İmani gül - 14

  jol joq. İağni, qarsy jaq soğysty
  Hajj süresı, 39-40 aiat.
  Nisa süresı, 90-aiat.
  145 Mumtahina süresı, 7-aiat.
  143
  144
  toqtatyp, kelıssöz sūrasa, mūsylmandar da soğysty toqtatyp,
  kelıssözge jügınulerı abzal. «İeger olar kelısözge, beibıtşılıkke
  (niet bıldırse) jaqyndasa, sen de jaqynda»146.
  İslamda qaruly soğysqa tek mynandai jağdailarda ğana rūqsat
  ietıledı:
  1. Qorğanu maqsatynda. Şabuyl jasağan jauğa q a r s y soğysu.
  Qūranda: «Sendermen soğysqandarğa qarsy sender de Alla
  jolynda soğysyñdar. Bıraq şek- ten şyqpañdar. Alla
  Tağala şekten şyqqandardy jaqsy körmeidı»147 -delınedı.
  2. Özıñe şabuyl jasaityny naqty anyqtalğan dūşpanğa soğys
  taktikasy boiynşa bırınşı bolyp şabu- yl jasauğa rūqsat
  ietıledı.
  3. Jazalau maqsatynda.
  4. Türlı zūlymdyqtarğa jol bermeu maqsatynda.
  Paiğambarymyzdyñ (s.a.u.) barlyq soğystaryna köz jügırtsek,
  tek osy aitylğan sebepterge ğana süiengenıne kuä bolamyz. İendeşe,
  soğys – tek Allanyñ rizalyğy üşın Onyñ rūqsat ietken jağdailarda
  ğana boluğa tiıs.
  Jai kezdı bylai qoiğanda, soğys jağdaiynda da İslam ozbyrlyq
  äreketterge j o l bermeidı. Aitalyq, soğysta äielderdı, jas
  balalardy, soğysqa qatyspağan qart kısıler men ieşkımmen şaruasy
  joq monahtar- dy öltıruge qatañ tyiym saldy. Ösıp tūrğan ağaştar
  men iegın alqaptaryn örteuge, tüie, siyr siiäqty mal- dardy öltıruge,
  är türlı özge dınnıñ ğibadathanalaryn qiratuğa jol bermedı. Dūşpan
  äskerlerınıñ ölı denelerın tılgılep, közderın oiyp, mūryndaryn
  kesuge de qatañ tyiym saldy. Paiğambarymyz soğysqa ketıp bara
  jatqan qolbasşylaryna mynandai ieskertuler jasady:
  146
  147
  Änfal süresı, 61-aiat.
  Baqara süresı, 190 aiat.
  «Allanyñ atymen jolğa şyğyñdar. Alla jolynda küresıñder.
  Soğysatyn adamdaryñmen aralaryñda kelısımder bar bolsa, ony
  qadağalañdar. Şekten şyqpañdar, soğys kezınde öltırgen
  adamdarğa «müsle» (ölı denelerın tılgılep, közderın oiyp,
  mūryndaryn kespeñder) jasamañdar. Balalardy, äielderdı,
  qart kısılerdı, ğibadathanalardağy adamdardy öltırmeñder»148
  Paiğambarymyz (s.a.u.) tıptı özıne qarsy soğysyp
  jatqandardy qarğauy bylai tūrsyn, olarğa
  «Alla Tağalam, olar Senıñ qūldaryñ, bız de Senıñ qūldaryñbyz...»,
  «Alla Tağalam, olar bılmeidı, Sen olardy keşıre gör!» degen keñ
  peiıl igı tılekte bolğan. Paiğambarymyzdyñ ömırbaianynyñ
  ataqty jazuşy- sy Qadi Mūhammed Süleimen äl-Mansūrdyñ
  «Sira- tu rahmatan lil-alamin» atty kıtabyndağy keltırgen sanaq
  boiynşa hijri jyl sanauymen İİ-İH jyldar aralyğynda bolğan
  barlyq soğystarda dūşpan ärı mūsylman qatarynan bar bolğany
  1018 kısınıñ ğana köz jūmğany töñıregındegı mälımetterdı ieskerer
  bolsaq, soğys dep äi-şäi joq qan töge berudıñ de dūrys iemes
  iekendıgın añğaramyz. Al 1914-1918 jyly bolğan Bırınşı
  düniejüzılık soğysta 21 million adam jaralanyp, olardyñ 7
  milliony ömırmen qoş aitysqany belgılı149. Joğaryda da
  aitylğandai, soğys – tek beibıt şeşu joly tügeldei tausylğan
  kezde barylatyn soñğy jol. Rūqsat ietılgen būl soğystyñ özın
  jekelegen adamdar, iaki belgılı bır top būiryq berıp bastata
  almaidy. Soğysqa qatysyp-qatyspaudy şeşetın, «jihad!» dep
  attan sala- tyn, «soğysyñdar!» dep būiryq beretın tek qana memle148
  149
  Ahmed ibn Hanbäl, Musnäd, 1/300. äbu Däuıd, Jihad, 82.
  İdris Şengul. Kuran kainakly hoşgörı ve hurriet. İeni umit jurnaly, 24-bet. №47,
  2000 j. Stambul.
  ket boluy tiıs. Äitpese, kez-kelgen soğysqūmar adamnyñ aşqan
  soğysy jihadqa jatpaidy.
  Älemde bolyp jatqan terrorlyq ärekettermen İslamnyñ
  ieşqandai bailanysy joq. İslam sözı
  «beibıtşılık, amandyq-iesendık» degen mağynağa saiady. İslam dını –
  jer betınde beibıtşılık pen tynyştyqty ornatu üşın jıberılgen
  Qūdailyq soñğy dın. Mıne, sondyqtan är mūsylman, tıptı, sälem
  bergennıñ ö z ı n d ie qal-jağdai sūrap iemes, «beibıtşılık pen
  tynyştyqty tılep amandasady. Mūsylmandardyñ sälemdesude aitatyn «ässälamu aleikum» sözı «senderge Allanyñ beibıtşılıgı men
  iesendıgı, tynyştyğy bolsyn!» de- gen mağynany bıldıredı.
  «İslam», «sälam», «mūsylman» sözderınıñ barlyğynyñ tübırı bır.
  İağni, beibıtşılık pen tynyştyqtyñ mağynasyn qamtityn sözder.
  İslam beibıtşılıktı uağyzdaityn dın bolsa, mūsylman balasy sol
  beibıtşılıktı özınıñ otyryp-tūruynda, sälemı m
  ie
  n söileuınde,
  özgelermen qarym-qatynasynda, qysqasy, ärbır ıs-äreketınde ıs
  jüzınde körsetuşı tūlğa bolmaq.
  «Beikünä bır adamdy öltıru – küllı adamzatty öltırumen
  teñ»150 Būl iereje qasiettı Qūranda aitylğan. Olai bolsa, qanşama
  beikünä adamnyñ, perıştedei büldırşın säbilerdıñ janyn qiğan
  lañkestık äreketter islamğa, Qūranğa, mūsylmanşylyqqa jata ma?
  Tıptı, adam öltıru bylai tūrsyn, maldy qorqytudyñ özı İslamğa
  terıs. Soiylatyn maldyñ közınşe pyşağyn qairağan sa- habasyna
  Allanyñ soñğy ielşısı Mūhammed (s.a.u.) qatty keiıp: «Sen maldy
  neşe ret öltırmeksıñ? Pyşağyñdy maldy jatqyzbas būryn
  qairamadyñ ba?»151 dep iesker- tu jasasa, tağy bır hadisınde:
  «Qarudy qaljyñdap bol- sa da özgege kezenbe!» dep, adamdy öltıru
  bylai tūrsyn,
  150
  151
  Maida süresı, 32-aiat.
  äl-Mustadrak alas-sahihain lil-Hakim, 17-tom, 422-bet.
  özgenıñ köñılıne az da bolsa ürei saludyñ özı islamğa, şynaiy
  mūsylmanğa jat äreket iekenın tüsındırgen.
  Belıne bomba bailap, özgelerdıñ janyn qiiü üşın özıne de qol
  jūmsağan jankeştıler özderın «şeiıtpız» dep iesepteidı. Şeiıttık
  märtebe beikünä jandardy öltırumen keletın op-oñai närse iemes.
  Özın-özı öltıru – islamda ülken künä. Qūranda
  «Özderıñe özderıñ qol jūmsamañdar!»152 delıngen.
  Bız dınımızdı qasiettı kıtap Qūrannan ärı ony tüsındıruşı soñğy
  paiğambar Mūhammedten (s.a.u.) üirenemız. Al iendı osy
  mūsylmanşylyq qağidalarynyñ qainar közı sanalğan Qūran men
  Paiğambarymyzdyñ ömırınde özıne qol jūmsap, beikünä jandardy
  qyru bar ma? Tıptı, soğys jağdaiynda da soğysqa qatyspağan
  adamdardy öltıru – dınımızde haram sanalyp jatsa, jai uaqytta
  künde qūbylmaly saiasi oiyndar üşın jüzdegen beibıt jatqan
  künäsız jandardyñ janyn qiiüdyñ qandai auyr künä iekenı aitpasa
  da tüsınıktı.
  Qoğamnyñ paidasy üşın bolsa da islamda qandai da bır
  adamnyñ qūqy aiaq asty ietılmeidı. Jalğyz ğana adamnyñ qūqy –
  jalpy qoğamnyñ qūqyndai qymbat.
  İslamda maqsat qandai ūly, taza bolsa, oğan apara- tyn joldar
  da sondai taza, ūly boluy tiıs.
  Terrorlyq äreketter arqyly ieşbır problema qazırge deiın
  şeşılmegen ärı būdan keiın de şeşılmeidı.
  Barlyq lañkestık äreketter – islam üşın jasalğan küres iemes,
  kerısınşe, islamğa qarsy qiiänat.
  Keiıngı kezde İslam men terrorizmnıñ bırge aity- luy – tyrnaq
  astynan kır ızdeitın islam dūşpandary üşın taptyrmaityn olja
  boldy. Sondyqtan qandai qiyn jağdaiğa duşar bolsa da
  mūsylmandar islamnyñ atyna kır keltıretın lañkestık äreketterden
  aulaq boluy
  152
  Nisa süresı, 29-aiat.
  kerek. Sebebı, belgılı bır jağdailar, dağdarystar men saiasi oiyndar
  künde özgeredı. Al dınnıñ ūstanym, iereje- qağdilary mäñgılık.
  Ötpelı jağdailarmen dınnıñ atyna kır keltıruge bolmaidy.
  Qazırgı tañda bolyp jatqan barlyq jarylys, lañkestık
  äreketterdı islam dınıne jabu keñ ietek
  aldy.
  Alaida,
  solardyñ
  barlyğyn
  ıstep
  jatqan
  mūsylmandar ma? Būğan «iä» dep jauap beru, ärine,
  qiyn.
  Mūsylmandyqty
  bet-perde
  ietıp,
  lañkestık
  äreketterge baryp jatqandar kımder? Kei jağdaida olardyñ
  qatarynda soğystarda äke-şeşesınen, tuğan- tuystarynan
  aiyrylğan, nemese basqa da ruhani küizelısterge tüsken adamdar
  da bolady. Ondai adam- dar keudesın kernegen ışkı yza-kek pen
  küiıktıñ sal- darynan barlyq ıske baruy mümkın. Mūndai adamdar
  psihologiiälyq tūrğydan alğanda, dınnıñ rūqsat ietpe- gen
  närselerın de jasauğa beiım tūrady. Öz ısterıne şariğattan älsız
  bolsa da negız ızdei bastaidy. İa bol- masa keibır özgelerdıñ
  oiynşyğyna ainalyp, bopsa tūzağyna ılıkken mūsylmansymaq
  adamdar. Būğan qosa, mūsylmannyñ atyn jamylğan äldebır
  ūiymdar, tıptı alpauyt memleketter saiasi maqsattary üşın şala
  sauat- ty keibır dümbılezderdı arnaiy daiyndap, Qūrandağy keibır
  aiattardyñ bas-aiağyn qyrqyp montajdap, «şeiıt bolyp, jūmaqqa
  kıresıñ» dep lañkestık äreketterge aidaqtauy da mümkın. İağni,
  zombige ainalğan adamdar. Bügınde keibır arnaiy därılerdı ışken
  adamdardyñ ölımnen de qoryqpai, öz jandaryn qiyp ta
  jıberetındıgı belgılı boldy. Mysaly, Şrilanka aralynda ösetın
  bır şöptıñ joiyluy üşın Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy
  (WHO) 110 million qarjy böldı. Būl şöptı je- gen jastarda
  ölımnen qorqu sezımı joğalyp, özderıne op- oñai qol jūmsaidy
  ieken. Tıptı «Lsd» atty därını belgılı
  bır adamğa arnaiy lagerlerde künde tamağyna qosyp beru
  arqylymiyndağyözındıkoilarynöşırıp, ornynaqalağan pıkırıñdı
  qūiğannan keiın «ecstasy» sekıldı himikattar arqyly 8-10 sağattyq
  lañkestık äreketterdı oryndatuğa bolady153. Mūndai därıler arqyly
  ölımnen qorqu degen sezımı öşırılgen, tıptı ölımdı añsaityn mäñgürt
  adamdar arqyly kez-kelgen lañkestık äreketterdı jüzege asyruğa
  bolady.
  Osyndai joldardyñ türlı-türlısımen jasalyp jatqan lañkestık
  äreketterdı İslam dınıne jauyp, ony
  «terroristtık dın» ietıp körsetu – oğan jasalğan tarih- ta būrynsoñdy bolmağan auyr qiiänat. Terrorizmnıñ dını, ūlty bolmaidy.
  Japoniiänyñ Tokio qalasyndağy metro- da bırqatar adamnyñ ölımıne
  sebep bolğan «Aum Senrike» sektasynyñ jasağan lañkestık äreketın
  ieşkım
  «Budda
  terrorizmı»
  degenjoqqoi.
  2000-2004
  jyldararalyğynda bolğan İspaniiänyñ Madrid qalasynda oryn
  alğan bırneşe lañkestık äreketterdı «Hristian terrorizmı» dep tırı
  jan aiyptağan joq. İendeşe, mūsylmannyñ atyn jamylğan keibır
  lañşyl adamdardyñ jasağan terrorlyq äreketterı nege beibıtşılıktı
  uağyzdaityn İslam dınıne jabyluy tiıs? Būl tek kün sanap
  körkeiıp, ösıp kele jatqan dınımızge jany qas dūşpandardyñ japqan
  jalasy men jaqqan küiesı ğana.
  Qūrandağy: «Olardy (müşrıkterdı) qaida körseñder sol
  jerde öltırıñder»154 aiatyn lañkester öz ısterıne aqtau retınde
  qoldana almaidy. Sebebı, būl aiat soğystyñ qyzyp tūrğan kezınde
  qolyna qaru alyp, mūsylmandardy öltıru nietımen soğys maidanyna şyqqan dūşpan äskerın «sender de öltırıñder»
  Qūrastyrğan: İergun Çapan, İslama göre terör ve intihar sald - rylary, 98, 103-better.
  Stanbul. 2005 j.
  154 Baqara süresı, 191-aiat.
  153
  degen mağynany bıldıredı. Äitpese, beibıt jatqan kez- kelgen özge
  dındegılerdı «qaida körseñder, s o l jer- de öltırıñder!» degen
  mağynany bıldırmeidı. İslamda mūsylman ölkesınde tūratyn özge
  dın ökılderın öltıru bylai tūrsyn, olarğa mūsylman bolmağanyn
  jeleu ietıp, tittei de bolsa ädıletsızdık jasau dūrys iemes.
  Paiğambarymyzdyñ (s.a.u.) bır hadisınde: «Kım de kım bır zimmiğa
  (mūsylman ielınde tūratyn özge dın ökılderı) qiynşylyq
  körsetetın bolsa, men o l adamnyñ dūşpanymyn. Al men kımnıñ
  dūşpany bolsam, onymen aqyret künı j ie k ie ieseptesemın», delıngen.
  Basqa bır hadiste: «Kımde kım bızdıñ qaramağymyzdağy zimmidı
  öltırse, jännattyñ iısın de iıskemeidı»,- dep, kelısım boiynşa
  mūsylman ölkesınde tūryp jatqan basqa dın ökılın öltırgen adamnyñ jännattan maqūrym qalatyndyğyn bıldırgen. Mıne, dınımızdıñ
  o s y keñşılıgınıñ arqasynda ğasyrlar boiy mūsylman ielderınde
  hristiandar beibıt ğūmyr keşude. Olardyñ dıni räsımderı men jeke
  ısterıne mūsylmandar aralaspağan. Olarğa pıkır, jäne senım
  bostandyğy berılgen. Qazırge deiın Mysyr, Türkiiä, Siriiä siiäqty
  mūsylman memleketterınde şırkeulerdıñ meşıttermen qatar
  terezelerı teñ tūr. Būl islamnyñ özge dın ökılderıne degen
  toleranttyq
  közqarasynyñ
  aiqyn
  körınısı.
  İslamda
  mūsylmanşylyqty qabyldamağany üşın adam öltıru degen ūğym
  joq. İslamğa ärkım öz ierkımen sana- ly türde kıruı tiıs. Alla
  Tağala Qūranda būl turaly
  «Dınde zorlyq joq»155 dep kesıp a i t a d y . Ğasyrlar boiy
  mūsylmandardyñ Qūrannyñ o s y bır ömırşeñ qağidasy- nan
  ainymağanyna t a r i h kuä. Būl aqiqatty batystyñ özı
  moiyndaityndyğyna aiğaq retınde S. Arnoldtyñ
  155
  Baqara süresı, 256-aiat.
  myna sözderın keltıreiık: «Mūsylmandardyñ hristian- dardy
  jeñgennen keiıngı jasağan toleranttyq qarym- qatynastary
  auyz toltyryp aituğa tūrarlyq jait. Olardyñ būl qarymqatynastary keiıngı ūrpaqtarda da jalğasyn tapty. Şyndyğyn
  aitar bolsaq, hris-tian taipalary keiınnen islamğa kırgen
  uaqytta özderınıñ derbes ierık-qalaularymen kırgen iedı. Bügınge
  deiın mūsylmandardyñ arasynda hristiandardyñ ğūmyr keşuı –
  olardyñ osy toleranttyq äreketterınıñ aiqyn körınısı».
  Mysyrdağy mūsylmandardyñ jeñısıne kuä bolğan Nikou iepiskopy
  Djon (694 jylda ömır sürgen) mūsylmandardyñ sol kezdegı
  qolbasşysy Amr ibn Astyñ özge dın ökılderıne körsetken qūrmetın
  bylai dep tılge tiek ietedı: «Ol şırkeulerden ieş närse almady.
  Talan-tarajğa salmady. Tıptı, şırkeulerdıñ mülkıne qol
  tigızbedı de»156.
  Mıne, osy siiäqty tarihi dälelder keibıreulerdıñ aitqanyndai
  islamnyñ jer jüzıne qylyştyñ jüzımen iemes, aidai anyq
  aqiqattary men ony ūstanuşy mūsylmandardyñ adamgerşılıgı men
  toleranttyq ūstanymdarynyñ arqasynda jaiylğandyğyn bıldırse
  ke- rek.
  Mūsylmandar ğasyrlar boiy qol astyndağy özge dın ökılderın
  alalamastan olarğa jaqsylyq jasap, qoşemet körsetkenı sonşalyq,
  Rim imperatorlyğy Si- riiäny qaitadan qaitaryp aluğa qalyñ äsker
  jinap kele jatqanda, sol jerdegı hristiandar şırkeulerge jinalyp,
  mūsylmandar üşın qol jaiyp tılek tılep, mınäjat ietken. İeger
  mūsylmandar qol astyndağy özge dın ökılderıne qysastyq jasap,
  islamğa kırulerı üşın küştegende, olar
  156
  İdris Şengul. Kuran kainakly hoşgörı ve hurriet. İeni umit jurnaly, 24-bet, №47,
  Stambul, 2000 j
  jalyna-jalbaryna osylai
  mūsylmandardyñ
  tıleuın tıler
  me iedı?157
  Qazırgı tañdağy ieñ ülken jihad – sauatsyzdyqpen küres.
  Mūsylmandardyñ soñğy ğasyrlarda artta qalularynyñ, köptegen
  saiasi oiyndardyñ qūrbanyna ainalularynyñ, ekonomikalyq
  küizelıske ūşyrauynyñ bırden-bır sebebı – sauatsyzdyq, kedeilık
  pen ışkı aluyzdyq. Bılım men dın – bır-bırın tolyqtyratyn iegız
  ūğym. Dınsız ğylym aqsaqtyq bolsa, ğylymsyz dın soqyrlyqqa teñ.
  Sondyqtan mūsylmandar üşın ieñ qaterlı dūşpan – sauatsyzdyq,
  bılım deñgeiınıñ tömendıgı, bılıktılıktıñ azdyğy, jaña tehnologiiäny
  oilap tabudy by- lai qoiğannyñ özınde özgelerdıñ tehnologiiäsyn da
  sauat- ty qoldana almaulary. Osynyñ bärı – mūsylmandardyñ
  damymai artta qalularynyñ negızgı sebepterı. İendeşe, bügıngı
  tañdağy jihad qylyştan görı qalamğa, soiyldan görı ğylymğa
  süienbek.
  Paiğambarymyzdyñ (s.a.u.) bır hadisınde: «Mah- şar künı
  soğysta ağyzylğan şeiıt qany men ğylymğa jūmsalğan
  ğalymdardyñ siiäsy tarazyğa tartylğan sätte ğalymdardyñ
  siiäsy basym tüsedı» delınedı.
  Qazırgı ömır talabyna sai ozyq qūraldarmen jabdyqtalğan bılım
  ordalaryn aşyp, ol jerde sau- atty bılım beru, ülken zerthanalar
  qūryp, ğylymi jañalyqtar a ş u , qysqasy, jürekterı dıni
  tağlymmen, ūlttyq qūndylyqtarmen tärbielengen, ruhani bılımmen
  närlengen, al aqyl-oilary qazırgı ozyq ğylymmen susyndağan ieñsesı
  biık ūrpaq jetıldıru – mıne, qazırgı mūsylmandardyñ kezek küttırmei
  ıske asyratyn ieñ ülken jihady bolmaq. Būl jolda qolymyzdağy bar
  mümkınşılıgımızdı sarp ietuımız läzım. Bai bailyğyn,
  157
  M. Abdulfättah Şahin, Şupheler ve çykyş iollary, 3-tom, 101-bet. Ğaie baspasy,
  Stanbul. 1990 j.
  mūğalım bılımın, tärbieşı tälım-tärbiesın berse, l au a - zymdy
  oryndyqta otyrğan kısıler de qoldarynan kelgen barlyq
  qoldaularyn körsetse, qysqasy, iel bolyp ärkım öz ülesıne tigen
  mındetın, mümkınşılıgın Alla rizaşylyğy üşın atqarsa, mıne, sonda
  ğana mūsylmandar öz proble- malaryn sauatty şeşe alady.
  Äldebıreulerdıñ saiasi oiynşyğy boludan, pıkır bodandyğynan,
  ekonomikalyq täueldılıkten qūtylady. Sonda ğana mūsylman älemı
  küşeiıp, älemdegı barlyq ozbyrlyq äreketter men ädıletsızdıkterge
  batyl qarsy tūra alady. Sonda ğana mūsylman älemı memleketter
  arasyndağy tepe-teñdıktıñ saqtaluyna, älemde beibıtşılıktıñ
  ornyğuyna tarihtağy orny tolmas öz ülesterın tağy da körsete
  almaq.
  «Kähf» süresınde «Alla kımdı tura jolğa salsa, ol tura jolğa
  tüsedı, al kımdı adastyr- sa, ony tura jolğa salatyn kömekşı
  taba almaisyñ» degen aiat bar. Sonda adamdy tura jolğa salatyn
  da, adastyratyn da Alla Tağalanyñ özı bolsa, myna düniedegı
  synaqtyñ, ana düniedegı jūmaq pen tozaqtyñ qajetı ne bolğany?
  Aiatqa tereñırek üñılsek, onda aitylğan tura jolğa s a l u men
  adastyru tüsınıgı – belgılı bır ıs-äreket mağynasyna saiady. Al ärbır
  ıstı jaratatyn Alla Tağalanyñ özı iekenın «Jaqsylyq ta, jamandyq
  ta Al- ladan» degenge qatysty saualğa bergen jauabymyzda keñınen
  aityp öttık. Tura jolğa saludy da, adasty- r u d y da bolğyzatyn,
  jaratatyn – Alla Tağala. Bıraq Alla Tağala ieşkımdı küştep iman
  ietkızıp, ierkınen tys adastyrmaidy. Alla Tağala tura jolğa, imanğa
  aparar sebepterdı yñğailap, adamdardy tura jolğa şaqyrğan.
  Qūranda būl jaily mynandai aiat bar: «Bız är paiğambardy
  (aqiqatty tolyq) tüsındıruı üşın öz qauymynyñ tılımen jıberdık.
  (Tura joldyñ sebepterın jıberıp, ieskertkennen keiın) Alla Tağala
  qalağanyn adastyrady, qalağanyn tura jolğa salady. Ol – şeksız
  qūdıret iesı – Aziz, är ıstı oryndy ısteitın, ieş närsenı beker
  jasamaityn – Hakim»158. İağni, Alla Tağala jer betıne tura joldy
  tüsındıretın paiğambarlar men kıtaptar tüsırgen, arnaiy ğalymdar
  jıbergen. Qūldarynyñ arasy- nan kım osy tura joldyñ sebepterın
  ūstansa, aqiqatty üirenıp, bılu nietımen meşıtke baryp uağyz
  tyñdasa,
  158
  İbrahim süresı /14.
  arnaiy kıtaptar oqyp, aqylğa jügınıp, imandylyqqa bet būrsa, Alla
  Tağala da ol qūlynyñ jüregıne iman nūryn qūiyp, tura jolğa
  salady. Dünienıñ qyzylyna qyzyğyp, tüngı klubtar men
  syrahanalardan şyqpai, künälardan bas almasa, näpsısıne ūnamdy
  künälardy tyiady dep Qūranğa, dınge qarsy şyğyp, jürek tılımen
  «tura joldy qalamaimyn» dese, Alla Tağala ol qūlyn adastyrady.
  Qysqasy, tura joldy nemese adasudy qalaityn, tıleitın
  –bız, al Alla Tağala sol qalauymyzğa qarai bızdı tura jolğa salyp,
  jüregımızge i m a n nūryn quiady n ie m ie s ie adastyryp, qarañğylyqqa
  salady.
  Äzıreiıl perışte dünienıñ är jerınde bır uaqytta qaitys
  bolatyn adamdardyñ ja- nyn aluğa jalğyz özı qalai ülgeredı?
  Onyñ ölım auzynda jatqandarğa üreilı iaki ūnamdy, türlı keiıpte
  körınuın qalai tüsınuge bolady?
  Äzıräiıl – Alla Tağalanyñ adamdardyñ ruhyn aluğa mındettegen
  perıştesı. Ajaly jetken adamdyñ janyn ol tıkelei özı alady.
  Nemese Äzıräiıl perıştenıñ būiryğyna bağynatyn köptegen kömekşı
  perıştelerı arqyly da aluy mümkın. Künähar, käpır adamdardyñ
  ruhyn alatyn perıştelerdıñ bır basqa, al mūsylman jandardyñ
  ruhyn alatyn perıştelerdıñ bır basqa iekenın Qūrannyñ keibır
  aiattar mazmūnynan añğaruğa bolady159.
  Dünienıñ är jerınde bır uaqytta qaitys bolğan adamdardyñ
  janyn Äzıräiıl perıştenıñ özı tıkelei alu mäselesı bır qarağanda
  mümkın iemes siiäqty. Alai- da, būl pıkır özımızdıñ şekteulı
  aqylymyz ben perışte mümkındıgın özımızben salystyrudyñ
  nätijesınen tuğan paiym.
  Jalpy dünie bolmystaryna qarai olardyñ şağylysulary da är
  qily.
  1. Mäselen, zattyq, qatty, tyğyz närselerdıñ körınıs,
  şağylystaryn alalyq. Bız jüz ainasy bar bölmege kırer
  bolsaq, ainağa şağylysqan körınısımız arqyly bız
  159
  Būl jaily «Naziğat» süresınıñ alğaşqy aiattaryndağy Allah Tağalanyñ sert ietken:
  «suyryp şyğaruşy» sözıne ğūlamalar
  «käpırdıñ, künähardyñ janyn suyryp aluşy perışteler» dep tüsınık berse,
  «aqyryn şyğaruşy» sözın «mūsylmandardyñ ja- nyn oñai aluşy perışteler» dep
  täpsırlegen.
  jüz tal bolyp körınemız. Bır qolymyzdy qozğasaq, jüz qol
  qozğalady. Bıraq materialdyq, zattyq denemızdıñ şağylysuynan
  tuğan körınıs bolğandyqtan ruhymyz, sezımderımız, tänımız ol jerde
  tolyqtai barlyq bolmy- symyzben körınıs tappaidy. Ainalarğa
  şağylysqan denelerımızde ömır joq bolğandyqtan, olardyñ bärı ölı,
  ruhsyz.
  2. Zattyq, bıraq nūrly närselerdıñ körınıs, şağylystary.
  Mysaly, kün äinek tärızdı zattarğa öz boiyndağy jetı türlı
  reñı, jyluy siiäqty barlyq qasietterımen bırge ötedı. İağni,
  ärbır kün säulesıne şağylysqan äinek, su tärızdı jyltyr
  närseler beinebır künnıñ özı siiäqty körınedı. Mysaly, lupany
  künge qaratu arqyly kez-kelgen närsenı küidıruge bolady.
  Qolymyzğa künge şağylysqan bır ainany alyp, qarañğy
  bölmege qaratu arqyly ol jerge jaryq beruge bolady. Mıne,
  Kün barlyq närseden ūzaq boluymen qatar, barlyq närsege öte
  jaqyn da. Säulesın küllı teñızge tökkenı tärızdı ärbır su
  tamşysyna, barlyq jyltyraq zattarğa da töge alady. Bır
  uaqytta barlyğyna bırdei nūryn şaşa beredı. Bıreuımen
  şağylysuy iekınşı bırımen şağylysuyna bögettık ietpeidı.
  Bıraq, kün zattyq ärı säulelı bolğandyqtan köbıne şağylysqan
  närselerge tek säulelı, nūrly jağyn ğana ötkıze alady.
  3. Zattyq iemes, nūrly–ruhani närselerdıñ körınısı. Mysaly,
  perıştelerdıñ şağylysuy barlyq bolmys- tarymen bırge
  tūtastai körınıs tabady. Bıraq perışte şağylysqan ainalardyñ
  q a b ı l ie t , bolmystaryna
  q a r a i körıngendıkten,
  küllı
  aqiqattarymen barlyq jerde körıne bermeidı. Mysaly,
  Jebıreiıl perışte paiğambarymyzğa (s .a .u.) asa symbatty
  sahaba Dihiä kelbetınde körıngen sätte Alla Tağalanyñ
  qūzyrynda ğibadat jasap jatuy da mümkın. Äzıräiıl perışte de
  nūrly bolmys bolğandyq-
  tan, bır sätte bırneşe jerde bolu mümkınşılıgıne ie. Bır ıstı ısteu
  iekınşı bır ıstı ısteuıne böget bola almaidy. Mıne,
  sondyqtan
  Äzıräiıl perışte dünienıñ bır jerındegı belgılı bır adamnyñ janyn
  alğan sätte basqa jerdegı iekınşı bır adamnyñ janyn da op-oñai ala
  alady160. Mūny tağy bır mysalmen aiqyndai tüseiık. Mysaly,
  belgılı bır jerden radio tolqyndary arqyly habar jıberılse, sol
  tolqyndy ūstaityn jiılıktegı (çastota) barlyq qūraldar da däl sol
  habardy söilei ketedı. Al ortalyqtan habar- dy bır ğana tüimenı
  basu arqyly toqtatsa, sol tolqyndy ūstaityn jiılıktegı barlyq
  radio, t.b. basqa qūraldar da toqtai qalady. Däl osy sekıldı Äzıreiıl
  perışte de ölım jiılıgıne qarasty barlyq adamnyñ janyn bır
  uaqytta nege ala almasyn?!
  Öler aldyndağy adamğa Äzıreiıl perıştenıñ qorqynyşty iaki
  ūnamdy bolyp türlı keiıpte körınuın qarapaiym ğana ainany mysal
  iete otyryp tüsındırıp köreiık. Mysaly, bölmedegı jüz ainanyñ
  bıreuı şağylysqan zattaryn qara-kök, ūzyn-qysqa, al iendı bırın
  juan-jıñışke, ietıp körsetetın bolsa, bölmege kırgen bır ğana adam
  jüz ainada jüz türlı keiıpte körınedı. Mıne, sol siiäqty Äzıreiıl
  perışte de ruhyn alatyn kısınıñ iman, ğibadat, mınez-qūlyqtarynyñ
  ruhani ainalaryndağy jağdaiyna qarai türlı beinede körınedı.
  Künähar adamğa üreilı, aibatty, al taqua adamğa ūnamdy keiıpte
  körınıp, ruhyn maidan qyl suyrğandai op-oñai aluy mümkın.
  Asylynda, būl jerde keltırılgen barlyq mysaldar sūraqtyñ
  jauabyn jeñıldetu üşın berıldı. Perıştelerdı ieşbır özgerıssız däl
  mysaldardağydai deuden mülde aulaqpyz.
  160
  Savfet Senih, Şüpheler üzerıne¸ 60-bet. T.Ö.V. baspasy, İzmir.
  1988 j.
  Mūhammed paiğambar (s.a.u.) nelıkten köp äiel alğan? Mūny
  näpsıqūmarlyqqa jatqyzatyndarğa ne deuge bolady?
  İejelden künı bügınge deiın adamzat tarihyna qarasaq, qaramaqaişy pıkırde iekı qoğam bar iekenın baiqaimyz. Būlardyñ bırınşısı –
  Ūly Jaratuşyğa iman keltırgen jandar bolsa, iekınşısı iman
  keltırmei küpırlık jolyn ūstanğandar. İmannan maqūrym qalğandar
  ärdaiym iman- dy jandarğa san türlı joldarmen şabuyl jasap,
  olardyñ qasterlegen kielı ūğymdaryn tıldep kelgen. Osylaişa olar
  özderınıñ ışkı dünielerındegı aram piğyldarymen qoğamdağy päk
  adamdardyñ sanasyn ulauğa tyrysuda. İen- deşe, bügıngı tañda da
  aram piğyldy qara niettılerdıñ boluy tabiği närse. Öitkenı, ärkım
  özınıñ ışkı düniesıne qarai äreket ietedı. Osylaişa Ūly
  Jaratqannyñ «Ua, paiğambarym, ärkım öz mınez-qūlqyna qarai
  äreket ietedı-de»161 degen baianynyñ turalyğyn rastaidy.
  Mıne, sondyqtan bügıngı tañda paiğambarymyzdyñ tolyq
  ömırbaianyn bylai qoiğanda, aty-jönın d
  ie dūrys
  bılmeitın
  jandardyñ Onyñ (s.a.u.) köp äielmen nekeleskenın qozğai beruı – dın
  dūşpandarynyñ jaiğan jalğan jalalarynyñ nätijesı iekenı sözsız.
  Mūndai pıkırlerdı jaiuğa tyrysqan adamdar ieşbır dınge senbeitın
  imansyz jandar da boluy mümkın. Al, būl adamdar paiğambarymyz
  jaily qozdatyp kelgen būl qitūrqy ıstı özderı ieşbır şekteusız,
  ieşbır zañsyz jasyryn türde ısteude. İendı osy äieldermen bırge
  bolu mäselesınde
  161
  İsra süresı, 84-aiat.
  osynşalyqty näpsılerınıñ qūlaqkestı qūldaryna ainalğan būl
  kısılerdıñ paiğambarymyzdyñ är türlı maqsattar men hikmetter
  üşın Alla qosqan aq nekelılerı turasynda ony qaralap, aiyptauğa,
  odan iesep aluğa ieşbır arlary da, betterı de joq. İaki būl taqyrypta
  Ony (s.a.u.) qasaqana qaralauğa tyrysqandar islamğa jany qas ievrei
  jäne hristian dının ūstanatyn keibır adamdar. Al, būl dınge senetın
  adamdardyñ da būl äreketterı aqylğa da özderı sengen Täurät, İnjıl
  sekıldı kıtap ūstanymdaryna da qaişy. Sebebı, olardyñ özderı
  qasterleitın būl kıtaptarda köptegen paiğambarlardyñ köp äielmen
  nekelı iekendıkterı baiandalğan. Mysaly, Täuratta İbrahim, Däuıt,
  Süleimen siiäqty paiğambarlardyñ köp äielmen şañyraq
  qūrğandyğy aitylğan. İendeşe, özderı senetın paiğambarlardyñ köp
  äiel aluyna ieşbır kınä taqpağan ievreiler men hristiandardyñ
  sonğy paiğambar Mūhammedke (s .a .u.) kelgende jalğannan jala
  jauyp, küie jağuğa tyrysulary dūşpandyqtan basqa ieşteñe de
  iemes162.
  Sondai-aq būl jaily kümändı oi örbıtıp, tılderın bosqa būlğap
  jürgender – islam dının jetık bılmeitın, paiğambarymyz jaily
  jazylğan kıtaptardy oqymastan, özgelerdıñ ötırıkten örgen ösek
  örmegıne ılıngen adamdar. İeger olar paiğambarymyzdyñ ömırbaianyn
  bastan-aiaq dūrystap oqyp şyğyp, onyñ ärbır ısın zerdeler bolsa,
  atalmyş kümändarynan seiılıp, aqiqatqa köz jetkızer iedı.
  Ğalamnyñ raqym nūry – Mūhammedtıñ (s.a.u.) köp
  äielmen
  nekelesuındegı asyl hikmetter men ūly maqsattardy tüsındırmes
  būryn dın dūşpandary
  162
  Muhiddin Akgül, peigamberimizin hanymlary ve ievlilikleri - deki hikmetler – 1.
  İeni ümıt jurnaly, №12, 31-bet. 1999 j.
  aitqandai Onyñ (s .a .u.) «näpsıqūmar, äielqūmar» iemes iekenın
  däleldeuımız qajet. Ol üşın paiğambarymyzdyñ ömır sürgen däuırı
  men qoğamyn jetık bıluımız läzım. İä, ol däuırdıñ «nadandyq,
  qarañğylyq» däuırı delınıp, ta- rihta qara tañbasymen oryn tepkenı
  bärımızge mälım. Nadandyq pen qarañğylyq üstemdık ietken būl
  qoğamda zinaqorlyq aşyqtan-aşyq jasaldy. Tıptı, zina ja- sauşy
  osy uiatty ısımen halyq aldynda maqtanyp, ataq- abyroiğa keneldı.
  Ata-tek, şejıre şatasyp, köptegen ba- lalar öz äkesınen beihabardy. Osynşalyqty būzylğan qoğamda Paiğambarymyz – özınıñ aruiatyna zäredei kır juytpağan abzal tūlğa. Ol özınıñ alğaşqy otauyn
  jiyr- ma bes jasynda tıkken iedı. Paiğambarymyz küş-jıgerdıñ
  boida tasyp tūrğan osy boidaqtyq şağynda da uiatty ısterge
  mañailamady. Näpsısın tejep, özınıñ ierık-jıgerıne ie bola bıldı. İeger
  paiğambarymyz osy jasyna deiın äldebır äielmen zañsyz
  bailanysta bolğan jağdaida, tyrnaq astynan kır ızdegış dın
  dūşpandary mūny jerden jetı qoian tapqandai attan salyp küllı
  älemge jar salar iedı. Alaida, paiğambarymyzdyñ päk ömırı mūndai
  las ısterden päk bolğandyqtan, dın dūşpandarynyñ dıñkesı qūryp,
  būl turaly jaq aşa almauda. Demek, Mūhammed (s .a .u .) –
  paiğambarlyq şağyna deiın de näpsıqūmarlyq pen äielqūmarlyqtan
  aulaq bolğan, ar-uiatyna qylaudai daq tüsırmegen abyroily jan163.
  Jiyrma bes jasynda özınen on bes jas ülken Ha- dişa
  anamyzben şañyraq köterdı. Paiğambarymyz Mekke qalasyndağy,
  tıptı, düniedegı ieñ symbatty ärı ieñ syily jan bola tūra özınen on
  bes jas ülken Hadi- şa anamyzben nekelestı. Dın dūşpandary
  aitqandai,
  163
  Mahmud Hamdi Zaqzuq, Haqaiqul-İslam fi muajahati şubuhaatil-muşakkikin, 354bet. Kair qalasy, Majlisul-ağla li şuunil-İslamiiä. 2004 j.
  Paiğambarymyz näpsıqūmar bıreu bolğanda, özınen on bes jas ülken
  äielge üilener me iedı? Hadişa anamyz bai bolğandyqtan üilendı
  degen oi tıptım orynsyz. Sebebı Paiğambarymyz (s.a.u.) Hadişa
  anamyzben üilengennen keiın barlyq bailyğyn dın jolynda
  kedeilerge taratyp, özderı künkörısı qarapaiym halyqtan da tömen
  jūpyny ömır sürgenın ūmytpaiyq. Bailyq üşın üilengen adam özı
  äreñ jetken bailyqty mūqtajdarğa osylai oñdy-soldy taratar ma
  iedı?!
  Hadişa anamyzben kötergen būl kielı şañyraqtyñ däm-tūzy
  jiyrma bes jyl jarasty. Hadişa anamyz o dünielık bolğannan
  keiın de paiğambarymyz (s.a.u.) b ie s -a l t y jyldai bala-şağasymen
  jalğyz qala berdı. İeger paiğambarymyz älgıler aitqandai äiel
  qūmar bolsa, o synşama jyl qalai ğana ieşbır uiatty ıstıñ
  köleñkesıne
  de
  mañailamastan
  boidaq
  jüre
  aldy?
  Paiğambarymyzdyñ būdan keiıngı barlyq nekelesulerı äielge degen
  qūmarlyq sezımnıñ azaiatyn şağynda ba- st a ldy. İağni, 53-54
  jasynda. Būğan q o s a , Aişa ana- myzdan özge nekelesken
  jarlarynyñ barlyğy da ülbıregen jas qyzdar iemes, jastary
  äjepteuır ūlğaiğan j ie s ı r äielder iedı. Tıptı, köbınıñ būrynğy
  küielerınen bırneşe balasy da özderımen iere kelgen bolatyn. Al
  iendı paiğambarymyzdyñ barlyq nekelesulerı äiel qūmarlyqtan,
  näpsıqūmarlyqtan tuyndağan bol- s
  a
  , paiğambarymyz
  qalyñdyqqa jasy ūlğaiğan jesır äielderdı iemes, on iekı de bır gülı
  aşylmağan ülbırgen jas qyzdardy tañdar iedı ğoi.