Языкъки, шифалы отларгъа чокъ эмиет берильмей

Языкъки, шифалы отларгъа чокъ эмиет берильмей
Къырым ярымадамыз дюньяда энъ гузель, дюльбер, зенгин тарихлы олгъан ерлерден биридир. Биз, къырымлар ичюн о мукъаддес ер. Къырым халкъымызнынъ айырылмаз Ана-Ватаныдыр.
Эвель-эзельден эдждатларымыз Къырымнынъ табиатыны севип, къорчалап, онынъ авасындан, отларындан шифаланып кельгенлер. Къырым шифалы отларнен пек зенгин. Халкъымыз олардан файдаланып сагълам олгъан. Амма вакъыт кечтикче, инсанлар кимиядан япылгъан иляджларгъа зияде дикъкъат айырып, аякълары тюбюнде оськен табиий шифалы отларгъа, осюмликлерге эмиет бермейип, унутып башладылар.
Эвелери, мен беллесем, къырымлар эр бир отнынъ, осюмликнинъ къырым тилинде адыны бильген олсалар керек. Ал-азырда, теэссюф ки, энъ къарт адамымыздан сорасанъыз, озь тилимизде бир я да эки адыны айтып олур.
Шифалы отлардан файдалангъанда, лютфен, башта экимнен акъыл танышынъ. Онынъ къарарыны къачырсанъыз, зарарыны да коре билирсиз.
Табиатта олгъан табиий антибиотиклер – сарымсакъ, согъан, бал, мумиё, прополис, нар ве онынъ къабугъы, туруп, хардал, зенджефиль, татран, дефне япрагъы, куркума, фесильген, кетен урлугъы, сельби, акъкъайын ве акъагъач бюрьлери де пек файдалы. Ондан гъайры, емиш ве мейваларда олгъан витаминлер де тез шифаланмагъа ярдым эте. Бу клюква, къансиер, бурулча, ахудут, торгъай юзюми, портакъал, лимон, алма, армут.
Шифалы отларнынъ адлары унутылмамасы ичюн бир къач дёртлюклер уйдурдым ве дикъкъатынъызгъа авале этем.
Ашкъазанынъ агъыртса,
Синъир япрагъын чайна.
Тенинъде чыбан чыкъса,
Бакъа япрагъын багъла.

Цикорнынъ тамырлары,
Джигерге дерман олар.
Орькени, чечеклери
Ич кеткенни шифалар.

Къаракъыз от – бу тикен,
Дагъ, чёльде осе экен.
Яраларны тюзетир,
Шифасыны косьтерир.

Озен янында оськен,
Гузель от, тюе табан.
Оны къайнатып ичкен
Файдасын корер инсан.

Сувукълангъан адамлар
Чайын ичип къызынса,
Дамлангъан юке чечек
Къувар маразны керчек.

Шербет отнынъ чечегин
Къурутып, ястыкъ япсанъ,
Юкъусызлыкъ чекмекин
Унутырсынъ, баш къойсанъ.

Къурт отундан чай ичсенъ,
Вуджудынъ гъайретленир.
Япракъларына тийсенъ,
Лимон къокъусы келир.

Шалбия пек шифалы
Богъазны о тюзетер.
Хаста инсаннынъ алы
Бутюнлей гузеллешир.

Тазе, яш карпасинадан
Бал пиширип ашасанъ,
Сувукъланмакътан сакълар,
Эр кунь бир къашыкъ къапсанъ.

Къарабаш от тынчландырыр,
Тюшюрир къан басымны.
Баш агърысыны токътатыр
Къорчалар башынъызны.

Бинъ япракъ пек шифалы от
Ичек къуртын тюшюрир.
Ашкъазан, джигер ве оть
Озь алына тез келир.

Чобан чайны ичсе инсан,
Даим сагълам оладжакъ.
Такъаттан къалгъан сайын
Чобан чайны анъаджакъ.

Дагъ чайында витамин чокъ,
О тюшюре къуртларны.
Верем хасталыкъкъа о окъ,
Кочюре балгъамларны.

Къуш тилини дамлап ич –
Пек чокъ хастагъа дева.
Амма шубеленме ич,
Эким, ич десе – шифа.

Нане шифасы беллидир
Бошашып – тынчландырыр.
Джигер, отьке ярдым берир,
Баш агърысын токътатыр.

Эр кесте киев от олсун.
Акъ джигерге о шифа.
Лезет алып, хошнут олсун,
Оны ичкен чокъ дефа.

Садеф оту пек къыйметли.
Дамлап ичсенъ, о лезетли.
Ашкъазан, ЛОР хасталар
Ондан шифаланалар.

Дагъ чайы пек шифалы,
Эр бир эвде олмалы.
Бала, эркек, къадынлар,
Онен шифаланмалы.

Ит бурун мадде ачар.
Чокъ витамин онда бар.
Онен къулангъан инсан,
Даим оладжакъ сагълам.

Пападиеден шифа
Аламыз биз чокъ дефа.
Агъыз, богъаз, ашкъазан
Агъырса, оны къуллан.

Айны сефа чечегин
Дамла ве ич керегин.
Адамгъа такъат къошар,
Шишик осюми токътар.

Пек шифалы от – ювшан.
Эвинъде олса, къуллан.
Тедавийлер о инан,
Юрек, джигер, ашкъазан.

Къыркъ бугъум дамлап ичсенъ,
Шифаланырсынъ тезден.
Ашкъазан, джигер, ичек,
Шифаланыр – бу керчек.

Огъул от гузель къокъур,
Лимонны хатырлатыр.
Чайын ич, тынчландырыр,
Юрек агърысын токътатыр.

Ёнджа шишик хастагъа,
Верем ве къан басымгъа,
Даа чокъ дертке о шифа,
Чайын ичсенъ чокъ дефа.

Къычы, Чобан чантасы,
Къан темизлев устасы.
Сытманен о талашыр,
Къан акъкъанын токътатыр.

Алабота, къаз аягъы,
Къурт тюшюрир о баягъы.
Оксюрмектен ярдым этер
Яраларны эп тюзетир.

Зеэрли сюель-оттан
Сюельге къоркъмай къуллан.
Шишик хаста онъа мухтадж,
Къарарыны бильсенъ, илядж.

Текесакъал дамласанъ,
Сасыгъындан къоркъмасанъ,
О шекер хасталаргъа,
Эбет, оладжакъ дева.

Дюльбер къадифе чечек
Девалай джигер, ичек.
Къокъусы мевтюн этер,
Хасталыкъ кечип кетер.

Кетен урлугъын къуллан,
Сагълам олур ашкъазан.
Салатагъа къошсанъыз,
Кейфленип ашарсынъыз.

Ичек къуртлары къоркъа
Сары пападиеден.
Ревматизмге дева,
Баш агъры кече тезден.

Тувакъ къуйрукъ сарылыкъкъа,
Оксюрюкке къаршыдыр.
Ярдым эте ашкъазангъа,
Стоматитке шифадыр.

Чюкюндир, хавуч шырасы
Джигеринъни темизлер.
Чокъ витаминлер сырасы
Вуджудынъа кучь берер.

Къампада чокъ витаминлер,
Минераллар, ягълар, шекер,
Протеинлер, экшиликлер.
Ондан псориаз да кетер,
Ревматизм, астма кечер.
Ич, тек эким айтса, етер.

Татлы-экши емиш-мейва
Витаминлерге пек бай.
Къызылчыкъ, юзюм ве айва,
Алманы ким ашамай?
Торгъай ве френк юзюмлери,
Джилек, коген, ахудут,
Бурулча ве бурюльгенни
Унутма, акълынъда тут.