Aamta iazymtsaxyz - 6

Ibymboi saphxatgy şratsou!..
Isho zahauada ara,
Skyş inykylkit lnatsou!..

Saatymşaroup aihabtsa rkal,
Tçakala anyqara staxdzam…
Axa aamta iakşo ajurnal,
Us atyjra mariadzam!..
HAPhXЬA IŞЬTOU…
Haphxa iştou hara ihazdyruam, imadzoup,
Axa haphstazaara eihagy izybziou ubriazoup…
Djara hkydnaqeit, djara habgaleit xlantsy,
Nas eilahkaait, hara iahxaraz akrantsy…
Zny hargyrgeit, zeg manşalaxeit tsgaşa,
Hagargyleit, haxyrbartaz şouk rxanşa…
Axa ui, şouk iaraznak eitsanarggeit,
Ryla hambarts, naq harphyrgazarts rtaxxeit…
Urt idhardyrit, hdatska şalarsu ara,
Irtaxxeit ha, us işzaaigamxo hatçhara…
Hara işaaboz, uaqa irykatçit ryxka,
Hara işaaboz, uaqa iryvahait rnapkua…
Axa ryşham, tsgala irympytsaxeit ubra,
Nas iabargoz, naq ilbaardatsqeit dara!..
Xara hamam, adzgy izy atsgara htaxdzam,
Hiaşa haştoup, izahtsaxryzei ui madzam…
Ui zzyştyxyz, ui ddauaphşup, dyggadzoup,
Haphxa iaxyştou, rtsysyşag
amam, ixantadzoup!..

SXY ZJЬON…
Sxy zjon, bara bzia sybbozşa uajraandza,
Iaalyrqan jaxazny us şakum agra zgaandza…
Bxatagy ibzymdyrdzo, byblaka byrtiaandza,
Ui danaatsyrts, bara amreiphş bitçaphxaandza,
Sxy zjon, bara bzia sybbozşa uajraandza…
Agra zgeit, abziabara atçdzany işymoasua,
Zny uşadnaphxalo, axa zny naq işutsxasua…
Zeg manşalouşa durboit, uoyztsa
zybz iasua,
Dara iabardyrgyşoi, uara iugrasua,
Agra zgeit, abziabara atçdzany işymoasua…
Axa iqoup şymtakak sara axaanaz isytsu,
Bysxaştyr anyrymua, sgy analaqou,
iantçytsu…
Zny iggany isyxueit, zny izaqrou tytsup,
Zny sxyskaçran soujup, zny syztaku xytsup,
Axa iqoup şymtakak, sara axaanaz isytsu…
Uaj iaalyrqan işybbo syxjara saqytsit,
Sgy zlakasmyjşa tça xmarrakgy sxytsit!..
Bara ibeihany şta oyntykra sxytsit,
Sytsha adzy iazymgeit, aşartara sphyrtsit,
Uaj iaalyrqan işybbo syxjara saqytsit!..
***
Adz xaas himamka hara,
Iaaiz aamta hanaxaştua,
Zyndza ihatam atçryxxara,
Harphylap zynasyph zxaştua!..
Abziei atsgei eilgany,
Izany ianeiktalak htyla,

Nas aqyşka natany,
Huska tyrtsaap blatsaryla…
Ubart irbartaxoit inxo,
Aamta dzyxaştsas ianleiua,
Zytsha xnamxdzaka eikxo
Dynxoit! Iarban hzyrgateiua!..
***
Sara danyzdyruaz, ustsqa igy qaşdzamyzt,
Axa xyçy-xyçla itstaleit agamsam!..
Usqan zygra gam auaa raxgy dşamyzt,
Uaj danyrbalak izyrhoit, akiaphsam!..
Daara işartoup ara abga imlaşua,
Axa ui şamaxa aşxa iatçoup…
Idjauşaşa, auao zegratskys daxyqaşua,
Adz ilaphş axzymnadzo-igatçoup!..
***
Ui sieigdzan aiaşa symheit,
Dazxytsyp sgaxit ixala…
Uimou, xyçyk dysrytçxeit,
Imoagy snyheit lyphxala…
Iaraxgy akyz djişeit,
Dyzlaqamyz ala dtçyrbaxit…
Sa siaşa agtatsqa irşeit,
Itseg iuryggaroup, ihaxit…
Tçaznykgy eitax agrazgeit,
Iaphsam imytsxny dumrytçxaroup…
Sgyzianra abçeiphş isyxgeit,
Sxoup zegyzvyzbo, isxaroup!..

***
Ak sphyrxagoup, aky saştuam, stçanahoit,
Aky sazaaigoup, axa sgy uxaroup, ahoit…
Uax snadzaroup, agra skyroup, zegakoup,
Sgi syxşoi, sa sbaoxatrei znu moakoup!..
***
Aeş xyçeiphş, dystsybnalaloit lara,
Ui dyntsytskraany dantsougy slyrbadzom!..
Izboit kakantslak ui dşatçu «aryşşara»
Dystsyphxaşoit, mamzarg ui sygra lgadzom!..
Syeş xyçy, btsyxa batiiueitei ua,
Baxtso zegy, ui agaga sara isnarboit!..
Syla xyzoargy, isyzgamtadzazşa qatsaua,
Mtsyjoak sytan, syştyrphraany
sgy sagoit!..
***
Zeg araqa aamtaloup işaaua,
Urt irdyrueit usqan izlagatu…
Uarg asaxaz uaargoit iuztsaaua,
Uaj iubama, uakşoit ihatu…
Dara ubri aamta itarygdzo ratsoup,
Irgoit xabipharak ryzxara!..
Ha hazustda, djym, hara hattsoup,
Ma urt zkysua, mtçty tshakoup hara!..
Nas iaxneişa ianneilak, iaailatsqny,
«Hxyxny» hnartoit adz itrysny itso!..
Urt tskakoup ha umtsajan adz iqny,
Şta iqyşxaxeit, uara axşyo zurtso!..

***
O, ajoan du, ajoan, zeg abaueit,
Iqaşkakaradza asy hzanarueit…
Ari adgylatç iqou amytsx hqaştseit,
Uajraandza itskaz hagka xaştseit…
Iaraznak eibatiit iats zyphska eixlaz,
Iphyrymkt agyçrag, işaz, ma ixlaz…
Uao izgamto, urt zeg uaj syla itahhoup,
Işartou, ianydzytlak, iaaphşua
harphxaşar houp!..
***
Btoup bara… Sa sşybylua byzgamtouşa,
Ua alafhaotsa byrzydzroueit iaxak…
Zny-zynlag baaphşueit sa sax satambaşa,
Ba boyztsa baxrylatou btçyphxak…
Btoup bara… Uaj adunei sşyku bxaştyzşa,
Sara axta iartsaaz asarkeiphş sgy
eiqyççoit…
Tçadz lsaxa, uaj tçyts sgy itaştyzşa,
Zyndza iszaaigan, ui akyr-kyr dyççoit!..
Btoup bara… Zyndza xaas sbymadzam,
Bymats uxa daxymdzo adz dtçyrboit…
Sgy bytsgaait, sa uaxa ara saphşymadzam,
Anka zny seilazgoz lax sagoit!..
AJӘOAN DUDzDzA ZEGЬ ABOIT…
Xaa zmam şouk eidtauany eitsajaueit,
Dara ry adunei aahyrgy zeg akoup…
Auao gyraz, myky şynt deitaşaueit,
Ui iphstazaara axyts eiphş, iryxxoup…

Ajoan dudzdza zeg aboit, iaxyntaaphşua
Ui iadyrueit rlayntsagy axyntso…
Urt zeg xyxynt Antsa ioup irxylaphşua,
Dmidzatst makana ui Iahrakyra dyzjo!..
Axa aamtala, ara zeg rxy anyrxaştua,
Ari adunei izzykug xaas imkua,
Ajoan xyxynt anyhaphxydzka anaştua,
Urt ajtsar reiphş irxaphyrueit igykua…
Ubasqan şymtak rxy iazxytsroup daara,
Atsgei abziei rmaxar tarsny irkueit…
Rtçaphxa itsyrtsueit imyphsdzo aztsaara,
Atak abaandza irytsrytsuam, ixtanakueit…
Xaa zmamzgy atsajara iaaqytsuet,
Urt zyrtynçua, izmyrkatso ak ryxdzoit…
Auao gyrazgy, myşky-zny imra xytsueit,
Axa adj tsleiphş, kyrşyksadza dtsoit!..
***
Zeg qaloit, şmytstsakyn, zeg qaloit,
Ui makana aamta ataxup…
Iahtsaloit, zeg ttsaany iahtsaloit,
Hxy şaharxoit şargy, şmataxup!..
Agra aagoit, myşkyzny aky şaxdzoit,
Aamta bziakgy ijulak iaajgap…
Şara uajnat şaqao şyqou şyphxadzoit,
Egyrt ajaxaak nahtçyşşyr, ihazxap!..
***
Makana ajratsqa itçaitom iara zyndza,
Axyk aaigouşa şibougy uajşta…

Işykska ilymha itarhaueit madza:
«Phsyxa zmamaz başa iumyrtsgan ulakta…»
Ui dyziaaişa zegy dyriaaixeit tsabyrgup,
Uajşta imçka xyçy-xyçla itsyntsoit…
Axa ianataxxo, auma dalaqoup, auma igup,
Iara aphstsahatsqag ui iax
dnazgo itsha phtsoit!..
***
Zny-zynla iaalyrqan sgy kahaueit daara,
Hamoa habago, ha iastoit sxy aztsaara,
Axa atak sahadzom…
Amqyl hazymtsqaka iahxysny itsazar,
Hagatsa rybjeiharaoyk atyşa itantsazar,
Eita ak hazxadzom…
Ha hbyzşa htylatç tymra auazar,
Haphsadgyl hartyrteiphş htseira miuazar,
Şartak hzyphşup…
Ştçyx, şara aphsatsa, şta işahauazar,
Şşaphşymou dyrny şynxa, şynxauazar,
Haznyhaz dymşup!..
***
Mçyggak şyqou zegy iaanyrueit,
Iqalap zyndzatsqa iaaigadzamzar…
Axydz şahhalak, iaadyrueit
Haaiga iştsyrtsua, eilaxadzamzar…
Axa iqoup ui xaas izmamgy,
Aphsy ştatsqou rxadryştdzozaap!..

Ixytsny iryştalozarg argy,
Zyndza uaha imşadzozaap!..
Ubart aanyzkylo, iriaaiua,
Ma itsyrtsyr, izyrxytsşa mçykgy…
Ara atsgei abziei eitaneiaaiueit,
Uimou, irybjazaap eiuara xyçykgy!..
***
– Bzia dşubo louhar dgaaueit,
Saazykşazei, saazykşazei!
Lafk aatsyrugar, dartsaaueit,
Daaztaşazei, daaztaşazei!..
– Bzia dumbouşa uzyqatsozar,
Laaigag ukymlan maşyrşa!
Phytk xara utsa, uztsozar,
Igagy nas, naq ulphyrşa!..
– Ubriak sydumgalan, saxom,
Ui ileigu sa dabazbo!..
Isah, isah, dyzlasyphsaxua,
Sgy syztymgozar, iabazgo!..
***
Ba bsymbaztgy, sbaosyztgy, bybjy
smahaztgy,
Mşan myşkyzny haikşaryzu nas hara?!
Ajak symhaztgy, iaasyçhaztgy,
iaastaxxaztgy,
Zyndza bystsydzuan, axaan baxysymboz xara…
Bara sgabtou, sara bgastou, haua darban,
Hart ubraqa haioymsyrtsaz mçyk aatsyrtst…

Hala iambo, hgy ianyrua, maalykk inagan,
Mtsyjoa phşdzakak hdyrphyrlartsaz
ha hzy ixytst!..
***
Us aamta szatstsadzom sara,
Iazymydzdzo – sa styk nxaroup!..
Ratsak iratsamxargy sytçhara,
Ui başa dtsyrymtszaap,rharoup!..
Ara baoxatrak zmou zegy
Iştuam, Antsa ilaphş naixmyjka…
Us başa diasuam adzgy,
Ma işta,ma idatska nmyjka!..
***
Ua unagan ukdyrteit ubra,
Jlar irxaau eiha iubartsaz…
Iaqymtsroup urt ugragara,
Dara iaxyndzartaxu utsartsaz…
Znyk urt rymoa uanatsyxqa,
Znyk ianuphsax uxyştra,
Zegy ireitsoup urt rlapqa,
Axaanaz iardzueit uara utyştra…
Araqa iaaiuam tçyrbara,
Iagumhan, saaphseit, oş, gyşa!
Ara uzaargaz uxamyştroup uara,
Urt rymats uakşaroup auşa!..
***
Kyr tsueit, ba byççaphş-xaa stçaphxoijtei,
Işanou phxydzk eiphş, sgy itatoup!

Kyr tsueit, ui daara saryphxoijtei,
Uao iimbo mtsa xaan isytsroup!..
Kyr tsueit, styphha phşdza, ui zeg bboijtei,
Axa ahkajtsas bphyşarççoit bara!..
Kyr tsueit, kyr tsdzoit, sargy isgaphxoijtei,
Ba bymtsatç, xaa-xaa abylra!..
***
Şta iazxoit… Hmyxmaryp uaha,
Haphska touşa qahtsaueit,
Zeg aadyruaşa htaueit,
Haxka hakyjny htsaueit,
Hagxaka gianny iaabaueit,
Şouky hryxan iaagaueit,
Haaphşueit, atsqa hanaxaha!..
Şta iazxoit…Ui akra htysit,
Hara adzgy uaha hizjadzom,
Ui iaxitaxu zyndza htsadzom,
Hara iahmyxou daabadzom,
Tçatsak hadgylgy htidzom,
Hara iahiaaişa şta dzidzom,
Hazjaz djyzşo igy iaphysit!..
AXA IAUAM…
Ba bphyrtsra us imariaztgy, sybphyrtsuan,
Axa iauam…
Ma datçakala ak sydzbaztgy, sazxytsuan,
Bsymbar auaztgy, şy-şxakgy syrxytsuan,
Ş-dzykgy sryruan, ş-tsaqakgy syrtçysuan,
Axa iauam…

Sa snyjrag us imariaztgy, synbyjuan,
Axa iauam…
Ma datça çkynak bylaphş ixbyjuan,
Saşakag naq ikyj-kyjny ikabyjuan,
Ma eibambar zzymçhaua hagka aaiubyjuan,
Axa iauam!..
***
Ui dahphyrtsit zeg haanyjny,
Uaha ilymşeit, dyxjeit…
Ilaphş phşaala inahxyjny,
Zyndza haximbo dnaskeit…
Ha haxyndzaanxo hazdyruam,
Hadjal gylt inaskany…
Adz xyşxytsa italt, izyruam,
Ajak zatçymşeit igagny…
Ara haqoup uaj aamtala,
Hadjal hzymxynhyr uatsy…
Işaz dganatoit ilaktala,
Ubri iknarşoit axtsy!..
***
Bara ibyzgamtouşa qatsa,
Sara ba batskys şysxytsua!
Sargy isyzgamtouşa qastsap,
Bara madzala bzyzxytsua!..
Us, oeijixba şyksa tsap,
Zyndza phsaatşa inahabjyphraa!
Uaandza hdjazşozgy irhap,
Eiodyraaşa amadzamzaap rykra!..

***
Araqa sa iszeilymkaaua daara iratsoup,
Zny tçyts nyqak sakuşa stsyrtsueit…
Axyts iaoyzoup, sdunei ryxxatsoup,
Zny syphşkoup, zny akyr şyksa sxytsueit…
Aiaşei amtsi eitçagylouşa zboit,
Zyndza ixdzamşa tshak urt rybjara…
Zny imtsuşa, axa nas eita rygra zgoit,
Sxatag daara isgaphxozaap axjara!..
Axşo anyxşaşa, agygrag aaphsoit,
Urt irybjaloit itsauladzou tyşak…
Araxyts eiphş ipou, dara rymoag aaphtsoit,
Iamoudzaua uaha eiphşyşak…
Iaaigouma, ixarouma, kraguma aara,
Izustsada iaxyndzaaixou gaztou?..
Işartou, sa iszeilymkaaua akdzam ara,
Aamta axxaşu aup işartou…
***
Saxtsou uazymtsaan djym uara,
Saxyndzaneişag adzgy izdyrdzom…
Djarak şta isylşom atara,
Adz uaj stamlar, uatsy szyrdzom!..
Iqaloit ui skydnaqar djara,
Iqaloit inamytsxny sargamtsyr…
Uaqyts, aphstazaara, sjara,
Usyrphxaşom, adzy szamtsyr!..
***
Haaiuan us akgy mhadzaka,
Ui dyztçyz zeg hambadzozşa…

Iargy dtsajon imradzaka,
Znyxgy mçyla itçirgadzozşa…
Ui şaqa tsa ixaz zdyruaz,
Usk eitsatçyz, hara hakyn…
Syntsadzeit ha danyuazyruaz,
Iphstazaara zyndza ilakyn…
Ui ixitç daaradza irqyşuan,
Agyzianka iaaiga iratsazar…
Imç zkymxoz rzy djyşuan,
Itaxyn rytshaka phytstsazar…
Ui ixy doaxarty dqaztsazgy,
Igagny hala dxyphşylomzt…
Akyrynt iahheit iara ixtazgy,
Axa aja dazynkylomzt…
Znyk dşatsxnyslan, hitsagyleit,
Ahyntsa dylahan, dtahgeit…
Iara izy kyr hşapy haxgyleit,
Djara atçqarragy datçahgeit…
Axa ui zeg us iaxtazşa,
Hara iahualyzşa dazxytsit…
Ui hitsxraalarts ua hdyrtazşa,
Zegy irahany dyrxysit!..
Zxi zyphsi rzy ady iku,
Şta izaauri ak ilymtsuazar…
Haztaijua seidruma, zak xyku,
Naq dtçyjşyrpha, dtçyjymtsuazar!..
***
Hzykgylou atsha hmyrtsysyroup,
Tsaqa adzyroaş hatssny itsozar…

Zyndza xdzydatsqa hmyphsyroup,
Hxykk aqyndza hzymnadzozarg…
***
Ui dtauadxeit, atauadra anyntsa,
Ui dylatoup, ixy aalmyhho ahyntsa!..
Auaora moaphigoit, iara işitaxu itçaxytstsa,
Ixazy iaphitseit, uao dyzxympho aphqaphtsa!..
***
Izban ha bysmaztsaan, hagka zuazyrua,
Barei sarei hşeiphyrtsyz dara roup izdyrua…
Hoydjag urt mçyla iharqyşuan haaqymtska,
Halaphş rxyn urt zyndzak iaarytsrymtska…
Urt agra şyrnymaaloz uajşta agra bgama,
Haşiaşamyz eilykka ihambei nas, argama?!
Izahphyrtsi ha htçara, ubastsqa itstsakdzozma?!
Znyk abna inylaşkaz aşabsta uzaxdzozma?!
***
Urt aamtoup araqa zegy-zeg zykryjua,
Dara akgy rxaram, xyx iktou iboit!..
Axa aamtag ustsqa iqouma iuzyjua,
Axy utanarphar, iaxataxu uagoit!..
Uaj urt gyzmalryla aamta iaiaaiit,
Atçnyşybjon ryşta dyrdzit iştsoz!..
Atşarra ianybjala, amç mxaka irzaaiit,
Ui naxys aşapka aaphseit işnyqyrtsoz!..
Atçkar iaoyzaz, ua iuzaartsazei rytsha,
Urt rnapy uanyphşyloit, ulaka traa..

Sgy iaua-iamua sykloit ua uytsha,
Syzneir – abzia, sumbar – tçadz dyphşaa…

***
Xatsa btsa, nas, ibtaxyzar,
Sa bysxasryştueit, bymşan…
Uaxgy tçyngy ui dybxyzar,
Zny maşyrşa bgy dtaşan…
Sa zeg sxyzgoit, imariadzamzarg,
Izyzdzaryzei, içmazaroup…
Egaurym nas, sagadzargy,
Ui ugyrgo uzphylaşa – phsroup!..
***
Alamys anyqgara daara ixantazaap,
Ui azoup inyştatsan izaphyrtsua adzyroy…
Ui aidara iatsam zyndza imoa lasdzazaap,
Axa ui izlaizuhoi, abri ioup auaoy?!
Rytsharas iqalaz, urt royztsa maçym,
Araqag iaahakyrşan daara iratsoup…
Sajag zzeilagaz iaxsszymdyruaz akym,
Iratsaoup symheit, isheit, iratsoup!..
***
Ui iiaşa hara hqyndza aşaxa aaiueit,
Ha haşşyra naq iphxanatsoit, iaiaaiueit…
Mçyk nahatan iahmyrbadzaka inahphyrtsueit,
Mşan haphstazaara zakyzei, haznarxytsueit…
Axa akyraamta ianymxynhlak, hgateiueit,

Ui aşaxa ha haxyqam ileioeiueit…
Ui iiaşa imşa-imyrha hgatçy inxartsaz,
Akoup izyho…Hatsymşaka aiaşa
hhartsaz!..
***
Zynzatsykgy tçybymtit hatshaka anxysxuaz,
Uaha inastçabmyrphxeit byççaphşgy
sxyzxuaz…
Aşgy nkydybqeit abzeiraztsqa mhaka,
Btseit… Axa byşphatsei, sgygraka mgaka…
Uiijtei haneibabo bylaphşgy sqybgoit,
Stynçrag abaqaxu, bameigdzaka istsybgoit…
Sxy sykyjny sneiueit, seidru szyzxytsua,
Banyzbo aup iaraznak sgy bansytstytsua!..
***
Iphşdzany dtsajoit, dageitçkaaup daxgylou,
Iççaphş uxnaxueit dlaşo danuphylo!..
Ibzeirei itsgarei, isyzdyruam ui ilou,
Arasa phutçaandza işuzymdyrua eiphş, iagylou!..
***
Antsa srytshaşa, zgy tskam sphumyjlan,
Suhoit, zmyşta tsgougy saşta
itaumyjlan,
Zybyz qaşugy syşxyms dxumyjlan,
Egyrt zeg srytsqaait irtaxyzar
inasyjlan!..

***
Uaj eiqrauaa ubas iratsaoxeit,
Iaarylyhho, dantsyrmts, htaxeit!
Kadzgyk hazxamlo hatçaxeit,
Labaşas, aja qyş htaxxeit!..
***
Urt aaibaban zyndza inxadzom,
Arax, itsyrgan jak rhadzom!..
Iştaxo rdyrueit iaxtsalak,
Izykgylou amax anphtsalak!..
***
Aamta sphyrtsny iztsadzom,
Ui agtatsqa salasoup!
Iataxxargy, sazyrtsysdzom,
Szazyştymxua, sgalazoup!..
Hara akymzarak hbadzom,
Ihatsabgou? Hzykgylazu?!
Aamta axaaka agadzom,
Ui azoup izylasu!..
***
Symşka tsoit isphyrtsny phşaala,
Sa stçy uaha irtaxdzam…
Axa izdyrueit urt rqazşala,
Rgy-ryphsyzeg ryphxadzam…
Tçadzy iaşta ianyntalo,
Rymtsyjoa rzyştymxua iaaphsoit…
Sara symşka zeg aamtala,
Şouk abgyjeiphş iryphssoit…

Urt irytsarşup sygtyxa,
Sa syrbaandza, irtsaxueit…
Znapy ianyrşlou symşka ryphtçyxa,
Ianateimba – dyrxueit!..
***
Zegy syrxaştryma sara,
Uaha mçamadzamkou saja?!
Mtsak axylmtsua sxyştaara,
Us iaanxoma eikyxşaşa?..
Ma rgatsa italauou şouky,
Iartçyxou aphyrkha rtsanyrra?!
Ui akdzamzi sa sxykky,
Matsystsas snalyççarts şyxdyrra?!
Izaaup makana ahara,
Ui saja axyndzatso narxala…
Ianatçu atsaşy abylra,
Iazyphşueit itsaandza axala!..
***
Isphyrtsyzşa qatsan sgala,
Us atçatsaxit djara…
Szalamkysit ui snapala,
Tsga haiştsylaxeit hara!..
Axa gyrgarak anszaaiua,
Ui atçyrgaan inatoit…
Iqaz urt eitaneiaaiua,
Iaaibyr, sgatç atyph ryzxoit!..
Axa aobag phsyxa rymam,
Sylaphş şaaryxşaz, eisueit!
Anka agyrgara aphşyman,
Uajşta agala atçaryggeit!..

***
Şta sabaştalou isytstsaz,
Sxy zjeit ha iabasyxo…
Nasyphk syvszarg isyxtaz,
Iszaaiz sydyskyleit sxyrxo…
Aamta oyntny ixynhdzom,
Znyk ui alaphş nauxnajueit…
Uagaphxar, iuphyrtsny itsadzom,
Uanagamphxag – ukanajueit!..
***
Ui dyxheit işyjbo zaa,
Ara daphşymatsqoşa iboit!..
Aja zzymhaz hanizgaa,
Iara imphaany igoit!..
Ui mytsx iatsatçyrbo,izymnyrua,
Şiqats, aştag zyzmyrxo!..
Aja zzymho, axa iatsou zdyrua,
Ubri ioup ha haikzyrxo!..
***
– Abgaka, abgaka, hryxom, itçkytsqeit,
Phsyxas irymouzei, isaşha, stsaaueit!..
– Abgaka irybargui, ireitsaz tça
şouk xytsqeit,
Abaoka eimarkueit, iaaşaandza itsaaueit!..
– Abgaka ireitsou, zakytsqou umhaka,
Soyza, şatçakgy usyştuam, usyphşaaueit!..
– Abgaka ratskys, işartoup abgaladjka,
Agaşala itutsargy, axtsystala iaaueit!..

***
Aja eimarkueit iaaqymtsdzaka,
Aiaşa iazaaigaxaru şta?!
Iabakylsri, haarphyrmşadzaka,
Hargy htaphşueit rlakta…
Zegy ireigup ubart rxeilak…
Hgy aaryztynçny hnatoit…
Axa aiaşa aqyndza ianneilak,
Ştyxşa rzatauam, iatsşoit!
***
Urt aiaşa işatsxatsua aabaueit,
Axa hara iahtkoup, ihaçhaueit…
Urt xyçy-xyçla hadgyl rtiiueit,
Axa hara iahtkoup, ihaçhaueit…
Urt xyçy-xyçla hbyzşatsqa rxatçueit,
Axa hara iahtkoup, ihaçhaueit…
Urt iryxan atymuaa aargaueit,
Axa hara iahtkoup, ihaçhaueit…
Urt haphsadgyl pylypylua idyrtueit,
Uajraandza habaqaz, haixaueit!..
Hanatsa rytshaka aşy rxykka itaueit,
Haçkyntsa ireigu araqa itaxaueit…
Nas izxarou darbanu, iahhap,
Ma hnapala htçydhmyrtiip ha htka…
Urt aiaşa anyrxatçua, hahhap,
Iranahmyjyp, şouk iahtsyrşxou
zeg ryphska…

***
Aamta iazymxatçyka inxaz,
Hara hqyndza iaaiz aşa,
Uajyg itsup ui zgaphxaz,
Iziphyrmtst axaa anyxşaşa…
Nas, ui akzaap iggadzo,
Iphymtso atshaiphş haanyzkylo…
Aamta axaaka zeg zladzo,
Zxaty xaag xatçny igylo…
Apoet imouzei tynxas,
Iaja amra agylmyphxozar?..
Sarg aşazatsyk baqas,
Myşky zny seidru istynxozar…
***
Haxdzama hgy itaz, hnadzama iaxhaxtaz,
Şta axyk aqny haaiueit, hxyçkouma?!
Iaxymdzaz utaz, deikxeit akry zgaz…
Us jlaryk rxykky rzynagdzoma?!
Ex, aamta, auao abas, dymşata uanigtas,
Inxoi nas , araqa, uaorouma?!
Sgy itaz ratsadzan, szyxnymhuazar nas,
Usykmydzban, egsxaram, Antsa iuboma…
***
Ara şouk ubas eibajoit,
Izlatsajo iazxytsaandza tska,
Rxata irho aku djyrşoit,
Itsaandza ui amts naryxqa…

Axa nas rxala eizynxoit,
Irhozgy iara akdzam zyndzak!
Rxy ubas irtsaxyr rtaxxoit,
Axa irytsxraaua drouam gadzak!..
IAHZYMXӘYŞӘTӘUA HXЬAA…
Aamta axtsoz ha hambadzaka,
Ihatstsadzeit…
Hxaag hphyrgan imgadzaka,
Inaskadzeit…
Hdyklagyşeit, şta hmyphşdzaka,
Axa hzaxdzom…
Xaa hamamşa, ihamnyrphşdzaka,
Ihamtsaxyr audzom…
…Axa zny-zynla hanxytsua,
Ityphsaaueit hagka…
Hara iahzymxyştka hazphyrtsua,
Iryxdzar hxyçka?..
***
Aiaşei harei zyndzak akgy habjadzam,
Iaahtaxxar, aşymtakazy haxdzoit…
Axa izmaanou seidru, iahtaxdzam,
Iaxgylou atyph şaadyruagy, iaadzoit…
Aiaşei harei zyndzak haimatadzam,
Hara haphxag, iara eilnakaait!..
Agy karşny idykleit, iahzyphşdzam,
Hargy madzala ixytsahheit, itsaait!..
Şta iabaqou, aiaşa xaraxeit,
Hargy hşamxka hatsdzaaueit uajşta…

Ui hzaxymdzouşa anaaba, haixeit,
Ma xarant htanarphşuazar ha alakta!..
***
Sa saşaka rgaşka abra iasyrkueit,
Uaha sgy iztamlaua mçyla!..
Sa syşqa tça mşyn duk aaskoit, itstsakueit,
Itçnajoit, iasyrkyrgy zyndjyrla!..
***
Lyççaphş uaha istçalryphxom,
Xaasgy ilymam sara sgala…
Iaasho ak zyndza ilgaphxom,
Zeg şyltaxu iqaltsoit la ltala…
Uajşta saştsyleit sargy,
Lagra lykyrşup, dtsalaait!..
Axa ubrig djalşoit eihagy,
Ilhoit – itsegy dbyllaait!..
Darban bzytsgou stazyrxo,
Iarban tşarrou iaxysxatso?..
Kits xyçyk aup syzryphxo,
Alaphş xşaşa symtsa anartso!..
***
Izuri, aamta phyrtsoit, szaxdzauam,
Zny-zynla agrag sympytsşoit…
Ustsqag iaainyrslan stçaxy syzhauam,
Agaga eiphş, iaraznak isphyrşoit…
Szyştaz zeg abaqou, ixşaşt, idzytit,
Symala moazatsk sanxaleit…

Aostaatsei adjnyşkei agaşka rzatit,
Alamys – aphstheiphş ixxaleit!..
Ajoangy xyxynti tçymtdzo iaaphşueit,
Adgylgy hxaaka idyrkareit…
Aiaşag – atçgyleiphş uajşta iaaphsaueit,
Izzyştymxyz – aphyrtsit irxarei?..
Atshaka xyztsoz abaqou, iphsxeit,
Izdyruaz urt rakyn hdzatçyşta…
Iahzyştymkaaz raja hphyrtsny itsaxeit,
Adzyxeiphş, djara ijbozar, ixyşta…
Aamta, iqalozar, uaangyl, uzphyrtsoi,
Hamtsyjoaka reitsyxxa hata…
Axykax uahmyxar, hzytsşouzei, hamtsoi,
Uşapaştsa hatsamşaait, hşata!..
MYŞKY AZYHӘAN…
Aamta akalaşa ixantoup,
Iszyştymxt ha, uaphyrts, uxatsoup!..
Uara uaanymgylarts uxtoup,
Uara eidara ggadzak uatsoup!..
Zyndzak uxamphşdzaroup uara,
Şta uştaxqa xatsşa umam…
Iagazar aamta uajy ugra,
Utsala, ui amoa xanta uanylan…
Adzgy izdyrdzom uaxago,
Axa irdyrueit ua uxyrxarta…
Abziag atsgag zeg zlago,
Iataxxar, uaxnarphaueit aşarta…

Uara iaxutaxu itsadzom,
Zny uargyrgoit, zny uphsy tnaxueit…
Aamta axaangy intsadzom,
Uanagamphxa, utsha xnaxueit!..
Axa ubrizeg ugaphxoit,
Adzgy iutadzom tçyphnyha…
Amytsx uaştam, iuzxoit,
Eimgho uneiueit, myşk azyhan!..
***
Aiaşa uaştalan utsap, uztsozar,
Aiaşa uatsalan iugap, iuzgozar,
Axa ixantoup…
Uara uqyndza iaaskargeit, iubozar,
Iazyzuryzei ha adzbax umryxxozar,
Iştuxyr uxtoup!..
Iqaloit, iaxnougo irtaxymzar,
Ieigyrşozar, naq itsaxyzar,
Udyrgaqyrgy kyr…
Daara işartoup ulaphş axymzar,
Ui zlaonalaşa aşgy aartymzar…
Uşgylou iadmyrkyr…
***
Ulamys daara eidarouşa ubozarg,
Uaxtso iugalaroup…
Aphsy aumyrşalaroup…
Zyndza iumyrtalaroup…
Syztsom, isylşom ha atçaryggozarg…

Alamys zmam iaxreizartou uanneiua,
Axatsky itsalaait…
Iaxtou ibyllaait…
Aphsymtka, irbalaait,
Makana işyqou alamys aiua!..
***
Sşyhoit, baoxatra zmam şmyrtçxalan,
Iaraznak ixartsoit şa şaja…
Şylamys us mariala işymtilan,
Izyphsou, işaxtou ala şryxtsaja…
Ajak aup irtaxu, urt nas ikphaloit,
Mşan, rtçaphxa, aiaşatsqag xatsueit!..
Dara anaatsyrtsua ubriaqara itçyrbaloit
Aşqyootsqa ilax aphxdzy altsueit!..
***
Isymboztgy, isymhoztgy, isradzoztgy,
Saoysuaztgy iqadzamşa zyndza ara…
Izdjaboztgy, sytçsyrxantoztgy,
sytçsyrgadzoztgy,
Izgaguaztgy ştaxqa sxatsny atsara…
Ubriakoup dara irtaxu, izzyphşytsqou,
Datçakala zyndza irylşom syxgara…
Mamzar, djymxeit, iabardyruei
skits axxytsqo,
Amtsa rytsgylar, nas irtsytsgoup starxara!..
***
Iaalyrqan ltçeitalkit, izbats dabaqou,
Ilyxyz eilkaaşag szamteit uaandza…

Ilytsalaz seidru, izhoda dyzlaqou,
La lyda adzgy dyrşa imam zyndza!..
Lyblaka usgy isyzrytsxuam aiaşa,
Urt raqara szyrqalaxou yqam ara!..
Zny agyroa rytsup, zny agyrgatçhaşa,
Dara rzy inyhoup sara sbylra!..
Uajymzar uajy, ui iltaxu zdyrueit,
Sylphylarts syşneiua sara sgyrgatsa,
Xşytsbatsas iaraznak şartarak lnyrueit,
Istaxug shaandza saja tçaxtsa…
Syqazu, syqamzu, syzbada, szahada,
Xyx ajoan, tsaqa adgyl, rybjara la loup!..
Aphşazatsyk syştoup, saanymxarts tynxada,
Ui symtsa anamyrtsa, ispheiphşu bylroup!..
***
Sumşateit, sumşateit, aşartara anaaiuaz,
Axaangy sumbatsşa, usphyrtsit ganxa…
Uatsymoaşo iubeit, ui sşatsqoz, işsiaaiuaz,
Uaha dşysmyxoz araqa tynxa…
Urqateit, urqatatsqeit, urt ulaka
şaaphşuaz,
Sazykmqeit sşapy, tçaznykgy seikxeit…
Dykdzdzaa dagoit ha, adzyxaş uzdzaaphşuaz,
Agygtsa rgylan ua uşqa eixeit!..
***
Bsyzgaa ibtaxyzarg, bsatsha ibtaxyzarg,
Agmyrkatyleiphş amtsa btçyklaait bqaphşdza!..
Byblaka xkyzarg, tça çkynk dybtaxyzarg,
Sara sybxabryştyr sudzomei zyndza!..

Bxyş satsagylan aaşaandza byztçystlar,
Asarkaka irzymçhaka naq ityqqap!
Akymzarak ryxuam, saradzyk bsyzxytslar,
Ani açkyn bşizxamphşua, ibar, inapy iqap!..
Hainaalap hainaala, iahtsaxyp naq ha hgala,
Hagka inarybjahtsap ua tsha xyçyk…
Uaxt bykla ba bxala, araxt syklap
sa sxala,
Maakyroup, habziabara iaxyltsuazar bjyk!..
***
Dyzdzaaphşylou seidru, şaaiqats,
iaaşyçharoup,
Ari amoa haxnanago idyrueit iara…
Iqaloit hamoaxqargy, ui haxtsaşa
hirbaroup,
Haşnimyjua aadyrueit hart moabjara…
Sgylan syrzydzoruan, urt irhoz szatçamphalt,
Rgy işaanagoz atskys auska xantan…
Hazeg işaaboz şatshabaaphsk haxaphalt,
Dyggaztgy, uandza hatçigar ixtan…
ZDATs KӘADOU…
Ui dqyşup, aai, daara itseit atsara,
Ui iidyrua zdyrua dmaçup ara!..
Axa aphsy dnaixagylan aja ahara,
Iamuit, itçy akytsqeit ara!..
Ui xşyola iatslabua dmaçdzoup zyndza,
Zegy rty ştixxeit iara iphxadza!..
Axa iaalyrqan ianikşa anyhatça akra,
Ibz ixlaşeit, itsyşxeit iphşra!..

Abyzşaka idyrueit şaqa utaxu,
Uimou rtouryxgy, irtsyxou, irxu!..
Axa iazuuei, ikadatsqoup idats,
Dşaphsuougy, aphsşa makana imtsadzats!..
Abyrg dneiphylar, izdyruam ixtou,
Asas dizneir, dyzgylom daxtou!..
Bzeila uaabeit ha fyrdjank şirktu,
Ui daphsuou, ma tça milatu iztu?!
Iuaoybjara dtysyrts egigym uajşta,
Ixyltsyzi iphyltsyzi hzyrtamphşt rlakta!..
Sa sraztsaaueit, iaaqymtska iara
dyzrytçxaua,
Adz dyqazar akdzami ui iqyşra zhaua?!
***
Sgy, saauşatar qamlauaz,
Tçyrymtt ui zeg zbauaz,
Ua iumudzeit…
Drytshauşeit adz iagauaz,
Uryzgaait itsymxraaka iphşuaz,
Ua uixdzeit…
Sgy, aiaşatsqa qautseit,
Işataxyz sargy isurtseit,
Şta haitsup…
Izdyruaz akgy symdzeit,
Uxaa syzgamtaua smidzeit,
Egyrt zeg mtsup…
***
Atsa sphyrtsny itsaxeit,
Atsyx kaxxaa ismyrşozar,

Urt sygtyxakag eimpxeit,
Iqalap mdyrtsqasgy syrşozar!..
Sxy syrkiarym mytsxy,
Saaphşyp, soyztsa syrtaxxaandza…
Haşak szataru stçaxy,
Atsyseiphş ikphraaueit snadzaandza!..
***
Ulamys daara eidarouşa ubozarg,
Uaxtso iugalaroup…
Aphsy aumyrşalaroup…
Zyndza iumyrtalaroup…
Syztsom, isylşom ha atçaryggozarg…
Alamys zmam iaxreizartou uanneiua,
Axatsky itsalaait…
Iaxtou ibyllaait…
Aphsymtka, irbalaait,
Makana işyqou alamys aiua!..
***
Iaalyrqan ltçeitalkit, izbats dabaqou,
Ilyxyz eilkaaşag szamteit uaandza…
Ilytsalaz seidru, izhoda dyzlaqou,
La lyda adzgy dyrşa imam zyndza!..
Lyblaka usgy isyzrytsxuam aiaşa,
Urt raqara szyrqalaxou yqam ara!..
Zny agyroa rytsup, zny agyrgatçhaşa,
Dara rzy inyhoup sara sbylra!..
Uajymzar uajy, ui iltaxu zdyrueit,
Sylphylarts syşneiua sara sgyrgatsa,

Xşytsbatsas iaraznak şartarak lnyrueit,
Istaxug shaandza saja tçaxtsa…
Syqazu, syqamzu, syzbada, szahada,
Xyx ajoan, tsaqa adgyl, rybjara la loup!..
Aphşazatsyk syştoup, saanymxarts tynxada,
Ui symtsa anamyrtsa, ispheiphşu bylroup!..
***
Us haiphyrtsit, akagy qamlazşa zyndzagy,
Lara ltçymtra, sa sarxagaxoit eihagy…
Dyrşa amam, ui istsyltsaxua, ui lgy itou,
Şta işphazuri, ianbaqastsoi
aşatça isyxtou?..
Sxy saztsaaueit, axa ui isanahom akgy,
Dyntsytsaççoit, xaas sylkdzamşa zyndzagy…
Axa sa izdyrueit, akag qamlazşa dantsaua,
Ui dşamyrtso, kitsk aaşaandza dyzbylua…
***
Iqatsam qatsouşa, idzbamgy dzbouşa,
Itsajoit irouşa, us şakym rymbouşa…
Irhalaait!..
Hgyroa iagadzouşa, ihagu rymbadzouşa,
Zyndza hdyrgadzouşa, mdyrs hryphxadzouşa…
Itsalaait…
Iqatsam qaztsaşa, idzbam zydzbaşa,
Itsajap aiaşa, iroup gyrgatçhaşa…
Eikxar…
Gyroak hazmyrgaşa, ihagu zeg zbaşa,
Aqyş aja zhaşa, hart hanzyrxaşa…
Huaaxar…

SAJӘEINRAALA
Sa soup izxarou iaxysphyrtsyz,
Ui axa smoudzeit zyndzagy…
Kyr tsxan ianyzba symra şxytsyz,
Syggy stçanimtseit adzgy…
Uajşta ixynhyşam iara axala,
Izboit, igaait iggadzany…
O, skyphşra,sgygra, zeg lyphxala,
Uajraandza isytsyn iphşdzany…
Ui xyk izxymtsit, ikydxaleit,
Aşamxy atsytsit, iaaphseit…