LatinEach bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Пианино чалгъан къартий
Total number of words is 677
Total number of unique words is 466
48.6 of words are in the 2000 most common words
52.6 of words are in the 5000 most common words
52.6 of words are in the 8000 most common words
Сейран Сулейман «Пианино чалгъан къартий» (икяе)
Мен меркезден узакъта яшагъан бири оларакъ университетте окъумагъа башлагъанда, чокъусы киби ятакъханеде дегиль де, янъгъыз бир къартийнинъ квартирасында киралыкъ одада яшадым. Асылында бу къартий бундан эвель кимсеге оданы кирагъа бермеген экен.
Манъа да тесадуфен берди. Бир кере къомшулары озюнинъ бош бир одасыны кирагъа бермеге истегенлери акъкъында илянны университетнинъ янында аскъан эдилер.Иште, илянны корьгенимнен шу адреске кельдим. Лякин манъа керек олгъан квартирада бош ода артыкъ кирагъа берильгени ичюн, мен, не бермеген Алла деп, янаша квартира къапысынынъ зилини чалдым. Бираздан кимдир къапы артында мени соргъугъа чекти — ким олам, нечюн бу ерге кельдим — таныш олмагъан кимсеге эр шейни олгъаны киби анълатмагъа башладым.
Ниает, баягъы яшта олгъан чал сачлы къартий къапыны ачкъан сонъ, айретте къалдым: омюримде корьмеген бу къартийнинъ квартирасында къалмакъ ихтималы мени башта къоркъутты. Тенинде тен, джанында джан къалмагъан насылдыр худжур бир къартий эди. Юзю бурюш-чюрюш, къолларында мораргъан дамарлары корюне, ешильтим козьлери исе ичинъни тешип кече. Онъа бир кереден шубенен бакъмагъа башладым. Лякин бир мудеттен сонъ озюмни къолгъа алдым.
Къарт адамдан къоркъа-джаммы ёкъса? Олмайджакъ шей!
Къартий янъгъыз яшагъаны ве кимсеге оданы кирагъа бермегени, лякин манъа бермеге къаршы олмагъаныны ашханесинде чай ичкенимизде хабер этти. Бираз экиленген сонъ одасында къалмагъа къарар бердим. Сессия башланды, бир ерде яшамакъ керек. Квартиранынъ кучюк амма темиз ве къынтавлы одасында ерлештим. Къысмет, иште… Мени энъ баштан шусы шашырды ки, къартий не къадар орьселенген ве худжур корюнгенине бакъмадан, даима хош ве муляйим лаф эте эди. Базан окъувдан кейфсиз къайткъанымда, о, андан-мындан сёз ачып, илле кейфимни котере, мени насылдыр рухландырмагъа истей эди. О юрюш-турушынен кимнидир хатырлата эди, амма кимни — бу суальге башта джевап тапалмай эдим. Сонъра бир къач йыл эвельси Джон Патрикнинъ «Къыйметли Памела» спектаклини бакъкъанымны, баш къараман — ихтиярлашкъан, хорлангъан, амма умюдини джоймагъан Памела Кронки тамам «меним» къартийимни анъдыргъаны фунтума урды.
Къартийнинъ эвинде эки килимден гъайры чокътан-чокъ китап, эски пластинкалар ве бир джарты пианино бар эди. Китаплар о къадар чокъ эди ки, олар о якъ бу якъта аякъ астында десте-десте яткъанына ачувлана эдим. Лякин базы китаплар манъа окъув девамында ярдымджы олды. Китапларны ачкъанда базы саифелернинъ четлери букюльгени, базы ерлерде къарандашнен къайдлар япылгъаны дикъкъатымны чекти.
Эр кунь квартирагъа акъшам устю къайта эдим. Ве эр вакъыт ашханедеки кучюк софра мени сыджакъ шорба, отьмек, чай ве алма беклей эдилер. Киралангъан ода парасыны бериркен, базыда ашы-сувы ичюн бираз зиядедже пара къошып бермеге истегенимде, о: «Сен яшсынъ, осьмек керексинъ, адамгъа аш бермек савап иштир, къасевет этме», — дер эди муляйим сесле. Бир кунь исе, татильге кетмезден эвель, къартийге къаранфиллер алып кельдим. О бу къаранфиллерге бала киби къуванып, гульдестени чечек савутына ерлештирип, одасында тургъан пианинонынъ устюне, генч ве дюльбер бир ханымнынъ портрети янына къойды.
Эртеси куню чантамны азырлап, онынънен сагълыкълашмакъ ичюн янына кельдим. О исе: «Билесинъми, отуз йыл эвельси шеэримизнинъ энъ буюк залында сонъки кере чыкъыш япып, Шопеннинъ эсерини чалгъан сонъ, мухлислеримден бири айны бойле къаранфиллер багъышлагъан эди. Шимди о кунни хатырладым. Санки тюневин олгъан шей. Амма отуз йыл артта къалды. Бугунь о залнынъ эльчырпмаларыны, о адамларнынъ хош тебессюмлерини сагъынам», — деди. Шу ань юзюнде биринджи кере эфкяр ве къайгъы корюнди. Оны эфкярлы тюшюнджелерден узакълаштырмакъ, юрегини котермек ичюн пианино чалмасыны риджа эттим.
«Мен… мен чокътан берли пианино чалмадым, энди эр шейни унуткъаным», — деди о. Мен пианинонынъ янына келип, устю йылтырагъаныны, демек ки, о эр кунь темизленгенини анъладым. «Пианино сизни сагъынды», — дедим онъа.
Къартий яваштан турып, пианино башына кечип отурды. О, козьлерини къапатып, бурюшик пармакъларынен квалишлерге баскъан сонъ оданынъ ичини насылдыр муджизевий аэнклер къаплап алды. Талгъын-талгъын чалынгъан иляхий музыкагъа айран къалдым ве агъыз ачып динъледим. Мени биринджи куню озюнинъ тыш корюнишинен къоркъуткъан бу аджайип къадын омюримде корьген энъ истидатлы ве меаретли пианоджы олгъандыр. Аэнклер сускъан сонъ оны эльчырпмаларнен алгъышладым. Козьлеринден кедер пердеси артыкъ чекильгенини корьдим.Биз къартийнен сагълыкълаштыкъ ве мен озь эвиме къайттым. Бир къач айдан сонъ узун татиллер де битти. Татиль биткенинен шеэрге келип, кене къартийнинъ квартирасына ашыкътым. Таныш къапынынъ зилини чалдым. Кимсе джевап бермеген сонъ къапыны пармагъымнен баягъы къакътым. Бираздан къомшу квартирадан бир деликъанлы чыкъып: «Къапыны къакъманъыз. Анда кимсе ёкъ. О ерде яшагъан къартий эки ай эвельси вефат этти», — деди.
Бу сувукъ хаберден таш кесильдим ве шу ань юрегим парча-парча олды…
Арадан чокъ йыллар кечти. Къартийнинъ хош тебессюмини, меним ичюн чалгъан шахане нагъмелерини сыкъ-сыкъ хатырлайым. О, омюримде тесадуфен расткельмегендир.
Мен меркезден узакъта яшагъан бири оларакъ университетте окъумагъа башлагъанда, чокъусы киби ятакъханеде дегиль де, янъгъыз бир къартийнинъ квартирасында киралыкъ одада яшадым. Асылында бу къартий бундан эвель кимсеге оданы кирагъа бермеген экен.
Манъа да тесадуфен берди. Бир кере къомшулары озюнинъ бош бир одасыны кирагъа бермеге истегенлери акъкъында илянны университетнинъ янында аскъан эдилер.Иште, илянны корьгенимнен шу адреске кельдим. Лякин манъа керек олгъан квартирада бош ода артыкъ кирагъа берильгени ичюн, мен, не бермеген Алла деп, янаша квартира къапысынынъ зилини чалдым. Бираздан кимдир къапы артында мени соргъугъа чекти — ким олам, нечюн бу ерге кельдим — таныш олмагъан кимсеге эр шейни олгъаны киби анълатмагъа башладым.
Ниает, баягъы яшта олгъан чал сачлы къартий къапыны ачкъан сонъ, айретте къалдым: омюримде корьмеген бу къартийнинъ квартирасында къалмакъ ихтималы мени башта къоркъутты. Тенинде тен, джанында джан къалмагъан насылдыр худжур бир къартий эди. Юзю бурюш-чюрюш, къолларында мораргъан дамарлары корюне, ешильтим козьлери исе ичинъни тешип кече. Онъа бир кереден шубенен бакъмагъа башладым. Лякин бир мудеттен сонъ озюмни къолгъа алдым.
Къарт адамдан къоркъа-джаммы ёкъса? Олмайджакъ шей!
Къартий янъгъыз яшагъаны ве кимсеге оданы кирагъа бермегени, лякин манъа бермеге къаршы олмагъаныны ашханесинде чай ичкенимизде хабер этти. Бираз экиленген сонъ одасында къалмагъа къарар бердим. Сессия башланды, бир ерде яшамакъ керек. Квартиранынъ кучюк амма темиз ве къынтавлы одасында ерлештим. Къысмет, иште… Мени энъ баштан шусы шашырды ки, къартий не къадар орьселенген ве худжур корюнгенине бакъмадан, даима хош ве муляйим лаф эте эди. Базан окъувдан кейфсиз къайткъанымда, о, андан-мындан сёз ачып, илле кейфимни котере, мени насылдыр рухландырмагъа истей эди. О юрюш-турушынен кимнидир хатырлата эди, амма кимни — бу суальге башта джевап тапалмай эдим. Сонъра бир къач йыл эвельси Джон Патрикнинъ «Къыйметли Памела» спектаклини бакъкъанымны, баш къараман — ихтиярлашкъан, хорлангъан, амма умюдини джоймагъан Памела Кронки тамам «меним» къартийимни анъдыргъаны фунтума урды.
Къартийнинъ эвинде эки килимден гъайры чокътан-чокъ китап, эски пластинкалар ве бир джарты пианино бар эди. Китаплар о къадар чокъ эди ки, олар о якъ бу якъта аякъ астында десте-десте яткъанына ачувлана эдим. Лякин базы китаплар манъа окъув девамында ярдымджы олды. Китапларны ачкъанда базы саифелернинъ четлери букюльгени, базы ерлерде къарандашнен къайдлар япылгъаны дикъкъатымны чекти.
Эр кунь квартирагъа акъшам устю къайта эдим. Ве эр вакъыт ашханедеки кучюк софра мени сыджакъ шорба, отьмек, чай ве алма беклей эдилер. Киралангъан ода парасыны бериркен, базыда ашы-сувы ичюн бираз зиядедже пара къошып бермеге истегенимде, о: «Сен яшсынъ, осьмек керексинъ, адамгъа аш бермек савап иштир, къасевет этме», — дер эди муляйим сесле. Бир кунь исе, татильге кетмезден эвель, къартийге къаранфиллер алып кельдим. О бу къаранфиллерге бала киби къуванып, гульдестени чечек савутына ерлештирип, одасында тургъан пианинонынъ устюне, генч ве дюльбер бир ханымнынъ портрети янына къойды.
Эртеси куню чантамны азырлап, онынънен сагълыкълашмакъ ичюн янына кельдим. О исе: «Билесинъми, отуз йыл эвельси шеэримизнинъ энъ буюк залында сонъки кере чыкъыш япып, Шопеннинъ эсерини чалгъан сонъ, мухлислеримден бири айны бойле къаранфиллер багъышлагъан эди. Шимди о кунни хатырладым. Санки тюневин олгъан шей. Амма отуз йыл артта къалды. Бугунь о залнынъ эльчырпмаларыны, о адамларнынъ хош тебессюмлерини сагъынам», — деди. Шу ань юзюнде биринджи кере эфкяр ве къайгъы корюнди. Оны эфкярлы тюшюнджелерден узакълаштырмакъ, юрегини котермек ичюн пианино чалмасыны риджа эттим.
«Мен… мен чокътан берли пианино чалмадым, энди эр шейни унуткъаным», — деди о. Мен пианинонынъ янына келип, устю йылтырагъаныны, демек ки, о эр кунь темизленгенини анъладым. «Пианино сизни сагъынды», — дедим онъа.
Къартий яваштан турып, пианино башына кечип отурды. О, козьлерини къапатып, бурюшик пармакъларынен квалишлерге баскъан сонъ оданынъ ичини насылдыр муджизевий аэнклер къаплап алды. Талгъын-талгъын чалынгъан иляхий музыкагъа айран къалдым ве агъыз ачып динъледим. Мени биринджи куню озюнинъ тыш корюнишинен къоркъуткъан бу аджайип къадын омюримде корьген энъ истидатлы ве меаретли пианоджы олгъандыр. Аэнклер сускъан сонъ оны эльчырпмаларнен алгъышладым. Козьлеринден кедер пердеси артыкъ чекильгенини корьдим.Биз къартийнен сагълыкълаштыкъ ве мен озь эвиме къайттым. Бир къач айдан сонъ узун татиллер де битти. Татиль биткенинен шеэрге келип, кене къартийнинъ квартирасына ашыкътым. Таныш къапынынъ зилини чалдым. Кимсе джевап бермеген сонъ къапыны пармагъымнен баягъы къакътым. Бираздан къомшу квартирадан бир деликъанлы чыкъып: «Къапыны къакъманъыз. Анда кимсе ёкъ. О ерде яшагъан къартий эки ай эвельси вефат этти», — деди.
Бу сувукъ хаберден таш кесильдим ве шу ань юрегим парча-парча олды…
Арадан чокъ йыллар кечти. Къартийнинъ хош тебессюмини, меним ичюн чалгъан шахане нагъмелерини сыкъ-сыкъ хатырлайым. О, омюримде тесадуфен расткельмегендир.
You have read 1 text from Crimean Tatar literature.