“сүз” on Tatar-Fur dictionary

сущ.
1) в разн. знач. слово, слово- || словарный; лексический
сүз төрләндергеч кушымчалар — словоизменительные суффиксы
сүз ясагыч кушымчалар — словообразовательные суффиксы
сүз ясалышы — словообразование
сүздән эшкә күчү — переходить от слов к делу
сүзе эштән аерылмый — (погов.) слов на ветер не бросает (букв. слова его не отрываются от дела)
әйткән сүз - аткан ук — (посл.) слово не воробей, вылетит -не поймаешь (букв. высказанное слово - выпущенная стрела)
2)
а) разговор, речь; обсуждение
сүз барышында — в ходе разговора (обсуждения)
сүзгә катнашу — участвовать в разговоре, обсуждении
сүзне икенчегә бору — перевести разговор на другую тему; переменить тему
сүзеңне бүләм — прерываю твою речь
б) слово, выступление (на собрании)
кунакларга сүз бирү — дать слово (для выступления) гостям
соңгы сүз — последнее слово, последнее выcтупление
сүздән мәхрүм итү — лишать слова
председатель сүзеннән соң — после выступления председателя
3)
а) мнение, мысль; оценка, взгляд
кеше сүзе — чужое мнение
ул үз сүзендә калды — он остался при своём мнении
сүз аңлату — разъяснить (свою) мысль
б) молва, слух
шундый бер сүз йөри — ходит такой слух (такая молва)
в) высказывание; предложение; повеление; пожелание, завет
минем сүзем шул сезгә — моё предложение к вам таково
ата-ана сүзе — завет (пожелание) родителей
кем сүзенә ышанасың? — кому (букв. чьим высказываниям) ты веришь (доверяешь)
г) изречение, афоризм
ата-бабалар сүзе — изречения предков
гыйбрәтле сүз — мудрое изречение
4) обещание, слово; договорённость; заверение
сүз бирү — давать слово
сүзне кире алу — отказываться от слова (обещания, заверения)
5) перен.
а) сплетня, пересуды, толки, клевета, поклёп; порицание, обвинение; инсинуация
сүз ирештерү (җиткерү) — доводить до сведения (кого)
б) выговор, порицание; попрёк, упрёк
синең өчен сүз ишетәсем килми — я не хочу из-за тебя получить выговор (выслушивать упрёки)
•
- сүз арттыру
- сүз үрчетү
- сүз байлыгы
- сүз составы
- сүз тамыры
••
сүз агышында (барышында) — по ходу разговора
сүз алышу — см. фикер алышу
сүз башлау — приступить к рассказу (выступлению); начать речь
сүз башы — введение
сүз буткасы — суесловие; болтовня
сүз буткасы пешерү (кайнату, ясау) — заниматься суесловием, пустословием; много и бесполезно говорить
сүз белән сыйлау — угощать словами; кормить обещаниями
сүз бирешү — договариваться; давать слово верности друг другу
сүз бирү — давать слово (обещание, клятву)
сүз итеп сөйләү — всерьёз говорить (чушь)
сүз иярә сүз — слово за слово
сүз йөрткән - күз йөрткән — (посл.) кто сплетничает, тот разносит огонь
сүз йөртү — сплетничать; доносить, кляузничать
сүз йөртүче — сплетник, кляузник
сүз кайтару — см. тел кайтару
сүз көрәштерү — спорить, пререкаться (зря); спорить попусту
сүз көрәштерүче — спорщик; любитель пререканий
сүз кузгату— заговорить, начать разговор (о чём); поднимать вопрос (о ком, о чём)
сүз кую — обещать, давать обещание (что-л. сделать)
сүз салу — сделать предложение (в немногих словах); замолвить словечко
сүз тидерү — см. тел тидерү
сүз тыңлау — слушаться, послушаться; быть покладистым
сүз уйнату — заниматься суесловием, пустословием (букв. играть словами)
сүз эзләп күршегә керми — (погов.) за словом в карман не лезет
сүзгә (сүзенә, сүзләренә) карау — излишне реагировать (букв. взирать) на(чьи) слова
сүздән (сүз артыннан сүз) чыгу — за словом слово
сүздән сүз чыга — слово слово родит, а третье само бежит
сүзе үтә — к его словам прислушиваются
сүзен бирмәү — ни за что не соглашаться; настаивать на своём (вопреки очевидности)
(үз) сүзен сүз итү — упорно добиваться своего
сүзендә тору — сдержать слово
сүзеннән чыкмау — не сметь ослушаться; всегда следовать совету, мнению (кого)
сүзне җилгә ташламау — не бросать слов на ветер
- сүз алу
- сүз арасында
- сүз әйтү
- сүз бер
- сүз бер булу
- сүз беркетү
- сүз берләштерү
- сүз дә юк
- сүз куерту
- сүз кушу
- сүз кату
- сүз рәте
- сүз тыңлаучан
- сүз юк
- сүзгә килү
- сүздә тору
- сүзе берегү
- сүзләре берегү

и.; с. word; Сүз алырга - to speech; Сүзгә-сүз - verbatim; Сүз башы - preface, introduction; Сүз боткасы - chat, gossip, talk; Сүз йөртү - to gossip

1. wort n., 2. rede f.; sprache f., 3. gerücht n., 4. versprechen n.; abmachung f.; vereinbarung f., 5. ausspruch m.; denkspruch m.; sprichwort n.

1. Бер яки берничə аваздан төзелеп билгеле бер грамматик форма алган
(сөйлəмдə җөмлə кисəге яки җөмлə булып кулл. тор.) һəм төшенчə белдерə
торган иң кечкенə лексик берəмлек. Бер яки берничə аваздан тезелеп, логик яки
грамматик мөнəсəбəтлəрне белдерə (сөйлəмдə җөмлə кисəге дə, җөмлə дə була
алмый) торган иң кечкенə лексик берəмлек [ярдəмлек сүз] 2. Сөйлəшү, əңгəмə;
сөйлəп бирелə торган фикер [сүзгə катнашу] 3. Җыелышта һ. б. ш. җирдə: телдəн
ясала торган чыгыш [соңгы сүз белəн чыгу] 4. Сөйлəү хокукы [сүз иреге]
5. Фикер, караш: бəялəмə [каршы сүз əйтмəде] 6. Киңəш, тəкъдим һ. б. ш. [олылар
сүзе] 7. Шелтə, тəнкыйть, гайбəт һ. б. ш. [сүз ишеттерү] 8. Вəгъдə [сүз куешу]. Ант
[сүз бирү] 9. СҮЗЛƏР -Музыкаль яки шигъри əсəр тексты 10. с. Бер сүз белəн генə
белдерелə торган [сүз җөмлə]