1)
- а) и, также, тоже без дә синең тәкъдимеңне яклыйбыз — и мы поддерживаем твоё предложение; мы также поддерживаем твоё предложение ул да ашыга — и он торопится
- б) и, даже (и) сорама да — даже и не спрашивай без килмәс идек тә, таләп итәләр — мы бы и не приехали, но требуют
2) уже, уже и һи, онытканмын да — ой, уже (и) позабыл көз дә килеп җитте — уже (и) осень наступила белеп тә алган — уже узнал
3) при отриц. предл.
- а) после сущ. со словом бер ни бер минутка да кичегергә ярамый — нельзя опаздывать ни на минуту тирә-юньдә бер җан иясе дә күренми — вокруг (не видно) ни одной живой души
- б) же, уж бу һич тә дөрес түгел — это уже совершенно не верно
- в) тж.; индив. в сравн. сочет. и после отриц. мест. для усиления их значений кешедән дә акыллырак җан иясе юк — нет существа более разумного, чем человек беркайда да — нигде беркайчан да — никогда беркем дә — никто бернинди дә — никакой берничек тә — никак
4) каждый, еже- ел да — каждый год, ежегодно көн дә очрашабыз — встречаемся каждый день (ежедневно)
5) разг. между компонентами усил. гл. сочетаний да (и) всё; взять и (да, да и) кайтты да китте — взял да уехал: уехал да всё чыкты да китте — взял да вышел; вышел да и всё сөйлим дә бирәм — возьму да расскажу и всё куарга да чыгарырга — взять да и выгнать; выгнать да и всё
6) разг.
- а) между усил. повторами выраж. категоричность высказывания так концертка бара да бара инде ул — на концерт он уж пойдёт так пойдёт сиңа әйтми дә әйтми инде — тебе уж он не скажет так не скажет
- б) чувство восхищения, одобрения так, ну и аты да аты! — конь так конь; ну и конь! менә бу егет уйный да уйный баянда! — вот этот парень играет так играет на баяне; ну и играет этот парень на баяне!
- в) в эмоц. предл. ну и матур жырлыйсың да инде! — ну и поёшь ты красиво! бирдең дә инде үзенә кирәген! — ну и дал же ты ему жару!
7) после усил. гл. повторов да (и) вдруг, раз и йөрде, йөрде дә юкка чыкты — ходил-ходил да вдруг исчез сөйли, сөйли дә туктап кала — говорит-говорит - раз и останавливается
8) в сложносоч. предл. с противит. знач. -то алар шулай диләр дә бит — ... они-то говорят так... килүен килдек тә соң, ләкин юлыбыз уңмады — приехать-то приехали, но вот не повезло
9) в сочет. с указ. мест. с составным менә, шул -то ... и менә шул серне ул сездән яшереп саклаган да — вот эту-то тайну он от вас и скрывал менә шул кирәк тә инде безгә — вот это-то нам и нужно
10) в сочет. с гл. булу в усл. накл. а) хоть, хоть (хотя) бы бер атна булса да авылда ял ит — хоть неделю отдохни в деревне бер сәгатькә булса да — хотя бы на один час кичкә кадәр булса да — хоть бы до вечера б) хоть (хотя) и; хоть (хотя) и, ... но сирәк булса да очрашабыз — встречаемся, хоть и редко; хоть и редко, но встречаемся аз булса да ярдәм булыр — хотя и не много, но будет помощь
11) при гл. на -ып и, но белеп тә әйтмәгәнсең — знал и не говорил авылда булып та күрешмәгәнсез — был в деревне, и не встретились
12) при гл. на -гач сразу, сразу же, тут же; как только авылны чыккач та асфальт юл башлана — сразу же за деревней начинается асфальтовая дорога кайткач та хәбәр итәрмен — сообщу тут же по приезде; сообщу, как только приеду
13) употр. в образов. составных неопр. мест. и нареч. со словом булса (да) хоть кем дә булса — кто-нибудь (да), кто-либо нәрсә дә булса — что-нибудь (да), хоть что-нибудь (что-либо) нинди дә булса — какой-нибудь (да), хоть какой-нибудь кайда да булса — где-нибудь (да), хоть где-нибудь (где-либо) кайчан да булса — когда-нибудь (да), хоть когда-нибудь (когда-либо) ничек тә булса — как-нибудь (да), хоть как-нибудь (как-либо)
14) при составных союзах с усил. знач. же әгәр дә — если же шулай да — всё же, однако же
II союз
1) соед.
- а) и, да; да и ял итеп алды да эшкә тотынды — немного отдохнул и приступил к работе уйный да көлә — играет да смеётся урманга киткән дә адашкан — пошёл в лес и (да и) заблудился
- б) при усил. повторах и, да; да и только һаман кайтмый да кайтмый — всё не возвращается и не возвращается; всё не возвращается да и только җылый да җылый — плачет да всё; плачет да и только яза да яза — пишет и пишет; кар яуды да яуды снег валил и валил
- в) употр. в составных числительных после чисел йөз, мең, миллион, миллиард, а также после наименований мер измерения (и) йөз дә унике — сто двенадцать өч метр да ун сантиметр — три метра и десять сантиметров балага ике яшь тә дүрт ай — ребёнку два года (и) четыре месяца
- г) и ..., и; ни ..., ни при перечислении однородных членов с оттенком усиления хәзер аңа күңелле дә, рәхәт тә — сейчас ей и весело, и приятно җырлый да, бии дә, баянда да — уйный и поёт, и пляшет, и на баяне играет эш тә, йокы да, ял да юк — ни работы, ни сна, ни отдыха эш белән дә, киңәш белән дә ярдәм итә алмады — не смог оказать помощи ни делом, ни советом
2) присоед. да и ул әле яшь, эш тәҗрибәсе дә аз — он ещё молод, да и опыта маловато җыр матур яңгырый, сүзләре дә бик эчтәлекле — песня звучит красиво, да и слова содержательные
3) против. но, да, однако вәгъдә бирдегез дә килмәдегез — обещали, но не приехали •• терсәк якын да, тешләп булмый — посл. близок локоть, да не укусишь
4) уступ.
- а) хоть, хотя, хотя и, хоть ... и, хотя ... и; несмотря на то, что яңгыр яуса да, эштән туктамадык — продолжали работать, несмотря на то, что шёл дождь бик ашыксак та, поездга өлгерә алмадык — не успели к поезду, хотя и очень торопились
- б) хоть и, хотя и, даже если, пусть даже бөтен дошман берләшсә дә, җиңми калмабыз — победим, даже если объединятся все враги белсә дә, сиңа әйтмәгән булыр иде — хоть и знал бы, тебе не сказал
- в) ни кайда (гына) күрсәм дә ... — где бы ни встретил кая (гына) барса да ... — куда бы ни шёл күпме генә уйласа да, хәтеренә төшерә алмады — сколько ни думал, не смог вспомнить
2) Кабатлап әйтелгән исемнәр ара сында килеп, соклану хисе белән бел дерелгән тезмәдә басымны куәтли. Атлары да атлары, - канатлары гына юктыр. М.Хәбибуллин
3) Тиңдәш кисәкләрдән соң кабатла нып килеп, аларны үзара бәйләү белән бергә экспрессияне арттыра, мәгънәне көчәйтә төшә. Минем җаныем – бригадир, Күкрәгендә медале; Казанда да, Мәскәүдә дә Белмәгән юк инде аны. Җыр. Яныңда Зыя да юк, бакча да, нур да, чәчәкләр дә, теге чатыр эчендәге диңгез дә – берсе дә юк. Г.Ибраһимов
4) «Хәтта» мәгънәсен белдерә. Авыл башындагы куш наратка атлар да бит борылып карады. М.Галиев
5) Исемнәр янында ялгыз үзе генә килеп, «тагын», «шулай ук» мәгънәсен белдерә. Башкалар белән Җиһанша бабай да килгән иде. Г.Ибраһимов. Быел Шәмгун Сафасы да язны мыек чыккан егет кебек каршы алды. А.Шамов
6) Иярчен урын җөмлә хәбәреннән соң килеп, «шунда ук», «шуннан соң ук», «үтү белән» сүзләренә якын тиз лек, кинәтлек мәгънәләрен белдерә. Йортның эргәсе янында ятып торган Караборын, бу көтелмәгән шәһәр киемендәге кунакларны куркытырга теләп, урыныннан сикереп торды да, арка йоннарын торгызып, аларга ташланды. Һ.Такташ
7) Шарт фигыльләр составында килгәндә, кире шарт мәгънәсен бел
To improve and add new definitions to the Tatar-Chinese dictionary, we need your support.
You can also help by adding definitions of words to the database.
Thank you!