Tatararrow-right-bold-outlineTatar Learn Tatar

Literature examples of 'бистә' in Tatar language

Şuşı könne ük Yaña bistä abıstayına barıp, dogada iskä aluın ütenep sadaka da kaldırıp çıktı, Allahı täğalädän İsmäğıylneñ törmädän isän-imin çıgarıluın ütende.

Шушы көнне үк Яңа бистә абыстаена барып, догада искә алуын үтенеп садака да калдырып чыкты, Аллаһы тәгаләдән Исмәгыйльнең төрмәдән исән-имин чыгарылуын үтенде.

Täne oyıp-erep kilä, inde rähätlegenä genä çumganda, tel bistä yeget tagın berär sorau birä, canın üçekli.

Тәне оеп-эреп килә, инде рәхәтлегенә генә чумганда, тел бистә егет тагын берәр сорау бирә, җанын үчекли.

Yaña Bistä – ul tatarlarnıñ izge ber poçmagı.

Mäktäpne 1927 yılda büränädän ike katlı itep salgaç, ul Yaña Bistä öçen bik zur vakıygaga äylände.

Яңа Бистә – ул татарларның изге бер почмагы.

Мәктәпне 1927 елда бүрәнәдән ике катлы итеп салгач, ул Яңа Бистә өчен бик зур вакыйгага әйләнде.

Asılda ike bistä bulgan, yugarıgısı kremldän bügenge Universitet uramına qadär aranı bilägän, ul tirän häm kiñ çokırga (anıñ töbennän häzerge Kuybışev uramı ütä) barıp terälgän.

Tübänge bistä yugarıgısınnan könbatışkarak, kreml tavı itägennän Bolak yılgasına qadär, häzerge Bauman, Ostrovskiy häm Uñyak Bolak uramnarı kerä torgan cirlärdä urnaşkan.

Ämma borıngı Kazan, anıñ yänäşäsendäge bistä-avıllarnı da kertep isäpläsäk, tagın da zurrak bulıp kürenäçäk.

Monda ärmän säüdägärläre üzlärenä ayırım bistä oyıştırgannar häm Kazan belän, anıñ aşa başkalar, bigräk tä Tönyak halıkları belän säüdä itüdän küp tabış algannar.

Ä Bolak artında, Tatarstan häm Gracdannar uramnarı kiseşkän cirdä tübän bistä ziratı bulganlıgı açıklandı, anda XVI yözneñ berençe yartısında eşlängän epigrafik istäleklär tabıldı.

Асылда ике бистә булган, югарыгысы кремльдән бүгенге Университет урамына кадәр араны биләгән, ул тирән һәм киң чокырга (аның төбеннән хәзерге Куйбышев урамы үтә) барып терәлгән.

Түбәнге бистә югарыгысыннан көнбатышкарак, кремль тавы итәгеннән Болак елгасына кадәр, хәзерге Бауман, Островский һәм Уңъяк Болак урамнары керә торган җирләрдә урнашкан.

Әмма борынгы Казан, аның янәшәсендәге бистә-авылларны да кертеп исәпләсәк, тагын да зуррак булып күренәчәк.

Монда әрмән сәүдәгәрләре үзләренә аерым бистә оештырганнар һәм Казан белән, аның аша башкалар, бигрәк тә Төньяк халыклары белән сәүдә итүдән күп табыш алганнар.

Ә Болак артында, Татарстан һәм Гражданнар урамнары кисешкән җирдә түбән бистә зираты булганлыгы ачыкланды, анда XVI йөзнең беренче яртысында эшләнгән эпиграфик истәлекләр табылды.

anıñ utırgıçı alar yäşägän bistä buylap öydän-öygä, mäclestän-mäcleskä yöri başladı.

аның утыргычы алар яшәгән бистә буйлап өйдән-өйгә, мәҗлестән-мәҗлескә йөри башлады.

Ak bandalar kotırganda Minutlık «dan»narında, Tañ bayragı kütärelde Bistä uramnarında.

Ак бандалар котырганда Минутлык «дан»нарында, Таң байрагы күтәрелде Бистә урамнарында.

Annan soñ, cäy köne ike bistä arasındagı yäşel ülän östendä malaylar ilä kaz connarı kuıp yörgänemne, arıgaç, Han mäscedenä [Söyembikä manarasına] yünälep yatıp, çirämdä yal itkänemne ber dä onıtmıym.

Аннан соң, җәй көне ике бистә арасындагы яшел үлән өстендә малайлар илә каз җоннары куып йөргәнемне, арыгач, Хан мәсҗеденә [Сөембикә манарасына] юнәлеп ятып, чирәмдә ял иткәнемне бер дә онытмыйм.

Bistä öyläre östendä kuyırgan tıgız bolıtlar äkrenläp kenä tarala başladı.

«Nişliseñ, yazmış, — dip uyladı ul, anı ozatu mäşäqätlären küz aldına kiterep. — Yaña bistä ziratında Rinatı tiräsendäräk urın tabası bulır».

Бистә өйләре өстендә куерган тыгыз болытлар әкренләп кенә тарала башлады.

«Нишлисең, язмыш, — дип уйлады ул, аны озату мәшәкатьләрен күз алдына китереп. — Яңа бистә зиратында Ринаты тирәсендәрәк урын табасы булыр».

Şulay itep tagın da «İske bistä» prefekturası digän isem kolaklarga kerä başladı.

Ädäbi muzey da «İske bistä» zonasına urnaşkan ide, initsiatorları, kerep, şuşı ideyane yañartıp cibärü öçen yärdäm itüen, berär zalın kürgäzmä öçen birep toruın ütendelär.

«İske bistä» halkına andıy ğadi hezmätne hiç tä avırlıksız, buşka gına kürsätä ala ide ul.

Ul gına da tügel, kön aralaş diyärlek törle tiptagı kiñäşmä häm utırışlar uzdırıp, şulay «İske bistä» mädäni uçagı barlıkka kilde.

Häm menä mondıy mömkinlek tudı: şul üz tormış-yäşäeşe bulgan Kazan şähäreneñ borıngıdan yäşäp kilgän tatarına «İske bistä»sen, anıñ belän bergä ütkänen, bügengesen, kiläçägen beryulı ayakka bastırırga yul birergä cıyınalar!

Anıñ äytkännäre küzätülärennän çıgargan näticä sıyfatında tügel, bälki alga taba niçek eş itärgä kiräklek turında bäyän itüdän ğıybarät buldı: — «İske bistä» prefekturasın oyıştıru şähär hakimiyäteneñ ber citdi häm ışanıçlı adımı bulırga kiräk,— dide ul mahsus räveştä, cıyılıştagı halık arasında meriyä keşelärneñ dä utıruın isäptä totıp häm alarnı maktagan sıman itep söyläp alıp.

— dip süzen dävam itterüdän dä kulayrak yul yuk ikänlegen töşenep, başlagan eze buylap söyläven tuktatmıy alıp kitärgä tırıştı.— Monda beräülär baylık yagın kayıralar, alarga «İske bistä» prefekturası kibetlär açarga, sänäğat oyıştırıp cibärergä mömkinleklär birä, törle masterskoylar, cirle halıknıñ milli bizänü äyberläre, başka tör suvenirlar citeşterü, satu öçen şartlar buldırılaçak.

Ä menä «İske bistä» territoriyäsendä bulgan zavod-fabrikalar belän närsä eşlärlär, boların äytä almıym.

Ul «İske bistä»dä milli tösmerdä, milli eçtälektä, milli harakterda alıp barılırga tiyeş!

Ämma cıyılış ähele niçekter ber rähätlekkä, zur toygılarga birelep, şuşı «İske bistä» prefekturası hakında bulgan bähäsläreneñ, tıngısız kiçläreneñ ahırı da, kiläçäge dä ömetle ikänlegen añlarga ölgerde.

Шулай итеп тагын да «Иске бистә» префектурасы дигән исем колакларга керә башлады.

Әдәби музей да «Иске бистә» зонасына урнашкан иде, инициаторлары, кереп, шушы идеяне яңартып җибәрү өчен ярдәм итүен, берәр залын күргәзмә өчен биреп торуын үтенделәр.

«Иске бистә» халкына андый гади хезмәтне һич тә авырлыксыз, бушка гына күрсәтә ала иде ул.

Ул гына да түгел, көн аралаш диярлек төрле типтагы киңәшмә һәм утырышлар уздырып, шулай «Иске бистә» мәдәни учагы барлыкка килде.

Һәм менә мондый мөмкинлек туды: шул үз тормыш-яшәеше булган Казан шәһәренең борынгыдан яшәп килгән татарына «Иске бистә»сен, аның белән бергә үткәнен, бүгенгесен, киләчәген берьюлы аякка бастырырга юл бирергә җыеналар!

Аның әйткәннәре күзәтүләреннән чыгарган нәтиҗә сыйфатында түгел, бәлки алга таба ничек эш итәргә кирәклек турында бәян итүдән гыйбарәт булды: — «Иске бистә» префектурасын оештыру шәһәр хакимиятенең бер җитди һәм ышанычлы адымы булырга кирәк,— диде ул махсус рәвештә, җыелыштагы халык арасында мерия кешеләрнең дә утыруын исәптә тотып һәм аларны мактаган сыман итеп сөйләп алып.

— дип сүзен дәвам иттерүдән дә кулайрак юл юк икәнлеген төшенеп, башлаган эзе буйлап сөйләвен туктатмый алып китәргә тырышты.— Монда берәүләр байлык ягын каералар, аларга «Иске бистә» префектурасы кибетләр ачарга, сәнәгать оештырып җибәрергә мөмкинлекләр бирә, төрле мастерскойлар, җирле халыкның милли бизәнү әйберләре, башка төр сувенирлар җитештерү, сату өчен шартлар булдырылачак.

Ә менә «Иске бистә» территориясендә булган завод-фабрикалар белән нәрсә эшләрләр, боларын әйтә алмыйм.

Ул «Иске бистә»дә милли төсмердә, милли эчтәлектә, милли характерда алып барылырга тиеш!

Әмма җыелыш әһеле ничектер бер рәхәтлеккә, зур тойгыларга бирелеп, шушы «Иске бистә» префектурасы хакында булган бәхәсләренең, тынгысыз кичләренең ахыры да, киләчәге дә өметле икәнлеген аңларга өлгерде.

ul kala (kreml) häm bistä İdeldä tügel, ä aña koyuçı Kazan suı digän yılga buyına urnaşkan, şähär iseme dä şul yılgadan atalgan.

Kazanga kilep citkändä bik yahşı nıgıtmalı kala küzgä taşlandı: könçıgıştan Kazan suı aga, ä könbatışta keçeräk Bolak yılgası, ul batkaklı häm sazlıklı, bistädän tübän agıp ütä häm poçmaktagı başnya yanında Kazan suına kilep kuşıla; ä üze Kaban isemle küldän agıp çıga, zur gına kül, bistädän yartı çakrımda betä; ä şul yılganı (Bolaknı) arkılı çıkkaç, kül belän bistä arasında Arça kırı yagınnan bik tä matur häm biyek tau bar.

Şul uk yılgadan bistä yanında bik tirän çokır kazılgan, ul Çerek kül digän külgä qadär barıp citä, ä kül Kazan suı yanına uk cäyelgän; ä Kazan suı yagınnan tau şulkadär biyek, küz küreme citmi (süz kreml tavı hakında bara): anıñ östendä kala urnaşkan, anda taştan salıngan patşa pulatları häm bik tä biyek mäçetlär bar, şunda alarnıñ patşaları kümelgän, häterem yalgışmasa, alar bişäü ide.

ул кала (кремль) һәм бистә Иделдә түгел, ә аңа коючы Казан суы дигән елга буена урнашкан, шәһәр исеме дә шул елгадан аталган.

Казанга килеп җиткәндә бик яхшы ныгытмалы кала күзгә ташланды: көнчыгыштан Казан суы ага, ә көнбатышта кечерәк Болак елгасы, ул баткаклы һәм сазлыклы, бистәдән түбән агып үтә һәм почмактагы башня янында Казан суына килеп кушыла; ә үзе Кабан исемле күлдән агып чыга, зур гына күл, бистәдән ярты чакрымда бетә; ә шул елганы (Болакны) аркылы чыккач, күл белән бистә арасында Арча кыры ягыннан бик тә матур һәм биек тау бар.

Шул ук елгадан бистә янында бик тирән чокыр казылган, ул Черек күл дигән күлгә кадәр барып җитә, ә күл Казан суы янына ук җәелгән; ә Казан суы ягыннан тау шулкадәр биек, күз күреме җитми (сүз кремль тавы хакында бара): аның өстендә кала урнашкан, анда таштан салынган патша пулатлары һәм бик тә биек мәчетләр бар, шунда аларның патшалары күмелгән, хәтерем ялгышмаса, алар бишәү иде.