LatinEach bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Ёкътан баргъа, бардан ёкъкъа кечкен къараманлар…
Total number of words is 604
Total number of unique words is 443
41.9 of words are in the 2000 most common words
45.7 of words are in the 5000 most common words
45.7 of words are in the 8000 most common words
Ёкътан баргъа, бардан ёкъкъа кечкен къараманлар…
Энвер Сеферов «Таир ве Зоре» дестаныны шиирий шекильге чевиргени ве о эфсаневий эсер китап шекилинде чыкъкъаны мунасебетинен
Элимизде гузель сюсленген, кейфиетли кягъытта басылгъан, джылтында йылдызлы кок, кяинатнынъ тюсюни синъдирген китап. Къапында латин уруфатынен «Таир ве Зоре» серлевасы. Аджеба, бу не? Бизим мешур дестанымызмы? Эбет, о! Лякин янъы бир шекильде. Аджайип инсан, миллий арекет фаали, тарихчы ве фольклорджы, газетимизнинъ терен фикирли муэллифи Энвер Сеферов къадимий эфсанемизни гъайрыдан, озь отькюр козюнен бакъып, онъа шиирий сыфат берип, дердж эткен.
«Таир ве Зоре» дестаны бу бизим классик эсеримиз ве, бунынънен берабер, бутюн тюрк дюньясынынъ джевери, дегерлигидир. Онынъ мевзусы севги, мундериджеси исе, эпимиз бильгенимиз киби, акъикъий дуйгъуларгъа олюм биле кедер этмегенидир. Бу киби сюжетлер эписи халкъларда мевджут олып, инсан мунасебетлери: догърулыкъ ве ялан, садакъат ве хаинлик, гонъюльдешлик ве куньджюлик акъкъындадыр. Лякин Энвер агъа ишке кириштими – биз адий сатырлар арасындан янъы бир маналарны ачмагъа наиль оламыз.
Бундан эвель Э. Сеферовнынъ «Къасевет» меджмуасында фельсефий, алельхусус бир талилини окъур экенмиз, бизим миллий масалларымыз не къадар терен маналы олгъанында эмин олдыкъ. Мына бу дестан да ойле. Адий сюжет астында не къадар сырлар сакълангъаны Энвер агъанынъ тарифинде айдын коремиз. Чюнки муэллифнинъ такъдим эткенине коре, дестаннынъ къараманлары табиатны акс эте, Таир ве Зоренинъ икяеси исе кок фезасында олып кечкен адиселерге аит. Мында Зоре – бу Танъ йылдызы, Чолпан, авропада Венус, Венера оларакъ билинген сейяре. Таир исе Айны муджессемлей. Таирни Мердим шеэрине ёлларакъ, падиша оны дюньянынъ кочерине, кок, ер ве ер астына ёллар ачылгъан ерге ёллай. Шу ерде фаний дюньямыздан бакъий дюньягъа авушмакъ имкяны яратыла. Таир ёкътан баргъа, бардан ёкъкъа кече биле.
Дестаннынъ эр бир сатырында муджизе дюньянынъ тимсаллери нумайыш этильмекте. Булар эписи назм эсер къабына кирсетильген. Тимсаллернинъ манасыны анълатмакъны озь бойнуна белли джемаатчы ве муаррир Шевкет Къайбулла алып, шу вазифени аля беджерди. Онынъ изаатларында биз пек чокъ суаллеримизге джевапларны тапамыз. Озюмиз ичюн янъы ве бильмеген малюматлар иле таныш оламыз.
Меселя, коктеки йылдыз уюрларынынъ къырымджа адларыны билип аламыз, къырым фольклорында Саиль ким, Къуурткъа, Бек Султан ким олгъаныны, тюрк къабилелерининъ дюнья бакъышы, олар дюнья къурулышыны озьлери ичюн насыл тасавур эткенлерини анълаймыз.Эбет, базыда муэллиф шиирий шекильден чыкъмамакъ ичюн белли бир тимсаллерден ред эте. Меселя, Таирнен Зоренинъ къабирлери арасында къорай, русча «бурьян» оськенини ифаде эте. Лякин халкъ дестанындан биз билемиз ки, къабирлер арасында тикен, даа догърусы обур тикен оськен. Русчасы бунынъ ады «татарник»тир. Манаджа, бельки, бу догъруджа олур эди. Дестаннынъ бейитлери инджилер киби тизилип, къадимий сюжетни тарифлерек, онда бир сыра эпитетлер, тасвирлер, субетлер озь ерини тапа. Къараманлар иле олып кечкен вакъиалар окъуйыджынынъ козю огюнде джанланып, муджизевий дюньягъа далдыра. Умумен алгъанда, бейитлер енгиль окъула, амма къафие ве везин эр заман сакъланмагъаны, эбет, дестаннынъ къыйметини эксильтмесе де, окъугъанда, бираз кедер эте. Дестаннынъ терджиманы Асие Али эсерни мумкюни къадар якъын манада къырым тилине чевиререк, сатырма-сатыр, сёзме-сёз келиштирген. Бу гъает кейфиетли терджимедир. Чюнки мында муэллифнинъ турсын фикири, бутюн маналары ве сёзлери сакълангъан, эм бунынънен берабер назм эсернинъ шекилини джоймагъан. Бунен берабер, асыл метнге бакъкъанда, терджиме агъырджа окъула. Мында да, къафие ве везин бираз акъсайлар.
Китапнынъ тасвирий яраштырылмасыны бизим корюмли устаз рессамымыз Зарема ханым Трасиновагъа ишангъанлары да анълайышлы. Чюнки онда бу саада, яни, дестанларымыз, умумен фольклор, къадимий эдебиятымызгъа аит китапларны сюслемекте теджрибеси зенгин. Бу вазифени о озюне хас шекильде беджерди. Къабыны исе рессамнынъ къызы Лейля яраштырды. Шубесиз, бу китап эр бир ватандашымызнынъ китап рафында ерини тапмалы. Биринджиден бу халкъымызнынъ зенгинлиги олгъан, халкъ агъыз яратыджылыгъына эсаслангъан эсер.
Экинджиден, бу керчектен де кейфиетли иш ве иджадий янашма, эдждатларымыздан къалгъан асабалыгъымызгъа тазе бир назар. Биз озь масалларымызны, дестанларымызны, лятифелеримизни, аталар сёзлери ве айтымларымызны бильмесек, куньде олардан ильхам алмасакъ, къулланмасакъ, тилимизни сакъласакъ биле, бу суньий тиль оладжакъ. Джанлы тильни исе тамам шу эскиден къалма ибарелер, сёзлер, айтымлар, шакъалар яраштыра.
Иште, янъы китап эпимизге хайырлы олсун! Муэллифке иджадий мувафакъиетлер!
Энвер Сеферов «Таир ве Зоре» дестаныны шиирий шекильге чевиргени ве о эфсаневий эсер китап шекилинде чыкъкъаны мунасебетинен
Элимизде гузель сюсленген, кейфиетли кягъытта басылгъан, джылтында йылдызлы кок, кяинатнынъ тюсюни синъдирген китап. Къапында латин уруфатынен «Таир ве Зоре» серлевасы. Аджеба, бу не? Бизим мешур дестанымызмы? Эбет, о! Лякин янъы бир шекильде. Аджайип инсан, миллий арекет фаали, тарихчы ве фольклорджы, газетимизнинъ терен фикирли муэллифи Энвер Сеферов къадимий эфсанемизни гъайрыдан, озь отькюр козюнен бакъып, онъа шиирий сыфат берип, дердж эткен.
«Таир ве Зоре» дестаны бу бизим классик эсеримиз ве, бунынънен берабер, бутюн тюрк дюньясынынъ джевери, дегерлигидир. Онынъ мевзусы севги, мундериджеси исе, эпимиз бильгенимиз киби, акъикъий дуйгъуларгъа олюм биле кедер этмегенидир. Бу киби сюжетлер эписи халкъларда мевджут олып, инсан мунасебетлери: догърулыкъ ве ялан, садакъат ве хаинлик, гонъюльдешлик ве куньджюлик акъкъындадыр. Лякин Энвер агъа ишке кириштими – биз адий сатырлар арасындан янъы бир маналарны ачмагъа наиль оламыз.
Бундан эвель Э. Сеферовнынъ «Къасевет» меджмуасында фельсефий, алельхусус бир талилини окъур экенмиз, бизим миллий масалларымыз не къадар терен маналы олгъанында эмин олдыкъ. Мына бу дестан да ойле. Адий сюжет астында не къадар сырлар сакълангъаны Энвер агъанынъ тарифинде айдын коремиз. Чюнки муэллифнинъ такъдим эткенине коре, дестаннынъ къараманлары табиатны акс эте, Таир ве Зоренинъ икяеси исе кок фезасында олып кечкен адиселерге аит. Мында Зоре – бу Танъ йылдызы, Чолпан, авропада Венус, Венера оларакъ билинген сейяре. Таир исе Айны муджессемлей. Таирни Мердим шеэрине ёлларакъ, падиша оны дюньянынъ кочерине, кок, ер ве ер астына ёллар ачылгъан ерге ёллай. Шу ерде фаний дюньямыздан бакъий дюньягъа авушмакъ имкяны яратыла. Таир ёкътан баргъа, бардан ёкъкъа кече биле.
Дестаннынъ эр бир сатырында муджизе дюньянынъ тимсаллери нумайыш этильмекте. Булар эписи назм эсер къабына кирсетильген. Тимсаллернинъ манасыны анълатмакъны озь бойнуна белли джемаатчы ве муаррир Шевкет Къайбулла алып, шу вазифени аля беджерди. Онынъ изаатларында биз пек чокъ суаллеримизге джевапларны тапамыз. Озюмиз ичюн янъы ве бильмеген малюматлар иле таныш оламыз.
Меселя, коктеки йылдыз уюрларынынъ къырымджа адларыны билип аламыз, къырым фольклорында Саиль ким, Къуурткъа, Бек Султан ким олгъаныны, тюрк къабилелерининъ дюнья бакъышы, олар дюнья къурулышыны озьлери ичюн насыл тасавур эткенлерини анълаймыз.Эбет, базыда муэллиф шиирий шекильден чыкъмамакъ ичюн белли бир тимсаллерден ред эте. Меселя, Таирнен Зоренинъ къабирлери арасында къорай, русча «бурьян» оськенини ифаде эте. Лякин халкъ дестанындан биз билемиз ки, къабирлер арасында тикен, даа догърусы обур тикен оськен. Русчасы бунынъ ады «татарник»тир. Манаджа, бельки, бу догъруджа олур эди. Дестаннынъ бейитлери инджилер киби тизилип, къадимий сюжетни тарифлерек, онда бир сыра эпитетлер, тасвирлер, субетлер озь ерини тапа. Къараманлар иле олып кечкен вакъиалар окъуйыджынынъ козю огюнде джанланып, муджизевий дюньягъа далдыра. Умумен алгъанда, бейитлер енгиль окъула, амма къафие ве везин эр заман сакъланмагъаны, эбет, дестаннынъ къыйметини эксильтмесе де, окъугъанда, бираз кедер эте. Дестаннынъ терджиманы Асие Али эсерни мумкюни къадар якъын манада къырым тилине чевиререк, сатырма-сатыр, сёзме-сёз келиштирген. Бу гъает кейфиетли терджимедир. Чюнки мында муэллифнинъ турсын фикири, бутюн маналары ве сёзлери сакълангъан, эм бунынънен берабер назм эсернинъ шекилини джоймагъан. Бунен берабер, асыл метнге бакъкъанда, терджиме агъырджа окъула. Мында да, къафие ве везин бираз акъсайлар.
Китапнынъ тасвирий яраштырылмасыны бизим корюмли устаз рессамымыз Зарема ханым Трасиновагъа ишангъанлары да анълайышлы. Чюнки онда бу саада, яни, дестанларымыз, умумен фольклор, къадимий эдебиятымызгъа аит китапларны сюслемекте теджрибеси зенгин. Бу вазифени о озюне хас шекильде беджерди. Къабыны исе рессамнынъ къызы Лейля яраштырды. Шубесиз, бу китап эр бир ватандашымызнынъ китап рафында ерини тапмалы. Биринджиден бу халкъымызнынъ зенгинлиги олгъан, халкъ агъыз яратыджылыгъына эсаслангъан эсер.
Экинджиден, бу керчектен де кейфиетли иш ве иджадий янашма, эдждатларымыздан къалгъан асабалыгъымызгъа тазе бир назар. Биз озь масалларымызны, дестанларымызны, лятифелеримизни, аталар сёзлери ве айтымларымызны бильмесек, куньде олардан ильхам алмасакъ, къулланмасакъ, тилимизни сакъласакъ биле, бу суньий тиль оладжакъ. Джанлы тильни исе тамам шу эскиден къалма ибарелер, сёзлер, айтымлар, шакъалар яраштыра.
Иште, янъы китап эпимизге хайырлы олсун! Муэллифке иджадий мувафакъиетлер!
You have read 1 text from Crimean Tatar literature.