🕙 2-minute read
Хоёр сэсэнэй хөөрэлдөөн
Total number of words is 281
Total number of unique words is 177
0.0 of words are in the 2000 most common words
0.0 of words are in the 5000 most common words
0.0 of words are in the 8000 most common words
Хоёр сэсэнэй хөөрэлдөөн
1
Урдын урда сагта нэгэ сэсэн хаан ажаһуудаг байгаа. Тэрэ хаан хадаа хүбүүтэй байгаа. Хүбүүниинь ехэ тэнэг, юушье ойлгодоггүй байгаа һэн.
Хаан хүбүүндээ ехэ сэсэн һамага оложо үхым байна даа гэжэ өөрынгөө гүрэндэ тиимэ сэсэн басага бэдэрбэ. Бэдэр-бэдэр-һээр нэгэ үгытэй хүнэй басага олобо. Хаан хорим хэжэ, хүбүүндээ һамга асарба. Хаан бэрэтэеэ ехэ тааража, һэтэ һоннн зугаа зугаалдаг байгаа.
Нэгэтэ тэрэ хаан агнажа ябатараа төөрөөд, ондоо хаанай орондо орожо ерэбэ. Тэрэ хари гүрэнэй хаан энэ хааниие баряад, дүрбэн баханын дунда хүлижэ орхибо.
2
Энэ манай хаан хайшан гээд гэртээ иимэ ушарта ороод байнаб гэжэ мэдүүлхэб даа гээд, бэрэдээ иимэ удхатай бэшэг эльгээбэ: «Би ногоон торгон тохомтой, хүхэ торгон хүнжэлтэй, үдэр һүнигүй хажуудаа һахюултай, хаанай байгаа, үзөөгүй газарта, баруун хаанайда байнаб. Ши энэ минии эльгээһэн гурбан буха, гушан шарада бии үгэй юумээ тохоод, үбэртэ малаа урдаа туугаад, бэшэ малаа хойноо дахуулаад, муу һүхэеэ тэндээ хаяад, алтан хайшаяа абаад ерээрэй».
Хаанай эльгээһэн гурбан баатар, гушан жолоошодонь хүрэхэ газартаа хүрэжэ, Алтан хайшада хаанай бэшэг хүргэбэ.
3
Алтан хайша тэрэ бэшэг уншаад, энэ хаан баабаймнай аюулда ороод байна гэжэ мэдэбэ. Үбэртэ малаа урдаа тууха гээшэнь өөһэдынгөө баатарнуудые урдаа табяад, бэшэ малаа хойноо дахуулаад ерэхэ гээшэнь бии үгэй сэрэгээ, баатарнуудаа хойноо ябуулха, муу һүхэеэ гэртээ орхихо гээшэнь тэрэ тэнэг хүбүүгээ тэндэнь хаяха, Алтан хайшаяа абаад ерэхэ гээшэнь бэрэ басагаяа хуу сэрэгээ толгойлоод ерэхэ гэжэ тэрэ бэшэгэнь иимэ удхатай байба.
Алтан хайша түргэнөөр бии үгэй баатарнуудаа, бии үгэй сэрэгээ толгойлоод, хаан баабайгаа абархаяа мордобо. Баруун хаанайда хүрэжэ ябахадаа гурбан баатарыень алажа, гушан жолоошыень түүшэлэжэ, тэрэ хаанайдаа дайгаар ороод, хаан баабайгаа абаржа, гэртээ харижа ерэбэ.
Хаан нэгэ хэды жэл соо хаагаараа һуугаад, үхэхэ дээрээ Алтан хайшаяа хаан болгожо һуулгаба. Алтан хайша хаан боложо һуугаад, арад зоноо баяжуулжа, баярлуулжа һууба.
1
Урдын урда сагта нэгэ сэсэн хаан ажаһуудаг байгаа. Тэрэ хаан хадаа хүбүүтэй байгаа. Хүбүүниинь ехэ тэнэг, юушье ойлгодоггүй байгаа һэн.
Хаан хүбүүндээ ехэ сэсэн һамага оложо үхым байна даа гэжэ өөрынгөө гүрэндэ тиимэ сэсэн басага бэдэрбэ. Бэдэр-бэдэр-һээр нэгэ үгытэй хүнэй басага олобо. Хаан хорим хэжэ, хүбүүндээ һамга асарба. Хаан бэрэтэеэ ехэ тааража, һэтэ һоннн зугаа зугаалдаг байгаа.
Нэгэтэ тэрэ хаан агнажа ябатараа төөрөөд, ондоо хаанай орондо орожо ерэбэ. Тэрэ хари гүрэнэй хаан энэ хааниие баряад, дүрбэн баханын дунда хүлижэ орхибо.
2
Энэ манай хаан хайшан гээд гэртээ иимэ ушарта ороод байнаб гэжэ мэдүүлхэб даа гээд, бэрэдээ иимэ удхатай бэшэг эльгээбэ: «Би ногоон торгон тохомтой, хүхэ торгон хүнжэлтэй, үдэр һүнигүй хажуудаа һахюултай, хаанай байгаа, үзөөгүй газарта, баруун хаанайда байнаб. Ши энэ минии эльгээһэн гурбан буха, гушан шарада бии үгэй юумээ тохоод, үбэртэ малаа урдаа туугаад, бэшэ малаа хойноо дахуулаад, муу һүхэеэ тэндээ хаяад, алтан хайшаяа абаад ерээрэй».
Хаанай эльгээһэн гурбан баатар, гушан жолоошодонь хүрэхэ газартаа хүрэжэ, Алтан хайшада хаанай бэшэг хүргэбэ.
3
Алтан хайша тэрэ бэшэг уншаад, энэ хаан баабаймнай аюулда ороод байна гэжэ мэдэбэ. Үбэртэ малаа урдаа тууха гээшэнь өөһэдынгөө баатарнуудые урдаа табяад, бэшэ малаа хойноо дахуулаад ерэхэ гээшэнь бии үгэй сэрэгээ, баатарнуудаа хойноо ябуулха, муу һүхэеэ гэртээ орхихо гээшэнь тэрэ тэнэг хүбүүгээ тэндэнь хаяха, Алтан хайшаяа абаад ерэхэ гээшэнь бэрэ басагаяа хуу сэрэгээ толгойлоод ерэхэ гэжэ тэрэ бэшэгэнь иимэ удхатай байба.
Алтан хайша түргэнөөр бии үгэй баатарнуудаа, бии үгэй сэрэгээ толгойлоод, хаан баабайгаа абархаяа мордобо. Баруун хаанайда хүрэжэ ябахадаа гурбан баатарыень алажа, гушан жолоошыень түүшэлэжэ, тэрэ хаанайдаа дайгаар ороод, хаан баабайгаа абаржа, гэртээ харижа ерэбэ.
Хаан нэгэ хэды жэл соо хаагаараа һуугаад, үхэхэ дээрээ Алтан хайшаяа хаан болгожо һуулгаба. Алтан хайша хаан боложо һуугаад, арад зоноо баяжуулжа, баярлуулжа һууба.
You have read 1 text from Buryat literature.