Literature examples of 'сөз' in Kyrgyz language
Surarsıñar: «Üyrönösüñ sen kimden Söz jorgosun — tiliñ çeçen jeldirgen»?
Lenin aytkan söz ölböyt, Al bütürgön iş ölböyt.
» Ordunda turup kaldı söz suragan — Örbögön uzun çaçı iynin japkan, Çömüldü oy kölünö tunjuragan Tabılbay jatkan öñdüü tor je kapkan.
Sarı kız on jaşarday kibiregen Jabışıp ulam bir söz surayt menden: — Ayalıñ je baldarıñ barbı senin?
Alda joo, artta Dunay, kısılgan kez, Söz ukpay, kulak tunup karsıldaktan.
» Men turgan üydün eesi kargan dotsent, Kubanıp kan küygön ört öçkönünö, Söz surayt: «soguş emi büttü» deşet, Atışuu basıldıbı büt düynödö?
— Bul çın söz: menin elim oşol jakta.
Çekesin karmap bir az oylop turup, Kayradan söz talaştı meni menen: — Bir siler çıktıñarbı kılıç suurup?
Savenok jaşıp karadı, Söz aytuuga jaradı: — Er öldü.
Jan eritken jakşı söz Jagat tura soldatka.
Сурарсыңар: «Үйрөнөсүң сен кимден Сөз жоргосун — тилиң чечен желдирген»?
Ленин айткан сөз өлбөйт, Ал бүтүргөн иш өлбөйт.
» Ордунда туруп калды сөз сураган — Өрбөгөн узун чачы ийнин жапкан, Чөмүлдү ой көлүнө тунжураган Табылбай жаткан өңдүү тор же капкан.
Сары кыз он жашардай кибиреген Жабышып улам бир сөз сурайт менден: — Аялың же балдарың барбы сенин?
Алда жоо, артта Дунай, кысылган кез, Сөз укпай, кулак тунуп карсылдактан.
» Мен турган үйдүн ээси карган доцент, Кубанып кан күйгөн өрт өчкөнүнө, Сөз сурайт: «согуш эми бүттү» дешет, Атышуу басылдыбы бүт дүйнөдө?
— Бул чын сөз: менин элим ошол жакта.
Чекесин кармап бир аз ойлоп туруп, Кайрадан сөз талашты мени менен: — Бир силер чыктыңарбы кылыч сууруп?
Савенок жашып карады, Сөз айтууга жарады: — Эр өлдү.
Жан эриткен жакшы сөз Жагат тура солдатка.
Söz kılat ötkön soguştu, Sürünön korkok jaltanat.
Kalıstık menen çındık söz Kaçan bolso orusta Koşulgan künü oruska Kün tiygen bizdin konuşka.
— Söz saldım surabastı surap andan.
Çın söz uşul — biri da jok, «Bar» degen arın satıp aytat jalgan.
Сөз кылат өткөн согушту, Сүрүнөн коркок жалтанат.
Калыстык менен чындык сөз Качан болсо оруста Кошулган күнү оруска Күн тийген биздин конушка.
— Сөз салдым сурабасты сурап андан.
Чын сөз ушул — бири да жок, «Бар» деген арын сатып айтат жалган.
«Meniki» dep tük eç kim söz kılbastan, Biz bütürdük esepsiz kuruluştu.
Aytıp munu, tomayak jolgo tüştü, Jakşı bir söz uguudan ümüt üzdü.
On miñ jılga aytıluuçu söz bolot.
Jaman işti jeribeyt, Jakşı söz aytsañ eribeyt.
AYTA TURGAN SÖZ ( Kırgızga ) Açıp közdü jumgança Öttü jıldar bir kança.
«Меники» деп түк эч ким сөз кылбастан, Биз бүтүрдүк эсепсиз курулушту.
Айтып муну, томаяк жолго түштү, Жакшы бир сөз угуудан үмүт үздү.
Он миң жылга айтылуучу сөз болот.
Жаман ишти жерибейт, Жакшы сөз айтсаң эрибейт.
АЙТА ТУРГАН СӨЗ ( Кыргызга ) Ачып көздү жумганча Өттү жылдар бир канча.
«JOLBORS TERİSİN KİYGEN BAATIR» BAYaNI Dasıkkan adabiyatçılar menen talanttuu kotormoçulardın dalay sınınan, altımış beş miñden aşık okurman baamınan ötkön jana köptögön kalemgerlerdin söz önörün örkündötüügö öbölgö tüzgön Şota Rustavelinin aytıluu dastanı Alıkul Osmonovdun erkin kotormosunda 66 jıl içinde altı iret basılganı adabiyattagı özgöçö okuya.
*** Uluu akındın çıgarmaçılık jolun jana kim ekendigin tolkutup jazuu kıyın, tömönküçö gana bir-eki ooz söz jazuunu ılayık taptım.
Şota Rustaveli jönündö jetiştüü başkı söz jazuuga mümkündük bolgon jok, al tuuralu jazılgan sın materialdarı menen tiyiştüü kitepkanalardan taap alıp, taanışıp çıguuñuzdardı suraybız.
Bul kotormo çıgarma ene tilibizdin koozdugun, körköm söz kasitterin XXI kılımdagı kırgız okurmandarına da daana açıp körgözmögü anık.
Soñku söz orduna Şota Rustavelinin süyüü dastanın tüp nuskasında okuy albagandıktan tömönkü kümönsünüü çeçilbegen boydon kalat şekildenet.
Sentyabr-dekabr, 2005-jıl VII Bölüm Akın jönündö söz ZAMANDAŞTARININ ESKERÜÜLÖRÜNÖN8 Tügölbay Sıdıkbekov: Kez-kez maekteşip olturganıbızda Alıkuldun köp köksögön tileginin biri uşul kırgız jazuuçularının katarı şıktuu, akıl-estüü jaştar menen toluktalıp tez ele baraanduu boluşun köksöçü.
«ЖОЛБОРС ТЕРИСИН КИЙГЕН БААТЫР» БАЯНЫ Дасыккан адабиятчылар менен таланттуу котормочулардын далай сынынан, алтымыш беш миңден ашык окурман баамынан өткөн жана көптөгөн калемгерлердин сөз өнөрүн өркүндөтүүгө өбөлгө түзгөн Шота Руставелинин айтылуу дастаны Алыкул Осмоновдун эркин котормосунда 66 жыл ичинде алты ирет басылганы адабияттагы өзгөчө окуя.
*** Улуу акындын чыгармачылык жолун жана ким экендигин толкутуп жазуу кыйын, төмөнкүчө гана бир-эки ооз сөз жазууну ылайык таптым.
Шота Руставели жөнүндө жетиштүү башкы сөз жазууга мүмкүндүк болгон жок, ал тууралу жазылган сын материалдары менен тийиштүү китепканалардан таап алып, таанышып чыгууңуздарды сурайбыз.
Бул котормо чыгарма эне тилибиздин кооздугун, көркөм сөз каситтерин XXI кылымдагы кыргыз окурмандарына да даана ачып көргөзмөгү анык.
Соңку сөз ордуна Шота Руставелинин сүйүү дастанын түп нускасында окуй албагандыктан төмөнкү күмөнсүнүү чечилбеген бойдон калат шекилденет.
Сентябрь-декабрь, 2005-жыл VII Бөлүм Акын жөнүндө сөз ЗАМАНДАШТАРЫНЫН ЭСКЕРҮҮЛӨРҮНӨН8 Түгөлбай Сыдыкбеков: Кез-кез маектешип олтурганыбызда Алыкулдун көп көксөгөн тилегинин бири ушул кыргыз жазуучуларынын катары шыктуу, акыл-эстүү жаштар менен толукталып тез эле бараандуу болушун көксөчү.
Al aytat: «Lenin dagı bala bolgon, Mektepte okuganın bütkül kalaa Söz kılgan jomoktotup eçen türkün, Lenindey baarın beşke okugula.
Sılık söz süylöp sızılat, Bir kolu tamak bışırat.
BAYIRKI SÖZ Baylıktı tabat el iştep, Toy bolso baarı kelişet.
Al aytkan söz en tuura, Al bir kutu altın, kauhar toltura!
Söz kalar dedim aytarga Baktısı toodoy jaştarga.
BAYIRKININ JOMOGU Çoñ jol uzak sozulgan, Jol çetinde olturgan Ak çaç kempir söz aytat; — Bulardı alsın kol sungan!
Aytuuga bir söz jarabay, Apsaygan çaçı taralbay.
Ал айтат: «Ленин дагы бала болгон, Мектепте окуганын бүткүл калаа Сөз кылган жомоктотуп эчен түркүн, Лениндей баарын бешке окугула.
Сылык сөз сүйлөп сызылат, Бир колу тамак бышырат.
БАЙЫРКЫ СӨЗ Байлыкты табат эл иштеп, Той болсо баары келишет.
Ал айткан сөз эн туура, Ал бир куту алтын, каухар толтура!
Сөз калар дедим айтарга Бактысы тоодой жаштарга.
БАЙЫРКЫНЫН ЖОМОГУ Чоң жол узак созулган, Жол четинде олтурган Ак чач кемпир сөз айтат; — Буларды алсын кол сунган!
Айтууга бир сөз жарабай, Апсайган чачы таралбай.
BÖKÖNBAEV KÖÇÖSÜ Körgön sayın oygo tüşöt te-tigi Boz ulan kez söz talaşıp bir baskan, Kedeylerge sen birinçi ır jazgan, Ottoy küyüp aylanaga nur çaçkan.
Kirdebese, karaybasa köñülü, Ak iştese, ak söz aytsa ömürü.
Sen aytkan ar bir sözdü taamay ugat, Bir sözüñ on söz bolup çaylap çıgat.
БӨКӨНБАЕВ КӨЧӨСҮ Көргөн сайын ойго түшөт те-тиги Боз улан кез сөз талашып бир баскан, Кедейлерге сен биринчи ыр жазган, Оттой күйүп айланага нур чачкан.
Кирдебесе, карайбаса көңүлү, Ак иштесе, ак сөз айтса өмүрү.
Сен айткан ар бир сөздү таамай угат, Бир сөзүң он сөз болуп чайлап чыгат.
Mınday suu jürgüzülgöndügü birinçide "joonun kaptap kirmegine, ekinçiden uuru karakçılardın jürmögünö ötö oorduk keltirgen; 3) Joo körbös üçün jerdin aldı menen kazıp barıp, sazdan suu alıp, fantan menen agızıp, talaanın içinen kuduktar çıgargan; 4) Sazdak jer tıgılma, batkak, ar kaysı jeri kara suunun orguştap çıkkan bulakça çabırluu, jekendüü, kamıştuu bolgonduktan joonun çabuul koyup kirgenine çoñ toskoolduk bergen; 5) Sazdak jerden çım köñ, karagan, badal, tokoyunan otun jana başka keregin algan; 6) Sazdın çöbü boz kıroogo jete kubarbastan kök boyunça turup, mal bagıp östürüügö artıkça ıylayıktuu bolgonduktan jana söz çöbü eç tügönböstön kançalık köp mal ottoso da, kaytadan ösüp turgandıgınan; 7) Sazdın jakın jerinen jer kazıp, koşo ornotup, joodon bekemdenip turuuna ılayık bolbogonduktan; 8) Sazdak jerde salmoorgo salıp, kalaaga ata turgan taştın jok bolgondugunan.
«Çok» degen söz eçteme kalbastan, büt kolgo tiydi degen söz, Kırgızda özbektin soodası bolup, anı menen kırgızdın baş feodaldarı paydalanıp, kedeydin kanın sorup turgan.
Jana da bir kabardagı söz: soltolor eki mertebe kazakka barıp, çagatay Dıykanbaydın jakın tuuganınan bir kişi öltürgön dagı, jılkı tiyip kele jatkanda sarıbagış Esenkuldun baldarı birinçide kazak çagatay menen el bolgonduktan, ekinçisi solto menen duşman bolup kele jatkandıktan solto menen sayışa ketip, bölökbay Adıl degen jigitti tüşürüp kalıp, kazakka berip jibergende anı kazak Kapsalañ menen Dıykanbaydı tuugandarı öltürgön.
Bölökbay, Tınay bir tuugan degen söz oşondon kalgan.
Мындай суу жүргүзүлгөндүгү биринчиде "жоонун каптап кирмегине, экинчиден ууру каракчылардын жүрмөгүнө өтө оордук келтирген; 3) Жоо көрбөс үчүн жердин алды менен казып барып, саздан суу алып, фантан менен агызып, талаанын ичинен кудуктар чыгарган; 4) Саздак жер тыгылма, баткак, ар кайсы жери кара суунун оргуштап чыккан булакча чабырлуу, жекендүү, камыштуу болгондуктан жоонун чабуул коюп киргенине чоң тоскоолдук берген; 5) Саздак жерден чым көң, караган, бадал, токоюнан отун жана башка керегин алган; 6) Саздын чөбү боз кыроого жете кубарбастан көк боюнча туруп, мал багып өстүрүүгө артыкча ыйлайыктуу болгондуктан жана сөз чөбү эч түгөнбөстөн канчалык көп мал оттосо да, кайтадан өсүп тургандыгынан; 7) Саздын жакын жеринен жер казып, кошо орнотуп, жоодон бекемденип турууна ылайык болбогондуктан; 8) Саздак жерде салмоорго салып, калаага ата турган таштын жок болгондугунан.
«Чок» деген сөз эчтеме калбастан, бүт колго тийди деген сөз, Кыргызда өзбектин соодасы болуп, аны менен кыргыздын баш феодалдары пайдаланып, кедейдин канын соруп турган.
Жана да бир кабардагы сөз: солтолор эки мертебе казакка барып, чагатай Дыйканбайдын жакын тууганынан бир киши өлтүргөн дагы, жылкы тийип келе жатканда сарыбагыш Эсенкулдун балдары биринчиде казак чагатай менен эл болгондуктан, экинчиси солто менен душман болуп келе жаткандыктан солто менен сайыша кетип, бөлөкбай Адыл деген жигитти түшүрүп калып, казакка берип жибергенде аны казак Капсалаң менен Дыйканбайды туугандары өлтүргөн.
Бөлөкбай, Тынай бир тууган деген сөз ошондон калган.
Emi söz uçugun akındın düynögö köz karaşına je anın çıgarmasının filosofiyalık negizine bursak.
Bul kıska söz aykaş, kiteptin atalışının eki maanisine uçkay toktolo keteli.
Jusup Balasagındın söz bolup jatkan çıgarmasında taanıp- bilüü jagdayında da bir top algılıktuu ideyalar bar.
Bul özünçö çoñ söz kıluuga arzıyt.
Uşunday jol meney uluu oyçuldar jaratkan uluu iş, uçkul söz, tereñ oygo siñirilgen tarıhıy murastar jalpı düynölük madaniyattın bir bölügü katarı tübölük jaşap kalat.
Эми сөз учугун акындын дүйнөгө көз карашына же анын чыгармасынын философиялык негизине бурсак.
Бул кыска сөз айкаш, китептин аталышынын эки маанисине учкай токтоло кетели.
Жусуп Баласагындын сөз болуп жаткан чыгармасында таанып- билүү жагдайында да бир топ алгылыктуу идеялар бар.
Бул өзүнчө чоң сөз кылууга арзыйт.
Ушундай жол меней улуу ойчулдар жараткан улуу иш, учкул сөз, терең ойго сиңирилген тарыхый мурастар жалпы дүйнөлүк маданияттын бир бөлүгү катары түбөлүк жашап калат.
Ayaldın balaga közü tüşüp kalıp, arkı-berkiden söz saldı ele al: «Atam tuz aramı kılba debedi bele» dep, anın aldoosuna könböy koydu.
bolup: «Taksır kanım, uşul vaziriñdin közündö otu, sözündö murçu bar maga söz aytıp jüröt, akırı özüñö zıyan kılbasın» dep çagım salat.
Kündördün birinde el arasına «Misir şaarına sooda kıluuga bargan kişi, alıp bargan mal-mülkün jakşı soodalap kelet imiş» degen söz taradı.
Oşondo eki ayaldın teñ jarpı jazılıp: «Op bali, sözüñ söz emes beken, baya ele uşintip aytışpaybı?
Birok, uulu atasının sözün söz orduna körböy, kulak kakpay jürüp boy tartat.
Sözdön söz çıgıp olturup, kız atasına «jakşı bolmok miñ kündö da, jaman bolmok bir kündö» deyt.
Аялдын балага көзү түшүп калып, аркы-беркиден сөз салды эле ал: «Атам туз арамы кылба дебеди беле» деп, анын алдоосуна көнбөй койду.
болуп: «Таксыр каным, ушул вазириңдин көзүндө оту, сөзүндө мурчу бар мага сөз айтып жүрөт, акыры өзүңө зыян кылбасын» деп чагым салат.
Күндөрдүн биринде эл арасына «Мисир шаарына соода кылууга барган киши, алып барган мал-мүлкүн жакшы соодалап келет имиш» деген сөз тарады.
Ошондо эки аялдын тең жарпы жазылып: «Оп бали, сөзүң сөз эмес бекен, бая эле ушинтип айтышпайбы?
Бирок, уулу атасынын сөзүн сөз ордуна көрбөй, кулак какпай жүрүп бой тартат.
Сөздөн сөз чыгып олтуруп, кыз атасына «жакшы болмок миң күндө да, жаман болмок бир күндө» дейт.
BÖLÜNBÖSÜN Jarooker kız jigitke gül sunganday, Aytkan menen söz jetpes körkü kanday.
Elde söz bar aytılgan: «Den sooluk kımbat altından».
Söz kılıp köpölöktöy uçkanıñdı, Negedir kayra seni ayap ketem.
Bardıgı kölgö çömülöt, Barınan bal söz tögülöt.
Söz aytalbay kança jigit sürdögön, Baktıluumun debedibi bir körgön.
Unutpasañ söz berip anttaşkandı, Kur degende taştaba kat jazgandı.
Azapka salbay janımdı, Aytsañçı bir söz jagımduu!
Aytuu kıyın söz menen kurguruñdun, Körböy köpkö özüñdü sagınamın.
Aytar söz tappay turamın.
БӨЛҮНБӨСҮН Жароокер кыз жигитке гүл сунгандай, Айткан менен сөз жетпес көркү кандай.
Элде сөз бар айтылган: «Ден соолук кымбат алтындан».
Сөз кылып көпөлөктөй учканыңды, Негедир кайра сени аяп кетем.
Бардыгы көлгө чөмүлөт, Барынан бал сөз төгүлөт.
Сөз айталбай канча жигит сүрдөгөн, Бактылуумун дебедиби бир көргөн.
Унутпасаң сөз берип антташканды, Кур дегенде таштаба кат жазганды.
Азапка салбай жанымды, Айтсаңчы бир сөз жагымдуу!
Айтуу кыйын сөз менен кургуруңдун, Көрбөй көпкө өзүңдү сагынамын.
Айтар сөз таппай турамын.