsuak jartzen naiz hasi –
3
Sartu da gelan karranka
senarra hasi zait laztanka,
irmo esan diot “hanka!”,
sexua behar zuen mozkorrak
agurtu nau garratz zaunka,
burua dabil itaunka,
erantzuna dator kulunka,
halako xextrak ehunka.
106
4
Ni nintzen bere bihotza
etxe honetako bildotsa,
orain soilik naiz gorotza,
irainez bete du sukaldea
jeloskor dator ar motza,
zakar moztu dit ahotsa,
sentitu dut zart esku hotza,
baitan oinaze zorrotza.
6
Ankerki zaitu jipoitu
begiak zaizkigu gorritu,
ezin zara hola ohitu,
gori-gori zen atzo etorri
larrua zizun zauritu,
goizean gara okitu,
ar bortitza dugu hesitu,
salatu, tinko txikitu.
5
Gaur ezin zaitut barkatu
harremana duzu puskatu,
maltzur zenuen jokatu,
atzo irria zenidan ostu
aurpegia kolpekatu,
gura nuke oihukatu,
zure bortxa madarikatu,
arkeria zatikatu.
7
Matxista zaren gizona
zara denon ezinegona,
beldurren putzu sakona,
alda ezazu behingoz jarrera
indargetu zure sona,
ekarri txit zoriona,
preziatu izadiko dona,
indartu aldarte ona.
108
8
Hautsita mendetasuna
hustuta matxismo iluna,
iritsi zaigu eguna,
poz esateko egunsentian
zu gure mutil-laguna,
ontzeko berdintasuna,
zatoz gizon berri kutuna,
gozatzera maitasuna.
2011ko irailaren 11n
1
Brau da berriz aldatu
belardi zorua,
eguzkiak jantzi du
dotore zerua,
pozarren dator txortxor
txorien korua,
zurekin loretsu zait
txoratzen burua.
3
Harremana hasi zen
epaiketa hartan,
airean irrifarra
eta hainbat laztan,
gutunak genituen
trukatu sarritan,
zirrara ernaldu zen
kartsu bularretan.
195
Gure Gotzone
2
Urte-pila Gotzone
zurekin bizitzen,
une txar eta onak
samur konpartitzen,
hementxe zaude bihotz
ametsak eztitzen,
zigorraldi nekeza
nirekin gainditzen.
4
Urruntze politika
ziguten ezarri,
izarrei jarraiki
bidea lokarri,
kartzeletan zen zure
kemena txintxarri,
maitasuna zitzaigun
hazi zoragarri.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
109
110
5
Ezkontzeko aukera
genuen mamitu,
saihesteko hainbeste
arau txilibitu,
urrats horrek gintuen
erabat hunkitu,
eraztunak ez dira
inoiz erdibitu.
7
Gaurkoak izango du
bihar jarraipena,
geroan dago dirdai
gure garaipena,
Euskal Herrian dabil
aldarrikapena,
adimenari esker
denon askapena.
6
Gero etorriko zen
etxeko altxorra,
haurra bihurtu zaigu
mutiko koskorra,
oro zipriztintzen du
kartzela elkorra,
etorkizuna zara
Oinatz maitekorra.
8
ospakizunetan.
5
Heldu zaigu gozamena
bete delako nahimena,
bilduta dugu auzolanean
gure ahalmena,
eserita goramena,
iritsi da zoramena,
bozgorailutik esan digute
“kito pairamena”.
7
Zaharrentzat ohorea
guztiontzat kolorea,
matazak bilduz fin ehuntzeko
herri dotorea,
buka dadin dolorea,
askatzeko umorea,
udaberrian ikus dezagun
poz otalorea.
58
8
Haur jostarien erara
xaloki zutitu gara,
bizipenekin edertu zaigu
gozoro ganbara,
bihar txioen algara,
harraparien ikara,
bildu garenok sentitu dugu
presoen zirrara.
2011ko maiatzaren 22an
3
Bidaiaren xedea
euren kontaketa,
presoei ekarri
gure arnasketa,
autobusak eskaintzen
digu hurbilketa,
gozoro senideen
arteko hizketa,
esperantzak hazteko
arimen gehiketa.
2
Autobusean gara
Gasteiztik atera,
maitagarriak dauden
kartzelen aldera,
harantz doa bihotza
guztiz alegera,
goratzeko beraien
jarrera onbera,
konpartitzeko amets
ederrak batera.
4
Autobusean doa
espearen ama,
umorez uxatzen du
tristuraren zama,
semeak deitzen dio
Anbotoko Dama,
dakarkio herriko
kaleen arrama,
bidean jasotako
koloreen gama.
1
Hor dator abegikor
Puertorako busa,
astero dezakegu
erosoki usa,
ideia zoragarri
ugariren musa,
euskal presoentzat da
gaitzen errefusa,
berari esker zaie
urtzen malerusa.
179
Puertorako autobusa
5
Haurrak penintsula du
lotan zeharkatu,
autobusa ohitura
zaio bilakatu,
ohi duen eran dio
aitxari eskatu,
“kartzelan gura nuke
ama musukatu,
bere larru leuna
goxo ferekatu”.
60
6
Neguan eta udan
gertu aisietan,
autobus barrenean
ordu luzeetan,
politika kriminal
baten erpeetan,
txalaparta zarete
ziega urrunetan,
goizeko zohardia
une ilunetan.
2011ko maiatzaren 29an
1
Lizunkoi anker bat da
Dominique Strauss-Kahn,
hankartea beti du
aisian irrikan,
etxetik kanpo neskak
dihardu zirikan,
hobe jardungo balitz
korrikan karrikan.
3
Hiru mila euroko
gelan da itzarri,
bainugelatik irten
basati net txarri,
brasta langile bat du
irritsaz jazarri,
neskaren izen ona
biluzik ezarri.
180
Dominique lizunkoi anker bat
2
Strauss-Kahnek omen du
neska bat bortxatu,
hotelean sendia
larriki lotsatu,
New Yorken poliziek
bart dute giltzatu,
Europan eguna da
haserre altxatu.
4
Nazioarteko den
Diru Funts horretan,
aritzen zen Dominique
jaunen mesedetan,
agintaritza zaio
zapuztu grinetan,
ar senak eseri du
epaitegietan.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
61
62
5
Strauss-Kahn sozialista
eta aberatsa,
bere baitan darama
astunki akatsa,
ez du konpartitu nahi
diruen baratza,
langileari dio
eskaini lokatza.
7
Frantzian hurbil zeukan
lehendakaritza,
sozialistentzat klar zen
euren esperantza,
bilatu duelako
maltzurki triskantza,
oilar gandorra zaio
bihurtu arantza.
6
Estatu txiroekin
zorrotz du jokatu,
euren etorkizuna
gaitz hipotekatu,
bankarien bizkarrak
ditu ferekatu,
beraien gutiziak
ongi elikatu.
8
Dominique bat antzera
ari zarenean,
ama iraintzen duzu
bihotz barrenean,
emakumeak tinko
“Ez”, dioenean,
arkeria desegin
adeitasunean.
2011ko ekainaren 3an
181
Krabelin amets zoragarrietan zaude
3
Landare, naro zara
hazi zelaietan,
hostoak prest dauzkazu
gure bazterretan,
sarri ikusten zaitut
hur bizipenetan,
hor zaude paparretan
maiatz lehenetan,
gudari eguneko
63
oroigarrietan.
2
Jaso zintudan leun
esku ahurretan,
petaloa zeneukan
zimel azkenetan,
zurtoina zartatuta
joan zen haizeetan,
lore, bizirik zaude
lo liburuetan,
iluntzetako amets
zoragarrietan.
4
Gauez sumatzen zaitut
triste bilduago,
goiz-argiaren eske
larri motelago,
eguzkitara zaude
lili alaiago,
ihintzaren jantziaz
dir-dir ederrago,
lorea duzu heze
mardul tenteago.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
1
Krabelin zeuri beha
nengoen mendian,
arrats sargori hartan
Udako aldian,
tximisten menpe zeunden
arrisku handian,
ekaitz basatiaren
azken zohardian,
erori zinen ziplo
zure belardian.
5
Maite zaitut krabelin
poztu nauzulako,
lurrina goxo-goxo
hedatu delako,
gorri zelai berdean
polit zaudelako,
zurekin sorginduta
bizi naizelako,
txoriak txiruliru
hasi direlako.
64
6
Erleak gozatu du
ezti krabelina,
tximeletak laztandu
hegan lagun mina,
urrian itzali da
harreman bikaina,
natura gero zaigu
berpiztuko baina,
hala gerta dadila
Ama-Lur liraina.
2011ko ekainaren 12an
182
Futbola, Euskal Jaixa eta alkatea
1
Zuretzat eta niretzat
futbola denbora-pasa,
aisian ez aspertzeko
tabernetako solasa,
berak dakarkigu baina
menpekotasun demasa,
sarritan bihurtzen gaitu
zale beharrean masa,
horren erruz baloi horrek
darabil txanponen kaxa,
erraz eskuratzen ditu
hurra eta mahaspasa,
kulturari zaildu dio
diru laguntzen arnasa,
zelairik gabe bakarrik
erabil dezake basa.
– Habanera –
66
2
Euskararen lurra dugu
ohituren ingurunea,
Munduan eraiki dute
futbolaren auzunea,
telebistak jarri dio
aldeko abagunea,
jokoan dagoenean
gogoen isilunea,
euskal kulturak behar du
guztion begirunea,
eta ez orain tamalez
bizi duen hutsunea,
bertan daukagu hemengo
nortasunaren gunea,
ekar diezaiogun naro
pizkundearen unea.
3
Euskal Jaixakoak daude
kaltetu dietelako.
Karparen antolaketa,
alkatearen hautuak
ekarri du aldaketa,
futbolari utzi dio
plazaren erabilketa,
armeroek garaitzeko
aukera zutela eta,
dantzaren ikuskizunak
jasan zuen bazterketa,
azkenean ez zen egin
futbolarien olgeta,
eragin zion ordea
jaiari eragozketa.
Eibarren oso erreta
68
4
Futbolak Munduan dauka
geroa ziurtatuta,
Euskal Herri barik ere
jarraituko du puztuta,
kulturarik gabe berriz
euskalduna pitzatuta,
aberriaren zentzua
geratuko da hustuta,
Alkate, gure dantzekin
senti zaitez hunkituta,
Eibarren hurrengokoan
aritu arduratuta,
maiatzean jar ezazu
Euskal Jaixa goratuta,
Larrain dantzari txalotu
golari bezain poztuta.
2011ko ekainaren 19an
1
Kartzela eta kirola
hemen hitz ezagunak,
tamalez euren arteko
harremanak aizunak,
porlanak lagatzen ditu
giharrak net zurrunak,
janariaren koipeak
gorputzak lar astunak
3
Izerdiarekin doaz
etsipen sakonenak,
estresak eragindako
ondoez larri denak,
kirolak urtzen dizkigu
aise kezka gehienak,
zuekin egin ditzagun
amets atseginenak.
183
Kirola kartzelan
2
Kirolaren helburu bat
erre umore txarrak,
atzean utzi lasterka
pentsamendu kaskarrak,
biraka zabiltzanean
gogoan herritarrak,
itzuliko dira noizbait
antzinako aparrak.
4
Bihotza eroso dabil
arnasa neurtuta,
hobeto doaz zangoak
taupadekin batuta,
saioa bukatuko dut
pixka bat nekatuta,
berehala suspertzeko
maitea oroituta.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
69
70
5
Kiroldegian pilotan
dihardugu hormetan
besoak eta gerriak
astinduz partidetan,
herria sentitzen dugu
hurbil halakoetan,
hauspotzen zaigu punpaka
nortasuna zainetan.
7
Kirola dagigu gogoz
osoro bizitzeko,
osasuna zaintzen dugu
geroa laztantzeko,
askatasunaren nahia
naro elikatzeko,
Euskal Herria zugana
ganoraz itzultzeko.
6
Gorputz ariketak dira
guztiz beharrezkoak,
giltzadurak gozatzeko
zinez egundokoak,
kartzelak baldar nahi gaitu
harri antzerakoak,
aberriak aldiz malgu
ihi tankerakoak.
8
Egun handian ditugu
ateak birrinduko,
ziegako mamu zitalak
betiko aldenduko,
espetxetik lerden gara
korrika urrunduko,
arrats gorrian garaile
besoetan bilduko.
2011ko ekainaren 26an
1
Stephan Hessel zahar gazte bat
jendartea zirikatzen,
utopiaren bide luzean
laño sartzeko eskatzen,
politikari ustel guztien
trapu zikinak astintzen,
pobretasuna hazi delako
bankariak maiseatzen.
184
Haserretuta
2
Etorri zara haserretuta
ukabilak estututa,
langabeziak utzi dizkizu
esperantzak txikituta,
bakarrik baino hobe zenuke
borrokatu elkartuta,
kapitalisten oldarren kontra
kaleak hartu batuta.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
71
3
Sumin dakusat Gazako ama
min du bere erraietan,
etxeko ume zoragarriak
dautza zurbil odoletan,
guda-zaleek darabiltzate
armak herri txiroetan,
gudei esker bikoizten dira
kapitalak bankuetan.
72
4
Haserre zaitez, haran bat dute
indusmakinek urratu,
garapenaren arrazoipean
baserriak izorratu,
Ama-Lurrari kotxeak sarri
geroa dio zerratu,
gutxi batzuen handinahiak du
ekologia zurratu.
6
Hiratu gara ele txikiak
ari direlako galtzen,
gure munduko edertasuna
dabiltza nahita lurpetzen,
Inperioen hegemoniak
kultura du inposatzen,
gau eta egun dabil herrien
aniztasuna zapaltzen.
5
Sututa daude bihotz onberak
goseaz dago Afrika,
handik kontsumo oparoari
aritzen dira kirika,
lagundu baino nonahi ditugu
hesiak jaso korrika,
Europan bizi nahi dutelako
datoz ia igerika.
7
“Engaia zaitez!”, oihukatu du
liburua goratuta,
Hesselen deiak aspaldi dauzka
gogoak inguratuta,
aldarri hori haizean dabil
mugarriak gaindituta,
munduan ongi biziko gara
ondasunak banatuta.
74
8
Enparantzetan dabiltza tinko
haserre dauden jendeak,
kartzelan ozen entzun ditugu
aurkeztutako galdeak,
Euskal Herria busti dezala
elkartasun uholdeak,
gure lurralde hau askatzeko
lerrotu zuen moldeak.
2011ko uztailaren 3an
1
Errauskailu bat nahi dute
ezarri zubietan,
Donostiako lurretan
Usurbilgo mugetan,
zaramak gura dituzte
kiskali labeetan,
birziklatu beharrean
zaramategietan.
185
Erraustegirik ez
2
Lurra txikia delako
ingurumena zaindu,
birziklatzen duenari
zergak kentzen ordaindu,
argindarra dela eta
auzo hau ez iraindu,
zubietarrak maite du
loraldia usaindu.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
75
3
Txoko eder bat urratu
betiko zatartzeko,
dirudunen handi nahia
porlanaz asetzeko,
mendialde bat suntsitu
zakarra erretzeko,
osasuna egunero
arriskuan jartzeko.
76
4
Kontsumismoaren erruz
zorroak metatuta,
jendartean aspalditik
gabiltza kezkatuta,
baserriko ekoizkinak
zentzuz kontsumituta,
ikusiko genituzke
zaborrak murriztuta.
6
Zaramak sukaldeetan
bereizita prestatu,
atez-ateko ontziak
arduratsu hautatu,
bizimodua ontzeko
ekimena sustatu,
errauts zaleari hola
jostailua zartatu.
5
Zakarra bihurtu dute
irabazkin erretzen,
horrela dirutu dena
harro dabil kutsatzen,
gaurko kontsumo ohiturek
lar gaituzte kaltetzen,
guztiak izango gara
garaile birziklatzen.
7
Berrerabili zaborrak
ongarritu larrainak,
ez ditzala alferrikan
erre labe zikinak,
gezur eskas asko dio
txanponaren mingainak,
keak zoritxarrez ditu
hazten soinean minak.
78
8
Suak sosez beteko du
berekoien kolkoa,
astinduko hustu arte
udalen poltsikoa,
erraustu baino nahiago
biriken aldekoa,
izan dadin Zubieta
txorien gogokoa.
2011ko uztailaren 10ean
186
Neskatoa erditu da
2
Arkeriaren erpetan
eror zaitezke jai gauetan,
lizunkoiaren grinetan,
uxatu azkar ezezaguna
mozkorren inguruetan,
ez zaitez ito drogetan,
ezta ere arriskuetan
adinduen lokatzetan.
1
Motel dabil oharketa
sexu arloko heziketa,
merezi du hausnarketa,
gazte ugari urduri dago
gertu dute ernalketa,
txar eginda ariketa,
axolagabe uztarketa
kondoien erabilketa.
– Bertsuak jartzen naiz hasi. Afrikako Gerra. Paulo Yantzi –
3
Gazte batek du limurtu
bizipoza dio lapurtu,
haurdun utzita agurtu,
hamabi urte baino ez dauzka
neskatoa da beldurtu,
urdaia zaio uzkurtu,
begirada oro muturtu
gaztetasuna laburtu.
80
4
Abortua baztertuta
sinesmenak debekatuta,
etxekoek ukatuta,
eskolan ez da bihar sartuko
haurduntzeak behartuta,
harrabotsaz nazkatuta,
lagunik gabe tristatuta
malkotan dago hustuta.
6
Erditu zen pinpirina
oihukatuz barneko mina,
zartatuta larru fina,
gorputz argalak jasan zituen
kizkurduren eragina,
izuduraren usaina,
zesarearen ebakina
eta buruko samina.
5
Amatxo eta nerabe
aurrerantzean gogo gabe,
sentimena du herabe,
agur jolasak eta desirak
ezinean atsekabe,
haurra bere nahien jabe,
izango da zama nahigabe
egoera dohakabe.
7
Neskatoa ametsetan
urrun dabil zorionetan,
balizko bizipenetan,
ilargiak du zaintzen ohean
liluraren taupadetan,
biziko da izarretan,
haurra jasota besoetan
kantuaren laztanetan.
82
8
Irten dira argitara
jaitsi gure karriketara,
begi gehienen bistara,
plazan neskatxa eta umea
gozoro eguzkitara,
hurbildu gara bertara,
xuxurlatuz bien baitara
“zatozte bihotzetara”.
2011ko uztailaren 17an
1
Pikutara mendeku
hotz eta krudela,
giza eskubideen
haustaile itzela,
haizatu behar dugu
egurats umela,
etor dadin dirdirka
goiz-argi epela.
3
Begia begi truke
da euren arrantza,
esperantza nahi dute
bihurtu lokatza,
mendeku zaleena
bizimodu latza,
ezin zuzendu barik
herraren akatsa.
187
Mendekua pikutara
2
Mendekua ekintza
madarikatua,
estutzeko gehiago
herri zanpatua,
inperioen tresna
malapartatua,
barreiatzen du hemen
eta han lantua.
4
Boterea izan zen
saien aitzakia,
konkistatzeko erraz
lurralde txikia,
defendatu zelako
hango jendakia,
mendekatzen ari da
gaizto handikia.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
83
84
5
Espainian eskumak
nahi du mendekua,
bakeari ez dio
eskaintzen eskua,
gerran dabil aiseki
kriminal zakua,
bortizki jabetu zen
habiaz kukua.
7
Mendekua bultzatu
gogoak mintzeko,
askatasunen nahia
gogor itotzeko...,
borrokan jarraituko
dugu bizitzeko,
demokrazia hona
mardul ekartzeko.
6
Mendekuaren ordez
landu konponketa,
poliziak ostendu
utzi jazarketa,
sasiak ebakita
bihar hurbilketa,
geuretzat beharrezko
den elkarrizketa.
8
Haizeak ekarri du
goxo xaramela,
euskaldunen garaia
dio datorrela,
euskararen lurrean
biziko garela,
ahantziko dugula
espeok kartzela.
2011ko uztailaren 24an
188
Borrokatu bizitzaren alde
2
Gaur argitu zait auzia
gorputzaren ahulezia,
min handiaren hazia,
garden esan dit sendagileak,
“hortxe duzu minbizia”,
bihurtuko da hesia,
osasunaren luizia,
heriotzaren gezia.
1
Minbizi bere izena
hilgarri omen abizena,
gauzarik malerusena,
egon ez balitz bezala jardun
jarrerarik eskasena,
onartuko dut naizena,
larru, hezur, ur eta sena,
hori da hautu zuzena.
– Bertsuak jartzen naiz hasi –
3
Minbiziak nau lotuko
bere sarean estutuko,
geroa dit mugatuko,
arindu izan banu estresa
ez ninduke kaltetuko,
egia dut jarraituko,
denbora aprobetxatuko,
ikaspena eskertuko.
86
4
Ohetik jaiki orduko
erabakia dut hartuko,
esperantza bultzatuko,
minbiziaren aurkari baino
maiteak ditut poztuko,
alaiki naiz dutxatuko,
bizizale bilakatuko,
izadian uztartuko.
6
Eroriko zait ilea
hasiko da goragalea,
naiz kimio hartzailea,
barnean dabil bere indarra
tximista laguntzailea,
gaur nire suspertzailea,
minbiziaren haustailea,
zelulen zuzentzailea.
5
Ehunak zart inbaditu
zelula anormalen itu,
gogorki naute jipoitu,
azkar garatu da tumorea
gorputza tak zait eritu,
babes edo zirrikitu,
maitasunean dut aurkitu,
umorea dit bizitu.
7
Marihuanaren sugarra
onurarentzat deiadarra,
lokartu dit har zakarra,
ilusioa dabil gogoan
aurpegian irrifarra,
morfina beste adarra,
ahitzen du minen zuztarra,
ekaitzaren ostadarra.
88
8
Agurtu nahi dut ibarra
azkenez ikusi alorra,
gozatu usain sarkorra,
lagun nazazu, eraman, arren!
Zain dauzkat goiko tontorra,
eta aurreko altxorra,
gure Kantauri hilezkorra,
nire errautsen atorra.
2011ko uztailaren 31n
3
Bata bestetik hurbil
biak Debakoak,
Mendata, Sakoneta
udako txokoak,
maitaleentzat zinez
paregabekoak,
orduko bizipenak
ditut gogokoak,
zuekin batzen nintzen
garai hartakoak.
2
Itsasoa etsita
mendiak malkotan,
Basajaun gorpu zetzan
goizean Mendatan,
Bilbon zuten bahitu
eta utzi bertan,
hilketa oroitzen du
zelaiak urtetan,
geroztik datza goxo
euskal bihotzetan.
4
Itzuliko naiz noizbait
aske haranera,
Kantauri itsasoko
zuen bazterrera,
olatuen xuxurla
lasai entzutera,
belardian etzanda
amets egitera,
zuekin atsegina
bor-bor sentitzera.
1
Antzina lez dotore
uhinen aparra,
Sakonetak ekidin
zuen ezbeharra,
kalan jaso nahi zuten
zentral nuklearra,
baztertu zen betiko
asmo net kaskarra,
kontra zegoelako
euskal herritarra.
189
Mendata Sakoneta
5
Kaioek dagitzate
garrasi nagiak,
itsaslabar grisetan
muino orlegiak,
beheko hondartzetan
hondar beilegiak,
harkaitzen inguruan
naro itsaskiak,
babes ditzala jator
gure jendakiak.
90
6
Ekik hedatu ditu
gogoz errainuak,
zuen lurretan barna
dantzuzkit soinuak,
natura joriaren
kantuen doinuak,
irudikatu ditut
biharko leinuak,
kalaz kala zintzoki
zaintzen domeinuak.
2011ko abuztuaren 7an
1
Preso batek beste bati
bihotza dio hustu,
huskeria batengatik
bizitza zart zapuztu,
hilotz datzanari zaio
etorkizuna haustu,
aurkariari ordea
esperantza erraustu.
190
Presoak topeka
2
Espe batzuk dira bortitz
espearen etsaiak,
tarteka dakuskit ero
topeka ahariak,
hola metatzen dituzte
kartzela eskariak,
ahantzita zain daudela
etxean familiak.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
91
3
Tigre deritzote hemen
borroken tokiari,
patioetan dagoen
komun inguruari,
elkar jotzen dute bertan
men eginez herrari,
arrak direla esanez
ozenki munduari.
92
4
Isolamenduan dute
liskartiek amaitzen,
zigor-gela zikinetan
dituzte tak zanpatzen,
oldarkortasuna zaie
orduan amatatzen,
hasteko zozo zauriak
banan-banan zenbatzen.
6
Drogen mende bizi dena
izaten da galtzaile,
zorra hazi bezain azkar
jipoien jasotzaile,
hobeto izango balitz
kulturaren hartzaile,
eta ez heroinaren
hauts gaitzen erretzaile.
5
Presoa muturka dabil
egoa hauspotzeko,
eta oharturik gabe
porlana gotortzeko,
kartzelak baliatzen du
guda gu miatzeko,
eremuan diziplina
gogorki ezartzeko.
7
Ez du merezi alferrik
joka eri bukatu,
kartzelan eskubideen
alde fin borrokatu,
jendartean uztartzeko
burua elikatu,
garai pozgarrien deia
gogoan harilkatu.
94
8
Apaldu gizonkeria
liskarrak uxatzeko,
aprobetxatu denbora
kartzela laburtzeko,
atera drogen zulotik
bizitza laztantzeko,
etxekoen maitasuna
osorik jasotzeko.
2011ko abuztuaren 14an
191
1110000111
lekurik narrasenean.
2
Ez bat baizik eta hamar
digitu edo atzamar,
bilaka zaitezen zamar,
zu erabiltzen ari direnez
bizi zara sorgor samar,
esan kartzelari marmar,
“nire grazia da Aimar,
eta baserria Zumar”.
1
Zenbaki bat zarenean
kartzelaren barrenean,
soa duzu porlanean,
murru grisean ezerezean
diziplinaren menean,
zabiltza hits aienean,
lur jota etsipenean,
– Ikusten duzu goizean –
3
Kartzela oro da putza
burmuinarentzat bisutsa,
sute txar baten errautsa,
pot zaudenean belztura latza
galernak dakarren hautsa,
zabaldu iraultzen kutxa,
zuzendu trebe barautsa,
pitzatu zenbaki hutsa.
96
4
Zenbaki bat da kartzela
horixe ziren Mandela,
eta bere zigor-gela,
hamar digitu ditu zeureak
gogoratzeko zarela,
zikoinen zolan igela,
zurtz galduta urmaela,
kateen mende mengela.
6
Behatu xalo zerua
sendatu zure burua,
baztertuz estakurua,
kendu gogotik zenbaki hotza
eta bere ingurua,
aldatu gaur asturua,
ukitzeko helburua,
askatasunen zorua.
5
Zenbakia da kodea
zu zapaltzeko moldea,
deituren izenordea,
espe bihurtu zinen urtea
gizentzeko artaldea,
Mandelak zuen ordea,
militanteen fedea,
Hegoafrikan xedea.
7
Izan zinena oroitu
ziegan amestuz berritu,
hola kartzela gainditu,
zenbakiari ertzak higatuz
mamu gaiztoa garaitu,
kideen kantak aditu,
euren babesa sentitu,
esperantzak konpartitu.
98
8
Bisaian dabil irria
maiteminaren zirria,
osatzeko gaitz larria,
zuk ere duzu sostengu on bat
deitzen da Euskal Herria,
larrua eta harria,
geroaren oinarria,
arimaren pizgarria.
2011ko abuztuaren 21ean
1
Aitxa Santu omen den
zahar setatsua,
gazte kristauentzat da
artzain ahaltsua,
Madrilen batu dira
bilkura dontsua,
berresteko otoiztuz
fede gihartsua.
3
Apaiz atzerakoia
gor Vatikanoan,
eskumatarren alde
sermoi barrokoan,
aurrerakoia dabil
lanean auzoan,
jendeari laguntzen
beharren ildoan.
192
Zerua munduan
2
Benediktok klar dio
Josu zale dela,
berea da ordea
eredu motela,
txiroentzat darabil
berbaldi epela,
bankarientzat txintxin
dirutza itzela.
4
Eliza pobrea du
xede abadeak,
urre barik daitezen
egon aldareak,
uxatzeko Mundutik
behingoz gudateak,
bidegabekeriak
eta goseteak.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
99
100
5
Bakerik ez du lortu
Elizak mendeetan,
txar ibili delako
guda krudeletan,
Josuk “maita zaitezte”,
zioen plazetan,
egia zabaltzeko
xalo herrietan.
7
Elkartasuna behar
dugu gizenago,
berekoien sabela
aldiz argalago,
gurutze gutxiago
maitasun gehiago,
Mundua izan dadin
hola hobeago.
6
Jainkoaren omenez
hola edo hala,
kristau herriak armak
ekoitz ez ditzala,
eguzkia denontzat
doan den bezala,
gizakiak onura
konparti dezala.
8
Gatazken infernuan
bizi beharrean,
ezagutu nahi nuke
Zerua Lurrean,
haurrak ase Hegoan
eta Iparrean,
alaiki jolasean
izarren larrean.
2011ko abuztuaren 28an
1
Soldata on baten truke
hemendik zoaz hara,
axolarik gabe duzu
aldatu alkandora,
itsasoan galtzen den lez
ontziaren uhara,
erraz desagertu zaizu
utopien zirrara.
193
Jardun euskal herriaren alde
2
Ideologiak dira
asmoak gorpuzteko,
txarrak eta onak daude
jendartean hazteko,
gure herriak behar du
biziraun izateko,
“bil gaitezen”, dioena
bihar aske pizteko.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
101
3
Putz bultzatu dugulako
euren Estatuena,
zoru hau da Espainia
eta Frantziarena,
euskalduna izan dadin
berak gura duena,
herri honen geroa da
ehundu behar dena.
102
4
Orain arte politikan
ez zara inplikatu,
gaur entzun duzu eskaintza
eta ezin ukatu,
alderdi horri sekulaz
ez diozu bozkatu,
Euskal Herriaren kontra
delako borrokatu.
6
Udalean ari zara
aurpegi gogorrekin,
erabakitzeko hitza
ukatzen dutenekin,
zabiltza mendiak jaten
aberats berriekin,
euskarari lurra zital
kentzen dabiltzanekin.
5
Zure hautuak du gugan
eragin lurrikara,
leihoan zeneukalako
zirt presoen izara,
euskaldunak arinegi
txar inguratzen gara,
herraz itotzen gaituzten
jauntxoren gortetara.
7
“Nire lana da”, diozu
jarrera zuritzeko,
ispiluaren aurrean
lotsaz ez gorritzeko,
zuretzat aukera bat da
egoa aupatzeko,
eta neurri berean
bizitza hobetzeko.
104
8
Diru zaleekin baino
zatoz jator gurekin,
jendarte solidario bat
jaso nahi dugunekin,
alkandora zintzo jantzi
lanean hasi ekin,
etorkizunaren alde
Euskal Herriarekin.
2011ko irailaren 4an
194
Utikan genero-bortxa
2
Aizto zorrotz bat hartuta
abiatu da oilartuta,
sen matxistak gidatuta,
emazte ohia du sor sastatu
hor datza odolustuta,
koldar jomuga lortuta,
aurkitu dute urkatuta,
umeak zurtz izututa.
1
Hau bai mintzagai larria
genero-bortxa hilgarria,
ez gaitzala gaitz narria,
edonon dantzut albiste txarra
“bart andre bat jazarria”,
ozen dabil aldarria,
“kaletik at ar mingarria,
utikan nazkagarria”.
– Bertsuak jartzen naiz hasi –
3
Sartu da gelan karranka
senarra hasi zait laztanka,
irmo esan diot “hanka!”,
sexua behar zuen mozkorrak
agurtu nau garratz zaunka,
burua dabil itaunka,
erantzuna dator kulunka,
halako xextrak ehunka.
106
4
Ni nintzen bere bihotza
etxe honetako bildotsa,
orain soilik naiz gorotza,
irainez bete du sukaldea
jeloskor dator ar motza,
zakar moztu dit ahotsa,
sentitu dut zart esku hotza,
baitan oinaze zorrotza.
6
Ankerki zaitu jipoitu
begiak zaizkigu gorritu,
ezin zara hola ohitu,
gori-gori zen atzo etorri
larrua zizun zauritu,
goizean gara okitu,
ar bortitza dugu hesitu,
salatu, tinko txikitu.
5
Gaur ezin zaitut barkatu
harremana duzu puskatu,
maltzur zenuen jokatu,
atzo irria zenidan ostu
aurpegia kolpekatu,
gura nuke oihukatu,
zure bortxa madarikatu,
arkeria zatikatu.
7
Matxista zaren gizona
zara denon ezinegona,
beldurren putzu sakona,
alda ezazu behingoz jarrera
indargetu zure sona,
ekarri txit zoriona,
preziatu izadiko dona,
indartu aldarte ona.
108
8
Hautsita mendetasuna
hustuta matxismo iluna,
iritsi zaigu eguna,
poz esateko egunsentian
zu gure mutil-laguna,
ontzeko berdintasuna,
zatoz gizon berri kutuna,
gozatzera maitasuna.
2011ko irailaren 11n
1
Brau da berriz aldatu
belardi zorua,
eguzkiak jantzi du
dotore zerua,
pozarren dator txortxor
txorien korua,
zurekin loretsu zait
txoratzen burua.
3
Harremana hasi zen
epaiketa hartan,
airean irrifarra
eta hainbat laztan,
gutunak genituen
trukatu sarritan,
zirrara ernaldu zen
kartsu bularretan.
195
Gure Gotzone
2
Urte-pila Gotzone
zurekin bizitzen,
une txar eta onak
samur konpartitzen,
hementxe zaude bihotz
ametsak eztitzen,
zigorraldi nekeza
nirekin gainditzen.
4
Urruntze politika
ziguten ezarri,
izarrei jarraiki
bidea lokarri,
kartzeletan zen zure
kemena txintxarri,
maitasuna zitzaigun
hazi zoragarri.
Ibon Muñoa Arizmendiarrieta
109
110
5
Ezkontzeko aukera
genuen mamitu,
saihesteko hainbeste
arau txilibitu,
urrats horrek gintuen
erabat hunkitu,
eraztunak ez dira
inoiz erdibitu.
7
Gaurkoak izango du
bihar jarraipena,
geroan dago dirdai
gure garaipena,
Euskal Herrian dabil
aldarrikapena,
adimenari esker
denon askapena.
6
Gero etorriko zen
etxeko altxorra,
haurra bihurtu zaigu
mutiko koskorra,
oro zipriztintzen du
kartzela elkorra,
etorkizuna zara
Oinatz maitekorra.
8