“икән” on Tatar-Bai dictionary

модал. сл.
1)
а) с именами образует составное сказуемое оказывается; оказалось
ул сукыр икән — он, оказывается, слепой
бу кешеләр күрше авылныкылар икән — эти люди, оказывается, из соседнего села
ул безгә килгән икән — он, оказывается, приехал к нам
б) с гл. на -сы/-се (оказывается) надо было
иртәрәк киләсе икән — надо было прийти пораньше
в) с гл. на -са/-сә хорошо бы, хорошо было бы
тагын берничә мәктәп ачылса икән — хорошо было бы, если бы открылось ещё несколько школ
әйтсәгез икән — хорошо бы, если б вы сказали
2) в знач. частицы усиливает значение неопределённости в вопросительном предложении едва ли, вряд ли
ай-һай килерме икән — вряд ли он придёт
3) в знач. союза
а) участвует в присоединении усил. придат. предл. к главному раз, если, так; в таком случае
тыңламыйсың икән, үзеңә үпкәлә — раз не слушаешься, то пеняй на себя
әйтәм икән, димәк, эшлим — если говорю, значит, сделаю
б) с гл. на -ырга/-ергә если ... так; а уж если ... то, так
шәһәргә барырга икән, башкалар белән барам — уж если мне ехать в город, так я поеду вместе с другими

кер.сүз; бәйл. 1. actually, really; Ул язган икән - he wrote, really; бәйл. 2. if; Вәгъдә биргәнсең икән - эшлә - if you promised – let do

1. wohl; anscheinend; 2. (hilfsverb zur bildung der vergangenheit); ул ауыру икән er ist wohl krank

1) Фигыльдән башка сүз төркеменә караган сүзләр янында килеп,
аларга фигыль төсмере бирә. Тел ил белән икән, аерым түгел икән. Ил язмышы
тел язмышы икән. С.Хәким.
«Ә ник үзең шалтыратмыйсың?» – дип әйтүдән чак кына тыелып калдым.
Билгеле инде ник икәне. М.Маликова

2) Хәбәр составында килеп, җөм ләдә белдерелгән фикергә раслау, дө ресләү
төсмере кертә. Шунда тәрәзәгә күзе төште. Нәкъ манара өстендә генә тулган
ай эленеп тора икән. Г.Бә широв. Тулы чүмечне ул тын да алмыйча эчеп бетерде
дә, ат кебек пошкырапошкыра, эчен угалап алды. – У-ух, бик эчәсе килгән икән.
Н.Фәттах. Баксаң, ике ел эчендә авылда ике оя кызлар өлгергән икән. Ике елда
малайлар үсеп җиткән икән... М.Мәһдиев
3) Сорау җөмләдәге икеләнү, шик ләнү, шөбһәләнү, фараз кылу төшен чәләрен
көчәйтеп килә. Бу ни эш икән?.. Гөлбануның элекке йөргән егете булдымы
икән? Миңа дигән кызны алды, дип, үч итеп, кисәргә маташтымы икән? Ул кем
икән? Г.Ибраһимов. Менә шушы минутларда, кай җирләрдә, ниләр эшли икән ул
[Госман]? Л.Их санова. Дөньяда «бәхет», «мәхәббәт» дигәнең кешенең кай ягына
карап бирелә икән? М.Маликова
4) Сөйләүче тарафыннан тормыш тәҗрибәсенә, күргән белгәннәргә ни гезләнеп
ясалган нәтиҗәне белдереп килә. Дөньяда иң авыр газап сөйләшмәү икән.
И.Салахов. Фаҗига башларны яргач, зиһенне ача икән. Җиңгәннәр итеге
белән күзеңә баса икән ---. Р.Фәйзуллин. Кайбер илләрдә шосседан егерме биш
метр киңлегендәге арада печәнне терлеккә бөтенләй бирмиләр икән.
М.Мәһдиев
5) Шарт җөмләне баш җөмләгә бәй ләп килә. – Кирәк икән, кызлар бар! – Нәсим
кеткелдәп көлеп куйды. Н.Фәттах
6) «Белмәгән идем, инде белдем» дигән мәгънәне аңлата. Булган икән. Күп
укыгансыз икән. Алай икән
7) «Имеш» мәгънәсендә килә. Сәрвиназ төш күргән төндә әнисе Хәйриягә дә төш
керде. Шушманың көмеш суы ярларыннан чыгарга җиткән, елга тын гына ага
икән. Ирек мәйданы. Төшемдә күп акча тапканмын икән