“җиләк” – Tatar explanatory dictionary

1) Кайбер үлән яки куак үсемлекләренең сусыл, татлы йом шак
җимеше. Шул чакны печән җыеп йөргән бәләкәй генә бер кыз, әллә нин ди
шатлыклы нәрсә күргәндәй чәрел дәп: – Җиләк! Җиләк! – дип кычкырып
җибәрде. Г.Ибраһимов. Әз генә фор сат чыгу белән, җиләк җыярга китү ләр,
агач арасына кереп, карлыган, шомырт җыюлар бигрәк күңелле иде.
М.Гафури. Көзен зелпе, кура җиләге, эт шомырты, гөлҗимеш, кабар ага чы
кебек куакларның җиләк һәм су сыл җимешләре күпчелек кошлар өчен тәмле
азык санала. Ботаника
2) күчерелмә мәгънәдә Үсеп буйга җиткән, бик чибәр, сылу. [Шәкертләр:] Ах Гайшә хурый
да, их Гайшә җаный! Бигрәк тә пешеп кенә өлгергән кып кызыл җи ләк шул!
Кемнең генә авызына өзелеп төшәр икән ул татлы сусыл җиләк?!
Ш.Мөхәммәдев
3) җиләгем тартымлы формада Ярату, ир кәләү һәм ихтирам хисләре белән әй телә
торган мөрәҗәгать сүзе. Кил, җи ләгем, кил, балам!
◊ Җиләк кебек (шикелле) 1) Кып кызыл, тулып пешкән. Җиләк кебек ире неңнән
Суырып үпсәң – бал тама. Җыр;
2) кара җиләк (2 мәгъ). Бик әйбәт, бик уңган, җиләк шикелле бер кыз. Г.Камал.
Хәмидә әби, бик тирәннән көрсенеп:
– Аның да сезнең төсле җиләк кебек чаклары бар иде дә бит, Ходай язгач, ни
эшлисең! – диде. М.Гафури. Димәк, җиләк кебек Фәридә ак чәчле, тумак битле,
олы күсәк шушы картка насыйп булган?! Р. Н.Гүнтәкин