“хәл” – Tatar explanatory dictionary

сущ.
1) в разн. знач. состояние (чьё-л, кого, чего-л.)
авыруның хәле бик авыр — состояние больного очень тяжёлое
син минем хәлемне аңламыйсың — ты не понимаешь моего состояния
мин укырлык хәлдә түгел — я не в состоянии читать
яраксыз хәлгә килү — прийти в негодное состояние
аның хәле рәтләнә башлаган — его состояние начало улучшаться
әйбернең сыек хәлдән каты хәлгә күчүе — физ. переход из жидкого состояния в твёрдое
2) положение, ситуация, обстановка, обстоятельства
халыкара хәл — международное положение (ситуация, обстановка)
гаилә хәле — семейное положение
социаль хәл — социальное положение
авыр хәлгә төшү — попасть в безвыходное положение (ситуацию)
булган хәлләргә карап — смотря по обстоятельствам
3) сила (физическая), силы; самочувствие; мощь, прост. мочь
хәл(ем) юк — (у меня) нет сил, плохо себя чувствую
күз ачарга хәлем юк хәтта — нет сил даже открыть глаза
түзәр хәл(ем) калмады, чыдар хәл(ем) юк — (у меня) нет мочи, нет сил терпеть
ни хәлләрегез бар? — как ваше самочувствие? как себя чувствуете?
4) происшествие, случай, событие; дело, дела
аерым хәлләрдә — в отдельных случаях
күңелсез хәл — неприятный случай
урамда булган хәл — уличное происшествие, случай на улице
соңгы көннәрдә булган хәлләр — события последних дней
ни хәл? — как дела?
хәлләр шәптән түгел — дела идут неважно, дело обстоит не лучшим образом
5) лингв. обстоятельство || обстоятельственный
урын хәле — обстоятельство места
иярчен хәл җөмлә — придаточное обстоятельственное предложение
рәвеш хәле — обстоятельство образа действия
•
- хәл әйләнмәсе
- хәл белү
- хәл белешү
- хәл сорашу
- хәл бетү
- хәл калмау
- хәл китү
- хәл итү
- хәл итәрлек
- хәл фигыль
••
хәл барынча, хәл кадәре(нчә) — в меру сил, по мере возможностей, по возможности
хәл җитмәслек — непосильный
хәл җыю — см. хәл алу 1)
хәл эчендә — при смерти
хәлгә керү — сочувствовать, сострадать; войти (в чьё-л.) положение
хәлгә керүчән — участливый
хәлдән килгәнче — по мере (в меру) возможностей
хәлдән килү — справиться; быть в силах, в состоянии, иметь возможность что-л. сделать
хәлдән тайганчы — до изнеможения, до упаду
хәлдән тайдыру — изматывать/измотать, изнурять/изнурить
хәлдән таю — выбиваться/выбиться из сил, обессилеть
хәле (хәлләр) хәл — дело плохо, плохи дела, дела в плачевном состоянии
- хәл алу
- хәл керү
- ... хәл юк

и. 1. situation, position; и. 2. state, circumstame; и. 3. force, vigour; Хәл бетәргә - to tire, to be fatigued; Хәл керергә - to be reinforced